Konferenca e 2 të Kombëtare

Transcript

1 Konferenca e 2 të Kombëtare Mbrojta e Fëmijëve nga Dhuna në Shqipëri Fakulteti i Shkencave Sociale 22 Dhjetor 2016

2 RAPORT KONFERENCA e 2 të KOMBËTARE MBROJTJA E FËMIJËVE NGA DHUNA NË SHQIPËRI Tiranë, 22 dhjetor 2016

3 Hyrje Dhuna ndaj fëmijëve është një ndër problemet më serioze që rrezikon zhvillimin, shëndetin, mirëqenien e tyre dhe të drejtat themelore, dinjitetin e jetën e fëmijëve. Shqipëria është një vend ku dukuria e dhunës ndaj fëmijëve është sa e përhapur, aq edhe e fshehtë. Përmes miratimit, zbatimit të ligjeve dhe politikave të reja gjendja e fëmijëve dhe adoleshentëve në Shqipëri është përmirësuar ndjeshëm, por ende shumë fëmijë dhe adoleshentë në të gjithë vendin rrezikohen nga varfëria dhe përjashtimi social. Përpjekjet dhe nisma e Qeverisë shqiptare për të ngritur një sistem efektiv për mbrojtjen e fëmijëve, për të siguruar zbatimin e parimeve të bashkëpunimit ndërsektorial dhe forcimin e aftësisë së sistemit për të parandaluar, reaguar dhe mbrojtur fëmijët nga të gjitha format e dhunës, sjell në tryezë të gjithë aktorët për të diskutuar modele dhe praktika pozitive, por edhe sfidat që do t i shërbejnë zbatimit të projekt/ligjit Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës. Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve, UNICEF dhe CRCA Shqipëri, në bashkëpunim me organizatat Terre des Hommes, World Vision, Save the Children, Partnerë për Fëmijët, ALO 116, QSHPLI, TLAS, Observatori për të Drejtat e Fëmijëve në Shqipëri, Arsis, Fëmijët Sot, Shkej dhe në partneritet me Ministrinë e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë dhe Fakultetin e Shkencave Sociale, organizoi Konferencën e 2-të Kombëtare për Mbrojtjen e Fëmijëve nga Dhuna. Kjo konferencë u organizua në kuadër të dy fushatave të rëndësishme të qeverisë shqiptare: Pakti i Mirëqënies Sociale dhe #UnëMbrojFëmijët. Gjithashtu ajo u organizua edhe në kuadër të programit të UNICEF "Mbrojtja e fëmijëve nga dhuna ne Shqipëri", zbatuar nga Qendra për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve, i cili ka për synim të forcojë partneritetin ndërmjet organizatave të shoqërisë civile dhe vendim-marrësve shtetërorë, me qëllim për të forcuar sistemin e politikave dhe shërbimeve publike në identifikimin, raportimin, dhe referimin e rasteve të dhunës ndaj fëmijëve. Objektivi kryesor Objektivi kyesor i konferencës ishte nxitja e dialogut kundër abuzimit ndaj fëmijëve, si dhe prezantimi i praktikave, tendencave, metodologjive dhe të dhënave; të cilat do të ndihmojnë në identifikimin e mundësive dhe mangësive në këtë fushë. Ajo synoi diskutimin në lidhje me keqtrajtimin dhe abuzimin kundër fëmijëve dhe nevojës për programe efikase për parandalimin dhe përgjigjen ndaj këtij fenomeni. Ajo synoi të mbledhë së bashku institucionet shtetërore dhe organizatat e shoqërisë civile për të nxitur një angazhim më aktiv për promovimin dhe respektimin e të drejtave të fëmijës (neni 19 dhe 34 i Konventës mbi të Drejtat e Fëmijës). Konferenca ofroi rekomandime mbi mënyrën se si mund të përmirësohet parandalimi dhe reagimi ndaj abuzimit të fëmijëve.

4 Objektiva të tjera - Të shërbejë si një forum për akademikët, politikanët dhe vendimmarrësit për të diskutuar mbi eksperiencat/modelet e reja ose metodologjitë për parandalimin dhe përgjigjen e dhunës ndaj fëmijëve; - Të nxitë dokumentimin e praktikave premtuese dhe dialogun profesional ndërmjet akademikëve, medias, organizatave të shoqërisë civile dhe institucioneve shtetërore, me fokus shërbimet për mbrojtjen e fëmijëve në institucionet qendrore dhe vendore; - Të diskutojë rolin dhe detyrimet e pushtetit vendor në kuadër të zhvillimeve të reja ligjore për mirëqenien sociale të fëmijëve; - Të rritë sensibilizimin dhe ndjeshmërinë e opinionit publik, organizatave të shoqërisë civile, vendimmarrësve dhe hartuesve të politikave, akademikëve, komunitetit të gjerë se si të përqendrohen përpjekjet mbi parandalimin e dhunës ndaj fëmijëve përmes punës ndërsektoriale, përmirësimit të sistemit të mbrojtjes sociale dhe shërbimeve sociale. Sesionet tematike Organizimi i kësaj konference u bë në bashkëpunim me organizatat kryesore në fushën e mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve, si: Terre des Hommes, World Vision, Save the Children, Partnerë për Fëmijët, ALO 116, QSHPLI, TLAS, Observatori për të Drejtat e Fëmijëve në Shqipëri, Koalicioni për Arsimin e Fëmijëve, Arsis, Fëmijët Sot dhe Shkej. Në këtë kuadër gjatë periudhës korrik-dhjetor 2016 janë zhvilluar takime konsultuese dhe jane ngritur grupe pune që mundësuan organizimin dhe ideimin kësaj konference. Grupet e punës, të ndara në katër sesione të posaçme, identifikuan, hartuan dhe lehtësuan përzgjedhjen e të gjithë aktorëve të përfshirë në prezantim, moderim dhe raportim. Një grup i posaçëm u ngrit me përfaqësues të OSHC-ve të ndryshme për të garantuar pjesëmarrjen e femijëve në të gjithë procesin e planifikimit, organizimit dhe zhvillimit të Konferencës. Konferenca do të diskutojë 4 (katër) tema kryesore: Sesioni 1: Roli i pushtetit vendor në ngritjen dhe fuqizimin e sistemit lokal të mbrojtjes së fëmijëve Grupi i punës përbëhet nga: Shërbimi Social Shtetëror, Terre des Hommes, World Vision, Save the Children, Partnerë për Fëmijët, ASHMDF dhe Observatori për Mbrojtjen e Fëmijëve Sesioni 2: Roli i institucioneve arsimore dhe komunitetit të shkollës në adresimin e dhunës në shkolla Grupi i punës përbëhet nga: CRCA, QSHPLI, World Vision, Partnerë për Fëmijët, ALO 116, Fëmijët Sot, ASHMDF dhe Terre des Hommes

5 Sesioni 3: Shërbimet e specializuara për mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna dhe abuzimi Grupi i punës përbëhet nga: ALO 116, Terre des Hommes, QSHPLI, TLAS, Arsis, Shkej, ASHMDF. Sesioni 4: Dhuna ndaj fëmijëve dhe media Grupi i punës përbëhet nga: Terre des Hommes, Save the Children, ALO 116, Observatori për të Drejtat e Fëmijëve, ASHMDF. Tema Cross-cutting - Masat e mbrojtjes ndaj femijëve (sipas projekt/ligjit të ri) - Pjesëmarrja e fëmijëve. Grup pune: ALO 116, Terre des Hommes, Save the Children, World Vision - Mos-diskriminimi (mbrojtja e femijëve nga diskriminimi) - Barazia gjinore Rezultatet e pritshme - Të paktën 20 ekspertë nga fusha të ndryshme prezantojnë modelet, iniciativat dhe eksperiencat e tyre në një nga fushat tematike lidhur me dhunën ndaj fëmijëve; - Mundësimi i një platforme për një dialog publik ndërmjet parlamentarëve, institucioneve publike, OJF-ve dhe ekspertëve për të drejtat e fëmijës; - Rekomandimi i nismave të reja ligjore dhe/ose modeleve të reja kundër dhunës ndaj fëmijëve; - Sensibilizimi i publikut në nivel kombëtar mbi problemin e dhunës ndaj fëmijëve. Pjesëmarrësit/grupet e synuara Konferenca synon të mbledhë së bashku qeverinë, ligjvënësit, hartuesit e politikave, vendimmarrësit, zbatuesit e programeve, qeverinë vendore, shoqërinë civile dhe media. Konferenca do të sjellë të paktën 80 pjesëmarrës përgjatë një dite për të diskutuar dhe dhënë rekomandimet e tyre mbi katër fushat tematike. Gjuha e konferencës do të jetë shqip. Gjatë seancës plenare të 1-rë do të ketë përkthim simultan shqip-anglisht.

6 AXHENDA 22 dhjetor 2016, Tiranë Vendi: Aula Magna, Fakulteti i Shkencave Sociale, Universiteti i Tiranës Regjistrimi i pjesëmarrësve SEANCË PLENARE I Mirëseardhja dhe Fjalët Përshëndetëse Fjala e mirëseardhjes: Prof. Dr. Edmond Rapti, Dekan i Fakultetit të Shkencave Sociale, UT Moderatore: Znj. Ina Verzivolli, Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve Znj. Bardhylka Kospiri, Zëvendësministre, Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë Znj. Nora Malaj, Zëvendësministre, Ministria e Arsimit dhe Sportit Znj. Vasilika Hysi, Përfaqësues i Grupit Parlamentar Miqtë e Fëmijëve Znj. Antonella Scolamiero, Përfaqësuese e UNICEF Z. Igli Totozani, Avokati i Popullit Znj. Irma Baraku, Komisionere për Mbrojtjen nga Diskriminimi Pushim Kafeje & Sesionet e Posterave

7 SESIONE TEMATIKE SESIONI 1 SESIONI Sesion Tematik I: Roli i pushtetit vendor në ngritjen dhe fuqizimin e sistemit lokal të mbrojtjes së fëmijëve. Sesion Tematik II: Roli i institucioneve arsimore në adresimin e dhunës në shkolla Moderatore: Znj. Merita Poni, Fakulteti i Shkencave Sociale 1. Ligji i Shërbimeve të Kujdesit Shoqëror: Rolet, funksionet dhe detyrimet për pushtetin vendor. Znj. Denada Dibra, MMRS 2. P/Ligji për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Fëmijëve: Rolet, funksionet dhe detyrimet për pushtetin vendor. Znj. Kleopatra Gjika, Agjensia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve 3. Mbrojtja e fëmijëve në kuadër të Planeve Lokale Sociale Znj. Anisa Ruseti, Bashkia Tirane 4. Bashkia Shkodër: Shërbimet për mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna dhe abuzimi: Sfidat dhe mundësitë për përmirësim Z. Filip Vila, Bashkia Shkodër Pyetje, Përgjigje dhe Diskutime Moderatore: Prof. Dr. Edlira Haxhiymeri, Fakulteti i Shkencave Sociale 1. Video ndërgjegjësuese: JO DHUNËS! Znj. Anjeza Kaçorri, Gjimnazi Petro Nini Luarasi 2. Qasje dhe modele në adresimin institucional të dhunës në shkolla Znj. Rozalba Merdani, MAS 3. Përvoja të disiplinimit pozitiv të fëmijëve në shkolla Z. Pjetër Doda, Mësues, Programi COMBI, Shkolla 9- vjeçare Nënë Tereza, Rrëshen 4. Qasja Hapi i Dytë Z. Besnik Kadesha, Save the Children 5. Histori të vogla: Dhuna në shkolla nga këndveshtrimi i fëmijëve Bordi i Fëmijëve ALO 116 dhe grupi Fëmijët dhe të Rinjtë në Kuvend Pyetje dhe Përgjigje dhe Diskutime Konkluzione Konkluzione PUSHIM DREKE Bufe

8 SESIONE TEMATIKE SESIONI 3 SESIONI Sesion Tematik III: Shërbimet e specializuara për mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna dhe abuzimi Moderatore: Znj. Anila Sulstarova, Fakulteti i Shkencave Sociale 1. Modelet e shërbimeve të specializuara për fëmijët viktima të abuzimit seksual Znj. Blerta Mane, Terre des Hommes 2.Profili i psikologut të specializuar: Z. Florian Kulla, Psikolog për Fëmijët 3.Shërbimet e emergjencës për fëmijët: Z. Zini Kore, ARSIS 4.Këshillimi telefonik pranë ALO 116: Znj. Erinda Ibrahimllari / Z. Mirgit Vataj, ALO 116 Shqipëri 5.Profesionistët ligjorë për fëmijët: Znj. Anisa Metalla, TLAS Z. Pëllumb Hyso, QSHPLI Pyetje, Përgjigje dhe Diskutime Konkluzione Sesion Tematik IV: Dhuna ndaj fëmijëve dhe media Moderatore: Z. Belioza Çoku, ALO Shqipëri 1. Përfaqësimi i gabuar i fëmijëve në media: Znj. Anila Bregu, ASHMDF 2. Portretizimi i fëmijëve në media Znj. Eridjona Kica, Observatori për të Drejtat e Fëmijëve 3. Funksionimi i mekanizmave ligjore, monitoruese dhe institucionale në transmetimet audio-vizive. Znj Monika Stafa, AMA 4. A zbatohen parimet etike të punës me fëmijet viktima të dhunës dhe abuzimit. Z. Ben Andoni, Gazetar (Për t u konfirmuar) Pyetje, Përgjigje dhe Diskutime Konkluzione SESION PLENAR II: KONKLUZIONET E KONFERENCËS Moderatore: Znj.Ina Verzivolli, Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve Raportim nga grupet e punës mbi rekomandimet, konkluzionet dhe hapat për të ardhmen Përfundimet e Konferencës dhe mbyllja e saj

9 SEANCË PLENARE I Sesioni plenar Sesioni plenar u moderua nga znj. Ina Verzivolli, e cila në fjalën e saj shprehu objektivin kryesor të kësaj konference. Ai ishte dokumentimi i praktikave, modeleve pozitive dhe konkrete për të kaluar në implementimin e sfidave, risive dhe reformave ligjore që janë bërë si në fushën e mbrojtjes së fëmijëve ashtu dhe në fushën e shërbimeve sociale, por edhe në fusha të tjera siç është dhuna në shkolla apo dhuna e fëmijëve pasqyruar në media. Të pranishëm në panelin plenar ishin: Znj. Bardhylka Kospiri, zv. Ministrja e Mirëqënies dhe Rinisë Znj. Nora Malaj, Zv. Ministre e Arsimit dhe Sportit Znj. Vasilika Hysi, nën kryetare e Grupit Parlamentar Miqtë e fëmijëve Znj. Antonella Scolamiero, Përfaqësuese e UNICEF Z. Totozani, Avokati i Populli Znj. Irma Baraku,, Komisionere për Mbrojtjen kundër Diskriminimit Z. Edmond Rapti, Dekan i Fakultetit të Shkencave Sociale hapi konferencën me këtë mesazh: Ne jemi krenarë që konferenca e dytë në lidhje me mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna mbahet në ambjentet e Fakultetit të Shkencave Sociale. Ne besojmë se është e rëndësishme që praktikantët e ardhshëm që vijnë nga ky fakultet, të punojnë ngushtë me profesionistë dhe me qeverinë për të propozuar kërkime shkencore dhe të përmirësojnë situatën e fëmijëve në Shqipëri. Znj. Bardhylka Kospiri, në fjalën e saj hapësë përshëndeti të gjithë pjesmëarrësit në panel dhe në sallë. Ajo theksoi se kjo konferëncë zhvillohet në kuadër të dy fushatave të rëndësishme të qeverisë shqiptare siç janë, Pakti i Mirëqënies Sociale dhe Fushata Unë Mbroj Fëmijët. Ajo në fjalën e saj theksoi rëndësinë e kësaj konference në zhvillimin dhe hartimin e politikave të mëtejshme dhe në zbatimin e politikave aktuale lidhur me problematikat e mbrojtjes së fëmijëve, në fokus mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna. Gjithashtu, ajo vuri në dukje raporte, të cilat tregonin se dhuna është një fenomen i përhapur në shoqërinë tonë dhe prek në masë fëmijët. Një nga studimet e fundit ka nxjerrë në pah se tek 70 % e fëmijëve dhuna është e pranishme në jetën e tyre. Ajo shprehu se duke u bazur në shifrat e marra nga raportet, nevoja për ndërhyrje është një prioritet. Në fjalën e saj ajo përmendi disa nga hapat më të rëndësishëm gjatë 2 viteve të fundit në hartimin e politikave të reja për të filluar me mbrojtjen e fëmijëve. Qeveria po finalizon Axhendën Kombëtare për të drejtat e fëmijëve. Ajo vijon me projekt/ligjin për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijëve. Ajo theksoi se një rol të rëndësishëm për garantimin e shërbimeve për fëmijët e ka tashmë pushteti vendor. Në fjalën e saj mbyllëse znj. Kospiri theksoi krijimin e një mjedisi mbështetës që nuk e pranon dhunën, që e refuzon atë, por

10 dhe e raporton pranë strukturave përkatëse; të cilat marrin në mbrojtje fëmijët dhe sigurojnë zhvillimin dhe mirëqënien e tyre. Znj. Nora Malaj, shprehu rëndësinë e kësaj konference, për shkak të pranisë së shumë aktorëve, të cilët së bashku mund të veprojnë, lobojnë dhe mund të ndërtojnë jo vetëm mekanizma mbrojtës dhe zbatim ligjesh, por edhe një qasje më të re të raportit midis sjelljes së dhunës dhe mbrojtjes së fëmijëve. Ajo ndan 3 momente të dhunës të raportuara në botë, për dhunën ndaj fëmijëve. Një djalosh 3 vjeçar tha : Unë do të shkoj tek Zoti dhe do të tregoj gjithçka çfarë ndodh në tokë, një vajzë e vogel në gjendjen e vështirë në Aleppo tha: Të lutem mos më fotografo sepse nuk jam e mbuluar. Kur një fëmije të vogël i thanë se cila është dëshira e tij, ai tha: Dua të vdes, të shkoj tek Zoti sepse ai do të më lejojë të ngopem dhe të ha bukë sa të dua. Me nënvizimin e këtyre tre momenteve të trishta znj. Malaj vë në dukje rëndësinë e shoqërisë shqiptare, e cila duhet të bëhet pjesë reale e zgjidhjes së problemeve, atëherë bëhemi një shoqëri më e mirë, bëhemi një shoqëri më me vlera dhe bëhemi një shoqëri ku raporti i diskutimit dhe debatit nuk merr përmasa dhune, por merr përmasa zgjidhjeje të problemeve. Znj. Malaj theksoi rëndësinë e 0 dhunë në shkolla dhe përpjekjet e ministrisë për të punuar në shumë nivele për të ndaluar këtë fenomen. Ajo vuri në dukje se komponentët e shoqërisë fëmijë-familje-komunitet janë vendimtare në luftën kundër dhunës në shkollë, dhe vetëm duke ndryshuar normat e shoqërisë, ne mund të bëjmë punë më të mirë drejt zhdukjes së dhunës nga ambjenti i shkollës. Ajo vuri theksin në edukimin e parandalimit të dhunës dhe bërjen e zgjidhjes së konflikteve në sistemin e arsimit. Ajo shprehu rëndësi e tolerancës, mirëkuptimit dhe solidaritetit për të gjithë kategoritë e fëmijëve të cilët janë në nevojë, apo për të gjithë kategoritë e fëmijëve, të cilët janë me aftësi ndryshe. Gjithashtu, ajo theksoi rolin vendimtar të shkollës në edukimin dhe në mirëarsimimin, por edhe aktivitetet socialkulturore dhe të edukimit sportiv. Znj. Vasilika Hysi, e hapi fjalën e saj duke përshëndetur të gjithë të pranishmit në panel dhe të gjithë pjesëmarrësit në sallë. Në fillim të fjalës së saj ajo theksoi rolin e rëndësishëm që kanë të gjithë pjesëmarrësit në mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna, në mënyrë të veçantë rolin e organizatave, shoqërisë civile dhe studentët, të cilët janë ata që do të bëhen në një të ardhme profesionistë në shërbimet sociale. Ajo vazhdon duke treguar për vitin 2013, kur një grup organizatash kërkuan që parlamenti të miratonte një rezolutë për mbrojtjen e fëmijëve. Ajo çfarë duhet të bënte parlamenti ishte miratimi i kodit të sjelljes për veten e tij, pasi ai në seancat e tij gjeneron dhunë nga mënyra sesi debatohet. Ajo u shpreh se u miratua një rezolutë e grupit parlamentar Miqtë e Fëmijëve dhe u morrën përsipër disa angazhime. Ajo thekson se është shumë e rëndësishme jo vetëm hartimi i një ligji, por zbatimi i tij në praktikë. Znj. Hysi bëri me dije se në kuvend aktualisht ka tre projekt/ ligje shumë të rëndësishme si: Kodi i Drejtësisë së të Miturve, Ligji për të Drejtat dhe Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve dhe Paketa e 27 Ligjeve të Reformës në Drejtësi.

11 Znj. Antonella Scolamiero, Përfaqësuese e Unicef E dashur Zëvendësministre e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, zonja Kospiri, E dashur Zëvendësministri e Arsimit dhe Sportit, zonja Malaj; E nderuar Znj Hysi, Zëvendës kryetare e grupit parlamentar të Miqve të Fëmijëve; I nderuar Z. Totozani, Avokati i Popullit; E nderuar Znj Baraku, Komisionerja për Mbrojtjen nga Diskriminimi; E nderuar Znj Verzivolli, Drejtoria e Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës; Të nderuar përfaqësues të autoriteteve publike të nivelit qendror dhe lokal; Të nderuar përfaqësues të shoqërisë civile, profesionistëve dhe akademike; Kolegët e nderuar të komunitetit ndërkombëtar; Të dashur fëmijë, Me fundin e një viti shumë të zënë; në një kohë kur UNICEF është duke mbyllur një program të bashkëpunimit me Shqipërinë dhe fillimi e një ciklit të ardhshëm të programimit pesëvjeçar ( ); me jehonë të: - 20 nëntor - Dita Ndërkombëtare për të Drejtat e Fëmijës; - Kremtimit të 70-të vjetorit të UNICEF-it; dhe - 16 ditëve të aktivizmit kundër dhunës ndaj grave dhe vajzave, ende të freskëta në mendjet tona, Kjo është koha ideale për të marrë një pauzë dhe për të reflektuar mbi arritjet që vendi ka njohur deri më sot, për sa i përket parandalimit dhe reagimit ndaj dhunës kundër fëmijëve, si dhe për sfidat e mbetura dhe hapat e mëtejshëm. Në këtë kuptim, kjo konferencë kombëtare, bashkë me kontribuesit e tij, organizatorët, folësit dhe pjesëmarrësit është një mundësi e shkëlqyer për këtë lloj reflektimi, advokimi dhe rezolute. Dhuna ndaj fëmijëve është një fenomen i përhapur në të gjithë botën, që shtrihet mbi çdo vend, por gjithashtu në çdo grupmoshë të fëmijërisë, gjinisë, fesë, prejardhjes etnike, paaftësisë, statusit socio-ekonomik, orientimit seksual dhe/apo identitetit gjinor dhe shprehjes. Në Shqipëri, sondazhet kombëtare tregojnë një dukuri të përhapur të dhunës në familje, të raportuar nga 58% e fëmijëve (10-14) dhe 59% e grave. 62% e fëmijëve shqiptarë kanë përjetuar dhunë emocionale e psikologjike dhe 48,42% kanë përjetuar dhunë fizike. Në vitin 2015, policia shqiptare ka regjistruar 1167 krime ndaj fëmijëve, që përfaqëson 5% të numrit të përgjithshëm të krimeve kundër personave. Por, pavarësisht nga mjedisi ku ajo ndodh, qoftë në familje, në shkollë, në komunitet ose në hapësirën kibernetike, ajo ka pasoja shkatërruese për shëndetin e fëmijëve, atë fizik, seksual dhe riprodhues, gjithashtu edhe atë psikologjik e në mirëqenien e tyre. Shumë studime kanë treguar, se kjo çon në kultivimin e brezit të ardhshëm të autorëve ose viktimave. Është e domosdoshme për shtetin, por edhe për gjithë shoqërinë për të thyer këtë cikël tani, në mënyrë që të ndërtojmë një të ardhme më të mirë për të gjithë, burrat dhe gratë, djemtë dhe vajzat.

12 UNICEF ka identifikuar gjashtë strategji, në nivel global: 1. Në këtë konferencë, shumë folës do të ndajnë vëzhgime, hulumtime, sfida, praktika të mira dhe ide. Ju do të dëgjoni se legjislacioni dhe politikat janë ose në zbatim apo në shqyrtim parlamentar, disa prej tyre me krenari të mbështetura nga UNICEF-i, siç është Ligji për të Drejtat e Fëmijëve dhe Mbrojtjes (draft), Kodi i Drejtësisë Penale për Fëmijët (draft), Ligji për Kujdesin e Shërbimet Sociale dhe (draft) Axhenda Kombëtare për Fëmijët. Por ajo që është e rëndësishme në këtë moment, kur puna legjislative dhe politika ka marrë një vrull të pashëmbull, është krijimi i kujdesshëm, përgatitja dhe konsolidimi i të gjitha strukturave, kapaciteteve, buxheteve, mekanizmave dhe infrastrukturave, me fjalë të tjera ngritja e një sistemi të tërë për të siguruar përgjegjshmëri dhe zbatimi i tij, për të siguruar mbrojtje efektive për fëmijët nga çdo formë e dhunës dhe për të shmangur mosndëshkimin e autorëve. 2. Në veçanti, këto zhvillime legjislative dhe të politikave u bëjnë thirrje organeve tashmë të riorganizuara vetëqeverisëse lokale, të bëhen boshti i përshpejtimit të veprimeve dhe shërbimeve ndërsektoriale dhe të fëmijëve në qendër, për të trajtuar në mënyrë specifike rastet e dhunës ndaj fëmijëve. Politikat në nivel qendror duhet të përkthehen në plane lokale të veprimit, të udhëhequra nga komunat, por që përfshijnë organet e tjera publike dhe shoqërinë civile, që veprojnë në ato komuna dhe njësi administrative. Jo vetëm një agjenci e vetme mund të trajtojë këtë problem të ndërlikuar dhe të përhapur. Si zhvillimi i këtyre planeve, dhe vënia e tyre në praktikë, nuk mund të ndodhë pa një numër të mjaftueshëm të profesionistëve të ngarkuar për mbrojtjen e fëmijëve. Një ushtri e re e profesionistëve, me specializim dhe mjete të mjaftueshme për të trajtuar dhunën si duhet dhe me ndjeshmëri ndaj rasteve të fëmijëve që ofrojnë shërbime për fëmijët, duhet të mobilizohen dhe burimet, duhet të jenë të dedikuar për këtë parakusht të rëndësishëm. 3. Vendi duhet të mendojë për mënyra më të duhura për të regjistruar të gjitha rastet e dhunës ndaj fëmijëve, me gjithë zbërthimin e nevojshëm, si dhe për të matur përhapjen e saj dhe rastet. Duke ditur se si qëndrojnë gjërat është hapi i parë në zgjidhjen e problemeve. 4. Forcimi që personat përgjegjës të përgjigjen, duhet të shkojnë dorë për dore me mbështetjen e prindërve dhe familjeve për të kuptuar dhe të përdorin disiplinën pozitive. 5. Përgjithësisht, luftimin e kulturës së pranimit të dhunës kundër fëmijëve. 6. Advokimi dhe puna ndërgjegjësuese merr një domethënie krejtësisht tjetër kur drejtohet për fëmijët; ajo i ndihmon ata të kuptojnë se dhuna është e gabuar, se gjërat nuk duhet të jetë në këtë mënyrë, se ata duhet të kërkojnë ndihmë dhe se ata mund të mësojnë për të menaxhuar rreziqet dhe të bëhet më të fortë dhe më elastike.

13 Ndërsa të gjithë fëmijët mund të jetë potencialisht në rrezik, vajzat, fëmijët me aftësi të kufizuara, fëmijët në lëvizje, por kryesisht fëmijët e përjashtuar nga shoqëria janë sigurisht më në rrezik të dhunës dhe abuzimit. Janë pikërisht këta fëmijë që përpjekjet publike duhet të synojnë së pari, për një fëmijë që vuan dhunën, më shumë gjasa nuk do të jetë në gjendje për të realizuar të drejtat e tyre dhe të tjerë, siç përcaktohet në Konventën e OKB mbi të Drejtat e Fëmijës. Dhuna ndaj fëmijëve kushton deri në 8 për qind të GDP-së globale, duke reduktuar kthimin nga investimet në shëndetësi, arsim dhe të ushqyerit. Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm e njohin këtë lidhje thelbësore ndërmjet mbrojtjes së fëmijëve nga dhuna dhe ndërtimin e shoqërive më paqësore dhe më të begata. Axhenda 2030 kërkon: - Fundin e dhunës ndaj fëmijëve; - Uljen e ndikimit të dhunës në familje, komuniteteve dhe të gjitha cilësimet; - Sigurimin e qasjeve të drejta dhe efektive ne institucione dhe në drejtësi për të gjithë; - Mobilizimin e një partneriteti efektiv midis palëve të interesuara. Ky moment paraqet një mundësi historike për të bashkuar botën prapa në një lëvizje globale, kombëtare dhe lokale për të mbrojtur pasurinë më të çmuar në botë - fëmijët e saj. Partneriteti Global për t'i dhënë fund dhunës ndaj fëmijëve është formuar nga vendet, të shoqërisë civile, Kombet e Bashkuara, komuniteti akademik dhe sektori privat për të transformuar këto përgjegjësi të përbashkëta në veprime konkrete. Na sjell të gjithve, këtu në këtë konferencë, këtu në këtë vend, në çdo zyrë, në çdo klasë, në çdo shesh lojërash dhe çdo vatër të frymëzuar të bëhet pjesë e këtij Partneriteti Global dhe vizionit të saj: një botë në të cilën çdo fëmijë të rritet i lirë nga dhuna. Më lejoni të përfundoj duke falenderuar Komisionin e UNICEF-it Kombëtare suedez dhe popullin e Suedisë, kontributet bujare që mbështeti organizimin e kësaj konference dhe punën tonë kundër dhunës ndaj fëmijëve; duke falënderuar përfaqësuesit e autoriteteve të ndryshme publike, të shoqërisë civile dhe akademike që janë duke shpenzuar kohën e tyre duke demonstruar angazhimin e tyre per zhdukjen e dhunës ndaj fëmijëve nëpërmjet kontributit të tyre si folës në këtë konferencë; duke falënderuar Fakultetin e Shkencave Sociale që kanë pritur këtë konferencë; duke falënderuar organizatat e shoqërisë civile që bashkuan forcat me Agjencinë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve, me CRCA dhe UNICEF për të organizuar këtë konferencë; dhe më në fund duke ju falënderuar të gjithë ju për vëmendjen dhe pjesëmarrjen. Z. Igli Totozani, në fjalën e tij theksoi rëndësinë e një konference të tillë, të cilat ndikojnë në suksese dhe në përmirësime ligjore, në strategji të reja, në shumë arritje. Ai u shpreh se kur mbarojnë konferenca si kjo e sotmja për dhunën ndaj fëmijëve, ti del në realitet dhe e shikon fenomenin, ai ndihet si në turp sepse nuk di çfarë të bëjë. Ai thekson se zhvillimi i këtyre konferencave, në të cilat marrin pjesë njerëz që realisht punojnë, të bëjnë të reflektosh se çfarë nuk funksionon: fjalët apo veprat.

14 Znj Irma Baraku, e cilëson dhunën ndaj fëmijëve si një nga format më diskriminuese, por ajo e vë theksin tek rruga që gjeneron në dhunë. Dhuna nuk është veprimi i parë në familje, në ambjentet e shkollës, në qëndra rezidenciale. Ajo thekson se dhuna vjen në mënyrë graduale. Znj. Baraku sjell në vëmendjen rolin e mësuesit, mënyrën sesi ata sillen me fëmijët, nga banka ku e vendosin, nga mënyra sesi i drejtohen sa herë ai përgjigjet, nga mënyra sesi e përdorin pushtetin apo mënyrën e stimulimit të fëmijës. Ajo e vë theksin në trajnimin e vazhdueshëm të mësuesve. Ajo vazhdon me rëndësinë e forcimit të familjeve, forcimit të mekanizmave mbrojtës. Në fjalën e saj ajo shpreh rëndësinë e bashkëpunimit të pushtetit vendor me atë lokal. Gjithashtu, ajo e vë theksin në mënyrën sesi media e raporton dhunën.

15 SESIONI I Roli i pushtetit vendor në ngritjen dhe fuqizimin e sistemit lokal të mbrojtjes së fëmijëve Sesioni i parë u hap nga moderatorja Znj. Meri Poni, e cila në fjalën e saj theksoi qëllimin e sesionit të parë. Ky sesion është konceptuar të trajtojë, të shohë nga afër dy projekt/ligjet dhe rolin e ri që pushteti vendor do të marrë në kuadër të këtyre projekt/ligjeve dhe ngritjes dhe fuqizimit të pushtetit lokal të të drejtave të fëmijëve. Ky ligj krijon një mekanizëm të ri, krijon shërbime apo dhe mbështetje të reja jo vetëm për pushtetin qendror por edhe për atë lokal. Të pranishëm në panel ishin: Znj Denada Dibra, MMRS. Znj. Kleopatra Gjika, Specialiste pranë Agjensisë Shtetërore të Mbrojtjes të të Drejtave të Fëmijëve. Znj. Anisa Ruseti, përfaqësuese e Bashkisë Tiranë. Z. Filip Vila, përfaqësues i Bashkisë Shkodër Znj Denada Dibra nga MMRS-ja, pasqyroi një panoramë të shkurtër të ligjit të shërbimeve dhe kujdesit shoqëror duke i lidhur ato nga afër me rolin, funksionin dhe detyrimet që rrjedhin për pushtetin vendor në këtë moment. Znj. Denada Dibra, në fjalën hapëse të saj i uroi mirëseardhjen të pranishmëve në sallë dhe gjithashtu konstatoi se kemi një projekt/ligj të ri për përkujdesin shoqëror dhe ky projekt/ligj i ri tashmë është miratuar, i ka kaluar të gjitha fazat dhe është botuar në Fletoren Zyrtare. Ajo me krenari tha që është bërë diçka e mirë. Ajo theksoi se kanë pasur ekspertizën nga UNICEF-i, mbështetjen e tyre dhe të Ekoperacionit Europian për Zhvillim dhe në këtë mbështëtje ekpertiza ka qënë e specializuar, por gjithashtu ajo theksoi se ky projek/ligj është ndarë dhe me grupet e interesit, me shoqërinë civile gjithashtu edhe me përfaqësues të Bashkive. Në prezantim e saj ajo shpjegoi se ky projekt/ligj ndahet nga një ligj që ka qënë i bashkuar me ndihmën ekonomike dhe shërbimet shoqërore. Ajo theksoi dhe rëndësinë e ndarjes së këtij ligji sepse çështja lidhet edhe me mekanizmat e financimit. Sa më shumë përfaqësohen shërbimet shoqërore aq më shumë ato do të financohen. Tashmë një projekt/ligj i ri i dedikohet vetëm shërbimeve shoqërore në tërësinë e tyre. Në këtë mënyrë, kanë të shprehura qartë sigurimin dhe ofrimin e shërbimeve shoqërore në Republikën e Shqipërisë. Krijimi i një konturi, panorame, e një skeme të integruar dhe një sistemi të mirëfilltë të shërbimëve sociale sot tashmë është hedhur në një ligj. Ky

16 projekt/ligj vjen në kohën e duhur, në kohën kur reforma territoriale është bërë tashmë, është konsoliduar, në kohën kur decentralizimi i shërbimeve sociale është për tu konfiguruar, i realizuar më përparë po me të gjitha mangësitë e veta sespe ka disa administrime të dyfishta të cilat kanë krijuar problematika në ofrimin e shërbimeve shoqërore. Në fjalën e saj mbyllëse ajo theksoi se ky projekt/ligj vjen me një risi duke përshtatur dhe duke vënë pikat mbi i, për rolin, detyrat dhe funksionim e pushtetit qendror të ndarë nga pushteti vendor, por të harmonizuar sëbashku. Znj. Kleopatra Gjika, Specialiste pranë Agjensisë Shtetërore të Mbrojtjes të të Drejtave të Fëmijëve. Në fjalën e saj hapësë znj Kleopatra mbështeti për sa u tha më përpara nga znj Denada dhe gjithashtu nga znj Vasilika Hysi. Ajo çfarë donte të theksonte me shumë forcë znj Kleoparta ishte nevoja e një ligji të ri për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijëve. Ajo shpjegoi se aktualisht është një ligj në zbatim, i cili është një ligj relativisht i ri. Por gjatë zbatimit të tij në praktikë, u vunë re shumë problematika, ndërhyrje që i nevojiteshin ligjit ekzistues ishin aq të shumta sa u vendos që të krijohej një projekt/ligj i ri. Znj. Anisa Ruseti, përfaqësuese e Bashkisë Tiranë. Në fjalën e saj hapëse ajo u shpreh se mbrojtja e fëmijëve për Bashkinë e Tiranës është pjesë e Planit Lokal Social të hartuar në bashkëpunim me UNICEF-in që vjen si ndihmë nga hartimi i Strategjisë Kombëtare Sociale. Ajo theksoi se në kuadër të kësaj strategjia, u mendua hartimi i një Strategjia Lokale, e cila adreson nevojat tipike dhe emergjente që ka Bashkia Tiranë. Kjo strategji është ende në fazën e draftit. Në vijim të punës disa nga shërbimet janë të munguara në Bashkinë Tiranë ose në nivel të pushtetit vendor. Pra, nuk ka një shërbim të dedikuar për një sër kategorish. Z. Filip Vila, Bashkia Shkodër Në fjalën e tij z. Vila prezantoi një panoramë të shërbimeve për mbrojtjen e fëmijëve nga dhuna dhe abuzimi, sfidat dhe mundësitë për përmirësim në Bashkinë e qytetit të Shkodrës. Drejtoria e Shërbimeve Sociale të Strehimit e Shëndetit Publik është drejtoria më e re e krijuar në Prill të këtij viti. Z. Vila, gjithashtu pasqyroi disa nga sfidat që i është dashur të përballet Bashkia e Shkodër për ofrimin e shërbimeve sociale. Një nga sfidat e hasuara ishte ndarja e re teritorriale, ajo tashmë përfshin 10 njësi administrative. Ai shprehet se ligji i ri i qeverisjes vendore, i vuri para përgjegjësisë të krijimit të strukturave, për ndërtimin e tyre, krijimin dhe financimin e tyre.

17 Rekomandimet 1. Vënia në funksionim e Fondit Social që do furnizojë me mjete monetare shërbimin, i cili nuk ka munguar në letra por ka munguar në praktikë, për shkak të faturave që i duhen bashkëngjitur shërbimit komunitar. 2. Shërbimi nuk duhet parë vetëm në stadin e ofrimit, por duhet monitoruar dhe vlerësuar, në mënyrë që të shihet se ku çalon zbatimi i reformës të shërbimit social në Shqipëri. 3. Të modifikohen hapat për një mbrojtje sa më efektive, këtu u qartësuar roli i universitetit. 4. Universiteti duhet të përfshihet në hartim, monitorim dhe vlerësim të reformës për mbrojtjen e fëmijëve në Shqipëri. 5. Ngritja e infrastrukturës ligjore, për atë që mund të quhet legjislacion dytësor për zbatim e ligjit të fëmijëve dhe hartimin e protokolleve për trajtimin e rasteve, pasi rastet janë unike. 6. Fuqizimi i njësive për mbrojtjen e fëmijëve në nivel vendor. 7. Ngritja e qëndrave komunitare dhe largimi nga logjika e ndihmës ekonomike, si mjeti i vetëm për të nxjerr familjet nga varfëria dhe nga rrethi i përjashtimit social. 8. Përfshirjen e komunitetit në cilësinë e përfituesit kryesor, në stadin e monitorimit dhe vlerësimit të shërbimeve që ofrohen. 9. Nevoja e shkëmbimit të praktikave të mira.

18 SESIONI II Roli i Institucioneve Arsimore në Adresimin e Dhunës në Shkolla Të pranishëm në panel: Znj. Edlira Haxhiymeri: Moderatore; Anjeza Kaçorri- Nxënëse e gjimnazit Petro Nini Luarasi ; Rozalba Merdani-Përfaqësuese e Ministrisë së Arsimir dhe Sportit Pjetër Doda- Mësues, shkolla 9-vjeçare Nënë Tereza Rrëshen; Besnik Kadesha- Save the Children; Bordi i Fëmijëve të ALO 116 dhe Grupi Fëmijët dhe të Rinjte në Kuvend Çështet e evidentuara gjatë sesionit: Tryeza u hap me fjalën e Prof. E. Haxhiymeri, e cila njohu shkurtimisht të pranishmit me temën e diskutimit të sesionit të 2-të. Dhuna sot është e pranishme kudo, në rrugë, familje, media, shkollë etj. Shkolla si mjedis kyç në edukimin dhe mire arsimimin e fëmijëve luan një rol të rëndësishëm në jetën e fëmijëve dhe të rinjve. Për këtë, Sesioni i 2-të synoi të evidentonte rolin që luajnë Institucionet Arsimore në adresimin e dhunës në shkolla. Nxënësit e shkollës Petro Nini Luarasi prezantuan një video ndërgjegjësuese të realizuar nga vetë ata me mbështetjen e OSBE, e cila synon të ndërgjegjësojë për luftën që gjithësecili prej nesh duhet të bëjë ndaj çdo forme dhune. Dhuna nuk është zgjidhja, por problemi, Të gjithë duhet të veprojmë ndaj çdo formë dhune, Reago!, Ka ende shpresë ishin disa prej mesazheve që kjo video përcolli tek të pranishmit. Fjala e rradhës ju dha përfaqësueses së Ministrisë së Arsimit dhe Sportit Znj. Rozalba Merdani, e cila pasqyroi një përmbledhje të legjislacionit të Arsimit Prauniversitar dhe Dispozitave Normative (specifikisht Kapitulli 8, Neni 3) si dhe saktësoi që çdo ligj edhe Konventë ndërkombëtare që Shqipëria ka firmosur e ndalon ushtrimin e dhunës, por përditë rastet e dhunës janë evidente. Komisionet e Etikës kanë trajtuar 2800 raste të raportimit të dhunës në shkollë, por ende nuk kanë pasur njm zgjidhje efikase. Mësuesi i shkollës Nënë Tereza, Pjetër Doda ndau me pjesëmarsit eksperiencën e programit COMBi si dhe adresoi disa nga rekomandimet mbi rolin e bashkëpunimit mes mësuesve dhe drejtuesit të shkollës në reduktimin e fenomeneve të dhunës në mjediset e shkollës. Edhe pse MAS ka ndërmarrë masa në forcimin dhe rritjen e kapaciteteve të drejtuesve të shkollave në menaxhimin e saj, ata ende nuk ja arrijnë dot qëllimit. Sipas tij bordet e shkollave janë thelbësorë në luftën ndaj dhunës.

19 Përfaqësues i Save the Children, Besnik Kadesha, u ndal kryesisht në paraqitjen e qasjes Hapi i Dytë i ndejkur nga SV. Ajo që e bënte të suksesshme këtë qasje lidhet me mënyrat e disiplinimit pozitiv, të ndjekur nga mësuesit për çdo rast dhune që ata evidentonin, si dhe hartimi i rregullores të çdo klase e cila ndiqej si nga mësuesit dhe nxënësit, kjo pati një ndikim pozitiv tek fëmijët, të cilët përpos të drejtave të tyre përmbushnin detyrimet e tyre në klasë. Grupi Fëmijët dhe të Rinjtë në Kuvend dhe Fëmijët e Bordit të ALO 116, përms shaqjes së imazheve përcollën tek të pranishmit mesazhe rreth rëndësisë së mos diskriminimit për shkak të ngjyrës, prejardhjes, gjendjes social-ekonomike, pranimit të gjithësecilit me të mirat dhe të metat që kanë. Gjatë sesionit të 2-të, një pjesë e doktorantëve prezantuan rekomandimet e tyre në lidhje me rolin e shkollës dhe të psikologut në parandalimin, evidentimin dhe trajtimin e rasteve të dhunës. Për efekt kohe ju kërkua doktorantëve që të prezantonin shkurtimisht rekomandimet e studimeve të tyre.

20 Rekomandimet 1. Dhuna nuk është zgjidhja, por është problemi; 2. Mos hesht në rast dhune, por raporto; 3. Nxënësit duhet të mos heshtin për çdo rast dhune dhe të kërkojnë ndihmë; 4. Mësuesit kanë nevojë për trajnime efikase për parandalimin dhe trajtimin e rasteve të dhunës në klasë; 5. Çdo drejtues shkolle duhet të trajnohet dhe të forcojë kapacitet në menaxhim efikas të shkollës; 6. Bordi i Shkollës është thelbësor dhe përbëjnë kyçin e suksesit për luftën ndaj dhunës; 7. Mësuesit e shkollës në çdo program të punës së tyre duhet të ndjekin dhe të trajtojnë problemet e dhunës në klasë; 8. Drejtuesi i shkollës dhe çdo mësues kanë gjithë kapacietet dhe mundësitë për të zbutur rastet e dhunës dhe për t i trajtuar ato; 9. Shkolla duhet të jetë një mjedis sa më gjithëpërfshirës, është vendi ku jo vetëm mësohet por fëmijët duhet të mësojnë nëpërmjet argëtimit dhe aktiviteteve; 10. Ligji për Arsimin Parauniversitar ka nevojë për përmirësim në kuadër të mbrojtjes së fëmijëve nga dhuna në Institucioent Arsimore; 11. Duhet një përkufizim më i saktë i dhunës si dhe përfshirjen e përkufizimit të saktë të dhunës emocionale; 12. Sporti duhet të jetë i pranishëm çdo ditë në aktivitetin e nxënësve, ai shërben si një mjet i rëndësishëm në disiplinimin e fëmijëve, i cili i pajis ata me metoda të vetëmbrojtjes; 13. Psikologu luan një rol të rëndësishëm në parandalimin dhe trajtimin e rasteve të dhunës, por shumë pak fëmijë e raportojnë atë. Nevojitet një rritje e numrit të psikologëve në shkolla si dhe mirëfunksionim i shërbimit psiko-social.

21 SESIONI III: Shёrbimet e specializuara pёr mbrojtjen e fёmijёve nga dhuna dhe abuzimi Sesioni i III u drejtua nga Znj. Anila Sulstarova, e cila prezantoi temёn e sesionit duke ju dhёnё fjalёn secilit prej tё ftuarve. Ky sesion kishte pёr qёllim prezantimin e shёrbimeve tё specializuara aktuale pёr mbrojtjen e fёmijёve nga dhuna dhe abuzimi nё Shqipёri. Pёrveç pjesёs se çfarё ofrohet nё vendin tonё pёr kёta fёmijё, pjesёmarrёsit u ndalёn edhe tek pjesa se çfarё duhet bёrё pёr tё pёrmirёsuar kёto shёrbime. Tё pranishёm nё panel ishin: Znj. Blerta Mane, Terres des Hommes Z. Florian Kulla, Psikolog pёr Fёmijёt Z. Zini Kore, ARSIS Znj. Erinda Ibrahimllari, ALO 116 Shqipёri Z. Pёllumb Hyso, QSHPLI Znj. Anisa Metalla, TLAS Znj. Blerta Mane, pёrfaqёsuese e organizatёs Terre des Hommes, bёri njё prezantim tё shkurtёr rreth punёs dhe eksperiencёs sё tyre nё mbrojtjen e fёmijёve nga dhuna dhe abuzimi. Znj. Blerta kryesisht u ndal tek njё prej projekteve tё tyre, tё mbёshtetur nga USAID, i cili lidhej direkt me fёmijёt qё kanё qёnё viktima tё abuzimit seksual. Si program u implementua nё disa qytete tё Shqipёrisё, ku komponentёt kyç ishin trajnimi, monitorimi, supervizimi i Njёsive pёr Mbrojtjen e Fёmijёve nё nivel vendor dhe zbatimi i njё studimi kombёtar mbi situatёn e abuzimit seksual tek fёmijёt. Nga ky studim pёrfundimi ishte se shёrbimet pёr fёmijёt e abuzimit seksual mungojnё, por edhe tek qytetet ku janё tё pranishme shёrbimi ёshtё i pjesshёm dhe nuk mbulon tё gjithё nevojat qё kёta fёmijё dhe familjet e tyre kanё. Njё prej problematikave tё nxjera nga studimi ishte nevoja pёr njё koordinim mё tё madh midis aktorёve lokalё nё ofrimin e shёrbimёve pёr fёmijёt viktima tё abuzimit seksual. Elementi kyç i nxjerrё nga ky studim ishte mungesa e raportimit tё kёtyre fёmijёve duke dhёnё dhe arsyet e mos raportimit. Arsyet ishin hezitimi, kultura pranuese e dhunёs nё shoqёrinё shqiptare dhe tё niveli i ulёt i ndёrgjegjёsimit nga specialistёt qё duhet tё mbrojnё dhe duhet tё referojnё rastet e fёmijёve tё abuzuar seksualisht. Znj. Blerta theksoi se rekomandimet e kёtij studimi lidheshin ngushtё me hartimin, me modelimin dhe me pilotimin e shёrbimeve gjithёpёrfshirёse holistike pёr tё adresuar nevojat e kёtyre fёmijёve. Njё prej materialeve finalё tё kёtij studimi ishte hartimi i disa manualeve trajnimi pёr specialistёt e mbrojtjes sё fёmijёve sesi ata mund tё identifikojnё dhe referojnё fёmijёt e abuzimit seksual. Gjithashtu, pёrfundimi i kёtij studimi solli edhe njё model tё ri inovator pёr mёnyrёn sesi duhet tё funksionojnё shёrbimet e specializuara pёr kёta fёmijё. Aktualisht, Terre des Hommes ёshtё duke bashkёpunuar me disa Bashki nё pilotimin e shёrbimeve nё bazё komunitare pёr fёmijёt dhe familjen e tyre duke ngritur njё qёndёr komunitare, nё tё cilёn ofrohet shёrbimi psikologjik pёr identifikim, intervistim dhe terapi individuale pёr kёta fёmijё. Znj. Blerta foli rreth fushave tё dёmtuara tё zhvillimit tё kёtyre fёmijёve, duke vendosur theksin e rёndёsisё sё krijimit tё profesionistёve tё specializuar nё kёtё fushё.

22 Z. Florian Kulla, psikolog fёmijёsh, bёri njё prezantim tё shkurtёr rreth punёs sё tij me fёmijёt. Ai foli mё tepёr rreth formave tё abuzimit, ku edhe ndёshkimi ёshtё njё formё abuzimi ndaj fёmijёve. Tek rastet ku fёmija ёshtё agresiv, besohet qё gjithmonё pas atij rasti ka njё lloj abuzimi tё lehtё deri nё abuzimet e rёnda, tё cilat çojnё nё trauma tё rёnda. Krysisht, pёr fat tё keq, referimet e fundit e abuzuar seksualisht vijnё kryesisht nga organizata tё caktuara. Ai theksoi se ky ёshtё njё tregues se mёnyra e referimit ka vёshtirёsitё e veta pёr tё identifikuar dhe trajtuar nё kohё fёmijёt. Mesazhi qё Z. Florian pёrcolli ёshtё se shёrbimi psikologjik ka filluar tё funksionojё, duke treguar se ka individё dhe psikologё qё pёrtej punёs sё tyre mund tё trajtojnё nё nivel tё kёnaqshёm fёmijёt e abuzuar, ata duhen njohur dhe duhen pёrfshirё nё tё gjitha format e mundshme, sidomos nё punёn me ekipet multidisiplinare dhe sistemi i referimit tё funksionojё sa mё mirё qё tё ketё cilёsi. Ai theksoi se puna me fёmijёt e abuzuar ёshtё njё nga punёt mё tё vёshtira, e cila ka nevojё pёr psikologё tё supervizuar nga specialistё, tё cilёt me pak punё me supervizimin e nevojshёm do tё jenё tё aftё pёr tё ndihmuar njё numёr kaq tё madh fёmijёsh. Z. Florian tregoi se pak prej psikologёve kanё njohuritё e nevojshme dhe shumё prejt tyre, me pak ndihmё, mund tё pёrfshihen cilёsisht me kёta fёmijё. Z. Zini Kore, prezantoi organizatёn nё tё cilёn punon, ARSIS, duke folur pёr shёrbimet e emergjencёs pёr fёmijёt qё pilotohen nga kjo organizatё. Ai shfaqi shqetёsimin se nё kёto shёrbime ata janё nё zonёn gri, as tё ligjёruar as tё paligjёruar. Ai theksoi se protokollet janё zhvilluar nga vetё organizata, duke punuar pa standarte, pёr shkak se kёto tё fundit mungojnё. Z. Zini informoi se shteti ёshtё pёrgjegjёs pёr fёmijёt deri nё moshёn 18 vjeçare. Pёrsa i pёrket shёrbimeve tё emergjencёs ato ishin: - shёrbime nё komisariate tё policisё pёr fёmijёt nё kontakt me ligjin - shёrbime emergjence nё rrugё - shёrbimi Nё strehёz pёr fёmijёt nё rrezik tё lartё; duke iu ofruar strehim, ushqim, mbёshtetje higjeno- mjekёsore dhe mbёshtetje psiko sociale - mentorim 24 orё pёr tё gjithё qё ofrojnё shёrbime mbrojtёse pёr fёmijёt Z. Zini vazhdoi mё tej duke ngritur shqetёsimin e tij rreth dhunёs sistemike, duke e cilёsuar si mё tё rёndё se dhuna fizike, emocionale dhe psikologjike; do tё thotё kur fёmija nuk identifikohet, nuk i shёrbehet apo nuk i plotёsohen nevojat bazё, atёherё atё fёmijё sistemi e ka dhunuar. Mё pas Z. Zini foli rreth statistikave tё fёmijёve tё dhunuar, duke u bazuar nё nёnshtetёsinё, moshёn dhe gjininё. Ai ngriti shqetёsimin pёr mungesёn e trajtimin tё mirёfilltё pёr fёmijёt e abuzuar nga institucionet shtetёrore, mё sё shumti ky shёrbim ofrohet privatisht apo ofrohet nga organizata tё ndryshme. Ai vendosi thkesin qё shёrbimi psikologjik nё shkolla nuk ёshtё i mjaftueshёm sepse ai cilёsohet si kёshillim dhe jo trajtim psikologjik. Mё tej, ai foli rreth institucionalizimit tё fёmijёve, pёr mёnyrёn sesi funksionon dhe vlerёsimi i interesit tё pёrkohshёm, e cila realizohet nga Strehёza qё analizon situatёn e fёmijёs. Znj. Erinda Ibrahimllari, nё fjalёn e saj hapёse paraqiti disa raste tipike qё vijnё çdo ditё nё linjёn e ALO 116, tё cilat i pёrkisnin dhunёs nё familje, pa- sigurisё online. Nga pёrfundimet e nxjerra nga fushta e ALO 116 qё ёshtё zhvilluar pothuajse nё çdo shkollё nё Tiranё, fёmijёt janё krejt tё vetёm nё botёn e internetit. Ajo krahasoi se para dy vitesh pёrdorimi i internetit nuk ishte kaq nё masё sa ёshtё sot. Znj. Erinda theksoi se abuzimi dhe shfrytёzimi online i fёmijёve ёshtё njё risk potencial i vazhdueshёm nё rritje dhe nga ana e prindёrve duhet treguar mё tepёr kujdes, duhet tё pёrdoren filtrat mbrojtёs pёr tё mos parё materiale pornografike, qё tё ketё njё kohё tё kufizuar sesa qёndron nё internet. Znj. Erinda ngriti shqetёsimin e saj se duhet punuar mё tepёr rreth sigurisё

23 onlinё tё fёmijёve pёr parandalimin e asaj qё vjen mё vonё dhe gjithashtu ajo theksoi se duhet qё tё gjithё tё raportojmё, çdo rast qё mund ta shikojmё dhe jo vetёm rastet qё i pёrjetojmё. Z. Pёllumb Hyso nё fjalёn e tij hapёse tregoi se arsyeja e kёsaj konferencё ёshtё dhuna ndaj fёmijёve, gjё qё ёshtё njё tregues qё dhuna ndaj fёmijёve ёshtё njё shqetёsim shumё serioz dhe ёshtё i pranishёm nё tё gjitha hapёsirat e jetёs sonё sociale e publike. Ai foli mё tepёr pёr rёndёsinё e konventёs pёr tё drejtat e fёmijёve dhe ndryshimet pozitive qё janё bёrё nga sistemi i brendshёm ligjor nё funksion tё mborjtjes sё fёmijёve. Ai theksoi se shteti duhet tё angazhohet mё tepёr pёr mbrojtjen e tё drejtave tё fёmijёve duke ju ofruar programe sociale dhe kujdesi pёr zhvillimin e fёmijёve viktima tё dhunёs. Z. Pёllumb tregoi qё duhet punuar mё tepёr pёr identifikimin e fёmijёve viktima tё dhunёs dhe duhet punuar mё tepёr me prindёrit pёr tё bashkёpunuar pёr raportim tё dhunёs. Ai ngriti shqetёsimin e tij se figura e shtetit mungon, mungojnё shёrbimet konkrete dhe kёta fёmijё vertёt kanё nevojё pёr kёtё pёrkrahje pёr tё siguruar njё jetesё mё tё mirё. Ai informoi se nё kuadёr tё reformёs nё drejtёsi janё dy projekt ligje, Kodi i Drejtёsisё Penale pёr tё miturit dhe ligji pёr mbrojtjen e fёmijёve; nё tё cilat janё pёrcaktuar shumё saktё interesat mё tё larta tё fёmijёve. Z. Pёllumbi e shoqёroi prezantimin e tij me raste konkrete tё ndjekura nga organizata ku ai punon. Znj. Anisa Metalla nё fjalёn e saj hapёse foli rreth ligjit tё nidhmёs juridike, çfarё ёshtё ndihma juridike, sesi ajo zbatohet nё vendin tonё dhe cilat janё problematikat e saj kur vihet nё zbatim. Ajo theksoi se pёrsa i pёrket tё miturve, ndihma juridike ёshtё jo efektive. Aktualisht, nё çёshtjet penale ka probleme serioze rreth mёnyrёs sesi ofrohet ndihma juridike, njё prej tё cilave ёshtё konflikti proçedurial qё krijohet mes caktimit tё mbrojtёsit tё tё pandehurit, tё mitur. Znj. Anisa tregoi se sipas kodit tonё tё proçedurёs civile, mbrojtёsit caktohen nga prokurori. Kjo tregon pabarazi dhe mungesё tё paanshmёrisё qё kanё nё proçes sepse ai qё tё akuzon tё cakton dhe mbrojtёsin. Ajo informoi se pritet qё nё kuadёr tё reformёs nё drejtёsi kjo gjё tё ndryshojё, por kёrkon njё kohё tё caktuar. Ofrimi i ndihmёs juridike nё çёshtjet civile situata ёshtё edhe mё e komplikuar. Znj. Anisa theksoi se mungon ofrimi i ndihmёs juridike e specializuar dhe efektive tek tё miturit. Sipas ligjit tё ndihmёs juridike tё miturit konsiderohen si pёrfitues tё ndihmёs juridike, tё cilёt janё nё konflikt me ligjin ose tё miturit tё cilёt janё viktima apo dёshmitarё tё veprёs penale; por kjo gjё nuk realizohet nё praktikё. Znj. Anisa ngriti shqetёsimin e saj rreth mungesёs sё avokatёve tё specializuar pёr çёshtjet e tё miturve. Njё problematikё tjetёr qё ajo parashtroi ishte se qёndёrsimi pёr ofrimin e kёtij shёrbimi nё çёshtjet civile ёshtё vetёm nё Tiranё, pra nuk ёshtё nё nivel lokal. Znj. Anisa u rindal pёrsёri tek ndihma juridike, e cila nuk pёrfshin vetёm mbrojtjen nga njё avokat, por edhe pёrjashtimin nga taksat gjyqёsore dhe kostot e proçesit gjyqёsor.

24 Rekomandimet: 1. Krijimi i njё grupi burimor specialistёsh pёr tё trajtuar fёmijёt e abuzuar seksualisht. 2. Krijimi i njё qёndre ku tё ketё ekip mutidisiplinar qё tё mundёsojnё shёrbim maksimal pёr fёmijёt e abuzuar seksualisht dhe krijimi i qёndrave satelitore qё tё ofrohet shёrbim i tё njёjtёs cilёsi edhe nё rrethe. 3. Krijimi i njё buxheti tё posaçёm pёr mbrojtjen e fёmijёve viktima tё dhunёs. 4. Duhet mё tepёr punё pёr tё parandaluar duke trajtuar shkaqet. 5. Nё çdo qytet tё Shqipёrisё duhet tё hapet nga njё qёndёr emergjence pёr rastet e krizёs qё janё fёmija dhe familja. 6. Specializim i psikologut sipas drejtimeve tё caktuara dhe jo mё miks. 7. Supervizimi i psikologёve pёr tё dhёnё shёrbimin e duhur nga ekspertё tё fushёs duke pasur mbёshtetje nga shteti apo fakultete. 8. Rritja e kapaciteteve njerёzore tё CPU-ve dhe shёrbimeve tё specializuara, e cila çon nё rritje tё buxhetimit nё kёtё aspekt. 9. Ulja e dhunёs qё ushtrohet tek fёmijёt dhe respektimi i tё drejtёs tё prindёrimit qё tё krijohen mundёsi qё fёmija tё kalojё sa mё shumё kohё me prindёrit. 10. Buxhetimi i duhur i sistemit tё ndihmёs juridike bazuar nё nevojё. 11. Avokatё tё specializuar pёr tё miturit. 12. Tek hёrbimet sociale tё integruara nё nivel bashkie dhe nё nivel vendor vihet re qё ka mungesё tё specialistёve pёr identifikim dhe menaxhim tё rasteve tё raportuara. 13. Ofrimi i shёrbimit tё psikologut, i cili tё pёrfshihet nё pagesёn qё bёhet tek sigurimet shёndetёsore. 14. Rritja e bashkёpunimit midis universiteteve pёr tё mundёsuar profilizimin e profesionistёve jo domosdoshmёrisht me master, por me kurse tё formimit tё specializuara tё bazuara nё nevojat qё ka treguar. 15. Duhet punuar mё tepёr pёr edukimin e prindёrve, ёshtё masё shumё e mirё parandaluese.

25 Sesioni 4: Dhuna ndaj fëmijëve dhe media Tё pranishёm nё panel ishin: Znj. Anila Bregu - ASHMDF; Znj. Eridjona Kica- Observatori për të Drejtat e Fëmijëve; Znj, Monika Stafa- AMA; Z.Ben Andoni - Gazetar; Z. Emiljano Kazizaj- Doktorand Moderatore : Belioza Coku- ALO 116 Shqipëri Sesioni 4 u moderua nga Znj. Belioza Çoku, e cila fillimisht prezantoi pjesëmarrësit me temën e diskutimit dhe rëndësinë që kjo çështje ka në kuadër të mbrojtjes dhe respektimit të të drejtave të fëmijëve. Media ka ndikim të jashtëzakonshëm tek fëmijët dhe të rinjtë. Sesioni 4 nxorri në pah rolin që ka media në identifikimin, publikimin dhe trajtimin e çështjeve sensitive të lidhura me dhunën ndaj fëmijëve. Nga paneli pjesëmarrës u diskutuan problematika, mangësi dhe këndvështrime të ndryshme profesionale të cilat synojnë ofrimin e modeleve pozitive dhe përmirësimin e shërbimit mediatik në trajtimin e këtyrë rasteve. Znj. Anila Bregu, përfaqësuesja e ASHMDF, realizoi një analizë të ndikimit që media ka në edukimin e fëmijë. Media sipas saj konsiderohet si një partner në promovimin e të drejtave të fëmijëve. Ajo ka rol edukues dhe promovues. Znj. Bregu falenderon mediat për publikimet që ato bëjnë herë pas herë nëpërmjet emisioneve investigative. Falë tyrë janë identifikuar raste të dhunës ndaj fëmijëve. ASHMDF tregon vëmendje ndaj publikimit të rasteve të fëmijëve në media, identifikon lajmet/kronikat që kanë në fokus një fëmijë. Ajo që është vënë re si problematikë është se në disa raste mediat nuk kanë respektuar Kodin Etik, duke neglizhuar në disa raste mbrojtjen dhe interesin më të lartë të fëmijëve. Intervistimi i fëmijëve duhet të jetë mbi 14-vjeç, por janë konstatuar raste që ky limit nuk është respektuar. Intervistimi i fëmijëve në mënyrë të paautorizuar (pa pëlqimin e kujdestarëve); shkelja e privatësisë së fëmijës; ekspozimi i fëmijëve nga ana vizive; ekspozimi i të dhënave personale, vendbanimi/qyteti /shkolla; të dhënat e familjes janë disa nga problematikat që janë vërejtur në publikimet e mediave audio-vizive. Më pas fjalën e radhës e mori përfaqësuesja e Observatorit për të Drejtat e Fëmijëve. Znj. Kica u ndal në disa konstatime kryesore bazuar në një studim mbi raportimet në media. Pjesa më e madhe e historive të dhunës të paraqitura në media janë raste të denoncuara nga vetë fëmijët. Grupmosha më e prekur është vjeç dhe 64 % e rasteve të dhunës janë viktima vajzat. Sipas Znj. Kica në 60% të rasteve është zbuluar identiteti i fëmijës, duke vënë në rezik dinjitetin dhe riviktimizimin e tyre. Morali i fëmijëve është cënuar dhe kjo sjell pengesë ne riintegrimin e tyre. Përfaqësuesja e Observatorit rekomandon kujdes në mënyrën e raportimit të mediave për të pasur në fokus mbrojtjen e privatësisë dhe identitetit të fëmijëve, respektimin e Kodit Etik dhe të zbatohet interesi më i lartë i fëmijës.