THE FLETCHER CLUB OF GREECE THE FLETCHER SCHOOL TUFTS UNIVERSITY ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ "ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ" ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Transcript

1 THE FLETCHER CLUB OF GREECE THE FLETCHER SCHOOL TUFTS UNIVERSITY ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ "ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ" ΠΡΑΚΤΙΚΑ DEBATE ΥΟ ΚΟΡΥΦΑΙΩΝ ΙΕΘΝΩΝ ΑΝΑΛΥΤΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Το ίληµµα της Βιώσιµης Ανάπτυξης: Κλιµατική Αλλαγή ή Οικονοµική Πρόοδος;» ΤΡΙΤΗ 13 ΜΑΙΟΥ 2008

2 2

3 THE FLETCHER CLUB OF GREECE THE FLETCHER SCHOOL - TUFTS UNIVERSITY ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ» DEBATE ΥΟ ΚΟΡΥΦΑΙΩΝ ΙΕΘΝΩΝ ΑΝΑΛΥΤΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Το ίληµµα της Βιώσιµης Ανάπτυξης: Κλιµατική Αλλαγή ή Οικονοµική Πρόοδος;» Οµιλητές: Dr. William Moomaw, Καθηγητής ιεθνούς Περιβαλλοντικής Πολιτικής, Fletcher School, Επικεφαλής Συγγραφέας της ιακυβερνητικής ιάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για τις Κλιµατικές Αλλαγές (IPCC), Nobel Ειρήνης 2007 Dr. Bruce McKenzie Everett, Καθηγητής ιεθνών Επιχειρηµατικών Σχέσεων, Georgetown University και Fletcher School, πρώην Ανώτερο Στέλεχος της ExxonMobil Συντονιστής: ηµήτρης Κερίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής ιεθνών Σχέσεων Πανεπιστηµίου Μακεδονία στη Θεσσαλονίκη ΤΡΙΤΗ 13 ΜΑΙΟΥ 2008 ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: ΗΜΗΤΡΗΣ ΚΕΡΙ ΗΣ

4 Κ. ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΣ: Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας, θα ήθελα να σας καλωσορίσω εκ µέρους του Ινστιτούτου ηµοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραµανλής» στην αποψινή εκδήλωση την οποία συνδιοργανώνουµε µε το Σύλλογο Αποφοίτων της Σχολής Fletcher του Πανεπιστηµίου Tufts. Και θα ήθελα να ευχαριστήσω το Σύλλογο Αποφοίτων της Σχολής Fletcher για την πρωτοβουλία που είχε να µας καλέσει να συνδιοργανώσουµε αυτή την εκδήλωση για το «ίληµµα της Βιώσιµης Ανάπτυξης, Κλιµατική Αλλαγή ή Οικονοµική Πρόοδος;» Νοµίζω ότι είναι ένα πολύ σηµαντικό θέµα, εµείς θα θέλαµε πάρα πολύ να πιστωθούµε το θέµα της σηµερινής εκδήλωσης, αλλά η πρωτοβουλία ανήκει στο Σύλλογο αποφοίτων της Σχολής Fletcher, την οποία βεβαίως εµείς αµέσως υιοθετήσαµε διότι το Ινστιτούτο ηµοκρατίας όπως γνωρίζετε άλλωστε έχει επιδείξει µία συνεχή και συνεπή ευαισθησία για τα θέµατα του περιβάλλοντος, τόσο µέσα από τις διάφορες εκδηλώσεις τις οποίες έχει διοργανώσει επί σειρά ετών θα έλεγα µε αποκορύφωµα την εκδήλωση της οµιλίας του πρώην Αντιπροέδρου των Ηνωµένων Πολιτειών του Αλ Γκορ, αλλά και την εκδήλωση µε οµιλητή τον Επίτροπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον κ. ήµα και βέβαια µε σειρά από αφιερώµατα στην περιοδική του έκδοση. Σήµερα έχουµε την τιµή να έχουµε µαζί µας εκλεκτούς προσκεκληµένους και θα ήθελα εκ µέρους του Ινστιτούτου ηµοκρατίας να τους ευχαριστήσω πάρα πολύ που απεδέχθησαν την πρόσκληση και είναι σήµερα µαζί µας, τον Καθηγητή William Moomaw, ο οποίος είναι Καθηγητής ιεθνούς Περιβαλλοντικής Πολιτικής στο Fletcher School of Law and Diplomacy και είναι Επικεφαλής Συγγραφέας της ιακυβερνητικής ιάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για τις Κλιµατικές Αλλαγές (IPCC) και βέβαια έχει και το Βραβείο Nobel Ειρήνης του Ευχαριστούµε πάρα πολύ που είστε µαζί µας. Και βεβαίως τον Καθηγητή Bruce McKenzie Everett, Καθηγητή ιεθνών Επιχειρηµατικών Σχέσεων στο Georgetown University το οποίο είναι στην Ουάσινγκτον, και ταυτόχρονα στο Fletcher School στο Πανεπιστήµιο Tufts της Βοστόνης, ο οποίος είναι και πρώην Ανώτερο Στέλεχος της ExxonMobil. Ευχαριστούµε πάρα πολύ που είστε εδώ. 2

5 Σήµερα θα επιχειρήσουµε ένα διαδραστικό «θέµα» το οποίο επιχειρούµε για πρώτη φορά στις εκδηλώσεις µας, όπου τους όρους και τους κανόνες θα σας εξηγήσει ο συντονιστής της εκδήλωσης ο οποίος δε θα είναι φοβούµαι ο ηµοσιογράφος Αλέξης Παπαχελάς διότι ανειληµµένες υποχρεώσεις τον ανάγκασαν να µην είναι κοντά µας σήµερα, αλλά ο συνάδελφος ο Καθηγητής ο κ. Κερίδης. Θα ήθελα όµως να καλέσω στο βήµα τον Πρόεδρο του Συλλόγου Αποφοίτων του Fletcher, τον κ. Βαρβιτσιώτη. Θ. ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗΣ: Κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να σας καλωσορίσω κι εγώ εκ µέρους του Συλλόγου Αποφοίτων της Σχολής Fletcher. Είναι η πρώτη δηµόσια εκδήλωση του Συλλόγου µας, που αποτελείται από 33 Έλληνες απόφοιτους, οι οποίοι ζουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους Καθηγητές Moomaw και Everett για την καλοσύνη τους να ανταποκριθούν στο κάλεσµά µας και να έρθουν από την Αµερική για να συµµετέχουν στο σηµερινό µας debate. Επίσης να ευχαριστήσω το Ινστιτούτο ηµοκρατίας για την άψογη συνεργασία και τον Καθηγητή του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας και απόφοιτο του Fletcher ηµήτρη Κερίδη ο οποίος θα αναλάβει το συντονισµό της αποψινής βραδιάς. ε θα µπορούσε νοµίζω να υπάρξει καλύτερη συγκυρία για την αποψινή µας συνάντηση, για τρεις κυρίως λόγους: Ο ένας λόγος έχει να κάνει µε το ότι το θέµα της βιώσιµης και ισόρροπης ανάπτυξης βρίσκεται στο επίκεντρο του προβληµατισµού παγκόσµια, αλλά και στη χώρα µας. Κυβερνήσεις, πολιτικά κόµµατα, φορείς, µη κυβερνητικοί οργανισµοί, τα ΜΜΕ, απασχολούνται όλο και περισσότερο µε τον τρόπο που µπορεί να συµβιώσει το περιβάλλον και η οικονοµική πρόοδος. Είναι ρεαλιστική άραγε η πρόταση βιώσιµης ανάπτυξης; Έχουµε αξιόπιστες εναλλακτικές; Ο σηµερινός διάλογος φέρνει δύο διαφορετικές φωνές, δύο αντικρουόµενες απόψεις πάνω στο κρίσιµο θέµα και φιλοδοξούµε στο τέλος να προβληµατίσει αλλά και να φωτίσει διαφορετικές παραµέτρους. Ο δεύτερος λόγος που κάνει τη συγκυρία ιδιαίτερη είναι το γεγονός ότι η Σχολή Fletcher συµπληρώνει και γιορτάζει φέτος 75 χρόνια λειτουργίας, καθιστώντας την, την παλαιότερη Μεταπτυχιακή Σχολή ιεθνών Σχέσεων στις Ηνωµένες Πολιτείες. 3

6 Το Fletcher, που ιδρύθηκε το 1933 στη Βοστόνη από τα Πανεπιστήµια Tufts και Harvard µε στόχο να προετοιµάζει Ηγέτες µε παγκόσµια αντίληψη, preparing leaders with a global perspective είναι το motto της σχολής, χωρισµένο σε τρεις βασικές κατευθύνσεις. ιεθνές ίκαιο και ιεθνείς Οργανισµοί, ιπλωµατία, Ιστορία- Πολιτική, Οικονοµία και ιεθνείς Επιχειρήσεις, µε 17 ειδικά ερευνητικά κέντρα και προγράµµατα και κοινά στοιχεία µε πανεπιστήµια όπως το Harvard το Berkley, το Dortmund στην Αµερική, αλλά και τη Σχολή ιεθνών Σχέσεων της Βιέννης, τη Μεταπτυχιακή Σχολή ιεθνών Σχέσεων της Γενεύης, ή ακόµα και το Κινέζικο ιεθνές Οικονοµικό Πανεπιστήµιο της Σαγκάης, το Fletcher ξεχωρίζει όχι µόνο γιατί συνδέει τη θεωρία µε την πράξη, αλλά γιατί προετοιµάζει επαγγελµατίες και ενεργούς πολίτες που µπορούν να καταλάβουν, να αποκωδικοποιήσουν και να συµβάλλουν αντιµετωπίζοντας ουσιαστικά τις προκλήσεις του καινούριου κόσµου. Σήµερα απόφοιτοι του πανεπιστηµίου µας ζουν σε παραπάνω από 130 χώρες, δουλεύοντας για Κυβερνήσεις, ιεθνείς Οργανισµούς, Επιχειρήσεις, µη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Το Fletcher όµως, κι αυτή είναι η τρίτη παράµετρος, έχει µια ειδική σχέση µε τη χώρα µας, αφού ο Πρωθυπουργός Κώστας Καραµανλής αποτελεί διακεκριµένο συναπόφοιτό µας κάτοχο µάλιστα µεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου, ενώ από το 2001 λειτουργεί µε µεγάλη επιτυχία η Έδρα Ελληνικών Σπουδών και Σπουδών Νοτιανατολικής Ευρώπης Κωνσταντίνος Καραµανλής. Η έδρα που έγινε µε πρωτοβουλία του Ιδρύµατος Καραµανλή και πήρε το όνοµά της από το µεγάλο Έλληνα Πολιτικό έχει προσφέρει µαθήµατα όσον αφορά τη βαλκανική πολιτική, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τις ευρωπαϊκές σπουδές, σε περισσότερους από 300 φοιτητές µέχρι σήµερα. Έχει επίσης διοργανώσει διαλέξεις, σεµινάρια, επιστηµονικά συνέδρια, συµβάλλοντας αποφασιστικά στο διάλογο που αναπτύσσεται σε επιστηµονικό και πολιτικό επίπεδο στις Ηνωµένες Πολιτείες για την περιοχή και τη χώρα µας. Φιλοδοξούµε ως Σύλλογος Αποφοίτων του Fletcher να ακολουθήσουν κι άλλες εκδηλώσεις, µε στόχο πάντα την ανταλλαγή απόψεων 4

7 και ιδεών για σηµαντικά προβλήµατα, την καλύτερη κατανόηση διεθνών ζητηµάτων, την πιο ενεργό συµµετοχή της χώρας µας στον παγκόσµιο διάλογος. Η σηµερινή µεγάλη επιτυχία της εκδήλωσης µας δείχνει το δρόµο και ελπίζουµε να ανταποκριθείτε και στις επόµενες. Σας ευχαριστούµε πολύ. Και να καλέσω το ηµήτρη Κερίδη το συντονιστή να µας εξηγήσει και τους όρους και τους κανόνες του σηµερινού παιχνιδιού. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ (. ΚΕΡΙ ΗΣ): Ευχαριστώ πολύ τον συναπόφοιτο και αγαπηµένο Πρόεδρο Θωµά Βαρβιτσιώτη γι αυτή την εισαγωγή. Ονοµάζοµαι ηµήτρης Κερίδης όπως ήδη ειπώθηκε, είµαι Αναπληρωτής Καθηγητής ιεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήµιο Μακεδονία στη γειτονική Θεσσαλονίκη, αλλά είµαι και απόφοιτος της Σχολής Fletcher και τρίτος κάτοχος της Έδρας Κωνσταντίνου Καραµανλή στη σχολή. Με αυτή την ιδιότητα, µε ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω κι εγώ µε τη σειρά µου στην αποψινή µας εκδήλωση. Μέγα πλήθος βλέπω µπροστά, ήδη η εκδήλωση πριν καν ξεκινήσει θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά επιτυχηµένη. Θα µου επιτρέψετε να γυρίσω στα αγγλικά για να ξεκινήσουµε τη βραδιά. Θα ήθελα λοιπόν να καλωσορίσω τους δύο αυτούς αξιόλογους Καθηγητές, γιατί η Σχολή Fletcher είναι µία εξαιρετική σχολή κυρίως γιατί έχει εξαιρετικούς Καθηγητές και εξαιρετικούς φοιτητές και πιστεύουµε πως το να συνδυάσουµε αυτά τα δύο Σώµατα στην Αθήνα θα αναζωπυρώσει το δηµόσιο διάλογο και τις δηµόσιες συζητήσεις για ένα θέµα το οποίο είναι εξαιρετικής σηµασίας και το οποίο τελικά κυριαρχεί στη διεθνή πολιτική σκηνή και βεβαίως το θέµα αυτό είναι το περιβάλλον. Θα ήθελα λοιπόν να ξεκινήσω µε τον Καθηγητή κ. Moomaw και µετά θα δώσω το λόγο στον Καθηγητή κ. Everett. Λοιπόν ποιοι είναι οι κανόνες της συζήτησης, γιατί ο δικός µου ο ρόλος θα είναι περιορισµένος. Ο κάθε οµιλητής θα έχει δεκαπέντε λεπτά στη διάθεσή του για τις αρχικές παρατηρήσεις. Εγώ θα φροντίσω να τηρήσουµε το χρόνο µας, αυτός είναι ο ρόλος µου εδώ, και θα έχουν και τέσσερα λεπτά στη διάθεσή τους για να ανταλλάξουν επιχειρήµατα κάτι το οποίο θα συµβεί. Θα έχουν στο τέλος και δύο λεπτά χρόνο στη διάθεσή τους για να κάνουν κάποια καταληκτικά σχόλια και µετά από αυτό το πρώτο τµήµα της συζήτησης θα προχωρήσουµε στο δεύτερο τµήµα που θα είναι ακόµα πιο 5

8 διαδραστικό και που θα ξεκινήσει µε ερωτήσεις από εσάς. Μπορείτε λοιπόν κι εσείς να υποβάλλετε ερωτήσεις στο δεύτερο τµήµα αυτής της συζήτησης και βεβαίως ελπίζω πως θα γίνει µια πολύ ζωντανή συζήτηση. Φαντάζοµαι πως θα χρησιµοποιήσουµε γύρω στη µιάµιση ώρα χρόνο και θα ήθελα να δώσω τώρα στο όκτορα Moomaw πρώτα το λόγο, ο οποίος είναι ο Καθηγητής ο οποίος έχτισε το πολύ επιτυχηµένο Πρόγραµµα ιεθνούς Περιβαλλοντικής Πολιτικής στη Σχολή Fletcher, ένα πρόγραµµα το οποίο έχει όλο και περισσότερους φοιτητές, ο οποίος είναι απόφοιτος του Williams και από το ΜΙΤ κατόπιν στη Βοστόνη, έχει µεγάλο συγγραφικό έργο για θέµατα περιβάλλοντος και όπως ειπώθηκε µαζί µε µια οµάδα επιστηµόνων έλαβε το Νόµπελ Ειρήνης για το Και για τον όκτορα Everett µπορώ να πω δυο λόγια επίσης, προέρχεται από τον επιχειρηµατικό κόσµο, είναι απόφοιτος του Princeton και επίσης απόφοιτος γιατί εκεί έκανε το διδακτορικό του το 1980 της Σχολής Fletcher. Έχει εργαστεί στην ExxonMobil, που νοµίζω είναι η µεγαλύτερη εταιρεία παγκοσµίως ακόµα και νοµίζω πως η Gas Prom αυτή τη στιγµή σας ανταγωνίζεται για να σας ξεπεράσει, αλλά τέλος πάντων θα φανεί µελλοντικά αν θα το καταφέρει. Και είναι επίσης Καθηγητής και στο Georgetown και στο Fletcher, ζει στην Ουάσινγκτον και κάνει το ταξίδι στη Βοστόνη γιατί είναι πολύ δηµοφιλής Καθηγητής, ο οποίος διδάσκει και το θέµα του στη Σχολή Fletcher είναι η πετρελαϊκή πολιτική και σίγουρα στο σηµείο αυτό και σε πολλά σηµεία θα διαφωνήσει µε τον όκτορα Moomaw. Πριν µακρηγορήσω περισσότερο θα αρχίσω να µετρώ το χρόνο, είναι οκτώ παρά πέντε και δίνω το λόγο στον Καθηγητή κ. Moomaw για να µας κάνει τις πρώτες του παρατηρήσεις. W. MOOMAW: Σας ευχαριστώ πολύ Καθηγητά κ. Κερίδη που ήσασταν γείτονάς µου στη Σχολή Fletcher όταν ήσασταν εκεί και πραγµατικά πρέπει να σας ευχαριστήσω για τα όσα κάνουν οι απόφοιτοί µας και για τις πολύ καλές σχέσεις που έχουµε µε την Ελλάδα. Και θα ήθελα να σας στείλω και τους χαιρετισµούς του Πρύτανη του κ. Bosworth. Κυρίες και κύριοι, κυβερνητικά στελέχη, κύριοι Υπουργοί, επιχειρηµατίες από τον κόσµο των επιχειρήσεων και εκπρόσωποι της 6

9 κοινωνίας των πολιτών, γνωρίζετε όλοι πως το θέµα αυτό είναι ύψιστης σηµασίας. Και θα ήθελα να δω τις διαφάνειές µου στην οθόνη, τι να πούµε λοιπόν για το θέµα αυτό; Το δίληµµα της βιώσιµης ανάπτυξης, η κλιµατική αλλαγή ή η οικονοµική πρόοδος; Νοµίζω πως είναι λάθος να κάνουµε αυτή τη διχοτόµηση και νοµίζω ότι πραγµατικά δεν υπάρχει καµία αντίφαση µεταξύ των δύο. Ξέρετε πως η κλιµατική αλλαγή και η υπερθέρµανση του πλανήτη προέρχεται από το γεγονός ότι χρησιµοποιούµε κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, δηµιουργούµε πάρα πολλά απόβλητα µονοξειδίου και διοξειδίου του άνθρακα και όλα αυτά ως εκποµπές ρυπαίνουν την ατµόσφαιρα. Λυπάµαι πάρα πολύ που δε µιλάω ελληνικά και δεν µπορώ να επικοινωνήσω µαζί σας απευθείας, δυστυχώς εµείς οι Αµερικάνοι έχουµε ελλείψεις στον τοµέα αυτό και µιλάµε µόνο τη µητρική µας γλώσσα. Βλέπουµε λοιπόν ότι η κλιµατική αλλαγή έχει πάρα πολύ αρνητικό αντίκτυπο που ουσιαστικά επηρεάζει µε πολύ αρνητικό τρόπο την οικονοµική ανάπτυξη. Γνωρίζουµε ότι ο ήλιος θερµαίνει τη γη, η γη θερµαίνεται και υπάρχουν κάποια αέρια στην ατµόσφαιρα τα οποία κατακρατούν τη θερµότητα. Αυτό γίνεται όλο και περισσότερο τα τελευταία διακόσια χρόνια και εδώ και τουλάχιστον εκατό χρόνια οι επιστήµονες γνωρίζουν αυτό το φαινόµενο. Έχουν αυξηθεί πάρα πολύ αυτά τα αέρια, µε κόκκινη γραµµή είναι το διοξείδιο του άνθρακα, εδώ και διακόσια χρόνια. Αν δείτε τι έχουµε κάνει µέχρι το 2005 θα δείτε πως η κόκκινη γραµµή έχει ανέβει πάρα πολύ στο 2008 µόρια ανά εκατοµµύριο έχουµε φτάσει στις 485 χιλιάδες, άρα καταλαβαίνετε ότι είναι τεράστια η διαφορά. Η θερµοκρασία το 2007 ήταν η δεύτερη θερµότερη χρονιά από τότε που ξεκίνησαν οι µετρήσεις. Φαντάζοµαι στην Ελλάδα το είδατε πέρσι και θα δείτε τα ρεκόρ θερµοκρασίας αριστερά και θα δείτε που είναι πιο ζεστή η γη και θα δείτε πως η Ευρώπη η Ασία και κυρίως στο βόρειο ηµισφαίριο είχαµε τη µεγαλύτερη αύξηση της θερµοκρασίας. Άρα λοιπόν συµφωνούν και οι διαπιστώσεις µας µε τα όσα λένε οι επιστήµονες για την κλιµατική αλλαγή. 7

10 Πρέπει να σας πω πως η ιακυβερνητική ιάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών για τις κλιµατικές αλλαγές ξεκίνησε το 1990 µε µια πρώτη έκθεση. Έχουµε τρεις εκθέσεις που έχουµε δηµοσιεύσει έκτοτε, οι οποίες είναι ειδικές εκθέσεις. Έχουµε γύρω στους δύο χιλιάδες Οικονοµολόγους, Μηχανικούς, Επιστήµονες και Κοινωνικούς Λειτουργούς οι οποίοι ασχολούνται µε το θέµα αυτό, γιατί ο ρόλος τους είναι να συµβουλεύσουν τον επιχειρηµατικό κόσµο, τις Κυβερνήσεις και τον απλό κόσµο για το τι θα να κάνουµε για να ξεπεράσουµε το αρνητικό αντίκτυπο της κλιµατικής αλλαγής και πως µπορούµε να ξεπεράσουµε αυτόν τον κίνδυνο. Η έκθεση αυτή κάθε φορά συµπεριλαµβάνει γύρω στις τρεις χιλιάδες σελίδες, όπου εξετάζουµε γύρω στα δέκα χιλιάδες επιστηµονικά άρθρα κυβερνητικές εκθέσεις και τα λοιπά. Να τι είπαµε στην έκθεση του 2007: Πως είναι πραγµατικά η µεγαλύτερη αύξηση θερµοκρασίας που είχαµε ποτέ, ότι είναι αδιαµφισβήτητη κι ότι λιώνουν οι πάγοι µε αποτέλεσµα η στάθµη της θάλασσας παγκοσµίως να αυξάνεται. Η µεγαλύτερη αύξηση της θερµοκρασίας έχει να κάνει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο µε τα αέρια του θερµοκηπίου και αυτά στο 90% που βλέπετε στη διαφάνεια θα δείτε πως είναι φαινόµενα τα οποία οφείλονται στην ανθρώπινη παρέµβαση. Έχουµε καταλάβει πως θα χρειαστεί να αλλάξουµε τη συµπεριφορά µας και από την Κινεζική την Αµερικανική και την Ινδική Ακαδηµία Επιστηµόνων έχουµε τα ίδια συµπεράσµατα που είναι πως διακόσιοι χιλιάδες επιστήµονες πιστεύουν πως χρειάζονται κάποιες αλλαγές. Καταλαβαίνετε ότι για τον επιστηµονικό κόσµο να κάνει τέτοιες δηλώσεις έξω από τα δόντια είναι κάτι το άγνωστο, άρα λοιπόν ο επιστηµονικός κόσµος ανησυχεί. Ξέρετε πως τέτοιου είδους δράσεις που επηρεάζουν το περιβάλλον είναι γνωστές από την αρχαιότητα και το ίδιο έγινε µε τον «Φιλέα» και µε τα δάση που υπήρχαν εκεί και το γεγονός πως κόπηκαν τα δέντρα για καύσιµα, για να χτιστούν καράβια και χάθηκαν τα νερά. Αυτό συνέβη στην αρχαιότητα. Όµως, εάν συγκρίνουµε το τι έχει γίνει σήµερα µε το τι είχε γίνει στο παρελθόν, θα δείτε ότι και στο παρελθόν ανησυχούσαν γιατί ο Πλάτωνας 8

11 έχει γράψει τον 5 ο π.χ. αιώνα ότι "το έδαφος που έχουµε κάτω από τα πόδια µας σήµερα είναι ένας απλός σκελετός από γερασµένα και ασπρισµένα κόκαλα, σε σχέση µε αυτό που είχαµε πριν από διακόσια χρόνια". Καταλαβαίνετε λοιπόν πως δεν είµαστε οι µόνοι εµείς οι σύγχρονοι που ανησυχούµε. Τι θα γίνει στην Ελλάδα; Θα αυξάνεται η θερµοκρασία συνέχεια και µάλλον θα έχει την ίδια θερµοκρασία µε αυτή που έχει σήµερα η Βόρεια Αφρική και θα αρχίσει να σπανίζει το νερό και θα πληµµυρίσουν και θα χαθούν πάρα πολλά ελληνικά νησιά γιατί θα ανέβει η στάθµη της θάλασσας. Τουλάχιστον αυτό για τη διεθνή διπλωµατία ίσως να είναι και θετικό, γιατί τουλάχιστον θα χρειάζεστε για τα χωρικά ύδατα λιγότερες διαπραγµατεύσεις. Έχουµε καθόλου αλλαγές από τότε που δηµοσιεύσαµε εµείς την έκθεσή µας; Το 2007 ήταν η δεύτερη πιο θερµή χρονιά από τότε που ξεκίνησαν οι µετρήσεις, είχαµε περισσότερη ξηρασία στην Αφρική, περισσότερους τυφώνες στην Αµερική στην Αυστραλία και στη Μιανµάρ για παράδειγµα, χάθηκαν πάρα πολλοί πάγοι από τη Γροιλανδία και εξακολουθούν να εξαφανίζονται οι παγετώνες. Να σας δείξω τι έγινε το 2006 αριστερά και δεξιά µε τους πάγους στη θάλασσα. Η κόκκινη γραµµή είναι που ήµαστε το 1979 και το 2006 θα δείτε πόσο έχουν µαζευτεί και θα δείτε που είναι σήµερα το Έχουµε χάσει πάγο έκτασης της Αλάσκας, συν το Τέξας και βλέπετε πως αυτό που ψάχναµε για πάρα πολλά χρόνια στη ναυσιπλοία που ήταν πως να διαπλεύσουµε πάνω από τον Καναδά και µέσα από την Αλάσκα πλέον το χώρισµα αυτό υπάρχει γιατί έχουν λιώσει οι πάγοι. Αυτή τη στιγµή να σας πω πως στον Αρκτικό προσπαθούν όλοι να βρουν περισσότερο πετρέλαιο, περισσότερο φυσικό αέριο, µε αποτέλεσµα να έχουµε µεγαλύτερες εκποµπές αερίων στην ατµόσφαιρα και βεβαίως η Ρωσία πέρσι δήλωσε πως ο Βόρειος Πόλος είναι δικός της. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι το µόνο που µπορούµε να κάνουµε είναι να αντιδράσουµε και να παραπονεθούµε στον ΟΗΕ και ξέρετε που θα οδηγήσει αυτό. Εν πάση περιπτώσει στη Γροιλανδία οι πάγοι λιώνουν πολύ γρηγορότερα από ότι στο παρελθόν και η ΝΑΣΑ πραγµατικά έχει τροµάξει από το ρυθµό αυτό και αυτό δηµιουργεί προβλήµατα για την Ελλάδα γιατί 9

12 πολύ σύντοµα η Γροιλανδία θα είναι εξίσου καλός τόπος διακοπών όπως η Ελλάδα. Για να είµαι πιο σοβαρός, ήδη δηµιουργεί προβλήµατα η κλιµατική αλλαγή, γιατί έχουν αυξηθεί οι θερµές ηµέρες µε κακό αντίκτυπο στην ανθρώπινη υγεία από την Ευρώπη µέχρι την Ινδία, έχουµε περισσότερους τυφώνες, έχουµε πολύ αρνητικά φυσικά φαινόµενα κι αυτό που λένε οι ασφαλιστικές εταιρείες στις ΗΠΑ δεν είναι ούτε η Greenpiece ούτε η WWF, είναι οι ασφαλιστικές εταιρείες οι οποίες συνήθως δεν είναι πολύ ευαίσθητες στα θέµατα αυτά, είναι ότι τα πράγµατα θα πάνε πολύ άσχηµα. Λένε λοιπόν πως οι φωτιές στα δάση έχουν τετραπλασιαστεί από το 1980 και το περσινό καλοκαίρι έσπασε κάθε ρεκόρ και ίσως θα πρέπει να θυµηθούµε τι γίνεται όταν οι δασοπυροσβέστες µε τέτοια τόλµη προσπαθούν να πολεµήσουν τις φωτιές οι ασφαλιστικές εταιρείες καλούνται να πληρώσουν τα καµένα. Κι αυτό που βλέπουµε είναι πως από το 1980 οι δασικές φωτιές έχουν αυξηθεί κι έχουµε µεγαλύτερα καλοκαίρια, µεγαλύτερη άνοιξη, µε αποτέλεσµα να είναι µεγαλύτερη η διάρκεια της περιόδου κατά την οποία µπορεί να εκδηλωθεί µια φωτιά. Και βεβαίως η Ελλάδα τα γνωρίζει όλα αυτά, όλοι έχετε δει αυτή τη φωτογραφία από δορυφόρο, η οποία είναι από πέρσι το καλοκαίρι µε τις φοβερές φωτιές που κατέκαψαν µεγάλα τµήµατα της Ελλάδας και µε πραγµατικά τραγική απώλεια ζωής κι είναι πολύ πιθανό όσο πιο πολύ στεγνώνουν κι είναι πιο ξηρά αυτά τα δάση τόσο πιο δύσκολο να είναι να ελέγξει τέτοιου είδους φωτιές. Τώρα να πω κάτι το οποίο είναι προφανές. Αυτές οι φωτιές και όλα τα υπόλοιπα τα οποία βλέπουµε σίγουρα δεν βοηθούν στη µεγαλύτερη οικονοµική πρόοδο, γιατί χάνουµε και σε οικονοµικό επίπεδο και χάνουµε αυτή τη στιγµή φυσικούς πόρους, υδάτινους πόρους, µε αποτέλεσµα να γίνονται πιο ακριβοί. Και οι ασφαλιστικές εταιρείες συνεχίζουν, γιατί όλα αυτά προέρχονται από αυτή την πηγή, και νοµίζω ότι µιλάµε για βιβλικές καταστροφές τέτοιου τύπου, ότι θα έχουµε τσουνάµι, καύσωνες, τυφώνες, κυκλώνες, δασοπυρκαγιές, πληµµύρες, χαλάζι και ξηρασία και κλήθηκαν οι ασφαλιστικές εταιρείες να πληρώσουν πάρα πολύ υψηλές αποζηµιώσεις, τις 10

13 υψηλότερες ιστορικά από τέτοιου είδους φυσικά φαινόµενα, την περίοδο από το 1987 µέχρι το Κοιτάξτε αυτή τη φωτογραφία, είναι από καταιγίδα στη Βοστόνη. Τι θα γίνει σε είκοσι χρόνια; Η ξηρασία στην Αφρική κάθε µέρα χειροτερεύει, όπως επίσης και η ένταση των διαφόρων κυκλώνων. Βλέπετε πως γίνονται διάφορες έρευνες και διαπιστώνετε πως κατά 50% έχουν αυξηθεί τουλάχιστον σε ισχύ από το Ο Terry Manuel από το ΜΙΤ έκανε αυτή την έρευνα και τα έχει επιβεβαιώσει τα στοιχεία αυτά και καταλήγει πως "δεν είµαστε τόσο σίγουροι για το πως παραπάνω θέρµανση στον πλανήτη θα αλλάξει αυτή την κατάσταση". Ο κυκλώνας «Ναργκίς» στη Βιρµανία, όπως και ο «Κατρίνα» µάλλον χειροτέρευσε το γεγονός πως είναι η υψηλότερη θερµοκρασία του νερού. Άρα λοιπόν οι ζηµιές θα είναι ακόµα µεγαλύτερες στο µέλλον. Το 2003 ξέρετε πως από τον καύσωνα πέθαναν 16 χιλιάδες άτοµα στην Ευρώπη, πράγµα που δεν είναι καλό. Θα έπρεπε λοιπόν να κάνουµε κάποια προληπτική δράση, γιατί το βασικό αέριο που περιορίζει τη θερµότητα στην ατµόσφαιρα είναι το διοξείδιο του άνθρακα, που προέρχεται από τα ορυκτά καύσιµα και ξέρετε πως σε εκατό χρόνια από δέκα κιλά σήµερα θα έχει µείνει ένα κιλό στην ατµόσφαιρα και αν το πολλαπλασιάσουµε θα δείτε ποια είναι τα νούµερα. Υπάρχουν λύσεις, υπάρχει µία ιδιωτική εταιρεία η Mackenzie που έχει δηµοσιεύσει πέρυσι το καλοκαίρι µία έρευνα, στην οποία αναφέρει πως για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα οι Ηνωµένες Πολιτείες θα µπορούσαν να πάνε πολύ καλύτερα. Αυτές οι µειώσεις θα µπορούσαν να επιτευχθούν µε ένα πολύ χαµηλό κόστος, το οποίο µπορεί εσάς να σας φαίνεται ιδιαίτερα υψηλό, αλλά είναι γύρω στα 20 cents του ευρώ ανά λίτρο βενζίνης και θα µπορούσαµε αν εξοικονοµούσαµε ενέργεια να έχουµε ακόµα µεγαλύτερες επιδόσεις. Έχω εδώ τέσσερα άτοµα που έχουν πάρει το Βραβείο Νόµπελ για την Οικονοµία και όλοι συµφωνούν µεταξύ τους πως θα πρέπει να κάνουµε κάθε προσπάθεια να µειώσουµε τις εκποµπές. Ο Josef Stiglitz που ήταν στην Παγκόσµια Τράπεζα λέει ότι "δεν έχει να κάνει µε το κατά πόσο µπορούµε να δράσουµε, αλλά το κατά πόσον έχουµε το περιθώριο να µη 11

14 δράσουµε", γιατί σύµφωνα µε τα λεγόµενά του "δυστυχώς µόνο µε σθεναρή και εύρωστη δράση θα καταφέρουµε να ξεπεράσουµε το πρόβληµα" και παρουσιάζει ένα πρόγραµµα στο οποίο θα µπορούσαν να συµµετάσχουν όλα τα κράτη του κόσµου. Η εξοικονόµηση ενέργειας αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα, δηλαδή υβριδικά οχήµατα και να µειώσουµε τον αριθµό των χιλιοµέτρων που ταξιδεύουµε κάθε µέρα. Θα πρέπει να αλλάξουµε το φωτισµό και τις ηλεκτρικές συσκευές που χρησιµοποιούµε στα σπίτια µας και στα γραφεία και λέω και στους φοιτητές µου η µαµά σας είχε δίκιο που σας έλεγε "σβήνε το φως παιδί µου όταν βγαίνεις από το δωµάτιο". Και βεβαίως καταλαβαίνετε ότι δε λύνονται όλα µε το να στείλει κανείς τη δουλειά στην Κίνα, εµείς δε θα εξοικονοµήσουµε ενέργεια αν στείλουµε αυτό το ξενοδοχείο στην Κίνα, γι αυτό παρακαλώ λοιπόν κάντε εξοικονόµηση ενέργειας, σβήνετε τα φώτα και χρησιµοποιήστε πιο έξυπνες συσκευές. Η Αθήνα έχει πάρα πολλά ηλεκτρικά θερµοσίφωνα και έχουµε και τα φωτοβολταϊκά τα οποία µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρισµού και από το δωµάτιο του ξενοδοχείου είδα πως υπάρχουν πολλές ταράτσες στην Αθήνα και πάρα πολύ φως γενικά, άρα λοιπόν µπορείτε να χρησιµοποιήσετε την ηλιακή ενέργεια. Η Sun Tec, µία εταιρεία που ξεκίνησε το 2001, αυτή τη στιγµή έχει τεράστιο κύκλο εργασιών 7 δις και θα είναι µία από τις µεγαλύτερες εταιρείες που δηµιουργεί τέτοια panels ηλιακής ενέργειας τα οποία επειδή σύντοµα επειδή κατασκευάζονται στην Κίνα θα τα αγοράζουµε από εκεί, όπως αγοράζουµε και όλα τα υπόλοιπα. Αυτό είναι ένα σπίτι που χτίστηκε πέρυσι στη Μασαχουσέτη, στο οποίο χρησιµοποιούν µόνο το 14% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιµοποιεί ένα παραδοσιακό σπίτι. Όπως βλέπετε έχει αυτά τα panels στη στέγη και χρησιµοποιεί την ενέργεια που παράγει για όλο τον ηλεκτρισµό που καταναλώνει, άρα µπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Αιολική ενέργεια. Κι αυτός είναι ένας κλάδος ο οποίος συνέχεια εξαπλώνεται, γιατί το 2006 και το 2007 µπορώ να σας πω ότι είχαµε περισσότερες εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας από ότι πυρηνικής. Είναι το 12

15 25% του ηλεκτρικού ρεύµατος που καταναλώνεται στη ανία και το 25% που καταναλώνεται στη Βόρεια Γερµανία κι έχουµε µία εταιρεία που βρίσκεται αυτή τη στιγµή στην Ινδία και είναι ιδιαίτερα δραστήρια. Γιατί λοιπόν έχει µείνει µε σταυρωµένα τα χέρια η Κυβέρνηση των Ηνωµένων Πολιτειών; Γιατί απλώς παρακολουθεί τις εξελίξεις χωρίς να κάνει κάτι τέτοιο και στηρίζει τεχνολογίες οι οποίες πλέον είναι απαρχαιωµένες και επίσης στηρίζει ένα καύσιµο το οποίο είναι καύσιµο του 19 ου αιώνα; Γιατί ο George Bush ήταν ένα από τα παιδιά τα οποία δεν τα κατάφερναν καλά στο σχολείο, για να κάνω ένα αστείο, ή γιατί εκπροσωπεί κάποια συµφέροντα; Τώρα δεν ξέρω τι θα µου πείτε για ποιο λόγο έχει καθυστερήσει η Ελληνική Κυβέρνηση, που εκεί δεν έχω µια απάντηση να σας δώσω. Εν πάση περιπτώσει όλα µπορούν να αλλάξουν, γίνονται κάποιες προσπάθειες και στις ΗΠΑ και υπάρχουν πολιτείες και πόλεις, το Ανώτατο ικαστήριο και οι τρεις προεδρικοί υποψήφιοι έχουν πει πως θα πάρουν µεγάλα και σηµαντικά µέτρα για το περιβάλλον, ο ιδιωτικός κόσµος έχει ξυπνήσει και δεκαπέντε µέλη της οικογένειας Ροκφέλερ πρόσφατα συναντήθηκαν µε την ExxonMobil και τους ζήτησαν ένα σχέδιο δράσης κι αυτή τη στιγµή γίνονται διεθνείς διαπραγµατεύσεις. Τι µπορεί να κάνει η Ελλάδα; Η Ελλάδα έχει ένα πολύ πυκνό αστικό πληθυσµό. Μπορείτε λοιπόν να χρησιµοποιήσετε τον πληθυσµό αυτό για να χρησιµοποιήσετε αυτή την ενέργεια που σας προσφέρεται απλόχερα από τη φύση κι έτσι δε θα είχατε να εξαρτάστε κι από την απεργία των βυτιοφόρων. Πρέπει να έχουµε λοιπόν σε κάθε χώρα έναν Ηγέτη µε πολιτική για να τα ξεπεράσει τα προβλήµατα αυτά κι εσείς είστε σε ιδανική θέση για την αιολική και για την ηλιακή ενέργεια, βεβαίως δεν είστε τόσο καλά τοποθετηµένοι στη χώρα σας για την πυρηνική ενέργεια, αλλά εν πάση περιπτώσει ο ήλιος ποτέ δεν απεργεί στην Ελλάδα. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Σας ευχαριστούµε πολύ κ. Καθηγητά. Καθηγητά Everett έχετε ένα δύσκολο καθήκον µπροστά σας για δεκαπέντε λεπτά. B. McKENZIE-EVERETT: Ευχαριστώ ηµήτρη. Καλησπέρα σας κυρίες και κύριοι, χαίροµαι ιδιαιτέρως που βρίσκοµαι εδώ και θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω κι εγώ το Σύλλογο 13

16 Αποφοίτων της Σχολής Fletcher, αλλά και το Ινστιτούτο ηµοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραµανλής» που συνδιοργάνωσαν αυτή την υπέροχη βραδιά και σας ευχαριστώ και για τα τέσσερα κιλά που έβαλα όσο βρίσκοµαι εδώ στην Ελλάδα τρώγοντας συνέχεια τις τελευταίες 48 ώρες. Θα ήθελα να ξεκινήσω τα σχόλιά µου λέγοντας κατ αρχήν δύο πράγµατα που θεωρώ ότι συµφωνούµε όλοι. Κατ αρχήν θα πρέπει να πούµε ότι η κλιµατική αλλαγή είναι σηµαντικό ζήτηµα, είναι µείζον, δεν το επινόησε κάποιος, δεν είναι κάτι τετριµµένο ή συνηθισµένο το οποίο µπορούµε να το ξεπεράσουµε. Κάθε άλλο, είναι ζωτικής σηµασίας για όλους µας και απαιτεί τις καλύτερες σκέψεις µας αλλά και προσπάθειες που οφείλουν να καταβληθούν για να επιλυθεί το ζήτηµα. Ένα δεύτερο σηµείο στο οποίο πιστεύω ότι συµφωνούµε έγκειται στο γεγονός ότι τόσο ο Καθηγητής Moomaw και εγώ εργαζόµαστε σκληρά ώστε να πείσουµε τους φοιτητές µας να ξεκινούν την ανάλυσή τους για θέµατα δηµόσιας πολιτικής βασισµένοι σε γεγονότα, ακόµα κι αυτά τα δεδοµένα µπορεί πολλές φορές να δηµιουργούν αµηχανία ή να φέρνουν κόσµο σε δύσκολη θέση. Ο Γερουσιαστής Patric Monahric, απόφοιτος της Fletcher έχει πει ότι "όλοι έχουν δικαίωµα στη δική τους προσωπική άποψη, αλλά κανείς δεν µπορεί να κατασκευάσει δεδοµένα". Οπότε, επιτρέψτε µου να πω ότι θα πρέπει κατ αρχήν να δούµε τα πραγµατικά γεγονότα που αφορούν την κλιµατική αλλαγή, ώστε να δούµε πως µπορούµε να διαχειριστούµε το ζήτηµα. Ξεκινούµε λέγοντας ότι η κλιµατική αλλαγή βεβαίως είναι σηµαντική, αλλά την κατανοούµε; Είναι η ερώτηση. Η Αθήνα είναι το τέλειο µέρος για να γίνει αυτή η συζήτηση, γιατί εδώ έχουµε τη γενέτειρα της κοινής µας αντίληψης, της λογικής, της επιστήµης, της σκέψης. Οι αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι ήταν εκείνοι που συζήτησαν επί µακρόν το πως ακριβώς γνωρίζουµε ζητήµατα και πως µέσω της επιστήµης µπορούµε να καταλήξουµε σε συµπεράσµατα γι αυτά. Ξεκινώ λοιπόν µε ένα απλό τεστ, µια δοκιµασία αντίληψης της επιστήµης. Αν πέσει µία µπάλα του γκολφ από ύψος ενός µέτρου και γνωρίζουµε τη θέση, την ατµοσφαιρική πίεση, την υγρασία, την περιδίνηση 14

17 της µπάλας, αλλά και την ταχύτητα του ανέµου, ζητήστε από εκατό επιστήµονες να σας πουν πόση ώρα θα πάρει σε αυτή τη µπάλα να φτάσει στο έδαφος και θα έχουµε την ίδια απάντηση 0,45 δευτερόλεπτα. Αυτή είναι η απάντηση εκατό επιστηµόνων, γνωρίζουµε ότι αυτή είναι η απάντηση και γιατί; εν γνωρίζουµε ότι η απάντηση είναι αυτή γιατί συνήλθαν οι επιστήµονες σε µια Επιτροπή και είπαν αυτή είναι η απάντηση, ούτε γνωρίζουµε ότι είναι 0,45 δεύτερα γιατί οι επιστήµονες είναι έξυπνοι άνθρωποι και πρέπει να τους πιστεύουµε κάθε φορά που µας λένε κάτι και ούτε ξέρουµε ότι αυτή είναι η απάντηση η σωστή γιατί κάποιοι που δεν συµπαθούµε µας είπαν ότι δεν ισχύει κάτι άλλο. Γνωρίζουµε ότι αυτή είναι η απάντηση γιατί µπορούµε να πειραµατιστούµε, µπορούµε µε πειράµατα να αποδείξουµε ότι αυτό είναι το σωστό. Οπότε προσκαλώ ή προκαλώ όποιον έχει µαζί του µπαλάκι του γκολφ απόψε να προχωρήσει σε αυτό το πείραµα τώρα. Προσπαθήστε να ρίξετε το µπαλάκι από το ένα µέτρο και δείτε αν όντως αυτός είναι ο χρόνος. Τα επιστηµονικά πειράµατα βλέπετε θα πρέπει να µπορούν να αποδειχθούν και εννοώ ότι θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να καταλήγουµε σε µία απάντηση ορθή ή λάθος και να αποδεικνύεται η ορθότητα αυτής. Αν έλεγα ότι εγώ αυτό το µπαλάκι τελικά πιστεύω ότι το κινεί ο Θεός µπορεί και να ισχύει, αλλά δεν µπορώ να το αποδείξω, άρα δε θα ήταν και τόσο χρήσιµο ως επιστηµονική υπόθεση. Βλέπετε υπάρχει ποσοτικοποίηση των προβληµάτων στους κόλπους της επιστήµης. ε θα είχε ιδιαίτερη αξία για µας εάν εκατό επιστήµονες κατέληγαν στο συµπέρασµα ότι η πτώση της µπάλας θα ήταν καθοδική κι όχι ανοδική. Αυτό δε βοηθά ιδιαιτέρως ιδίως τους ανθρώπους οι οποίοι για παράδειγµα σχεδιάζουν αεροσκάφη ή ουρανοξύστες. Ας δούµε τι γίνεται µε την κλιµατική αλλαγή. Τα περισσότερα στοιχεία που γνωρίζουµε σχετικά µε αυτή συνδέονται κυρίως χάρη στην εξαιρετική δουλειά που έγινε από το IPCC, δηλαδή τη ιακυβερνητική ιάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών περί κλιµατικής αλλαγής που ακούσατε ήδη και ο Καθηγητής Moomaw όπως ξέρετε είναι εξέχων µέλος αυτής της ιασκέψεως, εξ ου και κέρδισε το Νόµπελ Ειρήνης του

18 Και το βασικό ζήτηµα για την IPCC δεν έγκειται στο γεγονός ότι πρόκειται για έξυπνους ανθρώπους που συνεργάζονται στους κόλπους αυτής. Βεβαίως είναι σκληρά εργαζόµενοι, είναι καλές οι προθέσεις τους, όµως θα ήθελα να θέσω ένα ενδιαφέρον ερώτηµα απόψε και να δούµε κατά πόσον υπάρχει συµφωνία περί κλιµατικής αλλαγής µε την IPCC. εν εννοώ αν συµφωνούν εκείνοι µε την ExxonMobil ή µε την άποψη του Προέδρου Bush, αλλά κατά πόσον τα µέλη της IPCC συµφωνούν µεταξύ τους υπό την έννοια ότι γενικά θα συµφωνούσαν και οι επιστήµονες ως προς το χρόνο που θα απαιτούσε η πτώση της µπάλας του γκολφ που προείπαµε. Η IPCC δεν κάνει προβλέψεις. Οι επιστήµονες στους κόλπους αυτής είναι πολύ έξυπνοι για να κάνουν ένα τέτοιο σφάλµα. εν κάνουν προβλέψεις λοιπόν, αλλά ουσιαστικά εργάζονται επί τη βάση υποθετικών σεναρίων, που σηµαίνει ότι θέτουν ερωτήµατα και λένε τι θα συνέβαινε εάν κάποια ζητήµατα συνέβαιναν, εάν κάποιες παράµετροι ίσχυαν. Ας δούµε λοιπόν ένα από αυτά τα υποθετικά σενάρια, το οποίο φέρει τον τίτλο Α1Β και τι γίνεται εδώ. Στους κόλπους της IPCC λοιπόν ένα από τα σενάρια λέει: «Ας δούµε την επόµενη εκατονταετία ποιος θα είναι ο πληθυσµός του πλανήτη, ποιο θα είναι το ΑΕΠ, τι απαιτήσεις θα υπάρχουν, τι ζήτηση για ενέργεια, τι προµήθεια ενεργειακή ως προς τα καύσιµα και τι τεχνολογική ανάπτυξη θα έχουµε». Μετά οµάδες επιστηµόνων κάνουν προσοµοιώσεις µε βάση υπολογιστές, ούτως ώστε να δουν πως όλα αυτά θα επηρεάσουν την κλιµατική αλλαγή. Αν η κλιµατική αλλαγή λοιπόν είναι πλήρως αντιληπτή τότε θα περιµέναµε ότι τουλάχιστον τις ίδιες απαντήσεις θα παίρναµε από όλες τις οµάδες επιστηµόνων. Κάθε άλλο όµως, στην πραγµατικότητα βλέπουµε ότι ένα από τα πρότυπα της προσοµοίωσης έδειξε ότι η θερµοκρασία θα ανέβει κατά 1,7 βαθµούς σε εκατό χρόνια, ενώ ένα άλλο πρότυπο προσοµοίωσης έδειξε άλλον αριθµό ως προς την άνοδο της θερµοκρασίας του πλανήτη 4,4. ε λέω εγώ ότι είναι σωστό το πρώτο ή το δεύτερο, εκείνο όµως που µπορώ να δω σαφώς είναι ότι µπορεί το 4,4 να ισχύει, µπορεί να ισχύει και το 1,7, µπορεί να ισχύουν και τα δύο ή µπορεί να είναι λάθος και τα δύο, αυτό είναι λογικό. 16

19 Κι εποµένως εγώ ως µέσος άνθρωπος θα έλεγα ότι δεν έχουµε ακόµα επιλύσει το ζήτηµα και θα ήθελα αυτές οι οµάδες επιστηµόνων να µπορέσουν τελικά να καταλήξουν σε µία έρευνα η οποία θα µας πει σαφώς ποια από αυτές τις προσεγγίσεις είναι η ορθή. Και βεβαίως υπήρχαν κι άλλες ενδιαµέσως µεταξύ του 1,7 και 4,4. Και τώρα θα αναρωτιέστε αυτό κάνουµε στην IPCC; Όχι, αυτό που κάνουµε είναι το εξής, µοιράζουµε τη διαφορά µεταξύ 1,7 και 4,4 και λέµε να συµφωνήσουµε στο ενδιάµεσο, στον µέσο όρο. Αυτό είναι ένα συµπέρασµα ή µία κατάληξη, όµως ο µέσος όρος για να υπάρχει συνεκτικότητα των αποτελεσµάτων ουσιαστικά οδηγεί σε γνώµες και όχι επιστηµονικές απόψεις. Τι εννοώ; Ας δούµε ένα άλλο παράδειγµα. Ας υποθέσουµε ότι συζητούµε κατά πόσον υπάρχει αυτή τη στιγµή ζωή στον πλανήτη Άρη. Κάποιοι µπορεί να λένε ναι και υπάρχουν άλλοι επιστήµονες που λένε όχι. Ας πούµε ότι συνέφαγαν αυτοί οι επιστήµονες και τελικά κατέληξαν και υπάρχει µια συµβιβαστική απάντηση ότι υπάρχει ζωή στο µισό Άρη και στον άλλο µισό δεν υπάρχει ζωή, δεν υπάρχουν έµβια όντα, όµως δε λύθηκε το ζήτηµα. Κυρίες και κύριοι, αυτό δεν είναι επιστήµη. Το ερώτηµα εδώ ή το βασικό ζήτηµα το οποίο επεξεργάζονται αυτοί οι επιστήµονες δεν έγκειται στο γεγονός κατά πόσον ανεβαίνει η θερµοκρασία του πλανήτη. Ασφαλώς και υπάρχει άνοδος της θερµοκρασίας, το έχουµε δει αυτό, το έδειξε ο όκτωρ Moomaw νωρίτερα. Το ερώτηµα παραµένει: Μπορούµε να αποµονώσουµε τις επιπτώσεις των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατµόσφαιρα σε σχέση µε όλες τις άλλες παραµέτρους τις περιβαλλοντικές που επίσης επηρεάζουν το κλίµα; Αυτό είναι πολύ σηµαντικό, οπότε εγώ θα έλεγα κατ αρχήν και ας το δεχθούµε ως δεδοµένο, µε όλο το σεβασµό προς τον Al Gore, η επιστηµονική συζήτηση για την κλιµατική αλλαγή δεν έχει λήξει, εγώ θα έλεγα ότι µόλις ξεκινά. Ένα ακόµα δεδοµένο που πρέπει να δεχθούµε: Το διοξείδιο του άνθρακα στην ατµόσφαιρα δεν µπορεί να περιοριστεί αν δεν συµµετέχει στην προσπάθεια και η Κίνα και η Ινδία. 17

20 Ας δούµε τα στατιστικά δεδοµένα για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα παγκοσµίως για τις ανεπτυγµένες και τις αναπτυσσόµενες χώρες. Βλέπουµε εδώ ότι έχουµε τεράστια άνοδο στις αναπτυσσόµενες χώρες και να τα ενδιαφέροντα νούµερα: Εάν το 2020 µπορέσουµε να περιορίσουµε τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα στις εκβιοµηχανισµένες χώρες και να φτάσουµε στο µηδέν σε αυτές, οι εκποµπές παγκοσµίως θα είναι 9% πιο κάτω σε σχέση µε τα επίπεδα του Και όλα αυτά θα συνδέονται µε την τεράστια ανάπτυξη που σηµειούται σε Ινδία Κίνα και άλλες αναπτυσσόµενες χώρες. Επίσης δεδοµένο: Κίνα και Ινδία φαίνεται ότι δεν έχουν καµία πρόθεση να περιορίσουν την οικονοµική της ανάπτυξη ούτως ώστε να περιορίσουν αντίστοιχα τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα. Με βάση τη δική µου εµπειρία όντας σε επαφή µε Αξιωµατούχους σε Κίνα και Ινδία φαίνεται ότι δεν πιστεύουν σε αυτές τις δύο χώρες ότι ισχύουν τα όσα είπε οραµατικά ο Al Gore, αντίθετα πιστεύουν ότι η βιωσιµότητα η επιβίωση των εθνών τους θα συναρτάται άµεσα µε το γεγονός της αντιµετώπισης της πενίας εκατοντάδων εκατοµµυρίων ατόµων του πληθυσµού τους εξ ου και δεν πιστεύω ότι προτίθενται να θυσιάσουν οτιδήποτε καθώς προσπαθούν να πετύχουν την οικονοµική ανάπτυξη του προαναφερθέντος στόχου. Ένα ακόµη δεδοµένο που πρέπει να δεχθούµε κι αυτό είναι µάλλον το σηµείο στο οποίο περισσότερο διαφωνούµε µε τον συνάδελφο. Ο περιορισµός κατά τι των εκποµπών του διοξειδίου του άνθρακα είναι σχετικά εύκολος, αλλά θα ήταν δαπανηρό να περιορίσουµε ελάχιστα τα ποσοστά. Αυτά είναι τα στοιχεία τα προοπτικά που έχουµε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος των ΗΠΑ, όπου βλέπουµε εδώ τι ακριβώς αναµένεται να συµβεί και όπως είπε και ο Bill νωρίτερα το Νοµοσχέδιο Lieberman Warner έχει θέσει δύο στόχους. Κατ αρχήν υπάρχει ο µικρός στόχος: 15% µείωση κάτω του επιπέδου του 2005 ως το έτος όλοι κατανοούν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι τροµερό ως αριθµός. Είναι σχετικά µικρό βήµα που πραγµατοποιούµε ούτως ώστε να καταλάβουµε πως µπορούµε τελικά να αντιµετωπίσουµε γενικά τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα και να κάνουµε το µεγάλο βήµα, το άλµα και άρα να φτάσουµε στον περιορισµό κατά 70% των εκποµπών του 18

21 διοξειδίου του άνθρακα σε σχέση µε το επίπεδο του 2005 το Καταλαβαίνετε ότι αυτά σίγουρα ξεπερνούν και το προσδόκιµο ζωής σας, αλλά ας τα αφήσουµε. Ας δούµε όµως πόσο δύσκολο είναι να πετύχουµε τον µικρό στόχο που είναι πιο δαπανηρός. Εδώ χρειάζεται να περιορίσουµε τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα κατά εκατοµµύρια τα επόµενα δώδεκα χρόνια κι ας δούµε τι πολιτικές συζητήθηκαν στην Ουάσινγκτον. Πάντοτε λέω στους φοιτητές µου ότι ίσως δε θα πρέπει να δείτε αυτά τα δεδοµένα ως καλές ιδέες ή όχι, πρέπει αντιθέτως να δείτε αυτά τα αριθµητικά δεδοµένα και να δείτε ποιες είναι οι επιπτώσεις τους. Θα χαιρόµουν να συζητήσω αναλυτικά όλα αυτά τα σηµεία οποιαδήποτε στιγµή µαζί σας οι προδιαγραφές γι αυτοκίνητα ψηφίστηκαν φέτος, είναι πολύ σηµαντικές και αυτές οι προδιαγραφές επηρεάζουν τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα. Ορίστε, έχουµε αντίστοιχα πράσινα γραφεία, φιλικά προς το περιβάλλον, το ανέφερε και ο προλαλήσας. Σίγουρα µας ενδιαφέρει η ενεργειακή απόδοση των γραφείων µας, επίσης έχουµε την προσθήκη της δηµιουργίας νέων πυρηνικών εργοστασίων. Ας υποθέσουµε όµως ότι αποφασίζουµε να αυξήσουµε τα εργοστάσια αυτά, να βασιστούµε και σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας κατά 15%, που αυτό σηµαίνει ότι όλες οι εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να βασιστούν κατά 15% σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, ενώ επίσης ζήτηµα βασικό στην Ουάσινγκτον είναι η αντικατάσταση των παλαιών λαµπτήρων παλαιάς τεχνολογίας µε νέους, κυρίως λαµπτήρες φθορισµού, κι αυτή η συζήτηση έχει γίνει επί µακρόν στην Ουάσινγκτον. Να λοιπόν που θα φτάναµε αν υιοθετούσαµε κι αυτό το µέτρο, ας υποθέσουµε ότι δεκαπλασιάζουµε επίσης τη χρήση των µέσων µεταφοράς των δηµόσιων και να που φτάσαµε κι αυτό έγκειται στο γεγονός ότι η χρήση του µετρό κυρίως είναι πολύ αποτελεσµατικός τρόπος για τον περιορισµό της κυκλοφοριακής συµφόρησης, όµως δεν είναι αποτελεσµατικός ως προς τη χρήση ενεργειακών πηγών, στις Ηνωµένες Πολιτείες εξάλλου βασιζόµαστε κατά κόρον στη χρήση του άνθρακα. Ας πούµε ότι αντικαθιστούµε τα παλαιά ψυγεία µε τα πλέον σύγχρονα, να που φτάσαµε σε ποιο επίπεδο, ας πούµε ότι έχουµε και 19

22 φωτοβολταϊκά που εγκαθίστανται σε οροφές κτιρίων όπου σε 20 εκατοµµύρια τέτοια συστήµατα ποντάρουµε, περίπου 300 δις ευρώ η επένδυση, περιορίζουµε και την οδήγηση οχηµάτων κατά αρκετά χιλιόµετρα το µήνα. Να λοιπόν, φτάσαµε στο 50% του µικρού στόχου, το υπόλοιπο; Θα ήταν ωραίο εάν µπορούσαµε να έχουµε καινοτόµες και ευρηµατικές τεχνολογίες ή λύσεις, όπου κάποιοι πιστεύουν ότι αυτό είναι εφικτό. Αν τώρα θέλετε να µε ακούσετε θα έλεγα ότι είναι λίγο δύσκολο αυτό, δεν µπορείς να περιµένεις ότι µπορείς να εγκαταλείψεις ένα αεροσκάφος και µαζί µε κάτι πολύ µικρό να σου εξασφαλίσει ένα αερόστατο. Μια ακόµα επίπτωση αυτής της προσπάθειας θα ήταν και η επιβράδυνση του ρυθµού ανάπτυξης της οικονοµίας µας, εξ ου και νοµίζω ότι οι ΗΠΑ θα αρνηθούν να το κάνουν αυτό κι είναι ένας κίνδυνος που δε θα δεχθούν να αναλάβουν και οι ευρωπαϊκές οικονοµίες. Και µια που µιλάµε για λαµπτήρες και ψυγεία κάθε χρόνο να τι κάνει η Κίνα: Οπότε αντιστοίχως η αντικατάσταση ενός λαµπτήρα θα ήταν ίση µε την αντίστοιχη ενεργειακή επιβάρυνση που προκαλείται σε 90 ηµέρες παραγωγής στην Κίνα. Αν για παράδειγµα όλοι είχαν πλήρως υλοποιήσει το Κιότο και πάλι θα ήµασταν σχετικά πιο κάτω από τα προβλεπόµενα επίπεδα το έτος Βεβαίως θυµάστε ότι οι ΗΠΑ δεν επικύρωσαν τη Συνθήκη του Κιότο και αυτό προκαλεί δυσαρέσκεια µεταξύ των υπολοίπων συνυπογραφόντων, όµως ας θυµηθούµε επίσης ένα άλλο δεδοµένο µε τις τρέχουσες πολιτικές οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δε θα επιτύχουν τους στόχους που έχουν θέσει για το έτος Και αν λάβουµε υπόψη την κατάσταση στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρατηρούµε ότι τελικά να οι αριθµοί, να η Ελλάδα, είναι δικοί σας οι αριθµοί όχι δικοί µου, 12 από τις 15 χώρες της τότε Ευρωπαϊκής Ένωσης επίσης δεν επρόκειτο δε φαινόταν να επιτύχουν τους στόχους που είχαν θέσει. Η Ελλάδα επικρίθηκε για τα αντίστοιχα δεδοµένα, όµως είστε κάπου στο µέσον, υπάρχουν γείτονές σας που είναι σε χειρότερη θέση. Άλλο δεδοµένο που πρέπει να δεχθούµε: Ηνωµένο Βασίλειο και Γερµανία είναι οι µόνες χώρες από τις πρώτες 15 της Ένωσης που έχουν 20

23 δύσκολους στόχους σε σχέση µε το Κιότο και απαιτείται κυρίως µείωση των εκποµπών κατά 100% σε αυτές τις χώρες. Και οι δύο πάντως είχαν αναλάβει συγκεκριµένες υποχρεώσεις και είχαν κατορθώσει να ανταποκριθούν σε αυτές πριν υπογραφεί το Κιότο, έχουµε εξάλλου χρήση φυσικού αερίου σε αυτές. Αν λοιπόν ζητούσαµε από χώρες να υπογράψουν µία Συνθήκη για τους θερινούς Ολυµπιακούς Αγώνες µετά το 2000 θα ήταν εύκολο οποιοσδήποτε να υπογράψει όπως και η Κίνα. Θα ήταν ίσως πιο δύσκολο για κάποιες άλλες χώρες του πλανήτη, αλλά αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο. Άλλο δεδοµένο που πρέπει να δεχθούµε, κάποιες χώρες θα ανταποκριθούν στους στόχους του Κιότο µόνο µε αµφισβητούµενη εµπορία άνθρακα. Βλέπετε σε κάποιες περιπτώσεις οι όροι του Κιότο είναι τόσο δύσκολοι που τελικά µάλλον κάποιοι δε θα µπορέσουν καν να τους εκπληρώσουν αυτούς. Άλλο δεδοµένο που οφείλουµε να δεχθούµε είναι το ενδιαφέρον του κοινού, έχει αυξηθεί σε σχέση µε τα θέµατα της κλιµατικής αλλαγής στις ΗΠΑ και έτσι ενθαρρύνονται οι αιρετοί εκπρόσωποι προκειµένου να προβούν σε λήψη µέτρων ή να αναλάβουν πρωτοβουλίες. Και κάτι ακόµα που πρέπει να δεχθούµε, η διαστρέβλωση της επιστήµης πολλές φορές φαίνεται ότι τροµάζει τον κόσµο, παρά δίνει πληροφορίες και άρα δηµιουργεί προσδοκίες πολιτικές στις οποίες δεν µπορεί κανείς να ανταποκριθεί. Υπάρχουν και κάποια µικρά και άνευ ουσίας βήµατα στα οποία φαίνεται ότι προβαίνει κανείς, χωρίς όµως τελικά να υπάρχει λύση. Αν µε ρωτάτε προς τα που βαδίζουν οι ΗΠΑ θα έλεγα ότι µάλλον θα ακολουθήσουµε την ευρωπαϊκή προσέγγιση, τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ότι κι αν λένε οι Mackein Clinton ή Obama. Όποιος ή όποια κι αν εκλεγεί Πρόεδρος και πάλι θα υπάρξει κάποιου είδους σύστηµα, θα πρέπει να υπάρχει κάποιο σηµείο έναρξης όσον αφορά το µέγιστο και το ελάχιστο, θα είναι πολύ δύσκολο ο µέσος πολίτης να καταλάβει ποιο είναι αυτό το σύστηµα, να το αντιληφθεί κι ακόµα πολύ πιο δύσκολο για τις χώρες οι οποίες προχωρούν σε εκποµπή διοξειδίου του άνθρακα. Θα υπάρξουν σίγουρα κάποια πλεονεκτήµατα για κάποιες οµάδες οι οποίες θα ωφεληθούν ή θα ευνοηθούν πολιτικά και κάποιοι θα τρέχουν στην Ουάσινγκτον ούτως ώστε να ζητούν χάρες όπου κάποιες θα γίνουν. 21

24 Η Κυβέρνηση επίσης θα αναλάβει πολιτικά βήµατα, τα οποία θα είναι πολυδιαφηµισµένα αλλά θα έχουν ελάχιστες συνέπειες θετικές, θα υπάρξουν διαπραγµατεύσεις µετά το Κιότο, θα υπάρξουν και πάρα πολλοί που θα συγχαίρουν εαυτούς, αλλά και βραβεία ή επιβραβεύσεις, πάντως δε θα υπάρξει ουσιαστική µείωση των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα. Οπότε αντί απλώς να επικρίνουµε ξεκίνησα λέγοντας ότι αυτό είναι µείζον ζήτηµα κι οφείλουµε να κάνουµε κάτι γι αυτό, επιτρέψτε µου να σας εκφράσω τις σκέψεις µου για το τι πρέπει να γίνει. Πρώτον, πρέπει να συνεχίσουµε να µελετούµε την κλιµατολογική επιστήµη, αν θέλετε το κλίµα και τι ακριβώς συµβαίνει σε αυτό. Χρειάζεται επίσης να απεικονίσουµε µε ειλικρίνεια τα δεδοµένα και τα αριθµητικά αποτελέσµατα. Σε δηµοκρατικά καθεστώτα θα πρέπει να πληροφορήσουµε κι όχι να τροµοκρατούµε τους πολίτες. Επίσης θα πρέπει να δούµε τα δεδοµένα µε χρονικό ορίζοντα την εκατονταετία και όχι την τριακονταετία. Είναι επίσης πολύ πιθανό να µη µπορούµε να κάνουµε τίποτα µέσα σε τριάντα χρόνια, όµως σίγουρα µπορούµε κάτι να αλλάξουµε µέσα σε έναν αιώνα. Οι Κυβερνήσεις επίσης θα πρέπει να δίνουν υποσχέσεις που µπορούν να τηρήσουν. ε θα πρέπει και πάλι να γίνει αυτό που έγινε στην περίπτωση του Κιότο, δηλαδή να δοθούν πολύ µικρές υποσχέσεις, τις οποίες τελικά κανείς δεν τηρεί. Θα πρέπει επίσης να ιδιωτικοποιήσουµε και να απελευθερώσουµε την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που θα προωθήσει την αποδοτικότητα την αποτελεσµατικότητα και την καινοτοµία. Θα πρέπει επίσης να διευκολύνουµε την εµπορία φυσικού αερίου παγκοσµίως, έχουµε τεράστιους πόρους εδώ, υπάρχουν βεβαίως και θέµατα ασφαλείας που συνδέονται µε την εν λόγω πορεία όµως σίγουρα θα πρέπει να καταβάλλουµε κάθε δυνατή προσπάθεια ούτως ώστε να περιορίσουµε τις εκποµπές και ν αυξήσουµε τη χρήση φυσικού αερίου, βεβαίως και θα πρέπει ν ανανεώσουµε την πυρηνική βιοµηχανία. Ξέρω και συµφωνώ Καθηγητά Μoomaw ότι όντως είναι δύσκολη, πάντως πιστεύω ότι µπορούµε αυτό να το κάνουµε και θα πρέπει επίσης να δούµε το µέλλον µε δεδοµένη αυτή τη συνεισφορά της πυρηνικής ενέργειας. Τέλος θα πρέπει να ενθαρρύνουµε τις ερευνητικές δράσεις του 22

25 ιδιωτικού τοµέα, δεν θα πρέπει να σπαταλούµε δεκάδες εκατοµµύρια δολάρια σε κυβερνητικές έρευνες που ποτέ δεν έδωσαν νέες ενεργειακές τεχνολογίες. Πάντοτε λέω στους φοιτητές µου ότι πιστεύω πως στη διάρκεια της ζωής σας θα γίνει επανάσταση µε νέες τεχνολογίες στον τοµέα της ενέργειας, όµως αυτή η επανάσταση θα προέλθει από απροσδόκητες πηγές, κυρίως απ τον ιδιωτικό τοµέα. Επιτρέψτε µου λοιπόν να κλείσω µε µια τελευταία σκέψη του Χάξλεϋ ο οποίος είπε ότι «ο σκεπτικισµός, η επιφυλακτικότητα, είναι το µέγιστο µέληµα για έναν επιστήµονα». Κυρίες και κύριοι, εδώ έφτασα στο τέλος της παρέµβασής µου. Σας ευχαριστώ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Τελειώσαµε λοιπόν µε τις αρχικές παρατηρήσεις. Θα µπορέσουµε τώρα να περάσουµε στο πιο διαδραστικό τµήµα αυτής της συζήτησης. Να σας πω κατ' αρχήν ότι επειδή ο Bruce χρησιµοποίησε περισσότερο χρόνο, ο δρ. Moomaw έχει ένα έξτρα ατού στη διάθεσή του και θ ακούσουµε την αντιπαράθεση των 4 λεπτών. W. MOOMAW: Ευχαριστούµε πολύ Bruce που αναφέρθηκες στα στοιχεία τα οποία είναι επιστηµονικά δεδοµένα κατά τη γνώµη σου. Πολλά απ αυτά που είπες είναι προσωπική άποψη, για παράδειγµα τα όσα είπατε για τη Κίνα και την Ινδία. Τώρα για τα 100 χρόνια που χρειαζόµαστε, έχουν περάσει 150 χρόνια από τη βιοµηχανική επανάσταση και χρειαστήκαµε 150 χρόνια για να κατανοήσουµε πώς δηµιουργούµε προβλήµατα. Άρα λοιπόν ίσως χρειαζόµαστε εκατό χρόνια να τα λύσουµε. Και αυτό που χρειαζόµαστε είναι να ξεκαθαρίσουµε και ποια θα είναι η τακτική που πρέπει ν ακολουθήσουµε στο µέλλον. Και για όσους ανήκετε σε κυβερνήσεις είναι τεράστια η πρόκληση γιατί καµία κυβέρνηση δεν είχε κληθεί ποτέ να λάβει µια απόφαση, ένα χρονοδιάγραµµα 10ετές. Νοµίζω πως θα πρέπει αυτό να το κάνουµε οπωσδήποτε αλλά µε ιδιαίτερη προσοχή. Τώρα για το κατά πόσο πρέπει να ενθαρρύνουµε τον ιδιωτικό κλάδο, την καινοτοµία, τις τεχνολογικές εξελίξεις, ναι, αυτό συνέβη στη ανία και στη Γερµανία. Τις έρευνες για την αιολική ενέργεια δεν τις έκανε η κυβέρνηση, δήλωσε απλώς η κυβέρνηση πώς θα πληρώσει τόσο την 23

26 ηλεκτρική ενέργεια η οποία θα προέρχεται από τέτοιου είδους εναλλακτικές πηγές. Το 1999 δεν υπήρχε καθόλου αιολική ενέργεια στη Γερµανία. Το 90% της αιολικής ενέργειας του κόσµου παρήγετο στην Καλιφόρνια. Σήµερα η Γερµανία έχει τρεις φορές περισσότερη αιολική ενέργειά από τις ΗΠΑ και αυτό γιατί είχαν πολιτικές συνεπείς µε αποτέλεσµα η Γερµανία να παράγει το 11% της συνολικής της ενεργειακής κατανάλωσης από εναλλακτικές πηγές, γιατί ξεκίνησαν θεωρώντας πως υπάρχει επείγουσα ανάγκη για δράση. Άρα λοιπόν µπορούµε σε µικρό χρονικό διάστηµα να φέρουµε αποτελέσµατα. Άρα εδώ διαφωνώ µε τον Bruce στα όσα είπε. Θα συµφωνήσω µε τον Bruce στο εξής: Οι κοινωνίες στις προσπάθειες αυτές θα χρειαστεί ν αντιµετωπίσουν και τα ειδικά συµφέροντα τα οποία θα θέλουν και ειδικές ρήτρες για να τα προστατεύσουν. H ExxonMobile για παράδειγµα το έχει ζητήσει και έχουν ζητήσει κάποιες άλλες ρυθµίσεις. Αυτό είναι ένα πρόβληµα αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάµε πως αυτά τα καύσιµα του 19 ου αιώνα όπως ο άνθρακας και καύσιµα του 20 ου αιώνα όπως το φυσικό αέριο ή καύσιµα που είναι και του 19 ου και του 20 ου αιώνα όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, σιγά-σιγά θα εγκαταλειφθούν. Θα µπορούσαµε να τα έχουµε ήδη υποκαταστήσει από χθες αλλά σύντοµα δε θα είναι τόσο σηµαντικά για µας. Και το γεγονός ότι δεν µπορούµε να κάνουµε τίποτα γιατί αναπτύσσεται αυτή τη στιγµή η Ινδία και η Κίνα, νοµίζω πως έχουµε άτοµα στην Κίνα, στην Ινδία, νοµίζω πως κάθε περιοχή του κόσµου θα πρέπει να βρει η ίδια το δρόµο της. Σκεφτείτε τι έγινε µε τις πυρκαγιές πέρυσι. Φανταστείτε κάποιος να έριχνε βενζίνη στη φωτιά και να λέγατε εσείς «κοιτάξτε, επειδή δεν σταµατάει ο άλλος να ρίχνει βενζίνη και ν αναζωπυρώνει τη φωτιά, δε θα σταµατήσω κι εγώ». Μα δεν µπορεί κανείς να δρα µόνο και µόνο αντιδρώντας στο τι κάνει ο άλλος. Εµείς στις ΗΠΑ κι εσείς στην Ευρώπη, δεν έχουµε σεβαστεί τα όσα δεχθήκαµε στην συµφωνία πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών, που ήταν πως εµείς θα προχωρήσουµε σε κάποιες δράσεις πριν την Ινδία, την Κίνα και τις αναπτυσσόµενες χώρες. 24

27 Και κρύβονται πίσω από εµάς, ενώ οι ΗΠΑ κρύβονται πίσω από την Κίνα. Εάν λοιπόν ξεκινήσουµε εµείς, σας βεβαιώ πως θα µας ακολουθήσουν και µάλιστα υπάρχουν τόσα πολλά θέµατα τα οποία προκύπτουν, για παράδειγµα η Ευρωπαϊκή Ένωση που έβαλε µια δήλωσε και είπε πως εάν δεν ξεκινήσουν η Κίνα και η Ινδία να προσπαθεί να λύσει το πρόβληµα της κλιµατολογικής αλλαγής, θα βάλει φόρους στα σύνορα, στα προϊόντα που προέρχονται απ τις χώρες αυτές. Καλά, ο Πόε, φαντάζεστε, θα πάθει, αλλά καταλαβαίνετε πως υπάρχουν πάρα πολλά µέτρα που µπορεί να λάβει κανείς και έχει αρχίσει ο κόσµος να τα βλέπει. Τώρα για το κατά πόσο είναι τα δεδοµένα επιστηµονικά δεδοµένα και είναι επιβεβαιωµένα, πρέπει να σας πω πως τα στοιχεία που έχουµε είναι εξίσου στέρεα µε τους κανόνες που γνωρίζουµε για το νόµο της βαρύτητας, γιατί τα διάφορα σενάρια τα οποία µας περιέγραψε εδώ ο Bruce είναι σενάρια. Γιατί δεν ξέρουµε πόσα παιδιά θα κάνει ο κόσµος, δεν ξέρουµε ποιο θα είναι το εισόδηµα του κάθε πληθυσµού. Υπάρχουν όντως κάποιες αβεβαιότητες και τα σενάρια αυτά έχουν σχεδιαστεί µόνο και µόνο ενδεικτικά. Έχουµε όµως και άλλα πειράµατα τα οποία µε εµπεριστατωµένο τρόπο αποδεικνύουν αυτά που λέµε και µπορούµε αυτή τη στιγµή να προφητεύσουµε ποια θα είναι η αύξηση της θερµοκρασίας της γης λόγω της παρουσίας των αερίων του θερµοκηπίου στη γη και µπορούµε να το κάνουµε αυτό και για τον Άρη και για την Αφροδίτη και για τον Ουρανό και για όλους τους δορυφόρους του ία. εν πρόκειται για επιστηµονικά στοιχεία τα οποία ισχύουν µόνο για έναν πλανήτη. Εσείς µπορείτε να ρίξετε όσα µπαλάκι του γκολφ θέλετε για να τα µετρήσετε, αλλά εµείς έχουµε έναν πλανήτη και δεν µπορούµε να τον πετάξουµε για να τον µετρήσουµε. Να σας πω πως αν µειώσουµε κατά 3% τις ετήσιες εκποµπές θα φτάσουµε σε µια κλίµακα όπου δεν θα µας καταστρέψει η κλιµατική αλλαγή. Πρέπει λοιπόν να δούµε µε ποιον τρόπο µπορούµε να πετύχουµε τις µειώσεις αυτές, το 3% ετησίως για 50 χρόνια, µε µια νέα οικονοµία η οποία θα είναι πιο παραγωγική, πιο βιώσιµη και για ένα κλιµατικό σύστηµα το οποίο µας θα επιτρέψει να επιβιώσουµε, θα µας επιτρέψει σε όλους να επιβιώσουµε. Σας ευχαριστώ. 25