Οι καθηγητές Ηλιάδης Θεόδωρος. Σερέφογλου Ζωή

Transcript

1 1 ο Ενιαίο Λύκειο Ηρακλείου Αττικής Προαγωγικές Εξετάσεις Μαΐου-Ιουνίου 2018 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΙΙ. ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Κεφάλαιο 1 ο σελίδες: 9-13 ΚΥΤΤΑΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΙ ΕΩΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ Κεφάλαιο 3 ο σελίδες: ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ-ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ σελίδες: ΑΙΜΟΦΟΡΑ ΑΓΓΕΙΑ σελίδες: 53 Η ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ σελίδες: ΑΙΜΑ. ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑ-ΠΛΑΣΜΑ σελίδες: ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ-ΣΥΣΤΗΜΑ RHESUS Κεφάλαιο 9 ο σελίδες: ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ-ΝΕΥΡΟΓΛΟΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ σελίδες: ΝΕΥΡΑ ΕΩΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Κεφάλαιο 12 ο σελίδες : ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ σελίδες: ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ΕΩΣ ΜΕΙΩΣΗ - ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ σελίδες Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία μητέρας-εμβρύου σελίδες Έλεγχος γεννήσεων Οικογενειακός προγραμματισμός Οι καθηγητές Ηλιάδης Θεόδωρος Σερέφογλου Ζωή

2 1 Ο KEΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ 1. Από τι αποτελείται ο ανθρώπινος οργανισμός; Aπό πού προέρχονται όλα τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού; Είναι όμοια; Tι είναι διαφοροποίηση; Τι ονομάζεται ιστός; Ποια είδη ιστών συναντώνται στον ανθρ. οργανισμό; σ Από τι αποτελείται ο επιθηλιακός ιστός; Ποια είναι η μορφή των επιθηλιακών κυττάρων και τα χαρακτηριστικά του επιθηλιακού ιστού; σελ 9 1 η -3 η παράγραφος. Ποιος είναι ο ρόλος του επιθηλιακού ιστού; σελ. 9, 2 η παράγραφος 3. Σε ποια κατηγορία ιστών ανήκουν τα κύτταρα των αδένων; Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται ανάλογα με τον αριθμό των κυττάρων τους και την περιοχή που ελευθερώνεται το έκκριμά τους; 4 η παράγραφο σελ.9, 1 η -2 η -3 η σελ Aπό τι αποτελείται ο ερειστικός ιστός; Ποιος είναι ο ρόλος του ερειστικού ιστού και ποιες οι μορφές του; σελ Από τι αποτελείται ο μυϊκός ιστός και ποιος είναι ο ρόλος του; Ποιες είναι οι μορφές του μυϊκού ιστού; σελ Aπό τι αποτελείται ο νευρικός ιστός και ποιος είναι ο ρόλος του; σελ Τι ονομάζεται όργανο. Να αναφέρετε δύο παραδείγματα. σελ 13 όργανα. 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ποιος είναι γενικά ο ρόλος του κυκλοφορικού συστήματος; Aπό τι αποτελείται το κυκλοφορικό σύστημα; Σελίδα 43. ΚΑΡΔΙΑ-ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 1.α) Ποιο είναι το κύριο όργανο του κυκλοφορικού συστήματος και πού αυτό βρίσκεται στον οργανισμό; β) Ποιο είναι το σχήμα και το μέγεθος του; σελίδα α) Από ποιον ειδικό τύπο μυϊκού ιστού αποτελείται η καρδιά; β) Πώς συνδέονται μεταξύ τους οι μυϊκές τους ίνες; σ.44 3.Να περιγράψετε τη δομή της καρδιάς. 4.α) Γιατί δεν υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα στους δύο κόλπους ή στις δύο κοιλίες; β) Γιατί η αριστερή κοιλία έχει παχύτερα τοιχώματα από τη δεξιά; γ) Ποιος είναι ο ρόλος των βαλβίδων της καρδιάς; σελ 44. δ) Γιατί η καρδιά λειτουργεί ταυτόχρονα ως μια αναρροφητική και συμπιεστική (προωθητική αντλία); AIMΟΦΟΡΑ ΑΓΓΕΙΑ Ποια αγγεία περιλαμβάνει το κυκλοφορικό σύστημα και ποιος είναι ο ρόλος τους; σελ. 47 AΡΤΗΡΙΕΣ (σελ. 47) 1. α) Ποιες είναι οι δύο μεγαλύτερες αρτηρίες του σώματος; β) Πώς ονομάζονται οι διακλαδώσεις τους; 2. α) Πώς διοχετεύεται το αίμα από την καρδιά στις αρτηρίες; β) Πώς στη συνέχεια το αίμα προωθείται στο εσωτερικό των αρτηριών; 3.α) Τι ονομάζω φλέβες; β) Πώς ονομάζονται οι διακλαδώσεις τους; γ) Να αναφέρετε τα χαρακτηριστικά τους; (σ. 48) 4. α) Ποιος είναι ο ρόλος των τριχοειδών; β) Τι εξυπηρετεί το πολύ λεπτά τοίχωμα των τριχοειδών; (σελ. 48) H KYKΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ: Ποιες είναι οι τρεις βασικές πορείες του αίματος στο κυκλοφορικό σύστημα; (σελ.53) AIMA (σελ , από 62 μόνο τα αιμοπετάλια) α) Σε ποιον ιστό ανήκει το αίμα; β) Ποια είναι η σύσταση τους αίματος; γ) Ποιος είναι ο όγκος του αίματος σε έναν ενήλικα; δ) Πού παράγονται τα έμμορφα συστατικά του αίματος; Ερυθρά αιμοσφαίρια: α) Ποιος είναι ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων; β) Ποιος είναι ο ρόλος τους; γ) Ποιο είναι το σχήμα τους και που αυτό οφείλεται; δ) Ποια είναι η διάρκεια ζωής τους; ε) Πού παράγονται και πού καταστρέφονται; στ) Πού οφείλεται το κόκκινο χρώμα του αίματος; ζ) Σε ποια κύτταρα βρίσκεται η αιμοσφαιρίνη και ποιος είναι ο ρόλος της; η) Ποια είναι η δομή της αιμοσφαιρίνης Α; θ) Να αναφέρετε μία περίπτωση στην οποία τα ερυθροκύτταρα παράγονται

3 με γρηγορότερο ρυθμό και να το αιτιολογήσετε. Λευκά αιμοσφαίρια: α) Ποιος είναι ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων και σε ποιες περιπτώσεις αυτός αυξάνεται σημαντικά; β) Ποιος είναι γενικά ο ρόλος τους; γ) Ποια είναι η διάρκεια ζωής τους; δ) Πού παράγονται; ε) Σε ποιες ομάδες διακρίνονται και με ποιο κριτήριο; Ομάδες αίματος (σελ ) α) Από τι καθορίζεται η κατάταξη των ανθρώπων στις διάφορες ομάδες αίματος; β) Σε ποιες ομάδες διακρίνονται στα άτομα με βάση το σύστημα ΑΒΟ; γ) Ποιο χαρακτηριστικό αντιγόνο φέρουν στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων τους τα άτομα κάθε ομάδας; δ) Ποια χαρακτηριστικά αντισώματα κυκλοφορούν στο πλάσμα του αίματος των ατόμων κάθε ομάδας; ε) Tι είναι τα συγκολλητινογόνα και τι οι συγκολλητίνες; στ) Ποιο είναι το κριτήριο συμβατότητας στις μεταγγίσεις αίματος; ζ) Τι θα συμβεί όταν αυτό παραβιαστεί; η) Σε τι έλεγχο πρέπει να υποβάλλεται το προς μετάγγιση αίμα ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα της μετάγγισης και η αποφυγή κινδύνων που θα απειλούσαν τη ζωή του ασθενούς; θ) Πώς ελέγχονται γενετικά οι ομάδες αίματος στο σύστημα ΑΒΟ; Σύστημα Rhesus (σελ ) α) Tι είναι ο παράγοντας Rhesus και πού εντοπίζεται; β) Ποια άτομα χαρακτηρίζονται ως Rhesus θετικά (Rh - ) και ποια ως Rhess αρνητικά (Rh); γ) Σε ποια περίπτωση μπορεί να προκληθεί παραγωγή αντισωμάτων αντι-rh στον οργανισμό ενός ατόμου, δηλαδή να γίνει ευαισθητοποίησή του; δ) Με ποιον τρόπο ευαισθητοποιείται η μητέρα Rh - από τη γέννηση παιδιού Rh - ; Πώς μπορεί να αποφευχθεί ο κίνδυνος το παιδί Rh + που γεννιέται από μητέρα Rh - ; 9 ο KEΦΑΛΑΙΟ -NEYΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 1. Ποιος είναι ο ρόλος του νευρικού συστήματος και με ποιο άλλο σύστημα συνεργάζεται κυρίως για να τον επιτύχει; Πώς επιτυγχάνεται ο ρυθμιστικός και ο συντονιστικός ρόλος του Ν.Σ.; (σελ 139. Εισαγωγή, 1 η παράγραφος) 2. Ποια είναι τα όργανα που αποτελούν: α) το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ.) και β) το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Π.Ν.Σ.); Ποιος είναι ο κύριος ιστός από τον οποίο αποτελούνται τα όργανα του νευρικού συστήματος και ποια είναι τα είδη των κυττάρων του; (σελ. 139 δομή και λειτουργία νευρικών κυττάρων) 3. Ποιος είναι ο ρόλος των νευρώνων; Ποια είναι τα δομικά χαρακτηριστικά ενός νευρώνα; (σελ 139) 4. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι νευρώνες με βάση τη λειτουργία που επιτελούν, ποιος είναι ο ρόλος τους; (σ.139) 5. Ποιος είναι ο ρόλος των νευρογλοιακών κυττάρων; (σελ 140) Νεύρα α) Από τι αποτελούνται τα νεύρα; β) Από τι περιβάλλονται οι νευρικές αποφυάδες που συνιστούν τα νεύρα; γ) Πού εντοπίζονται στον οργανισμό τα κυτταρικά σώματα των νευρώνων των οποίων οι αποφυάδες συγκροτούν τα νεύρα; δ) Τι είναι τα γάγγλια; ε) Πώς διακρίνονται τα νεύρα με βάση τη λειτουργία τους; (σελ. 147) Νευρικές οδοί-αντανακλαστικά 1. α) Τι ονομάζεται νευρική οδός; β) Πώς αυτές διακρίνονται; γ) Τι είναι το αντανακλαστικό τόξο; δ) Ποιος είναι ο ρόλος των ενδιάμεσων νευρώνων του αντανακλαστικού τόξου; (σελ. 148) ε) Τι είναι τα αντανακλαστικά; στ) Ποιος είναι ο ρόλος τους; (σελ. 149, 3 πρώτες προτάσεις). Κεντρικό νευρικό σύστημα 1. α) Ποιος είναι ο ρόλος του ΚΝΣ; β) από ποια όργανα αποτελείται, σε ποιες κοιλότητες αυτά προστατεύονται; (σ.150) 2. Πόσες είναι οι μήνιγγες και ποιο είναι ο ρόλος τους; α) Πού παράγεται το εγκεφαλονωτιαίο υγρό; β) σε ποιες περιοχές του ΚΝΣ κυκλοφορεί; γ) ποιος είναι ο ρόλος του; (σελ. 150) 3. α) Τι μορφή έχει ο νωτιαίος μυελός και πού προστατεύεται; β) από πού αρχίζει και που καταλήγει; (σελ.151) 4. α) Πόσα ζεύγη νεύρων εκφύονται από τον νωτιαίο μυελό; Β) από ποιες περιοχές του

4 νωτιαίου μυελού εκφύονται τα νεύρα που νευρώνουν τα άνω και κάτω άκρα; Ποιος είναι ο ρόλος του; (σελ. 151) Εγκέφαλος α) Σε ποιες περιοχές χωρίζεται ανατομικά; β) Ποιος είναι γενικά ο ρόλος των νευρώνων του εγκεφάλου; γ) Τι είναι τα κέντρα του εγκεφάλου; δ) Τι κέντρα βρίσκονται στον εγκέφαλο; (σελ. 152) 12 ο KEΦΑΛΑΙΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1. α) Ποιος είναι ο ρόλος της αναπαραγωγής. β) Τι προϋποθέτει η αναπαραγωγή στον άνθρωπο; (σελ. 203, εισαγωγή) γ) Ποια είναι τα τμήματα του αναπαραγωγικού συστήματος του άντρα; (σ. 203). δ) Ποια είναι η λειτουργία των όρχεων και ποιος ο ρόλος της τεστοστερόνης; (σ η -4 η παρ.) 2. α) Ποια είναι τα τμήματα του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας; (σ η παράγρ. β) Ποια είναι η λειτουργία των ωοθηκών και ποιος ο ρόλος των οιστρογόνων και της προγεστερόνης; (σελ η -5 η παράγραφος) Aπό τη μείωση στη γονιμοποίηση-σπερματογένεση και ωογένεση 1. α) Σε ποια ηλικία αρχίζει η παραγωγή των σπερματοζωαρίων και σε ποια ορμόνη οφείλεται; β) Tι είναι τα σπερματογόνια και πού βρίσκονται; γ) Πόσα χρωμοσώματα έχουν και ποια κύτταρα προκύπτουν από τη μιτωτική τους διαίρεση; δ) Tι είδους κυτταρική διαίρεση κάνουν τα σπερματοκύτταρα και τι προκύπτουν απ αυτή; (ε) Ποιες διαδοχικές μεταβολές υφίστανται οι σπερματίδες μέχρι να μετατραπούν τελικά σε σπερματοζωάρια; στ) Από ποια μέρη αποτελείται κάθε σπερματοζωάριο και τι περιέχει το καθένα; (σελ 210) 2. α) Τι είναι τα ωογόνια, πού βρίσκονται και πόσα χρωμοσώματα έχει το καθένα; β) Τι ονομάζεται γονιμοποίηση και τι μείωση; (σ 211) 3. Ποιοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου; (σελ ) 4. Ποιες είναι οι μέθοδοι αντισύλληψης; Σελ Οι καθηγήτες Ηλιάδης Θοδωρής Σερέφογλου Ζωή

5 1 ο Ενιαίο Λύκειο Ηρακλείου Αττικής Προαγωγικές Εξετάσεις Μαΐου-Ιουνίου 2018 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ι. ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ Παράγραφοι 1.1 έως και 1.2, σελίδες έως και 2.3, σελ έως και , σελίδες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΙΙ. ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ -- Παράγραφοι 1.2, σελ , σελ , σελ , σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Εισαγωγή-κύτταρο, σελ , σελίδες 48-50, 52, 55, 2.3, σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3.2, Μόνο οι σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 (να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στις ερωτήσεις προετοιμασίας) 4.2, σελ , σελ Στην ανωτέρω ύλη περιλαμβάνονται οι σχετικές ερωτήσεις και ασκήσεις Οι καθηγητές Αγγελικάκη Νατάσα Σαγιάς Σπύρος Σερέφογλου Ζωή

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Ποιες είναι οι τρεις σπουδαιότερες κατηγορίες μακρομορίων και ποια είναι τα μονομερή κάθε κατηγορίας; Πρωτεΐνες-αμινοξέα, πολυσακχαρίτες-μονοσακχαρίτες, νουκλεϊκά οξέα-νουκλεοτίδια. σελ Τι ονομάζεται αντίδραση συμπύκνωσης και τι αντίδραση υδρόλυσης; Σελ Ποιοι δεσμοί αναπτύσσονται και ποιος είναι ο ρόλος τους στην τελική διαμόρφωση μακρομορίων (ομοιοπολικός) σ Πού οφείλεται η ποικιλία των πρωτεϊνών; Στους διαφορετικούς συνδυασμούς των 20 διαφορετικών αμινοξέων. Ποια είναι τα κύρια μέρη των αμινοξέων; Σελ Αιμοσφαιρίνη-Κολλαγόνο-Ένζυμο και ρόλος τους; Σελ Ποια είναι τα επίπεδα οργάνωσης ενός πρωτεϊνικού μορίου; Tι γνωρίζετε για το καθένα; σελ Tι ονομάζεται μετουσίωση μιάς πρωτεΐνης; Πού οφείλεται, τι συνέπειες έχει; Σελ Πόσα μόρια αμινοξέων περιέχει το μόριο μια πρωτεΐνης, η οποία έχει σχετική μοριακή μάζα (μοριακό βάρος) ; Θεωρούμε τη μέση σχετική μοριακή μάζα των αμινοξέων ίση με Από τι αποτελείται ένα νουκλεοτίδιο; Ποιες διαφορές έχουν τα νουκλεοτίδια του DNA απ αυτά του RNA; σελ Ποια είναι η δομή του μορίου του DNA (μοντέλο διπλής έλικας) και ποιος είναι ο βιολογικός του ρόλος; Σελ. 29, Ποια είναι τα είδη του RNA και ποιος είναι ο ρόλος καθενός είδους; σελ. 32. Πού βρίσκεται το RNA και που το DNA ενός κυττάρου; σελ. 30 και σελ Ποιες διαφορές παρουσιάζουν στη δομή ταυ DNA και RNA; DNA: περιέχει δεσοξυριβόζη, περιέχει θυμίνη, είναι δίκλωνο, συμπληρωματικές βάσεις σε αναλογία 1:1, δε βρίσκεται στο κυτταρόπλασμα, RNA: περιέχει ριβόζη, περιέχει ουρακίλη, είναι μονόκλωνο, δεν υπάρχουν συμπληρωματικές βάσει,ς βρίσκεται και στο κυτταρόπλασμα. 13. Ένα μόριο DNA αποτελείται από νουκλεοτίδια, από τα οποία περιέχουν τη βάση κυτοσίνη. α) Πόσα νουκλεοτίδια του μορίου περιέχουν τη βάση θυμίνη, β) Πόσοι δεσμοί υδρογόνου συγκρατούν μεταξύ τους δύο κλώνους του μορίου, γ) Πόσοι φωσφοδιεστερικοί δεσμοί υπάρχουν σ αυτό το μόριο; 14. Σε ένα μόρια DNA η αδενίνη αποτελεί το 16% του συνόλου των αζωτούχων βάσεων που περιέχονται στα μόρια αυτό. Να υπολογίσεις το ποσοστό καθεμιάς από τις υπόλοιπες αζωτούχες βάσεις που περιέχονται στο μόριο. 15. Τι είναι οι υδατάνθρακες; Ποιοι είναι οι σπουδαιότεροι. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται; Σελ Τι είναι τα λιπίδια, ποιος είναι ο ρόλος τους, και ποιες είναι οι σημαντικότερες κατηγορίες λιπιδίων; Σελ. 36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ποια κύτταρα ονομάζουμε ευκαρυωτικά και ποια προκαρυωτικά; σελίδα Ποιες είναι οι λειτουργίες της πλασματικής μεμβράνης; Σελ Ποιοι οι 3 τύποι μεταφοράς ουσιών μέσω της πλασματικής μεμβράνης; Σελ Ποιος είναι ο ρόλος του πυρήνα για τη ζωή του κυττάρου και ποιος ο ρόλος του πυρηνίσκου; Σελ Tι είναι τα ριβοσώματα και ποιος είναι ο ρόλος τους; Πού βρίσκονται; σελ Ποιος είναι ο ρόλος των χλωροπλαστών και ποιος των μιτοχονδρίων; σελ Τι εννοούμε λέγοντας ότι τα μιτοχόνδρια και οι χλωροπλάστες παρουσιάζουν μια σχετική γενετική αυτοδυναμία; Πού οφείλεται αυτή; σελ. 65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τι είναι τα ένζυμα; Πρωτεΐνες που καταλύουν αντιδράσεις τις οποίες επιταχύνουν κατά 10 8 φορές.ποιος ο μηχανισμός δράσης ενός ενζύμου; Το ένζυμο χάρη στο ενερ-γό του κέντρο ταιριάζει ανατομικά και συνδέεται με τα αντιδρώντα μόρια-υποστρώματα οπότε: α) τα προσανατολίζει κατάλληλα, ώστε να συγκρουστούν αποτελεσματικά, β) αποσταθεροποιεί υπάρχοντες δεσμούς, διευκολύνοντας την αντίδραση σ Ποιες είναι οι σπουδαιότερες ιδιότητες των ενζύμων; σελ. 84

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Tι αναπαριστά το κεντρικό δόγμα της Βιολογίας; Σελ Τι είναι η αντιγραφή του γενετικού υλικού, πώς γίνεται και από ποιο ένζυμο καταλύεται; σελ Τι είναι η μεταγραφή, ποια στάδια περιλαμβάνει, από ποιο ένζυμο καταλύεται; σ Τι είναι η μετάφραση, που γίνεται, τι είναι η γενετικός κώδικας, ποια τα χαρακτηριστικά του; Σελ Tι επιτυγχάνεται με τη διαίρεση των κυττάρων; Ποια είναι τα είδη των κυτταροδιαιρέσεων; Σελ Τι είναι η μίτωση, τι η μείωση; Πόσες διαιρέσεις γίνεται σε καθεμία; Πόσα χρωμοσώματα προκύπτουν σε κάθε θυγατρικό κύτταρο; Ποια είναι η βιολογική τους σημασία; σελ ,σελ. 138 σελ , σελ Ασκήσεις 6, 7, 8, 11 σελ Δίνεται η ακόλουθη αλληλουχία βάσεων στη μη μεταγραφόμενη αλυσίδα του DNA: ΑCATAATGGGCACGGTTGTAGAATAACTGA.. Να βρεθεί η αλληλουχία: Ι. των βάσεων στη συμπληρωματική αλυσίδα του DNA ΙΙ. των βάσεων στο αντίστοιχο mrna ΙΙΙ. Των κωδικονίων και των αντίστοιχων αμινοξέων (με χρήση του γενετικού κώδικα) σε περίπτωση που η αλυσίδα περιέχει το μήνυμα για τη σύνθεση ενός ολιγοπεπτιδίου IV. των κωδικονίων και των αντίστοιχων αμινοξέων (με χρήση του γενετικού κώδικα) σε περίπτωση που η αλυσίδα περιέχει τμήμα της κωδικοποιημένης πληροφορίας για ένα πολυπεπτίδιο. Απάντηση: Η μη μεταγραφόμενη αλυσίδα είναι συμπληρωματική της μεταγραφόμενης αλυσίδας. Απέναντι από τη βάση αδενίνη (Α) τοποθετείται η βάση (Τ) βάση του κανόνα της συμπληρωματικότητας, ενώ απέναντι από τη κυτοσίνη (C ) τοποθετείται η βάση (G). H αδενίνη Α ζευγαρώνει με τη θυμίνη (Τ) με δύο δεσμούς υδρογόνου και η κυτοσίνη ( C) με τη γουανίνη (G) με τρεις δεσμούς υδρογόνου. Άρα η συμπληρωματική αλυσίδα είναι η ακόλουθη Ι. Mεταγραφόμενη:..ΤGTATTACCCGTGCCAACATCTTATTGACT. Mη μεταγραφόμενη:.acataatgggcacggttgtagaataactga II. Το mrna συντίθεται με πρότυπο τον ένα από τους δύο κλώνους του DNA που φέρει την πληροφορία για τη σύνθεση του συγκεκριμένου πολυπεπτιδίου. Οι βάσεις του mrna είναι οι ακόλουθες: Mεταγραφόμενη:..ΤGTATTACCCGTGCCAACATCTTATTGACT. mrna. ACAUAAUGGGCA CGGUUGUA GAAUAA CUGA.. III. Tα κωδικόνια είναι τριπλέτες νουκλεοτιδίων που η καθεμία αντιστοιχεί σε ένα αμινοξύ. Για να αρχίσει η μετάφραση πρέπει να βρούμε το AUG στο mrna που αντιστοιχεί στο κωδικόνιο έναρξης το οποίο είναι το AUG με βήμα τριπλέτας, με συνεχή, μη επικαλυπτόμενο τρόπο βρίσκουμε το κωδικόνιο λήξης στο οποίο τερματίζεται η σύνθεση του ολιγοπεπτιδίου. mrna:.acaua AUG GGC ACG GUU GUA GAA UAA CUGA To μαυρισμένο τμήμα του mrna αντιστοιχεί στα κωδικόνια που περιέχουν την πληροφορία για τη σύνθεση ενός ολιγοπεπτιδίου. Το κωδικόνιο ΑUG αντιστοιχεί στο αμινοξύ μεθειονίνη, το κωδικόνιο GGC στο αμινοξύ γλυκίνη, το κωδικόνιο ACG στο αμινοξύ θρεονίνη, το κωδικόνιο GUU στο αμινοξύ βαλίνη, το κωδικόνιο GUA στο αμινοξύ βαλίνη και το GAA στο αμινοξύ γλουταμινικό οξύ, ενώ το UAA είναι κωδικόνιο λήξης και δεν αντιστοιχεί σε κανένα αμινοξύ. Το ολιγοπεπτίδιο είναι το ακόλουθο:

8 ΝΗ 2 -μεθειονίνη-γλυκίνη-θρεονίνη-βαλίνη-βαλίνη-γλουταμινικό-cooh Η αλληλουχία των κωδικονίων και των αντίστοιχων αμινοξέων, σε περίπτωση που η αλυσίδα περιέχει το μήνυμα για τη σύνθεση τμήματος ενός πολυπεπτιδίου, είναι διαφορετική για κάθε ανοικτό πλαίσιο ανάγνωσης του mrna. Πλαίσιο ανάγνωσης 1 ο : ACA-UAA- UGGGCACGGUUGUAGAAUAACUGA Πλαίσιο ανάγνωσης 2 ο : Α-CAU-AAU-GGG-CAC-GGU-UGU-AGA-AUA-ACU-GA Πλαίσιο ανάγνωσης 3 ο : AC-AUA-AUG-GGC-ACG-GUU-GUA-GAA-UAA-CUGA. 2. Με τη βοήθεια του γενετικού κώδικα που δίνεται στη συνέχεια, α) βρείτε την αλληλουχία των βάσεων του mrna που κωδικοποιεί το παρακάτω τμήμα. Στη συνέχεια να βρείτε β) την κωδική και γ) μη κωδική αλυσίδα του DNA που κωδικοποιεί το παρακάτω mrna, δ) να βρείτε τον αριθμό των πεπτιδικών δεσμών που συνδέουν τα αμινοξέα που παράγονται κατά τη μετάφραση του mrna, ε) τον αριθμό των φωσφοδιεστερικών δεσμών στο δίκλωνο DNA και στ) τον αριθμό των δεσμών υδρογόνου. Aμινοξέα: Μεθειονίνη: AUG, Τυροσίνη: UAC, Κυστεΐνη: UGU, Ισολευκίνη: ΑUU, Βαλίνη: GUU, Ιστιδίνη: CAU, Γλυκίνη: GGU. Mε βάση τον γενετικό κώδικα η αντιστοίχιση των αμινοξέων με τα κωδικόνια του mrna είναι: Δ) Tα αμινοξέα είναι επτά, ενώ σχηματίζονται 6 πεπτιδικοί δεσμοί ανάμεσα στα 7 αμινοξέα. Τα 2 πρώτα αμινοξέα συνδέονται με ένα πεπτιδικό δεσμό, τα τρία αμινοξέα με 2 πεπτιδικούς και τα 7 με ν-1 πεπτιδικούς δεσμούς, δηλαδή με 6 δεσμούς. Μεθειονίνη- Τυροσίνη- Κυστεΐνη- Ισολευκίνη - Βαλίνη - Ιστιδίνη - Γλυκίνη AUG UAC UGU AUU- GUU CAU GGU UAA ή UGA ή UAG Κωδικόνιο Kωδικόνιο λήξης Έναρξης α) mrna: AUG UAC UGU AUU GUU CAU GGU UAA β) Κωδική αλυσίδα: ATGTACTGTATTGTTCATGGTTAA γ) Μη κωδική αλυσίδα: ΤΑCATGACATAACAAGTACCAATT Αριθμός δεσμών υδρογόνου. Γνωρίζουμε ότι ανάμεσα στην αδενίνη και τη θυμίνη σχηματίζονται 2 δεσμοί υδρογόνου και ανάμεσα στην γουανίνη και την κυτοσίνη 3 δεσμοί υδρογόνου. Ο αριθμός των νουκλεοτιδίων που περιέχουν αδενίνη στο δίκλωνο μόριο DNA είναι 17. Ο ίδιος αριθμός υπάρχει για την θυμίνη. Γνωρίζουμε ότι ζευγαρώνουν με 2 δεσμούς υδρογόνου, ενώ η κυτοσίνη και η γουανίνη που είναι 7 ζευγαρώνουν με 3 δεσμούς υδρογόνου. στ) Αριθμός δεσμών υδρογόνου: 2Α + 3G = 2 x x 7= 34+21=55 δεσμοί υδρογόνου. Τα νουκλεοτίδια του DNA στο μόριο είναι 24 x 2=48 ε) Σε κάθε αλυσίδα υπάρχουν 24 νουκλεοτίδια και οι δεσμοί ανάμεσα τους είναι ν-1=24-1=23 φωσφοδιεστερικοί δεσμοί. Και στις δύο αλυσίδες είναι 23x2=46 φωσφοδιεστερικοί δεσμοί.

9 1 ο Ενιαίο Λύκειο Ηρακλείου Αττικής Προαγωγικές Εξετάσεις-Ενδοσχολικές Εξετάσεις Μαΐου-Ιουνίου 2018 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ Παράγραφοι , σελίδες 9-14, , σελίδες , 1.3.1, 1.3.2, σελίδες , σελίδες σελίδες , 2.1.1, σελίδες 69-73, 2.2, σελίδες 75-77, , σελίδες 84-89, 2.4.3, σελίδες έως και 3.1.5, σελίδες , 3.2 έως σελίδες , 3.4 έως σελίδες έως 3.4.7, σελίδες ΣΥΝΟΛΟ 73 σελίδες Κεφ 1. ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ -- Παράγραφοι 1.1 έως και 1.2, σελίδες 9-14, 18 7 σελ , σελίδες σελ. 1.3 έως σελ.31, 32 2 σελ , σελ.34, 36 και Ενεργητική και παθητική ανοσία 4 σελ , σελίδες σελ. 1.5 σελίδες σελ. (22 σελ) Κεφ 2. ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ -- Παράγραφοι 2, 2.1 σελίδες σελ. 2.2, σελίδες σελ. 2.3 έως και 2.3.3, σελίδες σελ. (11 σελ.) Κεφ 3. ΕΞΕΛΙΞΗ -- Παράγραφοι 3.1 έως και 3.1.5, σελίδες , και σελ. 3.4 έως σελίδες , και σελίδες σελ. (16 σελ.) σελ. ΣΥΝΟΛΟ 49 Στην ανωτέρω ύλη περιλαμβάνονται οι σχετικές ερωτήσεις και ασκήσεις Οι υπεύθυνοι καθηγητές Αγγελικάκη Νατάσα Ζωή Σερέφογλου

10 Βιολογία Γεν Παιδ. Γ τάξης Eρωτήσεις για ενδοσχολικές εξετάσεις ο κεφάλαιο Τι ονομάζεται ομοιόσταση; Ποιες οι συνέπειες της διαταραχής της ομοιόστασης; [σελ. 9] Ποιοι ομοιοστατικοί μηχανισμοί υπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό; [σελ 9, κουκίδες, και ιδιαίτερος ομοιοστατικός μηχανισμός είναι το ανοσοβιολογικό σύστημα με το οποίο γίνεται αναγνώριση και εξουδετέρωση των παθογόνων οργανισμών στη σελ 11]. Ποιοι οργανισμοί ονομάζονται μικροοργανισμοί ή μικρόβια; [σελ.11] Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι μικροοργανισμοί ανάλογα με τη χρησιμότητά τους για τον άνθρωπο; [σελ μικροοργανισμοί] Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι μικροοργανισμοί ανάλογα με τη δομή τους; Tι ονομάζουμε μόλυνση, τι λοίμωξη, τι σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα; [σελ.23] Πώς μεταδίδονται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί; Πώς εισέρχονται στον οργανισμό; [σελ.23] Τι είναι τα αντιβιοτικά και πώς δρουν; [σελ.25] Σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται η άμυνα του οργανισμού μας; [σελ.31] Τι είναι τα φαγοκύτταρα και πώς δρουν; [σελ.32] Τι ονομάζεται ανοσία, τι είναι το αντιγόνο, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ειδικής άμυνας, τι είναι τα λεμφοκύτταρα, σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται; [σελ.34] Ποια είναι τα στάδια της ανοσοβιολογικής απόκρισης; [σελ.37] Ποιους τύπους ανοσίας γνωρίζετε, τι ονομάζεται ενεργητική και τι παθητική ανοσία; [σελ.39, 40] Τι είναι τα ναρκωτικά, ποιες ναρκωτικές ουσίες γνωρίζετε; [σελ.61] Τι είναι οι ενδορφίνες και εγκεφαλίνες, ποιες ουσίες λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο και αναστέλλουν τη λειτουργία τους; [σελ.62] 2 ο κεφάλαιο Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι οργανισμοί ανάλογα με τον τρόπο που εξασφαλίζουν την τροφή τους, σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι ετερότροφοι οργανισμοί, πώς διακρίνουμε τους παραγωγούς ανάλογα με τον αριθμό βημάτων τους από τους παραγωγούς; [σελ.70] Σε ποιες κατηγορίες διακρίνουμε τις τροφικές σχέσεις ενός οικοσυστήματος και πώς τις απεικονίζουμε, τι ονομάζουμε τροφική αλυσίδα, τι τροφικό πλέγμα; [σελ. 75] Τι ονομάζουμε τροφική πυραμίδα, τι ονομάζουμε τροφικό επίπεδο, ποια είδη τροφικών πυραμίδων υπάρχουν; [σελ.76]

11 Για ποιους λόγους μεταφέρεται μόνο το 10% της ενέργειας από το ένα τροφικό επίπεδο στο επόμενο; [σελ.77] Ποιες πυραμίδες πληθυσμού χαρακτηρίζονται ανεστραμμένες; [σελ.77] 3 ο κεφάλαιο Τι ονομάζεται είδος, πώς ταξινομούνται οι οργανισμοί που αναπαράγονται αμφιγονικά και πώς αυτοί που αναπαράγονται μονογονικά; [σελ.121,122] Τι ονομάζεται φυσική επιλογή; [σελ.126], παράδειγμα δράσης της φυσικής επιλογής; [σελ ] Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των Πρωτευόντων; [σελ.145] Πότε εμφανίσθηκαν και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του Homo sapiens neanderthalensis και του Homo sapiens sapiens [σελ ]. Ασκήσεις 2 ου κεφαλαίου Παράδειγμα: Κοντά στις ακτές ενός παραθαλάσσιου χωριού ζουν σαρδέλες που τρέφονται με ζωοπλαγκτόν, γλάροι που τρέφονται με τις σαρδέλες, φυτοπλαγκτόν και ζωοπλαγκτόν. Η ενέργεια του φυτοπλαγκτόν υπολογίστηκε KJ. Να σχεδιάσετε την πυραμίδα ενέργειας του οικοσυστήματος. Εάν η βιομάζα του πληθυσμού της σαρδέλας είναι 1000 kg, να υπολογίσετε τη βιομάζα του πληθυσμού των γλάρων και του φυτοπλαγκτόν. Να απεικονίσετε τα αποτελέσματα σε πυραμίδα βιομάζας. Απάντηση: Είναι γνωστό ότι μόνο το 10% της ενέργειας ή τα βιομάζας ενός τροφικού επιπέδου περνάει στο επόμενο, καθώς το 90% της ενέργειας χάνεται. Συνεπώς: Ενέργεια (Ε) ενός επιπέδου = Ενέργεια (Ε) προηγούμενου επιπέδου. 10%. Στο συγκεκριμένο οικοσύστημα η τροφική αλυσίδα είναι: Φυτοπλαγκτόν Ζωοπλαγκτόν-σαρδέλες-γλάροι, Συνεπώς: Ε ζωοπλαγκτόν= Ε φυτοπλαγκτόν x10%= ΚJ x10%= KJ Ε σαρδέλας= Ε ζωοπαγκτόν x10%= ΚJ x10%= KJ Ε γλαρ= Ε σαρδ x10%= ΚJ x10%= 4.000KJ Η πυραμίδα ενέργειας έχει τη μορφή: Γλάροι 4.000KJ Σαρδέλες KJ Φυτοπλαγκτόν KJ Zωοπλαγκτόν KJ Αντίστοιχα η βιομάζα αφού είναι kg στο τροφικό επίπεδο της σαρδέλας, στους γλάρους θα είναι 100 kg, στο ζωοπλαγκτόν θα είναι 10 φορές περισσότερη από ότι στις σαρδέλες δηλαδή kg και στο φυτοπλαγκτόν επίσης 10 φορές περισσότερη σε σχέση με το ζωοπλαγκτόν, δηλαδή kg.

12 Αφού η ενέργεια μειώνεται και περνά μόνο το 10% από το ένα τροφικό επίπεδο στο αμέσως υψηλότερο, αντίστοιχα θα μειώνεται και η βιομάζα.