ΣΟ ΑΝΓΡΗΚΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΧΓΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΚΑΗ Ζ ΔΡΓΑΣΖΡΗΑΚΖ ΓΗΑΓΝΧΖ ΣΖ ΑΝΓΡΗΚΖ ΤΠΟΓΟΝΗΜΟΣΖΣΑ

Transcript

1 ρνιή Δπαγγεικάησλ Τγείαο θαη Πξφλνηαο Σκήκα Ηαηξηθψλ Δξγαζηεξίσλ πκπιεξσκαηηθέο ζεκεηώζεηο γηα ηελ ζεσξία ηνπ καζήκαηνο Αλάιπζε Βηνινγηθώλ Τγξώλ θαη Δθθξηκάησλ ΣΟ ΑΝΓΡΗΚΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΧΓΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΚΑΗ Ζ ΔΡΓΑΣΖΡΗΑΚΖ ΓΗΑΓΝΧΖ ΣΖ ΑΝΓΡΗΚΖ ΤΠΟΓΟΝΗΜΟΣΖΣΑ ΠΔΣΡΟ Λ. ΚΑΡΚΑΛΟΤΟ Βηνιφγνο Msc, PhD, EurClinChem Σερλνιφγνο Ηαηξηθψλ Δξγαζηεξίσλ ΔΚΣΑΚΣΟ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΤΝΔΡΓΑΣΖ ΑΣΔΗ ΑΘΖΝΧΝ Έθδνζε Πξώηε ΑΘΖΝΑ 2009

2 Πίλαθαο πεξηερνκέλσλ 1. Σν γελλεηηθφ ζχζηεκα ηνπ άλδξα 3 Οη φξρεηο 3 Ζ επηδηδπκίδα 5 Ο ζπεξκαηηθφο πφξνο 5 Ζ ζπεξκαηνδφρνο θχζηε 6 Ο πξνζηάηεο 6 Οη βνιβνπξεζξαίνη αδέλεο 6 Σν πένο 7 2. Ζ ζχζηαζε ηνπ ζπέξκαηνο 8 3. Ζ κνξθή θαη ε δνκή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ 8 4. Ζ παξαγσγή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ 9 5. Σν νξκνλνινγηθφ ζχζηεκα ηνπ άλδξα Ο ππνγνλαδηζκφο Ο θιηληθφο θαη εξγαζηεξηαθφο έιεγρνο ηεο αλδξηθήο ππνγνληκφηεηαο Ζ βαζηθή αλάιπζε ζπέξκαηνο Δηζαγσγή Οη θπζηθνί ραξαθηήξεο ηνπ ζπέξκαηνο Ζ κηθξνζθφπεζε ηνπ ζπέξκαηνο 21 Μηθξνζθφπεζε ζε λσπφ παξαζθεχαζκα 21 Ζ θηλεηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ 21 πγθνιιήζεηο θαη ζπζζσξεχζεηο 22 Άιια θχηηαξα πνπ παξαηεξνχληαη ζην λσπφ παξαζθεχαζκα 23 Ζ δσηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ 24 Πξνζδηνξηζκφο ζπγθέληξσζεο θαη αξηζκνχ ζπεξκαηνδσαξίσλ 24 Ζ κνξθνινγία ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ 25 Ζ κέηξεζε θαη ε δηάθξηζε ησλ ζηξνγγπιψλ θπηηάξσλ 26 χγρξνλα ζπζηήκαηα κέηξεζεο ζπεξκαηνδσαξίσλ Ο αλνζνινγηθφο έιεγρνο Ο βηνρεκηθφο έιεγρνο Ο νξκνλνινγηθφο έιεγρνο Λεηηνπξγηθέο δνθηκαζίεο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ Άιιεο εμεηάζεηο πνπ γίλνληαη ζην ζπέξκα Τπεξερνγξαθία Αλαηνκηθή εμέηαζε Μνξηαθφο έιεγρνο Αγγιν-ειιεληθφ ιεμηιφγην Υαξαθηεξηζκφο πνηφηεηαο ζπέξκαηνο σο πξνο ηηο ηηκέο ηνπ 45 ζπεξκνδηαγξάκκαηνο 22. Οη ηηκέο αλαθνξάο ηνπ ζπεξκνδηαγξάκκαηνο Βηβιηνγξαθία 46 2

3 ΔΗΑΓΧΓΖ ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ Σν γελλεηηθό ζύζηεκα ηνπ άλδξα Σν γελλεηηθφ ζχζηεκα ηνπ άλδξα απνηειείηαη απφ πνιιά επηκέξνπο φξγαλα. πγθεθξηκέλα απνηειείηαη απφ ηνπο δύν όξρεηο, ηελ εθθνξεηηθή νδό, πνπ απνηειείηαη απφ ηελ επηδηδπκίδα, ην ζπεξκαηηθφ πφξν, ηε ζπεξκαηνδφρν θχζηε θαη ηνλ εθζπεξκαηηθφ πφξν, θαη ην πένο. Δπίζεο, ζην γελλεηηθφ ζχζηεκα ηνπ άλδξα θαηαηάζζνληαη ε νπξήζξα, ν πξνζηάηεο θαη νη βνιβνπξεζξαίνη αδέλεο. Απφ απηά ηα φξγαλα φζα βξίζθνληαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ ζψκαηνο νλνκάδνληαη έζσ γελλεηηθά όξγαλα. Απηά είλαη νη φξρεηο, ε επηδηδπκίδα, ν ζπεξκαηηθφο πφξνο, νη ζπεξκαηνδφρεο θχζηεηο θαη ν πξνζηάηεο, θαη ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ παξαγσγή, ηε θχιαμε θαη ηε κεηαθνξά ηνπ ζπέξκαηνο, θαζψο θαη ηελ παξαγσγή νξκνλψλ. Σα έμσ γελλεηηθά όξγαλα ηνπ άλδξα είλαη ην πένο κε ην φζρεν. Σν γελλεηηθφ ζχζηεκα ηνπ άλδξα Οη όξρεηο Οη δχν φξρεηο ηνπ άλδξα έρνπλ ζρήκα ειιεηςνεηδέο, κήθνο 4-5 cm θαη βάξνο gr. Βξίζθνληαη κέζα ζε έλα εγθφιπσκα ηνπ δέξκαηνο πνπ νλνκάδεηαη όζρεν θαη πεξηβάιινληαη απφ δηάθνξνπο ρηηψλεο. Οη φξρεηο είλαη κηθηνί αδέλεο, δειαδή απνηεινχληαη απφ εμσθξηλή θαη ελδνθξηλή κνίξα. Ζ εμσθξηλήο κνίξα ηνπο παξάγεη ηα 3

4 ζπεξκαηνδσάξηα θαη ε ελδνθξηλήο ηηο αλδξηθέο νξκφλεο, κε ζπνπδαηφηεξε ηελ ηεζηνζηεξόλε. Δμσηεξηθά θάζε φξρηο πεξηβάιιεηαη απφ ζπκπαγή ηλψδε ρηηψλα πνπ δηαθφπηεηαη κφλν ζην ζεκείν εηζφδνπ ησλ αγγείσλ ηνπ ην νπνίν ιέγεηαη κεζαύιην ηνπ όξρη ή ηγκόξεην ζώκα. Απφ ην ηγκφξεην ζψκα εθπνξεχνληαη ηλψδε πέηαια, ηα ιεγφκελα δηαθξάγκαηα, πνπ έρνπλ αθηηλνεηδή δηάηαμε θαη θαηαιήγνπλ πεξηθεξηθά, ζηνλ ηλψδε ρηηψλα. Σα δηαθξάγκαηα ζρεκαηίδνπλ νξρηθά ινβία. ε θάζε ινβίν ππάξρνπλ 3-4 ζπεξκαηηθά ζσιελάξηα κέζα ηα νπνία παξάγνληαη ηα ζπεξκαηνδσάξηα θαζψο δχν νξκφλεο ε αληηκπιιεξηαλή θαη ε αλαζηαιηίλε. Σα ζπεξκαηηθά ζσιελάξηα πεξηβάιινληαη απφ ηλψδε ρηηψλα θαη πνιχζηηρε θπηηαξηθή ζηηβάδα πνπ νλνκάδεηαη ζπεξκαηηθό επηζήιην. Μέζα ζην ζπεξκαηηθφ επηζήιην ππάξρνπλ ηα ζπεξκαηνγόληα θχηηαξα, απφ ηα νπνία κε δηαθνξνπνίεζε ζα παξαρζνχλ ηα ζπεξκαηνδσάξηα, θαζψο θαη ηα θχηηαξα Sertoli ηα νπνία βνεζνχλ ζηελ παξαγσγή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Μεηαμχ ησλ ζπεξκαηηθψλ ζσιελαξίσλ ππάξρεη ε δηάκεζε νπζία ηνπ φξρη πνπ απνηειείηαη απφ ραιαξφ ζπλδεηηθφ ηζηφ θαη ηα θχηηαξα Leydig ηα νπνία παξάγνπλ ηηο αλδξηθέο γελλεηηθέο νξκφλεο. Ζ δνκή ηνπ φξρη, ηεο επηδηδπκίδαο θαη ηνπ ζπεξκαηηθνχ πφξνπ 4

5 Ζ εγθάξζηα ηνκή ηνπ φξρη θαη ηεο επηδπκίδαο Ζ επηδηδπκίδα Ζ επηδηδπκίδα είλαη έλαο ζθηρηά πεξηειηγκέλνο ζσιήλαο κήθνπο 5-6 κέηξσλ ζην πίζσ κέξνο θάζε φξρη. Γηαθξίλεηαη ζε ηξία κέξε, ηελ θεθαιή, ην ζψκα θαη ηελ νπξά. Ζ θεθαιή ηεο επηδηδπκίδαο ζπλδέεηαη κε ηνλ φξρη ελψ ε νπξά κεηαπίπηεη ζηνλ ζπεξκαηηθφ πφξν. Ζ επηδηδπκίδα, πνπ απνηειεί ηελ αξρή ηεο εθθνξεηηθήο νδνχ ηνπ ζπέξκαηνο, ρξεζηκεχεη σο δεμακελή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ, ζηα νπνία παξέρεη ζξεπηηθέο νπζίεο, ελψ κε ην έθθξηκά ηεο ζπληειεί ζηελ αξαίσζε ηνπ ζπέξκαηνο. Οπζίεο πνπ παξάγνληαη ζηελ επηδηδπκίδα είλαη ε νπδέηεξε α-γιπθνζηδάζε, ε L- θαξληηίλε θαη ε γιπθεξνθσζθνξπιρνιίλε (GPC). Ο ζπεξκαηηθόο πόξνο Ο ζπεξκαηηθφο πφξνο είλαη έλα ηλνκπψδεο ζσιήλαο κε κήθνο cm. Απνηειεί ηνλ εθθνξεηηθφ πφξν ηνπ φξρενο. Δθηείλεηαη απφ ηελ νπξά ηεο επηδηδπκίδαο κέρξη ηε βάζε ηνπ πξνζηάηε φπνπ ελψλεηαη κε ηελ ζπεξκαηνδφρν θχζηε θαη κεηαβαίλεη 5

6 ζηνλ εθζπεξκαηηθό πόξν. Ο εθζπεξκαηηθφο πφξνο απνηειεί ην ηειεπηαίν ζηάδην ηνπ εθθνξεηηθνχ πφξνπ ηνπ αλδξηθνχ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο. Ο ζπεξκαηηθφο πφξνο αλάινγα κε ηελ ηνπνζεζία ηνπ δηαθξίλεηαη ζηηο αθφινπζεο κνίξεο: α) νξρηθή, β) ηνληθή, γ) βνπβσληθή, δ) ππειηθή θαη ε) θπζηηθή. Ζ ζπεξκαηνδόρνο θύζηε Οη δχν ζπεξκαηνδφρεο θχζηεηο βξίζθνληαη πάλσ απφ ηνλ πξνζηάηε θαη πίζσ απφ ηελ νπξνδφρν θχζηε. Έρνπλ ζρήκα αριαδηνχ κε κήθνο 4-5 cm θαη πιάηνο 1,5-2 cm. Σν έθθξηκα ησλ ζπεξκαηνδφρσλ θχζηεσλ απνηειεί ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ην ζπεξκαηηθνχ πγξνχ (60%). Πεξηέρνπλ πνιιέο νπζίεο φπσο είλαη ε θξνπθηόδε θαη νη πξνζηαγιαλδίλεο νη νπνίεο θαη κεηξψληαη εξγαζηεξηαθά πξνθεηκέλνπ λα δηαγλσζζεί ε θαιή ιεηηνπξγία ησλ ζπεξκαηνδφρσλ θχζηεσλ. Οη νπζίεο πνπ παξάγνπλ νη ζπεξκαηνδφρεο θχζηεο ζπληεινχλ ζηελ αξαίσζε ηνπ ζπέξκαηνο θαη δηεγείξνπλ ηηο θηλήζεηο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Ο πξνζηάηεο Ο πξνζηάηεο έρεη κέγεζνο θαη ζρήκα θάζηαλνπ. Μεηά ην 50 ν έηνο ηεο ειηθίαο, ππεξηξέθεηαη πξνθαιψληαο δηάθνξα ελνριήκαηα πνπ πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ηελ πίεζε πνπ αζθεί ζηελ νπξήζξα. Σν έθθξηκα ηνπ πξνζηάηε δηεγείξεη ηηο θηλήζεηο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ θαη δίλεη ζην ζπέξκα ηελ ραξαθηεξηζηηθή ηνπ νζκή. Ο πξνζηάηεο παξάγεη πνιιέο νξγαληθέο θαη αλφξγαλεο νπζίεο φπσο είλαη ν ςεπδάξγπξνο (Εn), ην καγλήζην (Mg), νη ειεθηξνιύηεο (Κ, Νa), ε γινπηακηληθή δεπδξνγνλάζε (LDH), ε όμηλε θσζθαηάζε (ACP), ε πξνζηαηηθή όμηλε θσζθαηάζε (PAP) θαη ην θηηξηθό νμύ. Οη βνιβννπξεζξαίνη αδέλεο Οη βνιβννπξεζξαίνη αδέλεο είλαη δχν θαη έρνπλ κέγεζνο πεξίπνπ θνπθνπηζηνχ θεξαζηνχ θαη ρξψκα θαζηαλνθίηξηλν. Βξίζθνληαη ζην νπξνγελλεηηθφ ηξίγσλν, πίζσ απφ ηνλ βνιβφ ηεο νπξήζξαο θάησ θαη ζηα πιάγηα ηεο πκελψδνπο κνίξαο ηεο νπξήζξαο. Ο εθθνξεηηθφο πφξνο ηνπο, κήθνπο 4 cm εθβάιιεη ζην θάησ ηνίρσκα ηεο ζεξαγγψδνπο νπξήζξαο. Οη βνιβννπξεζξαίνη αδέλεο παξάγνπλ έθθξηκα αιθαιηθήο αληίδξαζεο (ph > 7,2) ην νπνίν ρχλεηαη ζηελ νπξήζξα θαηά ηελ γελεηήζηα δηέγεξζε, πξηλ ηελ εθζπεξκάηηζε. 6

7 θνπφο ηνπ είλαη ε εμνπδεηέξσζε ηνπ φμηλνπ πεξηβάιινλ ηνπ θφιπνπ πνπ δξα βιαπηηθά ζηηο θηλήζεηο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Σν πένο Σν πένο απνηειείηαη απφ ηξία ζεξαγγψδε ζψκαηα, ηα δύν ζεξαγγώδε ζώκαηα ηνπ πένπο θαη ην ζεξαγγώδεο ζώκα ηεο νπξήζξαο, ηα νπνία θαηά ηελ εξσηηθή δηέγεξζε, γεκίδνπλ κε αίκα, πξνθαιψληαο ηελ ζηχζε. Δκθαλίδεη δχν κνίξεο: ηελ ειεχζεξε ή ηδίσο πένο θαη ηελ πεξηλετθή ή θξπκκέλε κνίξα πνπ βξίζθεηαη εζσηεξηθά. Γηαθξίλεηαη ζε ηξία κέξε: ηε βάιαλν, ην ζψκα θαη ηε ξίδα. Σν δέξκα πνπ πεξηβάιιεη ηα ηξία ζεξαγγψδε ζψκαηα νλνκάδεηαη πόζζε. Σν ηκήκα ηεο πφζζεο πνπ πεξηβάιιεη ηελ βάιαλν ιέγεηαη αθξνπνζζία. Όηαλ ην άλνηγκα ηεο αθξνπνζζίαο είλαη πνιχ ζηελφ θαη δελ κπνξεί λα ηξαβερηεί πξνο ηα πίζσ πξνθαιείηαη πφλνο, νπφηε αθαηξείηαη ρεηξνπξγηθά κε πεξηηνκή. Σα φξγαλα ηνπ αλδξηθνχ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο 7

8 Ζ ζύζηαζε ηνπ ζπέξκαηνο Σν ζπέξκα είλαη πγξφ, παρύξεπζην, ππόιεπθν, κε ραξαθηεξηζηηθή νζκή θαη ph γχξσ ζην 7,8. Σα ζπεξκαηνδσάξηα πεξηιακβάλνπλ κφιηο ην 2% ηνπ ζπλνιηθνχ φγθνπ ηνπ ζπέξκαηνο ελψ ην ππφινηπν 98% απνηειείηαη απφ ην ζπεξκαηηθφ πγξφ. ε αληίζεζε κε ηα ζπεξκαηνδσάξηα πνπ παξάγνληαη εμ νινθιήξνπ ζηνπο φξρεηο ην ζπεξκαηηθφ πγξφ παξάγεηαη θπξίσο απφ ηηο ζπεξκαηνδφρεο θχζηεο (60%) θαη ηνλ πξνζηάηε (20%). Σν ππφινηπν 20% πξνέξρεηαη απφ ηνπο ζπεξκαηηθνχο πφξνπο, ηνπο βνιβνπξεζξαίνπο αδέλεο, ηνπο νπξεζξηθνχο αδέλεο, ηελ επηδηδπκίδα θαη ηνπο φξρεηο. Σν ζπέξκα κφιηο βγεη απφ ηνλ άλδξα πήδεη νπφηε κεηαηξέπεηαη απφ ηελ πγξή ηνπ κνξθή ζε δειαηηλψδεο δηάιπκα ή πήγκα ρξψκαηνο ιεπθνχ ή ππνθίηξηλνπ. ηε ζπλέρεηα ξεπζηνπνηείηαη εθ λένπ κεηά απφ 5 20 ιεπηά. Οιφθιεξν ην πνζφ ηεο εθζπεξκάηηζεο ηκεκαηνπνηείηαη ζε 3 θιάζκαηα: Πξώην θιάζκα: Δθθξίζεηο βνιβννπξεζξηθψλ θαη νπξεζξηθψλ αδέλσλ. Γεύηεξν θιάζκα: Δθθξίζεηο ηνπ πξνζηάηε κε θχξην πξντφλ ηελ φμηλε θσζθαηάζε. Σξίην θιάζκα: Δθθξίζεηο ζπεξκαηνδφρσλ θχζηεσλ κε πςειή ζπγθέληξσζε θξνπθηφδεο. Σν ζεκαληηθφηεξα θιάζκαηα είλαη ηα δχν πξψηα αθνχ απηά πεξηέρνπλ ηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Σν ζπεξκαηηθφ πγξφ πεξηέρεη πιήζνο νπζηψλ απαξαίηεησλ γηα ηελ επηβίσζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Μεηαμχ απηψλ μερσξίδνπλ: Ζ θξνπθηόδε θαη άιινη πδαηάλζξαθεο φπσο ζνξβηηφιε, ηλνζηηφιε, γιπθφδε, ξηβφδε. Σα ιηπαξά νμέα αιιά θαη δηάθνξα νξγαληθά νμέα, φπσο αζθνξβηθφ νμχ θαη γαιαθηηθφ νμχ. Γηάθνξα έλδπκα, π.ρ. γηα ηελ πήμε ηνπ ζπέξκαηνο, ε φμηλε θσζθαηάζε, πξσηενιπηηθά έλδπκα. Άιιεο νξγαληθέο νπζίεο φπσο θιαβίλε (πξνζδίδεη θίηξηλε απφρξσζε θαη θζνξηζκφ), θηηξηθφ νμχ (πξνζδίδεη φμηλε αληίδξαζε), ρνιίλε, ζπεξκίλε θ.α. Ζ κνξθή θαη ε δνκή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ Σα θπζηνινγηθά ζπεξκαηνδσάξηα ή «ηππηθέο κνξθέο» πξέπεη λα έρνπλ ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά: 8

9 Κεθαιή. Χνεηδέο ζρήκα θεθαιήο, κπξνζηηλφ ηκήκα (αθξφζσκα) αλνηρηφρξσκν, 4 5 κm κήθνο θαη 2,5 3,5 κm πιάηνο. Σν αλνηρηφρξσκν αθξφζσκα θαηαιακβάλεη ην 40-70% ηεο θεθαιήο. Ζ αλαινγία κήθνπο πξνο πιάηνο θεθαιήο πξέπεη λα είλαη 1,50 1,75 κm. Σν αθξόζσκα είλαη έλα εμεηδηθεπκέλν νξγαλχιην, πνπ πεξηβάιεη ην πξφζζην ηκήκα ηεο θεθαιήο ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ. Πεξηέρεη πνιιέο πξσηεΐλεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη πδξνιπηηθά έλδπκα. Βνεζά ζηελ ζχλδεζε ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ κε ηελ δηαθαλή δψλε, ηελ κεκβξάλε δειαδή πνπ πεξηβάιιεη ην σάξην. Απρέλαο. Ο απρέλαο είλαη ην πξψην ηκήκα ηεο νπξάο ακέζσο κεηά ηελ θεθαιή. Δίλαη παρχηεξνο απφ ηελ νπξά θαη εθθχεηαη απφ έλα θεληξνζσκάηην πνπ βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο βάζεο ηεο θεθαιήο. Οπξά. Μφλν κηα νπξά πξέπεη λα είλαη πξνζθνιιεκέλε ζηνλ απρέλα ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ ρσξίο λα είλαη πεξηειηγκέλε, ζπαζκέλε ή δηπισκέλε γχξσ απφ ηνλ εαπηφ ηεο. Έρεη κήθνο 45 κm. H ιεπηνκεξήο δνκή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ H παξαγσγή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ Ζ ζπεξκηνγέλεζε, δειαδή ε παξαγσγή ζπεξκαηνδσαξίσλ, είλαη κηα πνιχπινθε δηαδηθαζία ε νπνία γίλεηαη γηα πξψηε θνξά πεξίπνπ ζηε ειηθία ησλ 13 εηψλ, φηαλ ε ηεζηνζηεξφλε δηεγείξεη ηνπο φξρεηο γηα ζπλερή παξαγσγή ζπεξκαηνδσαξίσλ. Σα ζηάδηα παξαγσγήο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ είλαη ηα αθφινπζα: 9

10 1. Ζ παξαγσγή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ μεθηλά απφ ηα ζπεξκαηνγόλα θχηηαξα πνπ βξίζθνληαη κέζα ζην ζπεξκαηηθφ επηζήιην ησλ φξρεσλ. Σα ζπεξκαηνγφλα θχηηαξα έρνπλ δηπινεηδή ππξήλα δειαδή 46 ρξσκαηνζψκαηα. 2. Σα ζπεξκαηνγφληα ζα δηαθνξνπνηεζνχλ αξρηθά ζηα ζπεξκαηνθύηηαξα πξώηεο ηάμεσο. Σα θχηηαξα απηά είλαη επίζεο δηπινεηδή κε 46 ρξσκαηνζψκαηα. 3. ηε ζπλέρεηα ζα ζρεκαηηζηνχλ ηα ζπεξκαηνθύηηαξα δεύηεξεο ηάμεσο. Σα θχηηαξα απηά πξνθχπηνπλ χζηεξα απφ κεησηηθή δηαίξεζε θαη έρνπλ απινεηδή ππξήλα δειαδή 23 ρξσκαηνζψκαηα. 4. Καηφπηλ ζα ζρεκαηηζηνχλ νη ζπεξκαηίδεο. Οη ζπεξκαηίδεο είλαη ην ηειεπηαίν θχηηαξν ηεο ζεηξάο πνπ βξίζθεηαη κέζα ζην ζπεξκαηηθφ επηζήιην. 5. Απφ θάζε ζπεξκαηίδα ζα πξνθχςνπλ δχν ζπεξκαηνδσάξηα ηα νπνία απειεπζεξψλνληαη απφ ην ζπεξκαηηθφ επηζήιην θαη θπθινθνξνχλ ειεχζεξα κέζα ζην ζπεξκαηηθφ απιφ ζην θέληξν ησλ ζπεξκαηηθψλ ζσιελαξίσλ. Ζ δηαθνξνπνίεζε ησλ ζπεξκαηνγνλίσλ ζε ζπεξκαηνδσάξηα ππνβνεζείηαη απφ ηα θχηηαξα Sertoli πνπ βξίζθνληαη επίζεο κέζα ζην ζπεξκαηηθφ επηζήιην. Σα ζπεξκαηνγφλα, ηα ζπεξκαηνθχηηαξα θαη νη ζπεξκαηίδεο νλνκάδνληαη ζπλνιηθά άσξα θύηηαξα ζπεξκηνγέλεζεο. Σα ζπεξκαηνδσάξηα έρνπλ απινεηδείο ππξήλεο, θεθαιή, ζψκα θαη νπξά. Ο θχθινο δσήο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ δηαξθεί 76 εκέξεο. Γηα λα γίλεη φκσο ε ζπεξκαηνγέλεζε ζα πξέπεη ε ζεξκνθξαζία κέζα ζηνλ φξρη λα είλαη θαηά 2,2 ν C ρακειόηεξε απφ ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ ζψκαηνο. Ζ εζσηεξηθή δνκή ησλ φξρεσλ 10

11 ρεκαηηθή αλαπαξάζηαζε ησλ ζηαδίσλ παξαγσγήο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ κέζα ζην ζπεξκαηηθφ επηζήιην ησλ ζπεξκαηηθψλ ζσιελαξίσλ Σν νξκνλνινγηθό ζύζηεκα ηνπ άλδξα H ιεηηνπξγία ησλ φξρεσλ ειέγρεηαη απφ ηξεηο ελδνθξηλείο αδέλεο: ηνλ ππνζάιακν, ηνλ πξφζζην ινβφ ηεο ππφθπζεο θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο φξρεηο. Οη αδέλεο απηνί απνηεινχλ ηνλ νξκνληθφ άμνλα: ππνζάιακνο ππφθπζε ελδνθξηλήο αδέλαο. πγθεθξηκέλα: Ο ππνζάιακνο, πνπ απνηειεί ηκήκα ηνπ εγθεθάινπ, παξάγεη εθιπηηθέο (ιηκπεξίλεο) θαη αλαζηαιηηθέο νξκφλεο (ζηαηίλεο) νη νπνίεο κέζνπ ηνπ θπθινθνξηθνχ ζπζηήκαηνο θαηαιήγνπλ ζηελ ππφθπζε. Ζ ιηκπεξίλε πνπ ζπκκεηέρεη ζηελ ιεηηνπξγία ησλ φξρεσλ νλνκάδεηαη γνλαδνιηκπεξίλε (GnRH). Ζ ππόθπζε, ε νπνία βξίζθεηαη δίπια ζηνλ ππνζάιακν, παξάγεη ηηο νξκφλεο: LH (σρξηλνηξφπνο νξκφλε), FSH (ζπιαθηνηξφπνο νξκφλε) θαη PRL (πξνιαθηίλε). 11

12 Ζ LH θαη ε FSH νλνκάδνληαη γνλαδνηξνπίλεο. Ζ παξαγσγή ηνπο ξπζκίδεηαη κε αξλεηηθφ παιηλδξνκηθφ κεραληζκφ κε ηελ ζπκκεηνρή ησλ νξκνλψλ ησλ φξρεσλ. ηνπο φξρεηο ε LH δξα ζηα θύηηαξα Leydig θαη επάγεη ηελ ζχλζεζε ηεζηνζηεξόλεο (ζπκβνιίδεηαη Testo ή T). Ζ ηεζηνζηεξφλε ελψλεηαη κε ππνδνρείο ησλ θπηηάξσλ Sertoli κέζα ζην φξρη θαη πξνθαιεί ηελ παξαγσγή ζπεξκαηνδσαξίσλ. H ηεζηνζηεξφλε θπθινθνξεί ζην αίκα ηφζν ειεχζεξε (2%) φζν θαη δεζκεπκέλε κε δηάθνξεο πξσηεΐλεο φπσο είλαη ε αιβνπκίλε θαη ε SHBG (ζθαηξίλε δεζκεχνπζα νξκφλεο ηνπ θχινπ). Μφλν φκσο ε ειεύζεξε κνξθή ηεο ηεζηνζηεξόλεο (Free-T) είλαη βηνινγηθά δξαζηηθή. πγθεθξηκέλα ε Free-T δξα ζηελ αχμεζε ηεο κπτθήο κάδαο θαη ηελ ειάηησζε ηνπ ππνδφξηνπ ιίπνπο πξνθαιψληαο θαη ηελ ραξαθηεξηζηηθή θαηαλνκή ηνπ ζηνλ άλδξα. Δπίζεο δξα ζηα νζηά πξνθαιψληαο ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ θπηηάξσλ ησλ ζπδεπθηηθψλ ρφλδξσλ, ηελ νζηενπνίεζε θαη ηε ζχγθιηζε ηνπο. Αθφκα αζθεί ηδηαίηεξε δξάζε ζηα αλαηνκηθά ζηνηρεία ηνπ ιάξπγγα κε απνηέιεζκα ηελ ραξαθηεξηζηηθή ηνπ κνξθνινγία θαη ηελ αχμεζε ηνπ βξάγρνπο ηεο θσλήο ζηελ εθεβεία. Ζ FSH δξα ζηα θύηηαξα Sertoli ηα νπνία ζηελ ζπλέρεηα παξάγνπλ δηάθνξεο πξσηεΐλεο, φπσο είλαη ε αξσκαηάζε, ε δεζκεπηηθή πξσηεΐλε ησλ αλδξνγόλσλ θαη ε αλαζηαιηίλε. Ζ αλαζηαιηίλε αλαζηέιιεη ηελ παξαγσγή ηεο FSH απφ ηελ ππφθπζε κε αξλεηηθφ παιίλδξνκν κεραληζκφ (αχμεζε ηεο αλαζηαιηίλεο πξνθαιεί ηελ κείσζε ηεο παξαγσγήο FSH θαη αληηζηξφθσο). Ζ αξσκαηάζε κεηαηξέπεη ηελ ηεζηνζηεξφλε ζε νηζηξαδηφιε. Ζ πξνιαθηίλε ζπληίζεηαη θαη εθθξίλεηαη απφ ηα ιαθηνηξφπα θχηηαξα ηνπ πξφζζηνπ ινβνχ ηεο ππφθπζεο. ηηο γπλαίθεο ε πξνιαθηίλε είλαη ζεκαληηθή γηα ηε γαινπρία θαη ε ειάηησζή ηεο δελ έρεη θιηληθέο επηπηψζεηο πιελ ηεο δηαηαξαρήο ηεο γαινπρίαο. Αληίζεηα ε αχμεζή ηεο, ε νπνία νλνκάδεηαη ππεξπξνιαθηηλαηκία ζπλνδεχεηαη απφ θιηληθέο εθδειψζεηο ζην αλαπαξαγσγηθφ ζχζηεκα ηφζν ηεο γπλαίθαο φζν θαη ηνπ άλδξα. ηνπο άλδξεο κε ζνβαξή ππεξπξνιαθηηλαηκία εκθαλίδεηαη ζεμνπαιηθή δπζιεηηνπξγία, δηαηαξαρή ηεο γνληκφηεηαο, γπλαηθνκαζηία θαη ζπάληα γαιαθηφξξνηα. Οη δχν φξρεηο εθηφο απφ ηεζηνζηεξφλε παξάγνπλ θαη φια ηα ππφινηπα απνθαινχκελα αλδξνγφλα: ηελ Γ4 αλδξνζηελδηόλε, ηελ αλδξνζηεξόλε, ηελ 17ΟΖπξνγεζηεξόλε, ηελ πξνγεζηεξόλε, ηελ πξεγλνιόιε (πξνεγείηαη ηεο ηεζηνζηεξφλεο) θαη ηελ δεϋδξνεπηαλδξνζηεξόλε. Ζ ξχζκηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ άμνλα ππνζαιάκνπ ππφθπζεο φξρεηο γίλεηαη κε αξλεηηθή παιίλδξνκε ξχζκηζε. Απηή εκθαλίδεηαη αλάκεζα ζε θάζε εθιπηηθφ παξάγνληα θαη 12

13 αληίζηνηρε νξκφλε θαζψο θαη πέξα απφ απηφ ην επίπεδν. Π.ρ. ε ηεζηνζηεξφλε αζθεί αξλεηηθή παιίλδξνκε ξχζκηζε ηφζν ζηε LH φζν θαη ζηελ GnRH. Οη νξκφλεο πνπ παξάγνληαη απφ ηνλ άμνλα: ππνζάιακνο ππφθπζε ελδνθξηλήο αδέλαο ρεκαηηθή αλαπαξάζηαζε ησλ νξκνλψλ πνπ δξνπλ ζην αλδξηθφ αλαπαξαγσγηθφ ζχζηεκα. 13

14 Ο ππνγνλαδηζκόο Ζ δηαηαξαρή ηεο γνληκφηεηαο ζηνλ άλδξα ιφγσ νξκνληθνχ πξνβιήκαηνο ζηνλ άμνλα ππνζάιακνο ππφθπζε φξρηο νλνκάδεηαη ππνγνλαδηζκόο. Ο ππνγνλαδηζκφο, δειαδή, είλαη ε ειάηησζε παξαγσγή ζπέξκαηνο. Ο ππνγνλαδηζκφο δηαθξίλεηαη ζηνλ πξσηνπαζή θαη ζηνλ δεπηεξνπαζή. Α. Πξσηνπαζήο ππνγνλαδηζκόο. Οθείιεηαη ζε πξνβιήκαηα ησλ φξρεσλ 1. Β. Γεπηεξνπαζήο ππνγνλαδηζκόο. Οθείιεηαη ζε βιάβε ηνπ ππνζαιάκνπ ή ηεο ππφθπζεο 2. Ζ αηηηνινγία ηεο αλδξηθήο ππνγνληκόηεηαο Τπνγνληκόηεηα είλαη ε απνηπρία επίηεπμεο ζχιιεςεο ζε έλα δεπγάξη, κεηά απφ πξνζπάζεηα ελόο έηνπο κε ζπρλέο ζεμνπαιηθέο επαθέο, ρσξίο ηελ ρξήζε θαλελφο κέζνπ αληηζχιιεςεο. Ζ δηαηαξαρή ηεο ππνγνληκφηεηαο είλαη έλα κεγάιν ζχγρξνλν πξφβιεκα πγείαο, ην νπνίν αθελφο απμάλεη θαζψο πεξλνχλ ηα ρξφληα αιιά θαη δπζηπρψο πνιιέο θνξέο δελ απνθαιχπηεηαη ε αηηία ηνπ παξά ηνλ έιεγρν πνπ κπνξεί λα γίλεη ζχκθσλα κε ηηο εμεηάζεηο πνπ ζα πεξηγξαθνχλ παξαθάησ. ηελ Διιάδα ππνινγίδεηαη φηη πνζνζηφ 10-15% ησλ δεπγαξηψλ, πνπ βξίζθνληαη ζε αλαπαξαγσγηθή ειηθία, αληηκεησπίδνπλ πξφβιεκα γνληκφηεηαο. Σαμηλόκεζε αηηηώλ ππνγνληκόηεηαο χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο (ΠΟΤ) ε ππνγνληκφηεηα δηαθξίλεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο: ηελ πξσηνπαζή θαη ηελ δεπηεξνπαζή. Χο πξσηνπαζή ραξαθηεξίδεηαη ε θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία δελ αλαθέξεηαη ηαηξηθό ζύιιεςεο παξά ηηο ρσξίο αληηζχιιεςε ζπρλέο επαθέο ηνπ δεπγαξηνχ γηα δηάζηεκα ηνπιάρηζηνλ ελφο έηνπο. Δλψ, σο δεπηεξνπαζήο νξίδεηαη ε ππνγνληκφηεηα θαηά ηελ νπνία πξνεγήζεθε ζύιιεςε ζην παξειζφλ, αιιά δελ πξνέθπςε λέα θχεζε παξά ηελ απφ δηεηίαο πξνζπάζεηα ηνπ δεπγαξηνχ. 1 Ονομάδεηαι αλλιώς σπεργοναδοηροπικός σπογοναδιζμός 2 Ονομάδεηαι αλλιώς σπογοναδοηροπικός σπογοναδιζμός 14

15 Χο εθ ηνχηνπ ε δηεξεχλεζε αθνξά θαη ζηα δχν κέιε ηνπ ππνγφληκνπ δεπγαξηνχ. πγθεθξηκέλα ηα αίηηα ππνγνληκφηεηαο ζηνλ άλζξσπν κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε: Αλδξηθή ππνγνληκφηεηα 30% Γπλαηθεία ππνγνληκφηεηα 42% 2 κέιε ηνπ δεπγαξηνχ/αλεμήγεηε ππνγνληκφηεηα 28% Οη δηαηαξαρέο ηεο αλδξηθήο γνληκφηεηαο κπνξνχλ λα νθείινληαη ζε παζνινγία ησλ φξρεσλ, ησλ απνρεηεπηηθψλ νδψλ ηνπ ζπέξκαηνο, ησλ επηθνπξηθψλ αδέλσλ, δηαηαξαρέο ηνπ ζπέξκαηνο θαζψο θαη ζε δπζιεηηνπξγία ζε θεληξηθφ νξκνληθφ επίπεδν (ππνζαιακνππνθπζηαθφ) ή ζηα φξγαλα - ζηφρν ησλ αλδξνγφλσλ. Αίηηα αλδξηθήο ππνγνληκόηεηαο Ηδηνπαζήο αλεπάξθεηα ζπεξκαηηθνχ επηζειίνπ 32% Κηξζνθήιε 17% Δλδνθξηληθά αίηηα 9% Λνηκψμεηο αλαπαξαγσγηθψλ νξγάλσλ 9% Κξπςνξρία 8% Ννζήκαηα άιισλ ζπζηεκάησλ ηνπ νξγαληζκνχ 5% Αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα 4% Όγθνη φξρεσλ 2% Απφθξαμε αλαπαξαγσγηθψλ νξγάλσλ 1% Άιιεο αηηίεο π.ρ. γελλεηηθά πξνβιήκαηα 7% H ππνγνληκφηεηα ζπλδέεηαη εθηφο ησλ άιισλ θαη κε ελδνθξηλνπάζεηεο. πγθεθξηκέλα: Δλδνθξηληθά αίηηα αλδξηθήο ππνγνληκόηεηαο Τπνζαιακν-ππνθπζηαθή αλεπάξθεηα/δπζιεηηνπξγία Τπεξζπξενεηδηζκφο Τπνζπξενεηδηζκφο Πξσηνπαζήο ππνγνλαδηζκφο αθραξψδεο δηαβήηεο 15

16 Τπεξπξνιαθηηλαηκία Σα αίηηα ηνπ πξνεγνχκελνπ πίλαθα έρνπλ λα θάλνπλ κε δηαηαξαρέο ηεο παξαγσγήο ηνπ ζπέξκαηνο, εθηφο απφ ηα δχν ηειεπηαία, ηνλ ζαθραξψδε δηαβήηε θαη ηελ ππεξπξνιαθηηλαηκία ηα νπνία πξνθαινχλ ζηπηηθέο δπζιεηηνπξγίεο. Σέινο ζηελ αλδξηθή ππνγνληκφηεηα επηδξνχλ θαη πνηθίινη πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο ν ξφινο ησλ νπνίσλ φζν απμάλνπλ ηα ρξφληα φιν θαη κεγαιψλεη. ην επφκελν πίλαθα δίλνληαη ηέηνηεο αηηίεο πνπ έρνπλ κειεηεζεί απφ Έιιελεο θαη μέλνπο εξεπλεηέο. Φπζηθνί ιόγνη Αληηλνβνιία (επαγγεικαηηθή, ζεξαπεπηηθή, αηχρεκα) Μηθξνθχκαηα (ξαληάξ, νηθηαθέο ζπζθεπέο π.ρ. θνχξλνη κηθξνθπκάησλ) Τςειή ζεξκνθξαζία (νδεγνί, αξηνπνηνί, ειεθηξνζπγθνιιεηέο) Σξαπκαηηζκνί Υεκηθνί ιόγνη Μφιπβδνο (εξγάηεο κεηαιιείσλ, ζπλεξγείσλ αηπρεκάησλ) Τδξάξγπξνο (εξγάηεο κπαηαξηψλ, ιακπηήξσλ, αγξνηηθψλ θαξκάθσλ) Οξπθηέιαηα (εξγάηεο δηπιηζηεξίσλ) πλζεηηθά ζηεξνεηδή (εξγάηεο παξαγσγήο νηζηξνγφλσλ, ιήςε αλαβνιηθψλ) Δληνκνθηφλα (νξγαλνθσζθνξηθνί εζηέξεο) Αλαηζζεηηθά αέξηα Νεπξνηνμίλεο (εξγάηεο παξαγσγήο καμηιαξηψλ απφ πνιπνπξεζάλε) Φαξκαθεπηηθνί ιόγνη Φπρνκηκεηηθά, ςπρνζεξαπεπηηθά, δηεγεξηηθά ΚΝ Φάξκαθα εθθξηλφκελα απφ ην ζπεξκαηηθφ πιάζκα Φάξκαθα ηξνπνπνηνχληα ηε δηαδηθαζία ηεο εθζπεξκάηηζεο πλζεηηθά ζηεξνεηδή ηνπ θχινπ (νηζηξνγφλα, αλδξνγφλα θ.α.) Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ βηνινγηθή δξάζε ησλ αλδξνγφλσλ Αληηκηησηηθά - αληηκεησηηθά Υεκεηνζεξαπεπηηθά (αληηθαξθηληθά) Γηαηηεηηθνί. πληεξεηηθά ηξνθίκσλ, ρξσζηηθέο νπζίεο Παζνινγηθνί ιόγνη. Λνηκψδε λνζήκαηα Φπρνινγηθνί ιόγνη. 16

17 Ο θιηληθόο θαη εξγαζηεξηαθόο έιεγρνο ηεο αλδξηθήο ππνγνληκόηεηαο Απαηηνχκελεο εμεηάζεηο Βαζηθή αλάιπζε ζπέξκαηνο (παιαηφηεξα νλνκάδνληαλ ζπεξκνδηάγξακκα). Μηθξνβηνινγηθφο έιεγρνο (θαιιηέξγεηα γηα αεξφβηα θαη αλαεξφβηα βαθηήξηα θαη κπθνπιάζκαηα). Βηνρεκηθφο έιεγρνο (θξνπθηφδε, φμηλε θσζθαηάζε θ.α.). Αλνζνινγηθφο έιεγρνο (αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα). Οξκνλνινγηθφο έιεγρνο (ηεζηνζηεξφλε, γνλαδνηξνπίλεο, πξνιαθηίλε). Μνξηαθφο έιεγρνο (θεξκαηηζκφο DNA, ζπκπχθλσζε ρξσκαηίλεο θ.α.). Λεηηνπξγηθέο δνθηκαζίεο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ (test ππεξνζκσηηθφηεηαο θ.α.). Τπεξερνγξαθηθφο έιεγρνο (έγρξσκν triplex φξρεσλ, δηνξζξηθφο ππέξερνο). Κιηληθή εμέηαζε (έιεγρνο γηα απφθξαμε, ηξαπκαηηζκφ, αλαηνκηθέο δπζπιαζίεο, ηζηνξηθφ). 17

18 Ζ ΒΑΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ ΠΔΡΜΑΣΟ Δηζαγσγή Ζ βαζηθή αλάιπζε ζπέξκαηνο ή αιιηψο ζπεξκνδηάγξακκα απνηειεί ην πξώην βήκα ζηνλ έιεγρν ηεο αλδξηθήο γνληκφηεηαο θαη θαηεπζχλεη ηε κεηέπεηηα θιηληθνεξγαζηεξηαθή έξεπλα. Πξφθεηηαη γηα κηα κεγάιε νκάδα εμεηάζεσλ πνπ ειέγρεη φια ηα ηκήκαηα ηνπ γελλεηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ άλδξα. πληζηάηαη γηα: 1. Eμέηαζε γνληκόηεηαο δεπγαξηψλ πνπ δελ απνθηνχλ παηδηά (ζπληζηάηαη κεηά απφ έλα ρξφλν ειεχζεξσλ επαθψλ ρσξίο απνηέιεζκα). 2. Δμέηαζε γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο βαζεθηνκήο (εγρείξεζε ζηεηξφηεηαο). 3. Πεξηπηώζεηο ειέγρνπ παηξόηεηαο. 4. Πεξηπηώζεηο βηαζκνύ γπλαηθψλ, παηδηψλ θαη άιισλ ηαηξνδηθαζηηθψλ πεξηπηψζεσλ. Σν ζπεξκνδηάγξακκα πεξηιακβάλεη θαηά ζεηξά ηνλ πξνζδηνξηζκφ: 1. Σσλ θπζηθψλ ή καθξνζθνπηθώλ ραξαθηήξσλ ηνπ ζπέξκαηνο (φγθνο, φςε, ρξνηά, ph θ.α.). 2. Σελ θηλεηηθόηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. 3. Σελ παξαηήξεζε ζπγθνιιήζεσλ, ζπζζσξεύζεσλ θαη ηεο χπαξμεο άιισλ θπηηάξσλ πιελ ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ («ζηξνγγπιά θχηηαξα», κηθξννξγαληζκνί). 4. Σελ δσηηθόηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ (δηάθξηζε δσληαλψλ θαη λεθξψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ). 5. Σελ ζπγθέληξσζε αλά ml θαη ην νιηθό αξηζκό ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. 6. Σελ κνξθνινγία ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ (δηάθξηζε ηππηθψλ θαη αλψκαισλ κνξθψλ). 7. Σνλ ππνινγηζκφ ησλ ζηξνγγπιώλ θπηηάξσλ αλ ππάξρνπλ θαη ηελ δηάθξηζε απηψλ ζε ππνζθαίξηα θαη άσξα θχηηαξα ζπεξκαηνγέλεζεο. Ζ ζσζηή εθηέιεζε ηνπ ζπεξκνδηαγξάκκαηνο πξνυπνζέηεη κηα ζεηξά απφ θαλφλεο πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ πξνζδηνξηζκψλ. 18

19 Απηνί είλαη: 1. H ζσζηή ιήςε ηνπ δείγκαηνο. 2. Ζ εθηέιεζε φισλ ησλ πξνζδηνξηζκψλ κε βάζε ηα δηεζλή πξφηππα. 3. Ζ εθηέιεζε φισλ ησλ πξνζδηνξηζκψλ εηο δηπινχλ. 4. Ζ εθαξκνγή θαλφλσλ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ πνηφηεηαο. 5. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ εξγαζηεξίνπ ζε ζρήκα εμσηεξηθνχ ειέγρνπ πνηφηεηαο. Οη θπζηθνί ραξαθηήξεο ηνπ ζπέξκαηνο Οη θπζηθνί ραξαθηήξεο ηνπ ζπέξκαηνο είλαη νη πξψηνη πνπ πξνζδηνξίδνληαη ζηε βαζηθή αλάιπζε ζπέξκαηνο. O πξνζδηνξηζκφο ηνπο γίλεηαη κε ζπγθεθξηκέλε ζεηξά ε νπνία έρεη ρεκηθή θαη πξαθηηθή ζεκαζία Όινη νη πξνζδηνξηζκνί γίλνληαη κεηά ηελ ζέξκαλζε ηνπ δείγκαηνο ζηνπο 37 o C γηα ιεπηά κέζα ζε επσαζηηθφ θιίβαλν φπνπ γίλεηαη ζπλερή ήπηα αλάδεπζε. 1. Αληίδξαζε ph: Σηκέο αλαθνξάο: > 7,2. Σν ph εμαξηάηαη απφ ηηο εθθξίζεηο ησλ επηθνπξηθψλ αδέλσλ. Καηά ζπλέπεηα φηαλ ην ph είλαη πνιχ κηθξφ (ph < 7,2) απηφ νθείιεηαη ζηελ απφθξαμε δηαθφξσλ ηκεκάησλ ηνπ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο. Αληίζεηα φηαλ ph >> 8 ππάξρεη ε ππνςία ινίκσμεο. νβαξφηεξε δηαηαξαρή είλαη ην φμηλν ph επεηδή αθηλεηνπνηεί ηα ζπεξκαηνδσάξηα. Σν ph είλαη ε πξώηε εμέηαζε πνπ γίλεηαη ζηε βαζηθή αλάιπζε ζπέξκαηνο. Ο ιφγνο είλαη φηη in vitro (κέζα ζην εξγαζηήξην) απμάλεη ζηαδηαθά ιφγσ απσιεηψλ CO 2 ην νπνίν δεζκεχεη ηα H + ηνπ ζπεξκαηηθνχ πγξνχ. Αξγφηεξα ειαηηψλεηαη ιφγσ ζπζζψξεπζεο γαιαθηηθνχ νμένο. 2. Όγθνο. Σηκέο αλαθνξάο: 2 5 ml. Όγθνο κηθξφηεξνο ηνπ 1 ml νδεγεί ζε δπζκελή είζνδν ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ κέζσ ηνπ ηξαρήινπ ηεο κήηξαο. πλήζσο φκσο απηφο ν φγθνο νθείιεηαη ζε αλεπαξθή ζπιινγή ηνπ δείγκαηνο θαη γηα απηφ ξσηάηαη πάληα ν εμεηαδφκελνο. Ο κηθξφο φγθνο κπνξεί νθείιεηαη ζε θιεγκνλή ησλ γελλεηηθψλ αδέλσλ (π.ρ. ζηηο ζπεξκαηνδφρεο θχζηεηο), ζε απφθξαμε (π.ρ. ζην χςνο ησλ ζπεξκαηηθψλ πφξσλ) θαη ζηνλ ππνγνλαδηζκφ (νξκνλνινγηθή δηαηαξαρή). Όγθνο κεγαιχηεξνο ησλ 5 ml νδεγεί ζε κεγάιε αξαίσζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ θαη κεησκέλε θηλεηηθφηεηα. 19

20 Όηαλ ην ζπέξκα έρεη φγθν κηθξφηεξν απφ 2 ml ραξαθηεξίδεηαη σο ππνζπεξκηθό ελψ φηαλ είλαη πάλσ απφ 7 ml ραξαθηεξίδεηαη σο ππεξζπεξκηθό. Ζ παληειή έιιεηςε ζπέξκαηνο ραξαθηεξίδεηαη σο αζπεξκία. 2. Οζκή: Φπζηνινγηθά: ηδηάδνπζα. Πξφθεηηαη γηα ηελ ραξαθηεξηζηηθή νζκή πνπ ζπκίδεη κνχρια ή βξαζκέλα θάζηαλα. Έληνλε νζκή κπνξεί λα έρνπκε ζε ινηκψμεηο θαη ζε παξαηεηακέλε ζηάζε ηνπ ζπέξκαηνο (π.ρ. παξαηεηακέλε απνρή). 3. Όςε: Φπζηνινγηθά: εκηδηαθαλήο. 4. Υξνηά: Φπζηνινγηθά: θαίνλ ηξηδίδνλ. ε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο παξαηεξνχληαη: Αξαηφ γαιαθηψδεο ρξψκα αλ ε ζπγθέληξσζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ είλαη κηθξή, Κνθθηλσπφ-θαθέ αλ ππάξρεη πξφζκεημε εξπζξνθπηηάξσλ. Κηηξηλσπφ αλ ππάξρεη ίθηεξνο, ιήςε ζθεπαζκάησλ βηηακηλψλ ή αθφκα παξαηεηακέλε απνρή ιφγσ ζπζζψξεπζεο θιαβν-πξσηετλψλ απφ ηηο ζπεξκαηνδφρεο θχζηεο. 6. Γινηόηεηα (ημώδεο). Φπζηνινγηθά: κεδέλ κεηά από ιεπηά. Σν ζπέξκα ακέζσο κεηά ηελ εθζπεξκάηηζε απνθηά κεγάιε γινηφηεηα ε νπνία κεηά απφ ιεπηά κεηψλεηαη δξαζηηθά. Ζ κείσζε ηεο γινηφηεηαο κπνξεί λα θαζπζηεξήζεη ην πνιχ 60 ιεπηά. Ζ χπαξμε πςεινχ ημψδνπο επεξεάδεη ηνλ πξνζδηνξηζκφ πνιιψλ παξακέηξσλ ηνπ ζπεξκνδηαγξάκκαηνο. πγθεθξηκέλα επεξεάδεη ηε κέηξεζε ηεο θηλεηηθφηεηαο θαη ηνλ αξηζκφ ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ θαζψο επίζεο θαη ηνλ έιεγρν χπαξμεο αληηζσκάησλ έλαληη ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ (αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα). 7. Ρεπζηνπνίεζε. Σν θπζηνινγηθφ ζπέξκα ξεπζηνπνηείηαη, ζε ζεξκνθξαζία δσκαηίνπ, κέζα ζε πεξίπνπ 15 έσο ην αξγφηεξν 60 ιεπηά. Αηειήο ξεπζηνπνίεζε είλαη ελδεηθηηθή ινίκσμεο ησλ επηθνπξηθψλ αδέλσλ, ησλ ζπεξκαηηθψλ ζσιελαξίσλ ή ηνπ πξνζηάηε. Μόιηο επηηεπρζεί ε ξεπζηνπνίεζε μεθηλνχλ νη δηαδηθαζίεο κηθξνζθφπεζεο ηνπ δείγκαηνο. 20

21 Ζ κηθξνζθόπεζε ηνπ ζπέξκαηνο Ζ κηθξνζθφπεζε ηνπ ζπέξκαηνο γίλεηαη ζε λσπφ παξαζθεχαζκα, ζε αξαησκέλν παξαζθεχαζκα θαη ζε μεξφ-βακκέλν παξαζθεχαζκα. Σν λσπό παξαζθεύαζκα είλαη ην δείγκα ηνπ ζπέξκαηνο ρσξίο θακία επεμεξγαζία. Απνηειεί ην πξψην παξαζθεχαζκα ην νπνίν ζα κηθξνζθνπεζεί. ην λσπφ παξαζθεχαζκα πξνζδηνξίδεηαη ε θηλεηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ, ε παξνπζία κηθξννξγαληζκψλ, ε παξνπζία επηζειηαθψλ θπηηάξσλ, ε παξνπζία ζπγθνιιήζεσλ ή ζπζζσξεχζεσλ θαη ε παξνπζία ζηξνγγπιψλ θπηηάξσλ (βι. παξαθάησ). ε αξαησκέλν παξαζθεύαζκα γίλεηαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ θαζψο επίζεο θαη ε κέηξεζε ησλ ζηξνγγπιψλ θπηηάξσλ. Ζ κέηξεζε ηνπο γίλεηαη ζε θπηηαξνκεηξηθή πιάθα (ζπλήζσο πιάθα ηχπνπ «Improved Neubauer»). Σα βακκέλα παξαζθεπάζκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ κέηξεζε πνιιψλ παξακέηξσλ ηνπ ζπέξκαηνο. πγθεθξηκέλα: 1. H ρξψζε Παπαληθνιάνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο κνξθνινγίαο ηνπ ζπέξκαηνο. 2. Ζ ρξψζε εσζίλεο ληγθξνζίλεο ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο δσηηθφηεηαο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ δειαδή ηνπ πνζνζηνχ ησλ δσληαλψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ σο πξνο ην ζχλνιν απηψλ. 3. Ζ ρξψζε ππεξνμεηδάζεο νξζνηνινπηδίλεο ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ δηάθξηζε ησλ ζηξνγγπιψλ θπηηάξσλ ζε ππνζθαίξηα θαη άσξα θχηηαξα ζπεξκαηνγέλεζεο. Μηθξνζθόπεζε ζε λσπό παξαζθεύαζκα Ζ θηλεηηθόηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ Ζ θηλεηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ είλαη ε πξψηε κηθξνζθνπηθή παξάκεηξνο πνπ κεηξάηαη ζε έλα ζπέξκα ακέζσο κεηά ηελ ξεπζηνπνίεζή ηνπ. Απνηειεί θαη ηελ ζεκαληηθφηεξε παξάκεηξν κηα πνπ ηα αθίλεηα ζπεξκαηνδσάξηα δελ κπνξνχλ λα γνληκνπνηήζνπλ. 21

22 Ζ θηλεηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ραξαθηεξίδεηαη κε θάπνηεο δηαβαζκίζεηο νη νπνίεο ζχκθσλα κε ηνλ ΠΟΤ νξίδνληαη σο εμήο: Καηεγνξίεο θηλεηηθόηεηαο Πεξηγξαθή θίλεζεο Σαρύηεηα Εσεξή πξνσζεηηθή Νσζξή πξνσζεηηθή Δπζεία γξήγνξε θίλεζε ρσξίο ινμνδξνκήζεηο Δπζεία αξγή θίλεζε κε πνιιέο ινμνδξνκήζεηο > 25 κm/sec 5-24 κm/sec Με πξνσζεηηθή Δπηηφπηα θίλεζε ρσξίο κεηαηφπηζε < 5 κm/sec Αθίλεηα Πιήξεο αθηλεζία απφ λεθξά ή δσληαλά ζπεξκαηνηνδσάξηα 0 κm/sec Χο δσεξή πξνσζεηηθή θίλεζε ραξαθηεξίδεηαη ε θίλεζε ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ πξνο ηα εκπξφο ζε επζεία γξακκή. Χο λσζξή πξνσζεηηθή ραξαθηεξίδεηαη ε θίλεζε ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ πξνο ηα εκπξφο δηαγξάθνληαο φκσο κεγάιεο ινμνδξνκήζεηο. Χο κε πξνσζεηηθή ραξαθηεξίδεηαη ε επηηφπηα θίλεζε φπνπ ην ζπεξκαηνδσάξην απιά ηξέκεη ρσξίο λα θηλείηαη. Αθηλεζία, ηέινο, ραξαθηεξίδεηαη ε πιήξεο απνπζία θίλεζεο. Φπζηνινγηθή ραξαθηεξίδεηαη ε θηλεηηθφηεηα ηνπ ζπέξκαηνο φηαλ 50% ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ έρνπλ πξνσζεηηθή θίλεζε ή φηαλ 25% απηψλ έρνπλ δσεξή πξνσζεηηθή θίλεζε. H κεησκέλε θηλεηηθφηεηα ραξαθηεξίδεηαη σο αζζελνζπεξκία. Σα αθίλεηα ζπεξκαηνδσάξηα δελ είλαη απαξαίηεηα θαη λεθξά. Ζ δηάθξηζε ηνπο ζε λεθξά θαη δσληαλά γίλεηαη κε ηελ δνθηκαζία ειέγρνπ ηεο δσηηθφηεηαο 3 (βι. παξαθάησ). πγθνιιήζεηο θαη ζπζζσξεύζεηο ην λσπφ παξαζθεχαζκα εθηφο απφ ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ εθηηκψληαη θαη νη ζπγθνιιήζεηο θαη ζπζζσξεχζεηο πνπ είλαη πηζαλφ λα ππάξρνπλ. Οη ζπγθνιιήζεηο δεκηνπξγνχληαη κφλν απφ ζπεξκαηνδσάξηα ρσξίο άιια θχηηαξα ή ππνιείκκαηα. Σα ζπεξκαηνδσάξηα εκθαλίδνληαη θνιιεκέλα κεηαμχ ηνπο ζπλήζσο αλά δχν, ηξία κέρξη θαη ηέζζεξα. Ζ ζπγθφιιεζε γίλεηαη ζηα θεθάιηα ή ζηνλ απρέλα ηνπο ρσξίο φκσο νη νπξέο ηνπο λα ράλνπλ ηελ θηλεηηθφηεηα ηνπο. Ζ παξνπζία ησλ ζπγθνιιήζεσλ νθείιεηαη ζηελ χπαξμε ησλ αληηζπεξκαηηθώλ αληηζσκάησλ 4 ηα νπνία νθείινληαη ζε 3 Για ηον προζδιοριζμό ηοσς με ηεν τρώζε εωζίνες-νιγκροζίνες βλέπε παρακάηω. 4 Για ηον προζδιοριζμό ηοσς με ειδικό kit βλέπε παρακάηω. 22

23 αλνζνινγηθή δηαηαξαρή ζηνλ άλδξα ή ζηε γπλαίθα. Πξφθεηηαη ζπλήζσο γηα κηθξνχο ζρεκαηηζκνχο πνπ εκθαλίδνληαη κε κεγάιε ζπρλφηεηα. Οη ζπζζσξεύζεηο απνηεινχληαη απφ αθίλεηα ζπεξκαηνδσάξηα θνιιεκέλα κεηαμχ ηνπο ζε κεγάιεο κάδεο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρνπλ επηπιένλ θαη δηάθνξα θπηηαξηθά ππνιείκκαηα. Μηθξέο ζπζζσξεχζεηο βξίζθνληαη ζπρλά ζην ζπέξκα θπζηνινγηθψλ αλδξψλ. Ζ παξνπζία φκσο κεγάισλ ζπζζσξεχζεσλ πνπ πεξηιακβάλνπλ εθαηνληάδεο ζπεξκαηνδσάξηα είλαη παζνινγηθή. Ζ δηάθξηζε ησλ ζπγθνιιήζεσλ θαη ησλ ζπζζσξεχζεσλ δελ κπνξεί λα γίλεη κε κηθξνζθνπηθή παξαηήξεζε. Γηα λα γίλεη ζα αλαδεηεζνχλ ηα αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα κε εηδηθή κέζνδν. πγθνιιήζεηο (αξηζηεξά) θαη ζπζζσξεχζεηο (δεμηά) Άιια θύηηαξα πνπ παξαηεξνύληαη ζην λσπό παξαζθεύαζκα ην λσπφ παξαζθεχαζκα ζπέξκαηνο κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ ηα αθφινπζα: Δξπζξά αηκνζθαίξηα. Ζ παξνπζία ησλ εξπζξνθπηηάξσλ είλαη ελδεηθηηθή ηεο αηκνξξαγίαο. Φπζηνινγηθά απαληψληαη 0 5 θ.ν.π. Ζ παξνπζία εξπζξψλ αηκνζθαηξίσλ ζην ζπέξκα ραξαθηεξίδεηαη σο αηκνζπεξκία. Δπηζειηαθά θύηηαξα. Πιαθψδε επηζειηαθά θχηηαξα απαληψληαη θπζηνινγηθά ζε κηθξφ αξηζκφ. Ζ απμεκέλε παξνπζία ηνπο δε ζρεηίδεηαη κε θακία ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγηθή βιάβε ή παξνπζία ινίκσμεο. Μεγάινο αξηζκφο φκσο επηζειηαθψλ θπηηάξσλ ζεκαίλεη βιάβε ζηα ηνηρψκαηα ηνπ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο. Μηθξννξγαληζκνί. Οη κηθξννξγαληζκνί επηδξνχλ δξακαηηθά ζηελ πνηφηεηα ηνπ ζπέξκαηνο. Μηθξφο αξηζκφο ζεκαίλεη επηκφιπλζε θαηά ηελ ζπιινγή ηνπ δείγκαηνο ή ηελ παξνπζία ζπκβηνχλησλ κηθξννξγαληζκψλ ηνπ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο. Αληίζεηα ν 23

24 κεγάινο αξηζκφο ζεκαίλεη πηζαλή θιεγκνλή. ε απηή ηελ πεξίπησζε δεηείηαη θαιιηέξγεηα θαη αληηβηφγξακκα. Ζ δσηηθόηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ Χο δσηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ νξίδεηαη ην πνζνζηφ ησλ δσληαλώλ ζπεξκαηνδσαξίσλ πξνο ηα λεθξά. Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο είλαη απαξαίηεηνο φηαλ ην πνζνζηφ ησλ αθίλεησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ είλαη πνιχ κεγάιν (ηνπιάρηζηνλ πάλσ απφ 50%). Ο ιφγνο είλαη φηη ηα δσληαλά έζησ θαη αθίλεηα ζπεξκαηνδσάξηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ εμσζσκαηηθή γνληκνπνίεζε. Δπηπιένλ επηβάιιεηαη φηαλ κέζα ζην ζπέξκα ππάξρνπλ ζπζζσξεχζεηο ζπεξκαηνδσαξίσλ, κηα πνπ απηέο πεξηιακβάλνπλ κεγάιν αξηζκφ λεθξψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Ζ δσηηθφηεηα κεηξάηαη κεηά ηελ ξεπζηνπνίεζε ηνπ δείγκαηνο θαη πξηλ ζπκπιεξσζεί ε πξψηε ψξα απφ ηελ ιήςε ηνπ δείγκαηνο. Σηκή αλαθνξάο: 75 % δσληαλά ζπεξκαηνδσάξηα κέζα ζηε πξψηε ψξα απφ ηελ εθζπεξκάηηζε. Ζ εθηίκεζε ηεο δσηηθφηεηαο γίλεηαη κε ηελ ρξώζε Ζσζίλεο Νηγξνζίλεο. Ζ παξνπζία απνθιεηζηηθά λεθξψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ραξαθηεξίδεηαη σο λεθξνζπεξκία. Ο πξνζδηνξηζκόο ηεο ζπγθέληξσζεο θαη αξηζκνύ ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ είλαη κηα πνιχ ζεκαληηθή παξάκεηξνο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ ζπέξκαηνο. Πξνζδηνξίδεηαη ζε εθαηνκκχξηα αλά ml. Οη ηηκέο αλαθνξάο ζχκθσλα κε ηνλ ΠΟΤ είλαη: > / ml. Πνιχ ζεκαληηθή παξάκεηξνο είλαη θαη ν ζπλνιηθφο αξηζκόο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ν νπνίνο ζχκθσλα κε ηνλ ΠΟΤ είλαη: > / εθζπεξκάηηζε. Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ππνινγίδεηαη πνιιαπιαζηάδνληαο ηνλ φγθν ηνπ ζπέξκαηνο επί ηελ ζπγθέληξσζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ αλά ml. Π.ρ. Όγθνο 4,5 ml Αξηζκφο ζπεξκαηνδσαξίσλ / ml O ζπλνιηθφο αξηζκφο είλαη: 4,5 x = / εθζπεξκάηηζε H ζπγθέληξσζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ππνινγίδεηαη ζπλήζσο κε ηελ θπηηαξνκεηξηθή πιάθα Νeubauer (ηχπνπ «Improved Neubauer»). Ζ πιάθα απηή 24

25 ρξεζηκνπνηείηαη εθηεηακέλα γηα ηελ πνζνηηθή κέηξεζε θπηηάξσλ ζε βηνινγηθά πγξά (π.ρ. αξζξηθφ πγξφ, ην εγθεθαινλσηηαίν πγξφ, ην πιεπξηηηθφ πγξφ, ην ζπέξκα θ.α.). Παιαηφηεξα δε ρξεζηκνπνηνχληαλ θαη γηα ηελ κέηξεζε ησλ ιεπθψλ θαη εξπζξψλ αηκνζθαηξίσλ ζηε γεληθή αίκαηνο. Άιιεο θπηηαξνκεηξηθέο πιάθεο πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηε κέηξεζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ είλαη ε Meckler (πιάθα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απνθιεηζηηθά ζην ζπεξκνδηάγξακκα) αιιά θαη εηδηθέο πιάθεο ζπγθεθξηκέλνπ φγθνπ πνπ θπθινθνξνχλ ζην εκπφξην. Ζ παληειή έιιεηςε ζπεξκαηνδσαξίσλ ζην ζπέξκα ραξαθηεξίδεηαη σο αδσνζπεξκία. Ζ ρακειή ζπγθέληξσζε ζπεξκαηνδσαξίσλ (< / ml) ραξαθηεξίδεηαη σο νιηγνδσνζπεξκία. Χο ζνβαξή νιηγνδσνζπεξκία ραξαθηεξίδεηαη ε πνιχ ρακειή ζπγθέληξσζε ζπεξκαηνδσαξίσλ (< / ml). Ζ κνξθνινγία ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ H εθηίκεζε ηεο κνξθνινγίαο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ γίλεηαη κε ηελ ρξψζε Παπαληθνιάνπ (παξφκνηα ηερληθή κε ην γλσζηφ ηεζη PAP) ή αθφκα θαη κε έηνηκεο εκπνξηθέο ρξψζεηο πνπ θπθινθνξνχλ ζην εκπφξην (π.ρ. Spermac Stain). Ζ θπζηνινγηθή κνξθή ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ θαζνξίδεηαη απφ ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα γλσζηά σο «απζηεξά θξηηήξηα» (πεξηγξάθεθαλ ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην). Σα θξηηήξηα απηά πξνήιζαλ απφ ηελ κειέηε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ζε ηξαρειηθή βιέλλα. ε θάζε ζπέξκα φκσο ππάξρεη έλαο κεγάινο αξηζκφο ζπεξκαηνδσαξίσλ κε αλψκαιε κνξθή. Οη ηηκέο αλαθνξάο είλαη κφιηο: 14 % θπζηνινγηθά ζπεξκαηνδσάξηα. Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο κνξθνινγίαο πεξηιακβάλεη ηα εμήο: 1. Πνζνζηφ αλσκαιηψλ θεθαιήο. 2. Πνζνζηφ αλσκαιηψλ απρέλα. 3. Πνζνζηφ αλσκαιηψλ νπξάο. 4. Πνζνζηφ θπηηαξνπιαζκαηηθνχ ππφινηπνπ. Σν θπηηαξνπιαζκαηηθφ ππφινηπν ή αιιηψο θπηηαξνπιαζκαηηθή ζηαγόλα είλαη ππφιεηκκα πξσηνπιάζκαηνο πνπ παξέκεηλε ζην ζπεξκαηνδσάξην κεηά ηελ δεκηνπξγία ηνπ απφ ηελ ζπεξκαηίδα. 5. Γείθηεο ηεξαηνζπεξκίαο 25

26 Ο δείθηεο ηεξαηνζπεξκίαο είλαη ν κέζνο αξηζκφο αλσκαιηψλ αλά αλψκαιν ζπεξκαηνδσάξην (ζπκβνιίδεηαη σο ΣΕΗ: TeratoZoo-spermia Index). πλήζσο έρεη ηηκέο 1 1,40. Oη ηηκέο αλαθνξάο είλαη < 1,60. Τπνινγίδεηαη σο εμήο: άζξνηζκα αλσκαιηώλ / (100 θπζηνινγηθά). Σν πςειφ άηππσλ κνξθψλ απνηειεί βαζηθή δηαηαξαρή ηεο γνληκφηεηαο ηνπ άλδξα. Γελ ππάξρεη ζαθή ζπζρέηηζε άηππεο κνξθνινγίαο θαη παζήζεσλ ηνπ αλδξηθνχ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο. Απμάλεη φκσο ν αξηζκφο ησλ άηππσλ κνξθψλ ζε ινηκψμεηο, θηξζνθήιε, ππξεηφ. Ο κηθξφο αξηζκφο θπζηνινγηθψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ραξαθηεξίδεηαη σο ηεξαηνζπεξκία. Χο λνξκνδσνζπεξκία ραξαθηεξίδεηαη ν θπζηνινγηθφο αξηζκφο ζπεξκαηνδσαξίσλ, κε θπζηνινγηθή κνξθνινγία θαη θπζηνινγηθή θηλεηηθφηεηα. Γειαδή ζπλνιηθφο αξηζκφο > αλά εθζπεξκάηηζε, θπζηνινγηθέο κνξθέο > 14% θαη πξνσζεηηθή θίλεζε (δσεξή θαη λσζξή) > 50%. Αληίζεηα σο νιηγν-ηεξαην-αζζελνζπεξκηθό ραξαθηεξίδεηαη ην αληίζεην ηεο λνξκνδσνζπεξκίαο. Σν ζχλδξνκν απηφ νλνκάδεηαη ΗΑΔ (Ηδηνπαζήο Αλεπάξθεηα πεξκαηηθνχ Δπηζειίνπ). Ζ κέηξεζε θαη ε δηάθξηζε ησλ ζηξνγγπιώλ θπηηάξσλ Σα ζηξνγγπιά θχηηαξα είλαη κηα νκάδα θπηηάξσλ πνπ ππάξρεη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο κέζα ζην ζπέξκα θαη απνηεινχληαη απφ δχν νκάδεο θπηηάξσλ πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηηθφ ζηξνγγπιφ ζρήκα. Απηέο νη νκάδεο είλαη ηα άσξα θχηηαξα ζπεξκαηνγέλεζεο θαη ηα ιεπθά αηκνζθαίξηα (ππνζθαίξηα). Φπζηνινγηθά ε ζπγθέληξσζή ησλ ζηξνγγπιψλ θπηηάξσλ είλαη < 5 x 10 6 /ml. Tα άσξα θύηηαξα ζπεξκαηνγέλεζεο είλαη δπλαηφλ λα είλαη ζπεξκαηίδεο, ζπεξκαηνγφληα ή ζπεξκαηνθχηηαξα πξψηεο ή δεχηεξεο ηάμεο. Όια απηά ηα άσξα θχηηαξα κνηάδνπλ κεηαμχ ηνπο θαη δηαθέξνπλ κφλν ζηνπο ππξήλεο. Ζ χπαξμε ηνπο ζε κεγάιν αξηζκφ είλαη ελδεηθηηθή δηαηαξαρήο ηεο δηαδηθαζίαο ζπεξκαηνγέλεζεο. Απφ ηα ιεπθνθχηηαξα ηα ζεκαληηθφηεξα είλαη ηα νπδεηεξφθηια (ή πνιπκνξθνπχξελα), ηα γλσζηά ππνζθαίξηα, ηα νπνία βξίζθνληαη θπζηνινγηθά ζην ζπέξκα ζε ζπγθέληξσζε κηθξόηεξε από 1 x 10 6 /ml. Μεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε είλαη έλδεημε ινίκσμεο. 26

27 Ζ κέηξεζε ησλ ζηξνγγπιώλ θπηηάξσλ γίλεηαη ζε θπηηαξνκεηξηθή πιάθα Neubauer ρξεζηκνπνηψληαο αξαησκέλν λσπφ δείγκα ζπέξκαηνο ή ζε βακκέλν παξαζθεχαζκα κε ρξώζε Παπαληθνιάνπ ρξεζηκνπνηψληαο εηδηθφ καζεκαηηθφ ηχπν. Ζ δηάθξηζε ησλ ππνζθαηξίσλ ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα ζηξνγγπιά θχηηαξα γίλεηαη κε ηελ ρξψζε ππεξνμεηδάζεο νξζνηνινπηδίλεο. ε απηή ηα θνθθία ησλ πνιπκνξθνπχξελσλ βάθνληαη θαθέ (νλνκάδνληαη γη απηφ θχηηαξα ζεηηθά σο πξνο ηελ ππεξνμεηδάζε) ελψ ην θπηηαξφπιαζκα ησλ άσξσλ θπηηάξσλ ζπεξκηνγέλεζεο θαη ησλ ιεκθνθπηηάξσλ παξακέλεη άρξσκν (θχηηαξα αξλεηηθά σο πξνο ηελ ππεξνμεηδάζε). Μπνξεί φκσο λα γίλεη θαη κε εκπνξηθέο ρξψζεηο π.ρ. ρξψζε Leucoscreen. Ο κεγάινο αξηζκφο ππνζθαηξίσλ ζην ζπέξκα ραξαθηεξίδεηαη σο ππνζπεξκία. ύγρξνλα ζπζηήκαηα κέηξεζεο ζπεξκαηνδσαξίσλ ήκεξα ε κέηξεζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ κπνξεί λα γίλεη απηφκαηα θαη κε κεγάιε αθξίβεηα κε ηελ βνήζεηα απηφκαηνπ θαηακεηξεηή Casa (Computer Assisted Semen Analysis). Οη απηφκαηνη αλαιπηέο Casa πξνζδηνξίδνπλ κε ειεθηξνληθφ ηξφπν ηνλ αξηζκφ ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ, ηε δσηηθφηεηα, ηε κνξθνινγία θαη ηελ θηλεηηθφηεηα ηνπο. Πξφθεηηαη γηα εηδηθφ ινγηζκηθφ ζε παξαζπξηθφ πεξηβάιινλ πνπ ζπλδέεηαη απεπζείαο κε κηθξνζθφπην. χζηεκα CASA Ζ κεγάιε αμία ηεο ηερλνινγίαο CASA αλαδεηθλχεηαη ηδηαίηεξα ζηελ εθηίκεζε ηεο θηλεηηθφηεηαο. Ζ CASA δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ιεπηνκεξήο αλάιπζεο ηεο θίλεζεο αθνχ 27

28 εθηηκά πνιιέο παξακέηξνπο ηεο φπσο ηαρχηεηα θαη γξακκηθφηεηα θίλεζεο, απφθιηζε θεθαιήο απφ ηελ κέζε γξακκή θ.α. Δπηπιένλ δίλεη ηελ δπλαηφηεηα παξαθνινχζεζεο ηεο εθξεθηηθήο αχμεζεο ηεο θίλεζεο (ππεξθηλεηηθφηεηα) πξηλ ηελ γνληκνπνίεζε 5, δπλαηφηεηα πνπ δελ ππάξρεη κε ην απιφ κηθξνζθφπην. Αξηζηεξά θαίλεηαη ε αλάιπζε ηεο θίλεζεο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ζε αλαιπηή CASA. H κέηξεζε ησλ παξακέηξσλ πνπ θαίλνληαη ζην δηπιαλφ ζρήκα (VAP, VCL, ALH, VSL θ.α.) δίλεη ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο ζηνλ αλαιπηή CASA πξνθεηκέλνπ λα θαηαηάμεη θάζε ζπεξκαηνδσάξην ζε κία απφ ηηο γλσζηέο θαηεγνξίεο θίλεζεο (δσεξή πξνσζεηηθή, λσζξή πξνσζεηηθή, κε πξνσζεηηθή θαη αθίλεηα). Αξηζηεξά ε δηάθξηζε δσληαλψλ θαη λεθξψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ (δσηηθφηεηα) ζε αλαιπηή CASA. Με δηαθνξεηηθή θζνξίδνπζα ρξσζηηθή έρνπλ ζεκαλζεί ηα δσληαλά θαη λεθξά ζπεξκαηνδσάξηα. Ζ εθηίκεζε ηεο κνξθνινγίαο ζε αλαιπηή CASA. 5 Βλέπε δοκιμαζία ηρατελικής βλέννας 28

29 ΑΝΟΟΛΟΓΗΚΟ ΔΛΔΓΥΟ Tα αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα παξάγνληαη ζηνλ άλδξα ή ζηελ γπλαίθα θαη δξνπλ ελαληίνλ ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ηα νπνία αλαγλσξίδνπλ σο μέλεο νπζίεο δειαδή σο αληηγφλα. Πξφθεηηαη γηα αληηζψκαηα ηεο ηάμεσο ησλ ΗgA θαη IgG. Tα αληηζψκαηα απηά είλαη ελσκέλα ζηελ θεθαιή ή ζηνλ απρέλα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ θαη πξνθαινχλ ηελ ζπγθφιιεζε ηνπο κε γεηηνληθά ζπεξκαηνδσάξηα πνπ επίζεο θέξνπλ ηα ίδηα αληηζψκαηα. Ζ ζπγθφιιεζε απηή είλαη νξαηή ζην κηθξνζθφπην θαη κεηώλεη ηελ γνληκόηεηα ηνπ άλδξα. Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπο κπνξεί λα γίλεη κε άκεζε ή έκκεζε κέηξεζε. Ζ άκεζε κέηξεζε γίλεηαη ζην ζπέξκα θαη ε έκκεζε ζηνλ νξφ ηνπ άλδξα ή ηεο ζπληξφθνπ. Γίλεηαη ρσξηζηφο έιεγρνο γηα IgG θαη IgA αληηζψκαηα. Σα πξνβιήκαηα πνπ πξνθαινχλ ηα αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα ζηελ γνληκφηεηα είλαη ηα αθφινπζα: 1. θνηψλνπλ ηα ζπεξκαηνδσάξηα (απμεκέλε θπηηαξνηνμηθφηεηα) ιφγσ ηεο ελεξγνπνίεζεο ηνπ ζπκπιεξψκαηνο (νκάδα πξσηετλψλ πνπ θαηαζηξέθεη ηηο θπηηαξηθέο κεκβξάλεο ησλ κηθξνβίσλ). Δθηφο απφ ηελ αχμεζε ησλ λεθξψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ κεηψλεηαη θαη ε θηλεηηθφηεηα. 2. Πξνθαιείηαη ζπγθφιιεζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ κεηαμχ ηνπο (βι. ζπγθνιιήζεηο). Ζ ζπγθφιιεζε απηή είλαη νξαηή ζην κηθξνζθφπην θαη είλαη απηή θπξίσο (εθηφο απφ ην ηζηνξηθφ) πνπ ζα νδεγήζεη ηνλ ηαηξφ ζηελ παξαπνκπή ηνπ αζζελνχο γηα απηή ηελ εμέηαζε. 3. Με θπζηνινγηθή αιιειεπίδξαζε ζπεξκαηνδσαξίσλ θαη ηξαρειηθήο βιέλλαο (ηα ζπεξκαηνδσάξηα κέζα ζηελ βιέλλα ηξέκνπλ ιφγσ ηεο επίδξαζεο ησλ αληηζπεξκαηηθψλ αληηζσκάησλ). 4. Παξεκπφδηζε ηεο πξφζδεζεο ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ ζην σάξην. Όηαλ ηα αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα αληρλεχνληαη ζηνλ νξό ή ζην ζπέξκα ηνπ άλδξα ιέγνληαη απηναληηζώκαηα. Αληηζέησο φηαλ αληρλεχνληαη ζηνλ νξό ή ζηε ηξαρειηθή βιέλλα ηεο γπλαίθαο ιέγνληαη ηζναληηζώκαηα. Σα αληηζπεξκαηηθά αληηζψκαηα εθηηκψληαη θπξίσο κε ηηο κεζφδνπο spermmar θαη αλνζνζθαηξηδίσλ (immunobead test). 29

30 ΒΗΟΥΖΜΗΚΟ ΔΛΔΓΥΟ ηελ πεξίπησζε φπνπ ην ζπεξκνδηάγξακκα ελφο άλδξα έρεη εηθφλα ππνγνληκφηεηαο επηβάιινληαη λα γίλνπλ κηα ζεηξά απφ βηνρεκηθέο εμεηάζεηο νη νπνίεο ειέγρνπλ δηάθνξα ηκήκαηα ηνπ αλαπαξαγσγηθνχ ηνπ ζπζηήκαηνο. Γηα ηελ εθηέιεζε ησλ εμεηάζεσλ απηψλ απαηηείηαη ε ξεπζηνπνίεζε ηνπ δείγκαηνο θαη ε θπγνθέληξεζή ηνπ ζηηο 3000 ζηξνθέο/ιεπηφ γηα 15 ιεπηά. Αλ ε αλάιπζε δελ γίλεη ακέζσο ηα δείγκαηα ζπέξκαηνο κπνξνχλ λα δηαηεξεζνχλ επί καθξφλ ζηνπο - 20 o C. Οη ελδείμεηο γηα ηνλ βηνρεκηθφ έιεγρν ηνπ ζπέξκαηνο είλαη θπξίσο: α) ν ρακειφο φγθνο ζπέξκαηνο (< 2 ml) β) ε ηαρεία κείσζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ γ) ε αδσνζπεξκία δ) ε αλεμήγεηε ππνγνληκφηεηα ε) ε εηθφλα θιεγκνλήο ζην ζπέξκα. Α. Έιεγρνο ζπεξκαηνδσαξίσλ 1. Αθξνζίλε Πξφθεηηαη γηα κηα πξσηετλάζε ζην αθξφζσκα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Δίλαη απαξαίηεηε γηα ηε γνληκνπνίεζε. Βνεζά ζηελ πξνζθφιιεζε ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ ζηε δηαθαλή δψλε θαη ηε δηείζδπζή ηνπ ζην σάξην. Mέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Φσηνκεηξηθή ζηνπο 25 ν C κε ππφζηξσκα BAPNA. Τιμές αναυοράς: 25 κiu αθξνζίλε / 10 7 ζπεξκαηνδσάξηα. Δπηπιένλ κπνξνχκε λα αμηνινγήζνπκε ηελ ελεξγφηεηα ηεο σο εμήο: Φσσιολογικό: > 6,6 / 10 7 ζπεξκαηνδσάξηα. Υπογονιμότητα: > 3,5 6,5 / 10 7 ζπεξκαηνδσάξηα. Στειρότητα: 3,5 / 10 7 ζπεξκαηνδσάξηα. 2. Φσζθνθηλάζε ηεο θξεαηίλεο (CK) Δίλαη ην έλδπκν πνπ παίξλεη κέξνο ζηε ζχλζεζε θαη κεηαθνξά ελέξγεηαο ζηα ζπεξκαηνδσάξηα, εληζρχνληαο ηελ θηλεηηθφηεηα θαη ηελ ηαρχηεηά ηνπο. Mέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: UV ελδπκηθή θηλεηηθή 37 ν C (DGKC). Τιμές αναυοράς: 0,25 κνλάδεο CK / 10 8 ζπεξκαηνδσάξηα. 30

31 3. Δλεξγείο ελώζεηο νμπγόλνπ (ROS) Πξνέξρνληαη απφ ηα ζπεξκαηνθχηηαξα (κηηνρφλδξηα) θαη ηα ιεπθνθχηηαξα. Ζ ζπγθέληξσζε κεγάισλ πνζνηήησλ ROS κπνξεί λα πξνθαιέζεη αιιαγέο ζηελ θπηηαξηθή κεκβξάλε θαη ζην DNA ηνπ ζπεξκαηνδσαξίνπ. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Electron Paramagnetic Resonance (EPR). 4. Σξηθσζθνξηθή αδελνζίλε (ΑΣP) Απνηειεί πεγή ελέξγεηαο απαξαίηεηε γηα ηελ θίλεζε ηεο νπξάο. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Φσηαχγεηα. Β. Έιεγρνο πξνζηάηε 1. Φεπδάξγπξνο (Εn) ηαζεξνπνηεί ηηο πξσηεΐλεο ηνπ ζπέξκαηνο. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Αηνκηθή απνξξφθεζε. Τιμές αναυοράς: 2,4 κmol / εθζπεξκάηηζε ή > 156 κg / εθζπεξκάηηζε. 2. Κηηξηθό νμύ πληειεί ζηε ξχζκηζε ηνπ ph θαη ρξεζηκνπνηείηαη σο δείθηεο ζπκκεηνρήο ηνπ πξνζηάηε ζην ζπέξκα. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Eλδπκηθή ζην ππεξηψδεο (UV) ζηνπο 37 ν C. Τιμές αναυοράς: 52 κmol / εθζπεξκάηηζε. 3. Όμηλε θσζθαηάζε (ACP) Δίλαη πνιχ ζηαζεξφ έλδπκν θαη αμηνινγείηαη ζηελ ηαηξνδηθαζηηθή σο εμέηαζε ελδεηθηηθή γηα ηελ παξνπζία ηνπ ζπέξκαηνο. Mέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Δλδπκαηηθή θηλεηηθή ζηνπο 37 0 C κε ππφζηξσκα 2-chloro-4- nitrophenrephophate. Τιμές αναυοράς: 200 IU / εθζπεξκάηηζε. 4. Πξνζηαηηθή θσζθαηάζε (PAP) Ζ ζπγθέληξσζε ηεο ζην ζπέξκα είλαη θνξέο κεγαιχηεξε απφ ην αίκα. Μέζνδνη πξνζδηνξηζκνχ: Ραδηναλνζνινγηθή κέζνδνο (RIA), Αλνζνελδπκηθή κέζνδνο (EIA). 5. Μαγλήζην (Μg) Mέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Φσηνκεηξηθή (xylidyl blue I). 31

32 Τιμές αναυοράς: 4 25 mg/dl. 6. γ-γινπηακπινηξαλζθεξάζε (γgt) Mέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Δλδπκηθή θηλεηηθή ζηνπο 37 o C κε ππφζηξσκα GLUPA-Clathrate (Szasz). 7. Κάιην, Νάηξην (K, Na) Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Πνηελζηνκεηξία. Γ. Έιεγρνο ζπεξκαηνδόρσλ θύζηεσλ 1. Φξνπθηόδε Παξάγεηαη θαηά 90% ζηηο ζπεξκαηνδφρνπο θχζηεο θαη θαηά 10% ζηηο ζπεξκαηηθέο ιεθχζνπο ησλ ζπεξκαηηθψλ πφξσλ. H θξνπθηφδε παξέρεη ηελ ελέξγεηα γηα ηελ θίλεζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Δλδπκηθή ζηνπο 37 ν C κε ρξήζε εμνθηλάζεο. Τιμές αναυοράς: mg/dl ή > 13 κmol / εθζπεξκάηηζε. 2. Πξνζηαγιαλδίλεο Οη πξνζηαγιαλδίλεο PGE 1 θαη PGE 2 αλεπξίζθνληαη ζε πςειέο ζπγθεληξψζεηο ζην ζπέξκα θαη βνεζνχλ ηε κεηαθνξά ηνπ ζπέξκαηνο ζην γελλεηηθφ ζχζηεκα ηεο γπλαίθαο, εληζρχνληαο ηελ δηείζδπζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ζηελ ηξαρειηθή βιέλλε. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: ξαδηναλνζνινγηθή κέζνδνο (RIA) Τιμές αναυοράς: κg/ml. Γ. Έιεγρνο επηδηδπκίδαο 1. Οπδέηεξε α-γιπθνζηδάζε Δπί αδσνζπεξκίαο, ηα πνιχ ρακειά ή κεδεληθά επίπεδα ηεο νπδέηεξεο α-γιπθνζηδάζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε θπζηνινγηθνχο φξρεηο θαη θπζηνινγηθή FSH, ζέηνπλ ηελ ππνςία ηεο ακθνηεξφπιεπξεο απφθξαμεο ησλ επηδηδπκίδσλ ή ησλ εθθνξεηηθψλ πφξσλ. Δίλαη ν θαιχηεξνο δείθηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηδηδπκίδαο. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Υξσκαηνκεηξηθή (PNPG). Τιμές αναυοράς: 11 miu / εθζπεξκάηηζε. 32

33 2. L-θαξληηίλε Παξάγεηαη θαηά 95% ζηελ επηδηδπκίδα. Δίλαη ν θνξέαο ησλ ιηπαξψλ νμέσλ ζην κηηνρφλδξην ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη σο πεγή ελέξγεηαο απφ απηά. Με ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο κπνξεί λα εληνπηζζεί ε ζέζε ηεο ηπρφλ απφθξαμεο. Μέζνδνο πξνζδηνξηζκνχ: Eλδπκηθή UV ζηνπο 37 ν C, ξαδηναλνζνινγηθή κέζνδνο (RIA) Τιμές αναυοράς: mg/dl. 3. Ζ γιπθεξνθσζθνξπιρνιίλε (GPC) πκκεηέρεη ζηελ σξίκαλζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Μέζνδνη πξνζδηνξηζκνχ: Μαγλεηηθφο ζπληνληζκφο. Φσηνκεηξηθή κέζνδνο: Wirthensohn- Guder. Τιμές αναυοράς: > 650 κg/ml. 33

34 ΟΡΜΟΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΛΔΓΥΟ Παξά ην γεγνλφο ηεο κηθξήο ζπκκεηνρήο ησλ ακηγψο ελδνθξηληθψλ αηηίσλ ζηελ αλδξηθή ππνγνληκφηεηα (κφιηο 1%) ν εξγαζηεξηαθφο έιεγρνο ηνπ άλδξα ζπκπιεξψλεηαη πάληα κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ κηαο ζεηξάο νξκνλψλ. Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ νξκνλψλ γίλεηαη ζηνλ νξφ ηνπ αζζελνχο (θπγνθεληξεκέλν αίκα ζηηο ζηξνθέο/ιεπηφ γηα 7 ιεπηά. Όπσο θαη θαηά ηνλ βηνρεκηθφ έιεγρν ν νξκνλνινγηθφο έιεγρνο αθνινπζεί ηελ βαζηθή αλάιπζε ζπέξκαηνο. ηελ πεξίπησζε φπνπ ε εηθφλα ηνπ ζπεξκνδηαγξάκκαηνο ζπκβαδίδεη κε ηελ νιηγναζζελνζπεξκία ηφηε ζπληζηάηαη ν έιεγρνο ησλ νξκνλψλ LH, FSH, Testo, PRL. Αλαιπηηθφηεξα: Γνλαδνηξνπίλεο (LH, FSH). Σα βαζηθά επίπεδα ησλ γνλαδνηξνπηλψλ (θπξίσο ηεο FSH), ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζπγθέληξσζε ηεζηνζηεξφλεο, είλαη ζεκαληηθέο παξάκεηξνη εθηίκεζεο ηνπ άμνλα ππνζάιακνο ππφθπζε φξρηο. Ζ ηηκή ηεο FSH είλαη αληηζηξφθσο αλάινγε πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ ζπεξκαηηθψλ ζσιελαξίσλ ελψ ν πςειφο ιφγνο LH/ηεζηνζηεξφλε είλαη αξλεηηθφο πξνγλσζηηθφο δείθηεο σο πξνο ηελ επίηεπμε ππνγνληκφηεηαο. Σεζηνζηεξόλε. Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο ηεζηνζηεξφλεο, ζε δείγκα αίκαηνο θαηά ηηο πξσηλέο ψξεο ηεο εκέξαο (ην πξσί νη ηηκέο ηεο είλαη κεγαιχηεξεο), είλαη απαξαίηεηνο ζε πεξηπηψζεηο ππνγνληκφηεηαο, θιηληθνχ ππνγνλαδηζκνχ θαη ζηπηηθήο δπζιεηηνπξγίαο. ηε ηεζηνζηεξφλε κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί ηφζν ε νιηθή ηεο ζπγθέληξσζε (T) φζν θαη ε ζπγθέληξσζε ηνπ ειεχζεξνπ θιάζκαηφο ηεο (Free-T), ην νπνίν θαη είλαη βηνινγηθά δξαζηηθφ. Καιχηεξα ζπκπεξάζκαηα βγαίλνπλ απφ ηελ ειεχζεξε ηεζηνζηεξφλε αιιά επεηδή ε κέηξεζή ηεο είλαη ηερληθά δχζθνιε ζπλήζσο κεηξάηαη ε νιηθή ηεζηνζηεξφλε, ζπλεθηηκνχκελε κε ηε ζπγθέληξσζε ηεο πξσηεΐλεο SHBG. Ζ ζπγθέληξσζε ηεο ηεζηνζηεξφλεο επεξεάδεηαη απφ ηελ ειηθία, ηα ρξφληα λνζήκαηα, ηελ έληνλε άζθεζε, ην ζηξεο, ηηο δηαηαξαρέο ζσκαηηθνχ βάξνπο, ηελ ιήςε θαξκάθσλ θαη απφ ηνλ ππν- ή ππεξζπξενεηδηζκφ. Πξνιαθηίλε. H αχμεζε ηεο ηηκήο ηεο πξνιαθηίλεο (ππεξπξνιαθηηλαηκία), αλ θαη ζπάληα ζηνπο άλδξεο, ζπληζηάηαη φηαλ ν άλδξαο παξνπζηάδεη ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία, ειαηησκέλε ζεμνπαιηθή επηζπκία, γαιαθηφξξνηα ή άιια ζπκπηψκαηα πνπ παξαπέκπνπλ ζε παζνινγία ηεο πεξηνρήο ηεο ππφθπζεο. Δπεηδή ε έθθξηζε ηεο πξνιαθηίλεο επεξεάδεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο ε κέηξεζε ηεο πξέπεη λα γίλεηαη πνιιέο θνξέο. 34

35 Άιιεο νξκφλεο πνπ κπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ ζην πιαίζην δηεξεχλεζεο ηνπ ππνγφληκνπ άλδξα είλαη νη παξαθάησ: Θπξενεηδηθέο νξκόλεο. Γηαηαξαρέο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπξενεηδνχο αδέλα επηδξνχλ αξλεηηθά ζηελ αλαπαξαγσγηθή ηθαλφηεηα ηνπ άλδξα. Ηδηαίηεξα επηβαξπληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ γνληκφηεηα ηνπ άλδξα είλαη ν ππνζπξενεηδηζκόο ζηνλ νπνίν εκθαλίδεηαη κείσζε ησλ νξκνλψλ Σ 3 θαη Σ 4 θαη αχμεζε ηεο TSH. Γηα ηνλ ιφγν απηφ ε κέηξεζε ησλ ζπξενεηδηθψλ νξκνλψλ T 3 θαη T 4 θαζψο θαη ηεο TSH αλήθνπλ ζηνλ πξσηαξρηθφ νξκνληθφ έιεγρν ηνπ ππνγφληκνπ άλδξα. Αλαζηαιηίλε. H αλαζηαιηίλε είλαη έλαο επαίζζεηνο δείθηεο ηεο ιεηηνπξγηθήο ηθαλφηεηαο ησλ θπηηάξσλ Sertoli θαη ηεο ζπεξκαηνγέλεζεο. Υξεζηκνπνηείηαη επεηδή έρεη παξφκνηα θιηληθή αμία κε ηελ κέηξεζε ηεο FSH. Καη νη δχν ειέγρνπλ ηελ ιεηηνπξγία ησλ θπηηάξσλ Sertoli. Αληηκπιιεξηαλή νξκόλε (ΑΜΖ). Αλεπξίζθεηαη ζε πςειέο ζπγθεληξψζεηο ζε αζζελείο κε πξσηνπαζή ππνγνλαδνηξνπηθφ ππνγνλαδηζκφ. Έρεη κεγάιε θιηληθή αμία, σο επαίζζεηνο δείθηεο γηα ηελ αλίρλεπζε πξνβιεκάησλ ζε αγφξηα εθεβηθήο ειηθίαο. Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ πξνεγνχκελσλ νξκνλψλ κπνξεί λα γίλεη κε ξαδηναλνζνινγηθή κέζνδν (RIA ή IRMA), ρεκεηνθσηαχγεηα (CHIA) θαη αλνζνελδπκηθή κέζνδν (ΔΗΑ). 35

36 ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΚΔ ΓΟΚΗΜΑΗΔ ΣΧΝ ΠΔΡΜΑΣΟΕΧΑΡΗΧΝ Σν ηαμίδη ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ, κε πξννξηζκφ ηε ζπλάληεζε ηνπο κε ην σάξην, δελ είλαη κηα απιή δηαδξνκή φπνπ ν κφλνο θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο είλαη ε ηαρχηεηα. ηελ πνξεία ηνπο πξνο ην σάξην, ηα ζπεξκαηνδσάξηα πξνεηνηκάδνληαη ππνθείκελα ζε δνκηθέο αιιαγέο πξνθεηκέλνπ λα πξνεηνηκαζηεί ε κεκβξάλε ηνπο γηα ηελ έλσζή ηνπο κε ην σάξην. Ο έιεγρνο ηεο δπλαηφηεηαο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ λα εθπιεξψζνπλ ην ξφιν ηνπο γίλεηαη κε ηηο ιεγφκελεο ιεηηνπξγηθέο δνθηκαζίεο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Οη ζεκαληηθφηεξεο ιεηηνπξγηθέο δνθηκαζίεο είλαη νη παξαθάησ: 1. Γνθηκαζία πξνεηνηκαζίαο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. Καηά ηελ θίλεζε ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ πξνο ην σάξην ηεο γπλαίθαο ε επηθάλεηά ηνπο πθίζηαληαη πξννδεπηηθέο δνκηθέο κεηαβνιέο πνπ επεξεάδνπλ ηελ θηλεηηθή ηνπο ζπκπεξηθνξά. Οη κεηαβνιέο απηέο ραξαθηεξίδνληαη σο «πξνεηνηκαζία» («capatization»). Καηά ηελ δηάξθεηα απηήο «πξνεηνηκαζίαο» ε θηλεηηθφηεηα ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ απμάλεη ξαγδαία («hyperactivation» ή «ππεξθηλεηηθφηεηα»). Ζ εθηίκεζή ησλ δχν απηψλ κεηαβνιψλ γίλεηαη κε ζχζηεκα CASA. 2. Γνθηκαζίεο εθηίκεζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο θπηηαξηθήο κεκβξάλεο. Ζ ιεηηνπξγία (αθεξαηφηεηα) ηεο θπηηαξηθήο κεκβξάλεο ειέγρεηαη εξγαζηεξηαθά φηαλ ππάξρνπλ πνιιά αθίλεηα ζπεξκαηνδσάξηα. Ο ζθνπφο ησλ δνθηκαζηψλ απηψλ είλαη ν απνθιεηζκφο ησλ λεθξψλ ζπεξκαηνδσαξίσλ απφ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο εμσζσκαηηθήο γνληκνπνίεζεο. ε απηέο ηηο δνθηκαζίεο πεξηιακβάλνληαη νη δηαδηθαζίεο ηεο εσζίλεο (βι. έιεγρν δσηηθφηεηαο) θαη ν έιεγρνο ηεο νζκσηηθήο πξνζαξκνγήο. ηελ ηειεπηαία ειέγρεηαη ε αλαηνκηθή θαη ιεηηνπξγηθή αθεξαηφηεηα ηεο θπηηαξηθήο κεκβξάλεο ηεο νπξάο ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ. 3. Γνθηκαζίεο ζρέζεο ζπεξκαηνδσαξίσλ ηξαρειηθήο βιέλλεο. Ζ ηξαρειηθή βιέλλα είλαη έλα ζνιφ θαη θνιιψδεο έθθξηκα πνπ πξνζηαηεχεη ηελ δίνδν μέλσλ ζσκάησλ κέζσ ηνπ ηξαρήινπ ηεο βιέλλαο. Ζ ρεκηθή ηεο ζχζηαζε αιιάδεη ιίγν πξηλ ηελ σνξξεμία (ηελ απειεπζέξσζε δειαδή ηνπ σαξίνπ απφ ηελ σνζήθε) πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχλ λα επηβηψζνπλ κέζα ζε απηή ηα ζπεξκαηνδσάξηα. ε απηφ ην δηάζηεκα ε βιέλλα απμάλεη ζε πνζφηεηα, γίλεηαη δηαπγήο θαη γιηζηεξή θαη κπνξεί λα δηαπεξαζηεί απφ δσεξά θηλνχκελα ζπεξκαηνδσάξηα κε θπζηνινγηθή κνξθνινγία. 4. Γνθηκαζίεο ζύλδεζεο ζπεξκαηνδσαξίσλ δηαθαλνύο δώλεο. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο γνληκνπνίεζεο, ην ζπεξκαηνδσάξην πξέπεη λα ζπλδεζεί κε ηε 36