Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale

Transcript

1 Ky projekt është i financuar nga Bashkimi Europian Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale

2

3 Ky publikim është nxjerrë me ndihmën e Bashkimit Europian. Përmbajtja e këtij publikimi është në përgjegjësi të plotë të TACSO-së dhe në asnjë mënyrë nuk i pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Europian. Përmbajtja e këtij Doracaku konsiderohet si publike dhe mund të shpërndahet lirshëm. Nëse zgjedhni ta shfrytëzoni këtë material, ju lutem citoni TACSO-në si burim, si dhe përfshini webfaqen prej ku është marrë materiali.nëse e shumëzoni tekstin e këtij doracaku, citoni autorët origjinal kontribues dhe organizatat e tyre.

4

5 Botuesi: Për botuesin: Autorët: Dizajni: Data: 2011 TAsistencë Teknike për Organizatat e Shoqërisë Civile TACSO Zyra Regjionale Potoklinica 16, Sarajevë, Bosnjë dhe Hercegovinë Emina Abrahamsdotter Koordinatore Regjionale për Trajnim Ger Roebeling, Jan de Vries (MDF Trajnim dhe Konsulencë, Holandë) Šejla Dizdarević, digitarija Projekti TACSO është duke u implementuar nga një konzorcium ndërkombëtar i udhëhequr nga SIPU i cili përbëhët nga organizatat në vijim: Instituti Suedez për Administratë Publike - SIPU International Qendra për Promovim të Shoqërsië Civile Fondacioni për Zhvillim të Resurseve Humane Fondacioni në Mbështetje të Demokracisë Lokale Fondacioni i Partnerëve për Zhvillim Lokal

6

7 Mirënjohjet Ne jemi thellësisht mirënjohës ndaj të gjitha Organizatave të Shoqërisë Civile nga Ballkani Perëndimor dhe Turqia, të cilat kanë kontribuar për ta bërë këtë Doracak sa më mirë duke i ndarë njohuritë dhe përvojat e tyre me ne: Komiteti Shqiptar i Helsinkit, Shqipëri office@ahc.org.al Oda për Ekonomi dhe Industri Shqiptaro Britanike, Shqipëri info@abcci.com Qendra për Zhvillimin e Shoqërisë Civile CSDC, Shqipëri csdcv@icc-al.org CORRIDOR, Bosnjë dhe Hercegovinë corridor@bih.net.ba Gratë nga Una, Bosnjë dhe Hercegovinë zena-una@bih.net.ba Lara, Bosnjë dhe Hercegovinë ngo.lara@teol.net TERCA, Bosnjë dhe Hercegovinë info@terca.ba Qendra për Studime të Paqës, Kroaci cms@zamir.net Lëvizja FOL, Kosovë sipas RKSKB 1244/99 info@levizjafol.org Qendra Kosovare për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës (KRCT), Kosovë sipas RKSKB 1244/99 info@krct.org Qendra e Ligjit Humanitar në Kosovë Kosovë sipas RKSKB 1244/99 office.ks@hlc-kosovo.org Forumi Rinor për Arsim, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë info@mog.org.mk Asociacioni i Qytetarëve MOST, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë most@most.org.mk Koalicioni Të Gjithë për Gjykime të Drejta, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë contact@all4fairtrials.org.mk Qendra për Zhvillimin e OJQ-ve (CRNVO), Mal i Zi crnvo@crnvo.me Instituti Malazez për Media, Mal i Zi imcg@t-com.me Aksioni i Grave, Mal i Zi womenaction@t-com.me Asociacioni Ambiental Avalon, Serbi avalon1@nadlanu.com Filantropia, Serbi program@covekoljublje.org Grupi 484, Serbi tp@grupa484.org.rs TEMA, Turqi tema@tema.org.tr Asociacioni për Solidaritet me Gratë Kapadokya, Turqi kapadokyakadin@hotmail.com Fondacioni i Komunitetit të Vullnetarëve (TOG), Turqi ëëë.tog.org.tr info@tog.org.tr Transparenca Ndërkombëtare Turqi, Turqi handeozhabes@gmail.com

8

9 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale

10

11 PËRMBAJTJA Parathënie 12 Qasja ndaj doracakut 14 Struktura e Doracakut 15 Pjesa I: Hyrje në Avokim dhe Ndikim të Politikave 17 Politika dhe Ndikimi në Politika Konceptet kyçe 18 Parimet CLASP 30 Prezantim i Ciklit të Ndikimit në Politika 44 Pjesa II: Lindja e Porosisë së Hershme 49 Identifikimi i Çështjes së Politikave 52 Përkufizimi i Çështjes së Politikave 58 Pjesëmarrja e Përfituesit 82 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët nw interes 92 Hartimi i procesit të politikave 106 Pjesa III:Krijimi i rrjeteve dhe Planifikimi i Veprimeve të Përbashkëta 115 Krijimi i rrjeteve për Ndikimin në Politika 118 Formulimi i një Plani të Veprimit 128 Pjesa IV: Implementimi dhe Të mësuarit 145 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare 146 Monitorimi dhe Vlerësimi 158 Pakoja me Instrumente 168 Fjalori i Termave Kyçe 222

12 Parathënie

13 Parathënie Asistenca Teknike për Organizata të Shoqërisë Civile apo TACSO me aktivitetet e veta të vazhdueshme në Ballkanin Perëndimor dhe Turqi, është duke ofruar mbështetje dhe mundësi për zhvillimin e një sektori të fuqishëm dhe me ndikim të Shoqërisë Civile. Ky investim në Shoqëri Civile bazohet në bindjen tonë se proceset e vazhdueshme politike, ekonomike dhe sociale në kontekst të anëtarësimit në BE kërkojnë një Shoqëri Civile të angazhuar dhe funksionale si parakusht i rëndësishëm për zhvillimet demokratike. Një komponentë e rëndësishme e TACSO-së është Ngritja e Kapaciteteve për OSHC-të, duke pasur si objektiv kryesor rritjen e kapaciteteve të përfaqësuesve të OSHC-ve në një numër të fushave kyçe duke u ofruar atyre njohuri të reja në metodologjitë dhe teknikat bashkëkohore, si dhe në mundësinë për njohuri praktike dhe shkëmbimin e tyre. Gjatë pranverës së 2010, TACSO implementoi pesë Programe Regjionale të Trajnimit që kishin si cak OSHC-të e dëshmuara dhe me përvojë si dhe përfaqësuesit e tyre. Pas përfundimit të suksesshëm të këtyre programeve trajnuese dhe me qëllim të fuqizimit të mëtejmë të kapaciteteve të OSHC-ve, TACSO ka vendosur ti hartojë pesë doracak si në vijim: Ngritja e fondeve dhe Qasja në fonde të BE-së; Menaxhimi i Organizatave të Shoqërisë Civile Instrumentet praktike për Analizë të Zhvillimit Organizativ; Hartimi dhe Menaxhimi i projekteve të financuara nga BE-ja; Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale; Pjesëmarrja e qytetarëve në proceset e vendimmarrjes. Doracaku që keni në dorë Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale synon që t i përmirësojë shkathtësitë avokuese të OSHC-ve si dhe ndikimin e tyre në politikat publike për të kontribuar në transformimin social. Ne sinqerisht shpresojmë se ky doracak do të jetë i dobishëm për punën tuaj. Palle Westergaard Udhëheqës i Ekipit 13

14 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Në shoqërinë bashkëkohore, numri i subjekteve dhe çështjeve të hapura për ndryshime, si dhe mendimet e ndryshme dhe të shumëllojshme të akterëve dhe palëve në interes e bëjnë dukshëm më të vështirë udhëheqjen, konsolidimin dhe sjelljen këtyre ndryshimeve. Sipërmarrësit nuk mund ti përgadisin produktet dhe shërbimet e tyre pa i shikuar dëshirat e klientëve të tyre, rregulloret e qeverisë dhe mendimet në rritje të grupeve të presionit ose lëvizjeve shoqërore. Ngjashëm me këtë, qeveritë nuk mund ti formulojnë ligjet, rregullat dhe rregulloret pa pasur njohuri të plota mbi çështjen dhe nevojat përkatëse të qytetarëve të vetë si dhe interesave të palëve të ndryshme me interes në shoqëri sipërmarrësve dhe organizatave të ngjashme të shoqërsisë civile. Dhe së fundi, organizatat e shoqërisë civile nuk mund t i sjellin ndryshimet vetëm duke i kërkuar ose pretenduar të drejtat e tyre pa zërin e fuqishëm të klientelës së vetë, njohurinë e hollësishme të ligjeve dhe rregulloreve ekzistuese, interesave të palëve kontradiktore në interes dhe dëshmisë ose provave të implikimeve negative ose pozitive të përfituesve ose klientelës së tyre. Shkurt, ne duhet të jemi të ndërvarur nëse dëshirojmë që të arrijmë ndryshime përmbajtësore dhe ta konsolidojmë ndryshimin e fuqizuar. Prandaj, sot Avokimi dhe Ndikimi i Politikave është qenësor për çdo sipërmarrës, politikan, ose grup të shoqërisë civile. Është sfiduese që t i sjellim së bashku palët e ndryshme në interes për të diskutuar, për të informuar dhe për të ndikuar sa më shumë që munden në vendimmarrësit mbi fusha të ndryshme të interesit, në mënyrë që ta marrin një vendim të informuar. Pa avokim dhe ndikim në politika, cilësia e vendimmarrjes do të jetë e dyshimtë. Ky doracak do të ju ndihmojë që ta përmirësoni cilësinë dhe efektivitetin e avokimit dhe ndikimit në politika në një mënyrë kredibile, të ligjshme dhe të përgjegjshme. Qasja ndaj Doracakut Për ta bërë këtë doracak sa më praktik pjesa teorike është plotësuar me studime të rastit dhe mjete praktike. Studimet e rastit janë kryesisht nga puna e Organizatave të Shoqërisë Civile (OSHC) nga Ballkani Perëndimor dhe Turqia. Kjo qasje është zgjedhur për t i plotësuar njohuritë e OSHC-ve në fushën e avokimit dhe ndikimit në politika si dhe për ta bërë direkt të zbatueshëm në punën e tyre të përditshme. Bërthama e doracakut është Cikli i Avokimit dhe Ndikimit në Politika, i cili i pasqyron hapat e Ciklit të Menaxhimit të Projektit. Përvojat tona me këtë cikël janë se gabimi më i zakonshëm që bëhët në projekte është se organizatat kanë prirje që ta identifikojnë një problem dhe tentojnë që t i implementojnë direkt zgjidhjet e mundshme. Kështu anashkalohen shumë hapa esenciale të planifikimit. Një observim i tillë gjithashtu mund të bëhët për ndikim në politika; një problem identifikohet dhe veprimet ndërmerren direkt. Krijimi i një Teorie të Ndryshimit për organizatën tuaj do ta qartësonte se si arrihet vizioni dhe misioni i organizatës tuaj, dhe se si kontribuojnë programet dhe projektet tuaja në atë mision dhe vizion. Pjesa e kësaj mund të jetë ndikimi në politika. Kur organizata e juaj e shfrytëzon ndikimin në politika si një intervenim të rëndësishëm, duhet ta bëjë të qartë se si ndikimi në politika është i përfshirë në teorinë e ndryshimit të organizatës tuaj. Në këtë mënyrë ndikimi 14

15 në politika nuk është diçka që e bëni në margjina si një aktivitet anësor, ose ad-hok kur takoni një politikan jo është një strategji e përkufizuar mirë që lidhet me intervenimet e juaja të tjera, në të cilën është e qartë për secilin se kjo është një mënyrë për të kontribuar në misionin dhe vizionin e organizatës. Realizimi i një ushtrimi të Teorisë së Ndryshimit me palët në interes me të cilët dëshironi të bashkëpunoni në ndikimin e politikave tuaja e rrit fuqishëm legjitimitetin, kredibilitetin dhe efektivitetin tuaj. Kjo do të thotë se ju e identifikoni së bashku me ata qëllimin përfundimtar (vizionin), ndryshimet konkrete në të cilat do të fokusoheni për të kontribuar në vizion (përfundimet ose misioni) dhe si mendoni për të arritur atje. Bashkëpunimi me palët e tjera në interes e siguron një mirëkuptim të përbashkët për ndryshimet të cilat i dëshironi dhe kërkoni për t i arritur me ndikimin në politika. Gjithashtu e sqaron se si ndryshimet specifike në të cilat ju punoni ndikojnë në ndryshimet në të cilat punojnë palët e tjera në interes. Pa arritur sukses në një fushë ju mund të mos i arrini ndryshimet fare. Si përmbledhje, e sqaron se për çfarë arsye ju jeni duke ndërmarrë një veprim të përbashkët dhe cilat janë përgjegjësitë e çdo pale në interes. Shumë OSHC realizojnë aktivitete të ndikimit në politika, qoftë si pjesë e projekteve ose si biznes thelbësor. Ky doracak do të fokusohet në faza të ndryshme para ndërmarrjes aktuale të aktiviteteve për ndikim në politika. Prandaj, fokusi i veçantë do të jetë në planifikimin e atyre veprimeve ne atë mënyrë që aktivitetet të jenë relevante dhe ta arrijnë ndikimin më të madh të mundshëm. Njohuritë dhe aftësitë në këtë doracak paraqesin vite të përvojës së MDF-së dhe autorët, duke i kombinuar njohuritë e tyre mbi avokimin dhe ndikimin në politika, si teorike ashtu edhe praktike, si dhe njohuritë mbi Planifikim, Monitorim dhe Vlerësim. Struktura e Doracakut Doracaku është i përbërë nga pesë pjesë madhore si në vijim: Pjesa 1 Hyrje në Avokim dhe Ndikim të Politikave Pjesa 2 Lindja e Porosisë së Hershme Pjesa 3 Ndërtimi i Aleancave dhe Plani i Veprimit Pjesa 4 Implementimi dhe Të mësuarit: Dorëzimi i Porosisë Përfundimtare Pjesa 5 Pakoja me Instrumente 15

16

17 Pjesa I Hyrje në Avokim dhe Ndikim të Politikave

18 Politika dhe Ndikimi në Politika Konceptet kyçe

19 Politika dhe Ndikimi në Politika Konceptet kyçe Hyrje Për çka flasim realisht kur ne flasim për ndikim, lobim ose avokim? Këto terma përdoren nga njerëz të ndryshëm për t iu referuar aktiviteteve të ndryshme. Për ta kuptuar më mirë është me rëndësi që ta bëjmë dallimin ndërmjet këtyre termave, prandaj më poshtë kemi një përmbledhje të shkurtë të dallimeve dhe gërshëtimeve të disa prej këtyre termave. Çka kuptojmë më ndikim në politika? Kur dikush flet rreth politikës dhe politikave, ata shfrytëzojnë fjalë me kuptim të përzierë, ndonjëherë në mënyrë konfuze. Politika kryesisht përkufizohet si veprim dhe ndërveprim që përdoret në diskutime dhe negociata në mes të palëve në interes ku rolin më të rëndësishëm e ka fuqia, statusi dhe ndikimi i njerëzve të përfshirë. Politika (nga greqishtja πολιτικός, nga, për, ose i ndërlidhur me qytetarët ), është një proces në të cilin palët në interes (grupet) provojnë që të marrin vendime kolektive. Termi në përgjithësi zbatohet në artin ose shkencën e drejtimit të çështjeve qeveritare ose shtetërore. Gjithashtu i referohet sjelljes në kuadër të qeverive civile. Mirëpo, politika mund të observohet në grupe të tjera të ndërveprimit duke përfshirë korporatat, institucionet akademike dhe religjioze. Konsiston në marrëdhëniet sociale që përfshijnë autoritetin ose fuqinë dhe i referohet rregullimit të çështjeve publike në kuadër të një njësie politike, si dhe metodave dhe taktikave që përdoren për t i formular dhe zbatuar politikat. Në anën tjetër, poltikat përshkruhen si një parim ose një varg i rregullave për t i udhëhequr vendimet dhe për t i arritur përfundimet racionale dhe të parashikueshme. Politikat kryesisht përvetësohen nga trupat qeveritarë dhe parlamentet, ose trupat qeverisës në kuadër të një organizate ose kompanie. Në këtë doracak ne do ta përdorim termin e përgjithshëm ndikim në politika kur të flasim për të gjitha veprimet e mundshme që janë përcaktuar në ndikimin e politikave, duke qenë se mund të përkthehet lehtë në shumicën e gjuhëve, pranohet në shumicën e kulturave politike në shumë vende, dhe mund t i adresojë të gjitha llojet e palëve të ndryshme duke filluar prej organizatave të shoqërisë civile e deri te qeveria ose sektori i biznesit. Çdo entitet i respektuar ka një vizion, një mision dhe politikat e përkufizuara, dhe ndikimi në këto politika është një punë e përditshme. Për qëllimin e këtij doracaku, ne e përdorim një përkufizim të punës për ndikimin në politika si vijon: Përkufizimi i punës për ndikimin në politika Ndikimi në Politika ëshë një proces i qëllimshëm dhe sistematik i ndikimit në politika, praktika dhe sjellje të palëve të ndryshme në interes që shenjëstrohen dhe të cilat kanë më tepër ndikim mbi çështjet në fjalë duke përfshirë përfituesit dhe duke rritur pronësinë dhe kapacitetin e tyre mbi çështje. Aktivitetet mund të ndahen individualisht ose mund të zbatohet një strategji e përzier, ku forcat dhe veprimet e përbashkëta mund ta rrisin efektivitetin e çdo ndërhyrjeje të ndikimit në politika. 19

20 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Përkufizimi i mësipërm përmban dy elemente të cilat duhet të theksohen në veçanti: sjellja dhe palët në interes: Ndikimi në politika ka të bëjë me ndryshimin e sjelljes së palëve të caktuara në interes. Ndryshimi i sjelljes është një parakusht për ndryshimin e politikave. Vetëm ndryshimi i politikave nuk duhet të jetë rezultat i kërkuar i ndikimit në politika, pasi që ju gjithashtu dëshironi që të ndryshoni diçka edhe në praktikë. Për ta arritur këtë, është me rëndësi që të ndryshohet sjellja. Në këtë doracak do të përshkruhen instrumente dhe qasje të ndryshme që fokusohen në ndryshimin e sjelljes së palëve të ndryshme në procesin e ndikimit në politika. Përkufizimi i mësipërm i referohet gjithashtu edhe palëve të ndryshme në interes që janë me më së shumti ndikim, në vend të termit të zakonshëm vendimmarrës. Arsyeja kryesore për këtë është se jo të gjithë njerëzit të cilëve iu referohemi zakonisht si vendimmarrës janë palë me ndikim në një çështje të veçantë. Mirëpo shumëçka do të varet nga përfundimet e analizave të ndryshme që prezantohen në këtë doracak. Pra çka është avokimi, lobimi dhe aktivizmi? Termat e zakonshëm që përdoren kur iu referohemi ndikimit në politika janë lobimi, avokimi, dhe aktivizmi. Përkufizimet e këtyre termave nuk janë të plotësisht të ndara dhe nuk ekziston një dakordim për to, kështu që mund të krijohet përshtypja se kuptimet e këtyre termave dhe aktiviteteve gërshetohen me njëra tjetrën. Nuk është e mundur që ta kuptojmë se çka është aktivizmi, ose çka përfshijnë avokimi dhe lobimi pa qenë në gjendje për t i përkufizuar qartë këta terma. Ajo që e shton konfuzionin rreth këtyre termave është se ato shpesh përkufizohen përmes aktiviteteve të veçanta. Kështu, p.sh. një takim me politikanë nga disa mund të konsiderohet si një aktivitet që hynë në kuadër të lobimit. Apo publikimi i një komunikate për media mund të konsiderohet më tepër si avokim. Demonstrata ose organizimi i një proteste do të bëntë pjesë më tepër në aktivizëm. Dallimet thjeshtë në bazë të llojit të aktivitetit që ato përfshijnë apo jo, nuk janë shumë të dobishme duke qenë se një aktivitet mund të konsiderohet lobim, avokim ose aktivizëm varësisht nga konteksti, qëllimi i organizatorit dhe mënyrës së si perceptohet nga pala tjetër. Për ta përdorur këtë doracak është me rëndësi që të bëhën dallimet ndërmjet këtyre termave, mirëpo ne nuk do të ofrojmë përkufizime të qarta, duke i lejuar lexuesit që të jetë vetë në gjendje ta bëjë dallimin ndërmjet tyre përmes sqarimeve të dhëna. Lobimi Lobimi mund të ketë një konotacion negativ për disa njerëz. Evokon pamjet e njerëzve në rroba të cilët bëjnë marrëveshje të errëta me politikanët prapa zyreve. Ky konotacion është aq i fuqishëm sa që Komisioni Europian preferon ta përdorë termin përfaqësim interesi. Natyrisht se ekzistojnë raste kur lobimi Elementet lobuese: Koncensusi Negociatat Dialogu Palët e ndryshme 20

21 Politika dhe Ndikimi në Politika Konceptet kyçe bëhët nga profesionistët që angazhohen prej klientëve të cilët kanë nevojë të përfaqësohen disi. Kur përdoret termi lobim shpesh këto raste na vijnë nëpër mend Çkado që mendoni për termin, ai mbulon një numër të aktiviteteve që shumica e OSHC-ve ndonjëherë i ndërmarrin me vetëdije ose nën-vetëdije. Meqenëse lobimi është një term që shumica e njerëzve e kanë dëgjuar, atëherë këtë term do ta përdorim. Fakt është që lobimi shpesh përfshin disa punë që nuk janë direkt transparente. Kjo do të thotë se është mjaft sfiduese që lobimi të bëhët përgjegjshëm. Lobimi përfshin, së paku një formë të dialogut ndërmjet palëve. Gjithashtu, palët e ndryshme do të jenë të drejtuar pak a shumë me koncensus, që do të thotë se ka hapësirë për negociata. Nëse nuk ndodh kjo, ju mund të loboni dhe ta keni një dialog të vazhdueshëm në të njetën kohë, mirëpo gjasat janë të vogla që kjo të ketë sukses dhe dialogu do të jetë i njëanshëm. Shembujt e përkufizimeve të ndryshme Aktivitetet e përfaqësimit të interesit ( ) përkufizohen si aktivitete që realizohen me qëllim të ndikimit në formulimin e politikave dhe procesin e vendimmarrjes së institucioneve europiane (Burimi: Kodi i Sjelljes për Përfaqësim të Interesit i Komisionit Europian) Një organizatë tenton që ta ndikojë legjislacionin kur komunikimi: drejtohet drejt një legjislatori ose punonjësi të një organi legjislativ; referohet legjislacionit specifik; pasqyron një pikëpamje të atij legjislacioni. (Burimi: Përkufizimi i PI-së për lobimin direkt) Lobimi në nivelin lokal bëhët kur komunikimi: drejtohet drejt publikut të përgjithshëm referohet legjislacionit specifik pasqyron një pikëpamje mbi legjislacionin DHE inkurajon pranuesin...që të ndërmarrë veprime përkitazi me legjislacionin. (Burimi: Përkufizimi i PI-së për lobim në nivelin lokal) MOST, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë Organizata qytetare MOST, si një organizatë monitoruese elektorale, ka lobuar suksesshëm për ta reformuar kodin zgjedhor në Maqedoni, në mes tjerash edhe duke lobuar për përfaqësues kyç në ministri dhe parlament në stade të ndryshme të procesit të elaborimit të kodit të ri zgjedhor. Puna e tyre theksohet më në hollësi në kapitullin mbi skanimin e procesit të politikave. 21

22 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Avokimi Avokimi shpesh herë përdoret në të njejtën fjali me ndikimin në politika, për shkak se ato gërshetohen në shumë segmente. Ngjashëm me lobimin, nuk ekziston një përkufizim uniform për avokimin. Shumë përkufizime janë të ngjashme me përkufizimet e punës mbi ndikimin në politika. Mirëpo, ekziston një dallim i rëndësishëm ndërmjet ndikimit në politika dhe avokimit, kryesisht në karakterin e aktiviteteve. Avokimi i referohet aktiviteteve jo të dhunshme që dizajnohen për të ndikuar në politika, praktika dhe sjellje. Gjithashtu përfshin lobimin (jo të dhunshëm për nga natyra) dhe aktivitetet e tjera që nuk janë lobuese, por janë jo të dhunshme dhe konsiderohen legale. Shembuj të përkufizimeve të ndryshme: Avokimi është ndryshimi i praktikave dhe politikave të njerëzve në pushtet, që prek personat e pafavorizuar (CAFOD). Avokimi me në qendër qytetarin është një proces i organizuar politik që përfshin përpjekjet e koordinuara të njerëzve për t i ndryshuar politikat, praktikat, idetë dhe vlerat të cilat e vazhdojnë pabarazinë, intolerancën dhe përjashtimin. (Udhëzuesi i Veprimit për Avokim dhe Pjesëmarrje Qytetare). Fondacioni kundër erozionit të dheut, Turqi Një shembull i mirë i aktivitetit avokues që gjithashtu nuk është lobues, është aktiviteti i Fondacionit Turk kundër erozionit të dheut (TEMA). Gjatë lobimit të tyre për miratimin e Ligjit mbi mbrojtjen e dheut dhe përmirësimin e tokës, ata gjithashtu aplikuan presion duke e lansuar një fushatë peticioni dhe duke marrë mbi 1 milion nënshkrime. 22

23 Politika dhe Ndikimi në Politika Konceptet kyçe Avokimi më së miri përshkruhet, në kontekstin e këtij doracaku, si të gjitha aktivitetet jo të dhunshme dhe legale që janë të dizajnuara për të ndikuar në politika, praktika dhe sjellje. Aktivizmi Kur mendojmë për aktivizëm, kjo shpesh na lidhet me demonstrata, qëndrimin në barrikada, si dhe me aktivitetet humoristike dhe kreative që dizajnohen për ta tërhequr vëmendjen në një çështje. Zakonisht aktivitetet e tilla nuk janë të dizajnuara për ta krijuar ose propozuar koncensusin. Ato përgatiten për t i bindur ose informuar të tjerët, për shembull për ta fituar mbështetjen e popullarizuar për një çështje ose për ta vendosur një çështje në rend të ditës. Me ndërmarrjen e aktiviteteve të tilla mund të bëhët presion për të ndikuar mbi disa palë të veçanta në interes, duke përdorur palën e tretë siç është publiku. Aktivizmi në këtë mënyrë shpesh shihet si i kundërt me lobimin dhe/ose dialogun të cilat më shpesh shihen si aktivitete pasive, jo-vizuele dhe të drejtuara nga koncensusi. Është me rëndësi që ta kuptojmë se aktivizmi mund të jetë diçka pozitiv, legal dhe jo i dhunshëm, por gjithashtu edhe diçka ilegal dhe i dhunshëm. Dhuna është gjithmonë e mundshme në kuadër të aktivizmit meqenëse aktivitetet janë të dizajnuara për të qenë konfrontuese. Mënyra se si Greenpeace vepron i bën shumë njerëz të ndjehen parehatshëm- dhe ashtu duhettë jetë, pasi që gjërat në të cilat e tërheqim vëmendjen nuk shkaktojnë rehati. (Greenpeace) Shembull i përkufizimit Aktivizmi konsiston në veprime të qëllimshme për sjelljen e ndryshimeve sociale, politike, ekonomike ose ambientale. Aktivizmi mund të përfshijë një numër të formave duke filluar prej shkrimit të letrave për gazeta ose politikanë, pastaj fushata politike, aktivizëm ekonomik siç janë bojkotet apo favorizimi i bizneseve, protestat, marshet rrugore dhe grevat, qoftë ato në një vend ose grevat e urisë (Wikipedia) 23

24 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Forumi Rinor Arsimor, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë Aktivizmi gjithnjë e më shumë funksionon përmes përdorimit të rrjeteve sociale, siç janë Facebook-u dhe Twitter-i, si dhe me përdorimin e disa mediave të reja siç është YouTube. Në mesin e OSHC-ve disa anëtarë i përdorin metodat e tilla për ta ngritur vetëdijën e publikut dhe për të ushtruar presion mbi vendimmarrësit. Një shembull i OSHC-së që përdorë mediat sociale në aktivizmin e tyre është Forumi Rinor Arsimor në Ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë. Ata punojnë në çështje që kanë të bëjnë me gjithëpërfshirjen sociale të të rinjëve dhe antikorrupsionin në arsimin e lartë.ata vendosin klipe të shkurta (klipe amatoreske, podkaste dhe grafike) në YouTube dhe/ose Vimeo të cilat ofrojnë hapësirë të lirë për ta. Ata tashmë e kanë një komunitet të madh online në Facebook dhe Twitter. Ky komunitet pastaj voton dhe komenton mbi materialet, drejtëpërsëdrejti ose përmes rrjeteve sociale. Këto platforma pastaj ofrojnë shumë mundësi që mund të ndahen Këto aktivitete shfrytëzohen për t i mobilizuar njerëzit për ngjarje, për t i tërhequr politikanët ose autoritetet të cilat janë prezente në rrjetet sociale dhe ofrojnë më tepër nënshkrime për peticionet online kur të bëhën këto. Kjo siguron të dhëna për aktivitete të tjera që ndikojnë te vendimmarrësit, siç janë aktivitetet lobuese. Një sukses specifik në shfrytëzimin e mediave sociale është përdorimi i Flash Mobs-ave për ta përhapur porosinë: Përfshini të rinjtë në proceset e vandimmarrjes. Flash Mob-i i parë publik ka tërhequr më shumë se 100 njerëz dhe u filmua, u postua në Youtube si dhe u përhap nëpër rrjete sociale. Arriti popullaritet të madh në mesin e të rinjëve në shkolla të Maqedonisë. Kjo rezultoi në organizimin e një Flash Mob-i të dytë. Kjo tërhoqi mbi 200 njerëz në disa qytete të Maqedonisë. E rriti përhapjen nëpër komunitetet e internetit, dhe paraqet një shembull të mirë të mobilizimit përmes internetit. Kur flasim për aktivitetet ilegale ne duhet ta mbajmë në mend se joligjshmëria e aktiviteteve është subjektive dhe ndryshon prej vendit në vend. Për shembull në disa vende është ilegale të protestosh. Në kontekstin e doracakut termi ilegal i referohet aktiviteteve të cilat qëllimisht i dëmtojnë të tjerët, siç janë dhuna dhe shantazhet. Në kontekstin e këtij doracaku një tipar i veçantë i aktivizmit është se aktivizmi përfshin aktivitetet që drejtohen kundrejtë palëve të treta (p.sh. publikut) dhe mund të jetë jo e dhunshme ose e dhunshme dhe ilegale. 24

25 Politika dhe Ndikimi në Politika Konceptet kyçe Ngritja e vetëdijës dhe ndikimi në politika Termi ngritje e vetëdijës përmendet shpesh herë në kombinim me ndikimin në politika, avokimin, lobimin dhe aktivizmin, si dhe si e vetme. Për shumë kënd e përshkruan një numër të aktiviteteve ose një strategji. Në shumë raste ngritja e vetëdijës është një qëllim në veti. Ngritja e vetëdijës është një parakusht i të gjitha aktiviteteve me ndikim në politika. Është një shkëmbim i ndërsjellë i informatave ndërmjet palëve të ndryshme në interes të përfshira, qoftë përfitues apo vendimmarrës. Mund të themi se ngritja e vetëdijës, dhe mbajtja e vetëdijës lart është një proces i vazhdueshëm përgjatë intervenimit. Shumë projekte, siç janë projektet me ndikim në politika përmbajnë një element të ngritjes së vetëdijës. Gjatë lobimit për shembull, organizatat sigurojnë informata për vendimmarrësit, duke e ngritur vetëdijën kështu për një çështje të caktuar. Në shumë aktivitete të ndërlidhura me avokim dhe aktivizëm vetëdija e publikut në përgjithësi ose e grupeve specifike ngritet me një pikëpamje të mobilizimit të tyre për të ushtruar presion në vendimmarrësit. Ju gjithashtu mund ta ngritni vetëdijën e përfituesve për intervenimin tuaj. Shpesh ky është hapi i parë për ti bërë ata më të fuqishëm dhe për ta bërë të mundshëm pjesëmarrjen e tyre në intervenimin tuaj. Kështu që ngritja e vetëdijës është shpesh pjesë e intervenimit tuaj. Megjithatë, ngritja e vetëdijës duhet të jetë vetëm një mënyrë për një objektiv më specifik. Ju gjithmonë duhet të jeni të ndërgjegjshëm për arsyet e ngritjes së vetëdijës. Në bazë të përvojës sonë shumë organizata kanë theksuar se njëri nga objektivat e tyre është ngritja e vetëdijës së të tjerëve në intervenimet e tyre në ndikim të politikave. Ne besojmë që ngritja e vetëdijës është pjesë ndikimit në politika, mirëpo gjithashtu besojmë se ngritja e vetëdijës në veçanti nuk mund ta shkaktojë ndryshimin e politikave dhe sjelljes. Prandaj ngritja e vetëdijës nuk mund të jetë një objektiv i intervenimit tuaj në ndikimin e politikave. Ngritja e vetëdijës është një seri e aktiviteteve siç janë shpërndarja e broshurave, sigurimi i materialit për vendimmarrësit, apo mbajtja e fjalimeve të caktuara informative në një konferencë. Si përfundim i kësaj është se ngritet vetëdija e disa njerëzve për një çështje të caktuar. Pastaj kjo duhet t i kontribuojë një objektivi më të lartë, përfundimi apo rezultati, që është një ndryshim i sjelljes përkitazi me çështjen specifike. Ju duhet të fokusoheni se ku çon vetëdijësimi i ri, përkatësisht cili është ndryshimi që dëshironi ta shihni pasi të ngritet vetëdija e njerëzve. Ngritja e vetëdijës përmes disa aktiviteteve bëhët për të: siguruar informata për të vendosur diçka në rendin e ditës; mobilizuar grupet ose publikun në përgjithësi për të ushtruar presion tek të tjerët për të ndryshuar; ndërmarrë hapin e parë drejt fuqizimit të përfituesve. 25

26 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Qendra për Zhvillimin e Organizatave Jo-Qeveritare (CRNVO), Mal i Zi CRNVO punon në çështjen e Përgjegjësisë Sociale të Korporatave (CSR) dhe në ndryshimin e sjelljes së biznesit, OJQ-ve dhe Qeverisë. Ata dëshirojnë që këta akterë të punojnë së bashku në CSR dhe përfundimisht që edhe qeveria ta marrë përgjegjësinë në krijimin e mjedisit frytdhënës për CSR. Hapi i parë është të ngritet vetëdija në mesin e të gjithë akterëve rreth rëndësisë së CSR-së dhe faktit që mund të funksionojë, si dhe në ngritjen e vetëdijës rreth mundësive të bashkëpunimit dhe përfitimeve të ndërsjella nga ajo. Një hap i madh drejt kësaj ishte organizimi i një konference mbi praktikat më të mira të CSR-së dhe publikimi i një libri mbi praktikat më të mira. Të gjitha këto ngjarje gjithashtu u mediatizuan për ta senzibilizuar popullatën mbi CSR-në. CRNVO vazhdon të ofrojë trajnime për akterë të ndryshëm mbi CSR-në dhe sidomos për partneritetet. Ata gjithashtu janë duke përdorë ngritjen e vetëdijës për ta filluar lobimin për një mjedis më frytdhënës për CSR-në. Komiteti Shqiptar i Helsinkit, Shqipëri Komiteti Shqiptar i Helsinkit e përdorë ngritjen e vetëdijës për akterë të ndryshëm në mënyrë që akterët të mund ta luajnë një rol në implementimin e suksesshëm të ligjit të ri kundër-diskriminimit në Shqipëri. Në këtë mënyrë punëtorët ligjor, organizatat lokale për të drejta të njeriut, juristët, aktivistët e rinj për të drejta të njeriut, përfaqësuesit e shoqatave tregtare dhe studentët u trajnuan mbi ligjin e ri në mënyrë që ata akterë ti përdorin ato në punën e tyre. Përmes kësaj pune parashikohet që implementimi i ligjit kundër-diskriminimit të jetë më i suksesshëm. Vazhdimi i këtij projekti për ngritjen e vetëdijës fokusohet në marrjen e jurisprudencës specifike duke e përdorë ligjin. 26

27 Politika dhe Ndikimi në Politika Konceptet kyçe Kontinuumi i ndikimit në politika Siç u theksua më lart, doracaku nuk ka për qëllim që t i dallojë termat e ndryshme përmes përkufizimeve. Arsyet për këtë janë se nuk ekzisojnë përkufizime të përbashkëta dhe se shumë përkufizime kanë shumë pak ngjashmëri ndërmjet termave. Një arsye tjetër e rëndësishme është se një aktivitet mund t i takojë secilës prej kategorive varësisht nga konteksti dhe koha. Në mënyrë që t i kuptojmë dhe t i diferencojmë termat ne kemi krijuar një Kontinuum të Ndikimit në Politika në të cilin termat prezantohen si pjesë përbërëse të kontinuumit nën emrin gjenerik: ndikim në politika. Plotësimi i Kontinuumit të ndikimit në politika ju ndihmon që të mendoni për aktivitetet e ndryshme të cilat i ndërmerrni dhe nëse ato i takojnë më tepër përshkrimit të aktivizmit ose lobimit dhe nëse ato mund të konsiderohen avokim. Mbase shumica e aktiviteteve do të ishin aktivitete të avokimit dhe shumë prej tyre do t i takonin lobimit. Kontinuumi i prezantuar më poshtë paraqet një vijë me dy ekstreme. Ju mund ti vendosni aktivitetet e ndikimit në politika në kontinuum varësisht prej asaj nëse aktiviteti është pak a shumë i harmonizuar. Termi dhunë tregon nivelin e dhunës fizike dhe fiziologjike.një term tjetër që mund ta përdorn i është ilegal ose konfrontues. Veprimet jo të dhunshme Demonstratat Peticioni Takimi i ekspertëve Letra e pozitës Dhuna Harmonia Dhuna Harmonia Bojkoti, greva Mediatë Takimet lobuese Aktivizmi Avokimi Lobimi Kontinuumi i ndikimit në politika Ju mund ta plotësoni kontinuumin me lloje të ndryshme të aktiviteteve të cilat ju i realizoni siç janë takimet me politikanë, takimet me ekspertë, shkrimi i komunikatave për shtyp, demonstratat, shantazhet, grevat, bojkotet, peticionet, raportimet, etj. Këto aktivitete janë pak a shumë të harmonizuara ose të dhunshme. Ju mund ta zbuloni se njëri lloj i aktivitetit mund të vendoset në kontinuum në vende të ndryshme varësisht nga synimet tuaja dhe si funksionuan ato. Përveç se ju lejon që ta zbuloni se cili është synimi i juaj lidhur me një aktivitet të caktuar, kontinuumi gjithashtu mund të ju ndihmojë që të mendoni se si do të pranohet aktiviteti nga homologët tuaj. Me vendosjen e aktiviteteve në kontinuum, tani mund të bëhën disa dallime ndërmjet aktiviteteve që i përkasin aktivizmit, avokimit dhe lobimit. Në Pakon me Instrumente të këtij doracaku është propozuar një ushtrim më Kontinuumin e ndikimit në politika (Instrumenti 1). 27

28 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim Termat e prezantuara në këtë kapitull nuk janë të vendosura në gurë. Nuk ekziston një përkufizim i vetëm i ofruar. Gjithashtu nuk është aq e rëndësishme të dihet se çka saktësisht është lobimi, avokimi ose aktivizmi. Shumë më tepër e rëndësishme është që të kuptohet se ekzistojnë dallime ndërmjet termave që përdoren nga shumë njerëz në mënyra të ndryshme. Kur t i realizoni diskutimet për terminologji, sigurohuni që t i shpalosni faktorët dallues në mënyrë që njerëzit ta kuptojnë se ekzistojnë dallime ndërmjet llojeve të aktiviteteve. Në fund, pasi që të arrihet koncensusi për këto dallime, është më lehtë që të mendoni për llojet e aktiviteteve që mund t i ndërmerrni në stade të ndryshme të intervenimit në ndikimin e politikave. Disa do ta kuptojnë se kjo nuk ka të bëjë me vetëm me lobim dhe bërje të fushatave. Në realitet më shpesh është një kombinim i këtyre aktiviteteve ku ju mund të angazhoheni në nivele të ndryshme me njerëz të ndryshëm. Gjithashtu, diskutimet mbi terminologjinë janë të dobishme për ta bërë dallimin ndërmjet asaj se si e perceptoni ju një aktivitet të caktuar dhe si perceptohet ky aktivitet nga pranuesi. Kur të filloni ndonjë formë të aktivitetit është mirë që ta bëni të qartë se çfarë reagimi parashikoni. Pyetjet për reflektim të mëtejmë A është ndikimi në politika një instrument demokratik për hartimin e politikave, ligjeve dhe rregulloreve? A është i pranueshëm dhe i tolerueshëm si i tillë, apo është një instrument zyrtar demokratik? A mund të kontrollohet në mënyrë demokratike ndikimi në politika në mënyrë që të garantohet transparenca? Nëse po, si dëshironi që të realizohet kjo kontrollë? A ekziston ndonjë rregullore në vendin tuaj ose diku tjetër për të cilën ju dini? A zë vend ndikimi në politika njësoj në kontekste të ndryshme politike dhe kulturore, ose në forma të tjera të demokracisë, apo ju duhet të përdorni taktika ose strategji të ndryshme? 28

29

30 Parimet CLASP

31 Parimet CLASP Të dhënat teorike Kënd e përfaqësoni, sa veta jeni ju, dhe si mund ta di unë su ju po thoni të vërtetën apo vetëm jeni duke i paraqitur idetë tuaja personale? Z. Pascal Lamy, OBT Ndikimi në politika ka të bëjë me ndikimin në sjelljen e përfaqësuesve në qeveri, biznes ose në sektorin e shoqërisë civile, sidomos atyre me fuqi vendimmarrëse. Nëse ata marrin vendime, atëherë këto vendime kanë ndikim mbi grupe më të mëdha ose mbi shoqërinë në tërësi. Nëse ju ndikoni në këto vendime, ju bëhëni bashkëpërgjegjës deri në një shkallë. Në anën tjetër vendimmarrësit kërkojnë informata të besueshme. Shumica e vendimmarrësve i zbatojnë një numër të parimeve, me ose pa vetëdije, për ta përcaktuar nëse duhet ta marrin një person ose organizatë seriozisht. Pyetjet që kërkojnë përgjigje nga ju si ndikues të politikave dhe caqet e juaja politike, vendimmarrësit nga qeveria, sektori privat ose OSHC-ja dhe përfituesit, janë: pse njerëzit duhet të ju besojnë juve? Kush apo çka ju jep të drejtën për të intervenuar? Si mund të jeni transparent ndaj vendimmarrësve, donatorëve, klientelës dhe përfituesve të ngjashëm? Si jeni duke ndihmuar, dhe a fokusoheni gjithmonë në zgjidhjet fitmitare? Cila është baza e fuqisë suaj dhe si e shfrytëzoni atë? Përgjigjet në këto pyetje janë të përfshira në pesë të ashtuquajtura parime tw NP-së (ndikimit në politika), të përmbledhura nën akronimin CLASP, që rrjedh nga: C Kredibiliteti (ang. Credibility) L Legjitimiteti (ang. Legitimacy) A Llogaridhënia (ang. Accountability) S orientimi në Shërbime (ang.service orientedness) P Fuqia (ang. Power) Në këtë kapitull do të shohim se kujt i referohen parimet e NP-së dhe si mund ta dëshmojmë se mund t i përmbahemi CLASP-it në ndikimin e politikave. Është e qartë se ndikimi është çelësi në ndikimin e politikave. Kryesisht është i drejtuar drejt atyre akterëve të cilët ju besoni se mund ta ndryshojnë jetën e përfituesve. Një mënyrë 31

32 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale e të menduarit se çka dhe pse jeni duke ndikuar është duke i dalluar sferat e ndryshme të ndikimit të politikave. Më vonë do t i referohemi përsëri këtyre sferave në doracak. Sfera e kontrollit është sfera ku gjendet organizata e juaj dhe aleatët e tuaj. Ju mundeni, pak a shumë, që ta kontrolloni sjelljen e tyre edhe nëse ju nevojitet të ndërmerrni intervenime të veçanta për këtë siç është ndikimi në kuadër të organizatës tuaj ose përmes krijimit të aleancave siç prezantohet në doracak; Sfera e ndikimit i referohet sferës në të cilën ju tentoni që të ndikoni në sjelljen e caqeve politike me akterët në sferën e kontrollit. Ju nuk mund ta kontrolloni këtë sjellje, apo reagimin e tyre ndaj ndikimit tuaj. Sidoqoftë, ju mund të provoni që ta bëni këtë, duke qenë se ky është rezultati të cilin dëshironi ta arrini me ndërhyrjen apo intervenimin e juaj në ndikimin e politikave; Sfera e interesit është relevante për OSHC-të meqenëse ju besoni se ndikimi te akterët në këtë sferë do të sjell ndryshime të dëshiruara në jetën e përfituesve tuaj. Ndryshimi i tyre përfaqëson interesin e juaj. Intervenimi i juaj mbase nuk do të sjell te ndryshimet e dëshiruara por do të kontribuojë në atë drejtim. Duhet të jeni të vetëdijshëm, duke u kthyer përsëri te CLASP-i, se çdo ndryshim që shkaktoni, sidomos në sferat e ndikimit dhe interesit tuaj, mund të ketë ndikimi në të tjerat. Përfituesit Sferat e interesit Caqet politike Sferat e ndikimit Sfera e kontrollit Aleatët e NP Ndikimi në politika Përshtatur nga:steff Deprez VVOB-CEGO, Nëntor

33 Parimet CLASP Kredibiliteti: Pse njerëzit duhet të ju besojnë Kredibiliteti i referohet komponentave objektive dhe subjektive të besueshmërisë së një burimi apo porosie, që gjithashtu referohet si avokim i bazuar në prova. Është bërë një temë e rëndësishme që nga mesi i viteve të 90-ta, duke qenë se interneti është bërë gjithnjë e më tepër një burim i informimit edhepse natyrisht jo të gjitha informatat aty janë të besueshme. Ju mund t i dalloni dy komponentat kyçe: 1. besimi është më tepër i bazuar në faktorët subjektiv, por mund t i përfshijë edhe masat objektive siç është besueshmëria e krijuar; 2. ekspertiza gjithashtu mund të perceptohet subjektivisht, por mund të përfshijë edhe karakteristika relativisht objektive të burimit ose porosisë (p.sh. kredencialet, çertifikata ose informatat mbi cilësinë). Komponentat sekondare të kredibilitetit përfshijnë dinamizmin e burimit (karizmën) dhe atraktivitetin fizik (shih gjithashtu fuqia te CLASP-i). Kredibiliteti ka të bëjë me besimin e organizatës suaj në sytë e njerëzve të tjerë dhe mund të ndërlidhet me informatat dhe të dhënat që i shfrytëzoni ju. Ju mund ta rritni kredibilitetin tuaj duke kërkuar dhe hulumtuar për fakte mbi çështjen. Përveç kësaj, një komponentë e rëndësishme jeni ju si një person që beson në porosinë e vetë (duke u bazuar në fakte dhe bindje) derisa e dërgon atë porosi. Treguesit e kredibilitetit Pjesëmarrja e klientelës në gjetjen dhe kërkimin e fakteve; Krijimi i të dhënave të disponueshme mbi klientelën e juaj Sigurimi i provave dhe fakteve të gjetura në një mënyrë shkencore; Kryerja e hulumtimeve mbi politika dhe ndikimi te klientela e juaj; Buxhetimi për kredibilitet. Qendra Kosovare për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës, Kosovë sipas RKSKB 1244/99 Një studim themelor mbi torturën dhe shkeljen e të drejtave të njeriut në vendet e ndalimit është realizuar nga Qendra Kosovare për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës (KRCT) ku janë përdorë tabelat kontrolluese të vetëbëra, ekspertët, metodologjia, treguesit, të dhënat e bazuara shkencërisht dhe në prova. Kredibiliteti është bazuar në fakte që takohen në një realitet të vendosur (besimi) dhe grumbullimi i të dhënave ishte shkencërisht i bazuar dhe me cilësi të lartë (ekspertiza). Ky rast paraqet një shembull të mirë të kredibilitetit. 33

34 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Legjitimiteti: Kush apo çka ju jep të drejtën për të intervenuar? Përkufizimi i përgjithshëm i legjitimitetit siç përdoret në shkencat politike është pranimi popullor i një regjimi qeverisës ose një ligji si autoritet. Legjitimiteti përdoret: kur përshkruhet një sistem i qeverisjes, sektori privat dhe vetë shoqëria ku qeveria mund të gjeneralizohet në kuptimin e vetë më të gjërë në sferën e ndikimit ; diçka bëhët legjitime kur dikush e miraton atë. Çështjet e legjitimitetit janë të lidhura me atë të pëlqimit (sigurimi i miratimit ose pajtimit, sidomos dhe posaçërisht pas një konsiderate të menduar mirë). Për shembull, një institucion perceptohet si legjitim në qoftë se miratimi për atë institucion që është i përgjithshëm në mesin e atyre njerëzve i nënshtrohen autoritetit të tij. Legjitimiteti konsiderohet një kusht themelor për sundim, pasi që argumentohet se pa një dozë minimale të legjitimitetit, një qeveri do të has në pengesa të shpeshta apo do të rrëzohet në një afat më të gjatë. Në anën tjetër, qeveria nuk është legjitime përveç nëse nuk drejtohet me pëlqimin e të qeverisurit.. 34

35 Parimet CLASP Prandaj ndikimi legjitim në politika bazohet në ndryshimin e sjelljes në sferën e ndikimit të sistemit të bazuar në ndryshimin e koncensusit të qytetarëve të vetë. Në ndikimin e politikave legjitimiteti shikon se sa legjitim apo përfaqësues jeni ju ose organizata e juaj në marrjen e një pozite të caktuar. Gjithashtu shikon se si i keni përfshirë njerëzit në emër të të cilëve ju keni lejën që të flisni. Qeveritë dhe sektori komercial gjithnjë e më shumë i kushtojnë vëmendje legjitimitetit të lobistëve dhe atyre që drejtojnë fushatat. Për të qenë organizata e juaj legjitime, ju duhet ta hartoni procesin e ndikimit të politikave asisoji që të realizohet: nga përfituesit dhe të margjinalizuarit; me përfituesit dhe të margjinalizuarit; Treguesit e legjitimitetit përfshirja e klientelës tuaj në planifikim dhe implementim, por edhe në monitorim dhe vlerësim; përfshirja e përfituesve në planifikim dhe implementim, por edhe në monitorim dhe vlerësim; pozicionimi i përbashkët; takimet përgatitore dhe për komente të cilave mund t i referohemi si vetëdijësuese; buxhetimi për legjitimitet nga përfituesit dhe të margjinalizuarit, duke garantuar përfshirjen paraprake në përkufizimin e pozitës së politikave, dhe reagimit në rezultatet e arritura. Kjo do të thotë përfshirje të përfituesve që nga fillimi i procesit (planifikimi). Në kapitullin e 7 (Pjesëmarrja e Përfituesve), dhe në të 8-in (Strategjia me Porosinë e Hershme) ka më shumë informata se si të përfshihen përfituesit. Megjithatë, në këtë pikë ne do të rekomandonim që përfituesit të jenë gjithnjë e më shumë përgjegjës për pjesët e procesit të ndikimit në politika përgjatë tërë ndërhyrjes apo intervenimit tuaj. Fondacioni Turk për luftë kundër erozionit të dheut, Turqi dhe Avalon, Serbi 1 Legjtimiteti bazohet në përfshirjen e vullnetarëve dhe përfituesve në peticione ose hulumtime, dhe në prezantimin e raportit prej njërit nga ta. Regjistrimi i OJQ-së garanton prezencën e një bordi dhe anëtarëve të përfshirë si klientelë. Fondacioni Turk për luftë kundër erozionit të dheut (fondacioni TEMA) ka punuar me vullnetarë për t i mbledhur një milion nënshkrime. Asociacioni ambiental Avalon Serbia dhe Gratë e Bashkuara nga Banja Luka kanë realizuar një hulumtim në 13 komuna të B&H verilindore të fokusuar në 20 femra për komunë në anketë. Qëllimi kryesor i projektit ishte që të informohen femrat nga zonat urbane dhe rurale për të drejtat e tyre sociale dhe për t i fuqizuar ato që t i shfrytëzojnë këto të drejta. Raporti u prezantua në një takim publik nga përfaqësuesit e grave në këtë hulumtim. (Shembull mbi legjitimitetin) 1 Shih gjithashtu konsultimi i përfituesve 35

36 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Llogaridhënia: Si mund të jeni transparent ndaj palëve në interes? Llogaridhënia është një koncept në etikë dhe qeverisje me disa kuptime. Shpesh përdoret si sinonim me disa koncepte siç janë përgjegjësia, transparenca, përgjegjshmëria, fajësia, obligimi dhe termat e tjerë që shoqërohen me pritshmërinë e dhënies së llogarisë. Si një aspekt i qeverisjes, ka qenë temë qendrore e diskutimeve të ndërlidhura me problemet në sektorin publik, jo-përfitues dhe privat si dhe në botën e korporatave. Në rolet e lidershipit, llogaridhënia është mirënjohje dhe supozim personal i përgjegjësisë për veprime, për të sqaruar dhe për të qenë i përgjegjshëm për pasojat që mund të rezultojnë. Kjo mbulon produktet, vendimet dhe politikat duke përfshirë administrimin, qeverisjen dhe implementimin në kuadër të rolit që përfshin obligimin për të raportuar. Llogaridhënia është mënyra për t iu dëshmuar të gjitha palëve me interes se ju jeni të besueshëm si një organizatë apo si një person. Kjo dëshmi duhet të jetë e hapur për palët e juaj në interes. Në përgjithësi dallohet llogaridhënia e pasme dhe e përparme. Llogaridhënia e pasme merr parasysh konsultimet dhe përfshirjen e klientelës tuaj, përfituesve, anëtarëve dhe bordit ose aleancës. Në mënyrë që ta kuptoni se duhet të organizoni takime në nivele të ndryshme, në mënyrë që ta keni një mandat, përgatitni pozicionet dhe reagimin në ndikimin e politikave mbi rezultatin e intervenimeve; Llogaridhënia e përparme ka të bëjë me klientelën tuaj, bordin, marrëdhëniet me palët e tjera në interes jashtë sferës suaj direkte të kontrollit, organizatën, rrjetin ose aleancën. Bën pjesë në sferën e ndikimit në të cilën ju dëshironi të bëni ndryshime në sjellje. Duhet të mbështetet me publikimin e të dhënave të verifikueshme, çertifikim objektiv, transparencë mbi anëtarësinë, buxhetin dhe shpenzimet, si dhe të jetë e hapur për botën jashtë organizatës suaj apo rrjetit. Informatat në vijim duhet të ofrohen në domenin publik në një forum me qasje të lehtë siç është një webfaqe: faktet dhe shifrat; raportet dhe kërkimet; të dhënat financiare dhe raportet e auditimit. 36

37 Parimet CLASP Lara, Bosnjë dhe Hercegovinë Lara, e cila është një organizatë e grave, organizon takimet Gratë të Mërkurën me gratë dhe zyrtarët lokal, që është një shembull i llogaridhënies me kahje teposhtë, e në këtë mënyrë dëshmi e legjitimitetit. Kur ato paraqesin raporte dhe fakte duke ofruar dëshmi për kredibilitetin mbi çështjet e debatuara me zyrtarët, atëherë kjo paraqet llogaridhënie me kahje nga lartë. Donatorët dhe bordi i LARA-së pranojnë raporte çdo 6 muaj mbi të gjithë progresin dhe financat -llogaridhënie me kahje nga lartë- të cilat gjithashtu janë të publikuara në webfaqe për publikun më të gjërë, anëtarët dhe përfituesit që paraqet llogaridhënie më kahje teposhtë. (Shembull i llogaridhënies) Treguesit e llogaridhënies kredibiliteti i juaj mund të dëshmohet përmes deklaratave publike të cilat mund të mbështetën me të dhëna të verifikueshme, fakte dhe raporte të kërkimit; legjitimiteti i juaj mund të dëshmohet me informata mbi përfituesit, klientelën dhe bordet; përfshirja e përfituesve mund të dëshmohet me anë të aktiviteteve të ndërlidhura të cilat janë publike; të dhënat e juaja financiare janë publike, të shëndosha dhe transparente; ju buxhetoni për llogaridhënie. 37

38 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Orientimi në shërbime Orientimi në shërbime është më shumë se thjeshtë ofrimi i një shërbimi, është gjithashtu qëndrimi i juaj kur ndikoni në politika, dhe në këtë mënyrë përfaqëson edhe përfituesit tuaj. Ka të bëjë që ju ta merrni rolin e një lideri. Gjithashtu ka të bëjë me qëndrimin tuaj ndaj caqeve politike duke e respektuar integritetin e tyre personal dhe duke përmbushur një pjesë të nevojave të tyre. Prandaj, orientimi në shërbime ka origjinën në teorinë mbi lidershipin e shërbyesve në të cilën lideri ka një qëndrim shërbyes në shërbimin e pasuesve të tij për shkak të një të mire më të madhe. Lideri shërbyes është pikë së pari shërbyes. Fillon me ndjenjën e natyrshme që dikush dëshiron të shërbejë, të shërbejë i pari. Pastaj zgjedhja e vetëdijshme e çon atë drejt aspiratës për të udhëhequr. Ai/ajo dallon plotësisht nga personi i cili është lider së pari. Ndryshimi manifestohet vetvetiu në kujdesin e tregua nga shërbyes-së pari i cili sigurohet se nevojat me prioritet të lartë të njerëzve të tjerë janë duke u shërbyer. (Greenleaf, 1970) Megjithatë, gjatë ofrimit të shërbimeve për të gjitha palët në interes të përfshira, siç janë përfituesit, vullnetarët, klientela, caqet politike, kompanitë dhe komuniteti i donatorëve, është me rëndësi që të mos i dëshpëroni ata, thjeshtë duke i ndjekur disa rregulla të mirësjelljes. Këto janë fusha me ndjeshmëri kulturore dhe natyrisht munden që të ndryshojnë dukshëm në vende dhe regjione të ndryshme, si dhe në klasa të ndryshme sociale. Kjo do të thotë se ju duhet ta mbani fjalën. Treguesit e orientimit në shërbime Treguesit e qëndrimit: shërbeni klientelën tuaj, përfituesit ose qytetarët që i përfaqësoni; mos i trajtoni caqet tuaja si armiqë; lëreni krenarinë tuaj në shtëpi bëhuni një lider shërbyes; Treguesit e performancës: bëni atë që premtoni, d.m.th. ofroni faktet e premtuara, detajet, informatat, raportet, dhe përgjigjet në pyetjet që janë relevante për klientelën tuaj dhe caqet politike; bëni shërbimet tuaja me cilësi të kartë; ofroni informatat me kohë, ashtu që përfituesit të mund të përgjiegjen ndërsa caqet tuaja politike të jenë në gjendje të reflektojnë dhe t i shfrytëzojnë informatat. 38

39 Parimet CLASP Aksioni i Grave, Mal i Zi Aksioni i grave ka kontribuar në raportin MDG 3 nga Mali i Zi duke marrë pjesë në hartimin e një raporti rreth pozitës së grave, sfidave dhe planeve të tyre. Ishte një raport i hollësishëm, zyrtar dhe konkret i ofruar në kohë të duhur. Orientimi në shërbime është treguar në përshkrimin e saktë të rolit të Aksionit të Grave:as më pak e as më shumë. Raporti i shtoi vlerën një raporti zyrtar të KB-së dhe u ofrua me kohë. (Shembull i Orientimit në shërbime) 39

40 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Fuqia Fuqia mund të përkufizohet si aftësi për ta arritur një qëllim: se a është e mirë apo e keqe varet nga mënyra se si i shfrytëzoni fuqitë që i keni. Martin Luther King Fuqia është një pjesë integrale e jetës, por megjithatë fuqia del të jetë një temë e vështirë për t u adresuar dhe për të punuar me të. Fuqia ekziston në marrëdhëniet ndërmjet njerëzve, ndërmjet organizatave, në miqësi dhe marrëdhënie, në martesë, në rrjete dhe aleanca, në parti politike dhe mëse e sigurtë në dinamikën e politikës. Fuqia mund të duket veçanërisht monolitike dhe e pathyeshme për njerëzit që kanë jetuar nën regjime që e mohojnë ose e ndalojnë pjesëmarrjen qytetare. Përvoja e jonë ka treguar se njerëzit e angazhuar në politikë për herë të parë, dhe më shumë aktivistët sezonal, shpesh e shohin fuqinë si të rrezikshme dhe të pandryshueshme. Një perspektivë e tillë një dimenzionale mund ta paralizojë analizën efektive dhe veprimin. Në realitet, fuqia është edhe dinamike dhe multidimenzionale, duke ndryshuar varësisht prej kontekstit, rrethanave dhe interesit. Shprehjet dhe format e saj mund të sillen prej dominimit dhe rezistencës e deri të bashkëpunimi dhe transformimi. Ky është një lajm i mirë. Sidoqoftë, programet që promovojnë ndikimin e politikave rrallëherë inkorporojnë një kuptim të fuqisë mbështetëse të marrëdhënieve dhe interesave përkundër rëndësisë që analistët ia mveshin këtyre dinamikave. Pamundësia për tu përballur me kompleksitetin e fuqisë mund të çojë në mundësitë e dështuara dhe zgjedhjet e dobëta strategjike. Për më keq, mund të jetë e rrezikshme dhe kundërproduktive jo vetëm për avokuesit, por edhe për donatorët dhe të tjerët që promovojnë zhvillimin dhe demokracinë. Ekspertët dhe praktikuesit në fushat e zgjidhjes së konflikteve dhe ndërtimit të demokracisë e theksojnë gjithnjë e më shumë rëndësinë e fuqisë inkorporuese në analizën dhe veprimet e tyre. Demistifikimi dhe zbulimi i shumë fytyrave të fuqisë do të ju jap shansën që të merreni me fuqinë në një mënyrë të vetëdijshme dhe të përgjegjshme. Ne e shikojmë fuqinë si një forcë individuale, kolektive dhe politike që mundet t i dëmtojë ose fuqizojë qytetarët dhe organizatat e tyre. Është një forcë e cila në mënyrë alternative mund të ndihmojë, shpejtojë ose ndalojë procesin e ndryshimit të promovuar përmes ndikimit të politikave. Katër nivelet e fuqisër Fuqia këtu do të thotë se ju duhet ta dëshmoni se sa jeni të fuqishëm në kuptim se sa njerëz i përfaqësoni dhe sa jeni të sigurtë përkitazi me çështjen e juaj të ndikimit të politikave. Është e dobishme që ta analizoni fuqinë duke i shikuar katër nivelet e fuqisë, duke u bazuar në mësimet e Gandit: 40

41 Parimet CLASP Fuqia nga Lartë është forma më e përhapur e fuqisë. Ka shumë asociacione negative për njerëz siç janë represioni, forca, shtrëngimi, diskriminimi, korrupsioni dhe abuzimi.. Në këtë aspekt fuqia shihet si një lloj i marrëdhënies fito-humb. Posedimi i fuqisë përshin edhe marrjen e saj nga dikush tjetër, e pastaj përdorimi i saj për të dominuar ose për t i parandaluar të tjerët nga përfitimi i saj. Në politikë, ata që i kontrollojnë resurset dhe vendimmarrjen kanë fuqi mbi ata të cilët nuk e posedojnë atë, të pafuqishmitë. Kur njerëzve iu mohohet qasja në resurse të rëndësishme siç është toka, kujdesi shëndetësor dhe puna, atëherë fuqia nga lartë e nxit pabarazinë, padrejtësinë dhe varfërinë. Në mungesë të modeleve dhe marrëdhënieve alternative, njerëzit e përsërisin modelin e fuqisë nga lart në marrëdhëniet e tyre personale,komunitetet dhe institucionet. Kjo gjithashtu vlen edhe për njerëzit që vijnë nga grupet e margjinalizuara ose të pafuqishme. Kur ata fitojnë fuqinë në pozitën e lidershipit, ata ndonjëherë e imitojnë tiranin. Për këtë arsye, avokuesit nuk mund të presin që përvoja e të qenurit i përjashtuar i përgatit njerëzit që të bëhën lider demokratik. Format e reja të lidershipit dhe vendimmarrjes duhet të përkufizohen shumë qartë, të mësohen dhe të shpërblehen në mënyrë që të promovohen forma më demokratike të fuqisë. Praktikuesit dhe akademikët kanë hulumtuar për mënyra më bashkëpunuese të ushtrimit dhe shfrytëzimit të fuqisë. Tri alternativat tjera që janë: fuqia Me, fuqia Te dhe fuqia nga brenda, ofrojnë mënyra pozitive të ish fuqisë shtypëse që krijon mundësi të formimit të marrëdhënieve më të barabarta. Duke e afirmuar kapacitetin e njerëzve që të veprojnë në mënyrë kreative, ato ofrojnë disa parime themelore për zhvillimin e strategjive fuqizuese në intervenimin e juaj të ndikimit në politika. Fuqia Me i referohet gjetjes së një baze të përbashkët në mesin e interesave të ndryshme dhe në ndërtimin e fuqisë kolektive. Bazohet në mbështetje të ndërsjellë, solidaritet dhe bashkëpunim, fuqi me talentë të shumëfishtë individual dhe njohuri. Fuqia me mund të ndihmojë në ndërtimin e urave në mes të interesave të ndryshme për ta transformuar ose zvogëluar konfliktin social dhe për të promovuar marrëdhëniet e barabarta. Grupet avokuese kërkojnë për aleanca dhe të ndërtojnë koalicione duke u bazuar në nocionin e fuqisë me. Fuqia Te i referohet potencialit unik të çdo personi që ta formësoj jetën dhe botën e tij/saj. Kur bazohet në mbështetje të ndërsjellë, ajo i hapë mundësitë e veprimit të përbashkët, ose fuqisë me. Arsimimi i qytetarëve dhe zhvillimi i lidershipit për ndikim të politikave bazohet në besimin se çdo individ ka të drejtë ta bëjë dallimin. Fuqia nga brenda i referohet ndjenjës së personit mbi vetëdijën dhe vetë-njohjen. Përfshin aftësinë për t i njohur dallimet individuale duke i respektuar të tjerët. Fuqia nga brenda është kapaciteti për të imagjinuar dhe për të pasur shpresë. E afirmon kërkesën e përbashkët njerëzore për dinjitet dhe përmbushje. 41

42 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Shembuj të katër niveleve të fuqisë Fuqia nga lart: çdokush në një pozitë formale të hierarkisë në shoqëri, siç është presidenti, lideri politik ose kryesuesi i një organizate. Fuqia Te: të gjitha kërkimet dhe raportet e përmendura janë shembuj të saj. Fuqia Me: të gjitha konsultimet e përfituesit, bashkëpunimi me vullnetarë, ndërtimi i aleancave dhe rrjeteve, përfshirja e bordeve dhe klientelës janë shembuj të kësaj. Fuqia nga brenda: fuqia e besimit në porosinë e juaj, dhe fuqia për t i bindur të tjerët. Treguesit për NP të bazuar në fuqi Fuqia nga lartë: pozita që e keni në shoqëri, një organizatë ose në politikë, që më së shpeshti referohet si e vetmja fuqi bazë, e rrit dhe e mban imazhin e organizatës tuaj dhe raportet e saj me klientelën dhe përfituesit; Fuqia me: përfituesit dhe aleatët tuaj, puna së bashku në veprime të përbashkëta dhe të harmonizuara, një mënyrë më e fuqishme e punës se sa të bërit gjithçka vetë ju, dhe pjesëmarrja ose bashkëpunimi me rrjete dhe aleanca në çështjet e juaja të NP-së; Fuqia te: njohuria e juaj mbi temën e politikave dhe zhvillimi i kërkimeve të bazuara në prova me përfshirje të përfituesit; Fuqia nga brenda: qëndrimi i juaj, siguria dhe vetëbesimi, dhe posedimi i një stili të lidershipit shërbyes të punës si një krijues i rrjeteve dhe si ndikues i politikave; Buxhetimi për përgatitjen dhe fuqizimin e bazës së fuqisë suaj, përmes ndërtimit të rrjeteve dhe aleancave, komunikimi dhe transparenca mbi webfaqe, kërkime, etj. Në pjesën përfundimtare të doracakut ekzistojnë një numër i instrumenteve dhe kornizave për hartimin dhe analizimin e fuqisë dhe interesave. 42

43 Parimet CLASP KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Duke parë rastet e ndryshme të prezantuara nga anëtarët e TACSO-së, bëhët e qartë se shumica e organizatave i shfrytëzojnë disa parime të CLASP-it. Ky kapitull ju ndihmon që të vetëdijësoheni se cilat parime i shfrytëzoni ju, në mënyrë që t i shfrytëzoni ato qëllimisht, si dhe ato në të cilat duhet të punoni më tepër. Duke i analizuar mënyrat e juaja të punës në bazë të CLASP-it, ju do ta bëni ndikimin tuaj në politika menjëherë më efektiv. Përdorimi i parimeve të CLASP-it në të gjitha përgatitjet për NP dhe ofertat e juaja do t ju bëjnë më të përgatitur në shumicën e situatave. Është në qendrën e Ciklit të NPsë dhe duhet të zbatohet në çdo hap të Ciklit të NP-së. CLASP-i duhet të jetë pjesë e përgatitjeve tuaja ose kur përgatiteni për një bashkëbisedim lobues, kontakt mediatik apo takim me ekspert. Kundërshtarët gjithmonë provojnë të ju zënë në një pikë të dobët, prandaj duhet të jeni të përgatitur. Buxhetimi për parime të CLASP-it është qenësor për çdo ndikim efektiv të politikave dhe të bazuar në CLASP. Organizatat shpesh thjeshtë harrojnë që të planifikojnë buxhet për gjërat që e mbështesin ndikimin e politikave të bazuara në CLASP. Në qoftë se nuk i krijoni mënyrat dhe nuk dëshmoni se keni nevojë për mënyra që mbështesin ndikimin tuaj në politika, mungesa e buxhetit është dëshmi që ju nuk e merrni CLASP-in seriozisht dhe kjo pastaj e dëmton kredibilitetin tuaj, legjitimitetin, llogaridhënien, shërbimin dhe fuqinë bazë. Ndërsa buxhetimi i i bazuar në CLASP, përkundrazi e mbështet ndikimin tuaj në politika. PYETJET për reflektim të mëtejmë Kur mendoni për kundërshtarët tuaj ose caqet politike njerëzit në të cilët dëshironi që të ndikoni cili do të ishte dallimi nëse i shfrytëzoni parimet CLASP, në krahasim me intervenimet e organizatave të tjera që NUK e shfrytëzojnë CLASP-in? Dhe pse? Si mund t i bindni menaxherët tuaj dhe organizatat donatore për të krijuar një buxhet për ndikimin e politikave të bazuar në CLASP? Si mund t i tregoni botës së jashtme audiencës tuaj se puna e juaj bazohet në CLASP? Çka do të shfrytëzonit dhe kur? 43

44 Prezantim i Ciklit të Ndikimit në Politika

45 Prezantim i Ciklit të Ndikimit në Politika Prezantim i ciklit të ndikimit në politika Një cikël është rruga të cilën ju mundeni dhe duhet ta ecni në mënyrë të përsëritur; atëherë do të kënaqeni plotësisht me pamjen. Ger Roebeling, MDF Ky doracak është i përpiluar përgjatë kornizave të Ciklit të Ndikimit në Politika (CNP). Cikli i ndikimit në politika ka një numër të hapave që ndërlidhen dhe produkteve apo përfundimeve që duhet arritur pas çdo hapi. Kjo plotësohet nga mjetet për t i arritur këto përfundime. CNPja është e paraqitur më poshtë: Identifikimi i çështjes së politikave Vlerësimi Vlerësimi i përfundimit Përkufizimi i çështjes së politikave Gjetja e fakteve Dërgimi i porosisë përfundimtare Lindja e porosisë së hershme Përgatitja e përfundimeve Plani i harmonizuar i veprimit Ndërtimi i aleancave Në fushat e portokallta do t i gjeni produktet apo përfundimet, ndërsa në fushat e kaltërta do të gjeni se çka ju nevojitet të bëni për t i marrë produktet apo përfundimet. Produktet janë blloqet mbi të cilat ju ndërtoni intervenimin tuaj të ndikimit në politika, kurse gjërat të cilat duhet t i bëni janë sikur betoni që i mban së bashku. Në këtë doracak do t i prezantojmë produktet dhe atë që duhet bërë për të arritur atje. Patjetër, se kjo plotësohet nga mënyra se si arrini te këto produkte duke prezantuar një numër të instrumenteve dhe qasjeve. Mënyrat e shfrytëzimit të këtyre instrumenteve dhe qasjeve në trajnime ose punëtori të planifikimit janë të prezantuara në Pakon e Instrumenteve në këtë doracak. Në pjesën e dytë të këtij doracaku ne do të fokusohemi para së gjithash në përgatitjet dhe planifikimin e ndikimit të politikave, që paraqet kuadrantin e parë të ciklit. Në pjesën e tretë ne do ta shohim kuadrantin e dytë dhe në pjesën e katërt do të diskutohen kuadrantët e tretë dhe të katërt. 45

46 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Shfry tëzimi i ciklit të ndikimit në politika Një cikël sikur se CNP ofron për lexuesin strukturën dhe një udhëzues të dobishëm. Në çdo stad ju dini çka duhet bërë dhe në cilën sekuencë të bëni atë. Sidoqoftë, si në çdo cikël, ashtu edhe në Ciklin e Ndikimit në Politika është një përfaqësim grafik i një procesi kompleks dhe shpesh iracional. Procesi është jo-linear në çdo hap të tij. Kjo do të thotë se do t ju prezantohen një numër i instrumenteve në një sekuencë të veçantë. Për shembull, në njërin hap do të dilni me një porosi të hershme dhe ne do t i prezantojmë mënyrat për të arritur atje, duke prezantuar elemente të konsulencës me përfituesit, analizës së palëve në interes dhe hartimit të procesit të politikave. Këto prezantohen në një mënyrë lineare, por derisa kaloni nga një instrument në tjetrin ju do të duhet t i rivizitoni instrumentet paraprake dhe rezultatet që burojnë nga shfrytëzimi i tyre. Kështu ju mund ta identifikoni një çështje të politikave shumë më herët, por me informatat shtesë që i merrni nga analiza e përfituesve dhe palëve në interes ju mund ta ridefinoni çështjen e politikave. Në disa raste do ta vërejmë këtë proces të shkojë para dhe prapa përgjatë ciklit. Megjithatë, në këtë pikë është me rëndësi ta theksojmë se cikli është një mënyrë e dobishme për t i kapur proceset, por në asnjë mënyrë nuk është një mostër e saktë e procesit të planifikimit, monitorimit dhe vlerësimit të çdo intervenimi në ndikimin e politikave. Në qendër të CNP-së gjendet CLASP-i. Arsyea për këtë është se në çdo stad të intervenimit tuaj, qoftë në planifikim, implementim apo vlerësim, ju duhet të kontrolloni nëse akoma i plotësoni parimet e CLASP-it. Një çështje madhore është, për shembull se ju vazhdoni t i konsultoni përfituesit dhe t i përfshini ata në intervenim në një mënyrë apo tjetër. Nëse jo, atëherë do të keni një zbrazëtirë në legjitimitet. Kjo zbrazëtirë është identifikuar shpesh herë. Ne do të përkujdesemi që kjo të vazhdojë të nënvizohet në fillim të çdo kapitulli, kur shënojmë pjesën e ciklit në të cilin ndodhemi. 46

47 Prezantim i Ciklit të Ndikimit në Politika Arsyetimi prapa Ciklit të Ndikimit në Politika Ekzistojnë dy arsye për një cikël të strukturuar si CNP-ja: Në shumë raste, organizatat i fillojnë aktivitetet e ndikimit në politika pa një planifikim adekuat Organizatat që i ndërmarrin intervenimet e ndikimit në politika shpesh nuk hartojnë ndonjë strategji për t i kuptuar rezultatet e synuara ose madje edhe ndikimin e aktiviteteve dhe nuk bashkëpunojnë në mënyrë efektive mbi rezultatet. Problemet e njejta mund të identifikohen për menaxhimin e projektit. Problemi fundamental është se natyrisht kur një problem i caktuar identifikohet së pari, organizatat nguten drejt gjetjes së zgjidhjeve dhe realizimit të aktiviteteve me qëllim të zgjidhjes së problemit. Vetëm mendoni se sa herë i keni parë organizatat në projektet e tyre dhe në intervenimet e tyre në ndikimin e politikave të kërcejnë nga identifikimi i çështjeve të politikave në dërgimin e porosisë përfundimtare pa kaluar nëpër hapat e tjerë. Shfrytëzimi i CNP-së ju shtyen që të mendoni për planifikim, mirëpo gjithashtu edhe që t i mbani pranë përfituesit tuaj si dhe gjërat siç janë buxhetimi për ndikimin e politikave, monitorimin dhe vlerësimin.. Shumë organizata bëhën të vetëdijshme që intervenimi i ndikimit në politika është pjesë e një strategjie më të madhe zhvillimore Sipas përvojës sonë shumë intervenime të ndikimit në politika bëhën në izolim të plotë nga llojet tjera të intervenimeve që funksionojnë drejt arritjes së qëllimit të njejtë ose ato ndalen në pikën ku ndryshimi i vërtetë nuk është arritur ende. Për shembull kalohet një ligj, por nuk ndiqet implementimi i tij. Në kapitujt e ardhshëm do të njoftoheni me metodat e planifikimit, prej të cilave më e rëndësishme është Teoria e Ndryshimit. Teoria e Ndryshimit ju mundëson që ta kuptoni intervenimin e një ndikimi në politika në kontekstin më të gjërë të intervenimeve të tjera për të arritur ndryshimin e vërtetë në jetët e përfituesve. 47

48 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Cikli i ndikimit në politika ndihmon në fillimin e një çështjeje të politikave. Nuk është një udhëzues të cilin mund ta ndiqni, duke pritur që të jeni të suksesshëm pasi ta keni mbyllur qarkun në hapin e fundit. Blloqet e kuqe janë gurë kalimtar betoni, kurse çimentoja e gjelbër është puna që duhet bërë për të arritur tek blloku i ardhshëm: duke i lidhur gurët kalimtarë. Gjatë ciklit ju do t i adresoni të gjitha hapat e ndryshëm në mënyrë të përsëritur, dhe do t i përdorni të gjitha instrumentet përgjatë ciklit për të qenë të bashkërenduar dhe efektiv në ndikimin tuaj të politikave. Shfrytëzoni CLASP-in si një listë kontrolluese cilësore, dhe efektiviteti i juaj do të rritet.. PYETJET për reflektim të mëtejmë A i identifikon organizata e juaj çështjet e politikave derisa e krijon vizionin, misionin dhe strategjinë e vetë? A është e rezervuar koha dhe buxheti në organizatën tuaj për të kaluar nëpër të gjitha hapat e ciklit të ndikimit në politika? 48

49 Pjesa II Lindja e Porosisë së Hershme

50 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Hyrje : Ku jemi në ciklin e ndikimit të politikave? Në shkrimet e shenjta, e vërteta krahasohet me një fontanë të rrjedhshme; nëse uji i saj nuk rrjedh në një vazhdimësi progresive, ata do të sëmuren në ujërat e turbullta të standardeve dhe traditës. John Milton Identifikimi i çështjes së politikave Vlerësimi i përfundimeve Përkufizimi i çështjes së politikave Gjetja e fakteve Shpërndarja e porosisë përfundimtare Lindja e porosisë ë hershme Përgatitja e përfundimeve Plani i harmonizuar i veprimit Ndërtimi i aleancave Një pyetje që zakonisht dëgjohet lidhur me ndikimin e politikave është se si merret vendimi për ta bërë ndikimin e politikave mbi një çështje të caktuar? Si vendos Amnesty International që ta ndërmarrë fushatën mbarëbotërore mbi të drejtat e grave, ose si vendos Fair Food që të lobojë për një prodhim të qëndrueshmë të sojës? Si vendosni që t i filloni politikat dhe sjelljet me ndikim lidhur me qasjen në dokumentet zyrtare në Kosovë ose si i provoni dhe ndikoni te palët në interes që të kemi një implementim më të mirë të ligjeve që mbrojnë gratë nga dhuna familjare në Bosnjë dhe Hercegovinë? 50

51 Birth of the Early Message Realisht nuk ekziston një përgjegje e thjeshtë në këtë pyetje. Sidoqoftë, ky është hapi fillestar drejt punës në ndikimin e politikave. Disi ju keni vendosur se ekziston një situatë që duhet të ndryshohet përmes ndryshimit të politikave ose ndryshimit të sjelljes së vendimmarrësve. Dhe ju keni vendosur se do të punoni në këtë drejtim, në vend të ose përveç mënyrave të tjera të punës në këtë çështje. Për shembull, në rastin e lartpërmendur të dhunës familjare ju gjithashtu mund të punoni në drejtim të ndihmës psikosociale për gra, ose punoni që t i arsimoni gratë edhe mëtej në mënyrë që ato ta kenë përspektivën e tregut të punës për t u bërë ekonomikisht të pavarura. Kjo nuk do ta përfshinte vetë ndikimin e politikave. Ne do të fillojmë duke e zbuluar se si mund ta identifikoni dhe përkufizoni një çështje të politikave. Është me rëndësi që ta mbani në mend natyrën komplekse dhe të ngurtë të këtyre hapave. Identifikimi nuk shfaqet thjeshtë asnjëherë, dhe as nuk është një proces i pastër racional që mund të vendoset në instrumente dhe qasje. Ne do t i prezantojmë burimet më të shpeshta të identifikimit (kapitulli 5). Pastaj do ta prezantojmë një mënyrë për definim të mëtutjeshëm të çështjes së politikave përmes Teorisë së Ndryshimit (kapitulli 6). Kjo metodologji planifikuese do të ju ndihmojë përgjatë ciklit. Lindja e porosisë së hershme është një rafinim i mëtejmë i çështjes së politikave dhe është esenciale për të filluar hartimin e strategjive me to. Ne do të kalojmë nëpër një numër të hapave esencial: konsultimi i përfituesve (kapitulli 7), analiza e palëve në interes (kapitulli 8) dhe hartimi i procesit të politikave (kapitulli 9). Ju duhet të kaloni para dhe prapa nëpër këto hapa për ta pasur një pasqyrë të qartë mbi çështjen e politikave: porosinë e hershme. Manifestimi i ditëve të OJQ-ve 2011, Pulë, Kroaci 51

52 Identifikimi i çështjes së politikave

53 Identifikimi i çështjes së politikave Rëndësia e këtij hapi Në qoftë se do të pastroheshin dyert e perceptimit, njeriut gjithçka do ti dukej ashtu siç është, pakufishme. Sepse njeriu është i mbyllur në vete, derisa nuk i sheh të gjitha gjërat përmes të çarave të ngushta të guaskës së vetë. William Blake Kredibiliteti i referohet komponentës objektive dhe subjektive të besueshmërisë së një burimi apo porosie. Prandaj kredibiliteti është një përzierje e besimit (të bazuar më shumë në faktorë subjektivë, por mund të përfshijë edhe masa objektive siç është besimi i krijuar si kërkimet dhe faktet), Ekspertiza gjithashtu referohet si provë e bazuar në avokim (që ngjashëm mund të perceptohet subjektivisht, por gjithashtu mund t i përfshijë karakteristikat relativisht objektive të burimit ose porosisë (p.sh. kredencialet, çertifikimi ose cilësia e informatave) dhe së fundi edhe karizmën e personave dhe atraktivitetin fizik (i cili është vetëm faktor subjektiv). Është bërë një temë e rëndësishme që nga mesi i viteve të 90-ta, duke qenë se interneti gjithnjë e më shumë është bërë një burim i informatave edhepse jo të gjitha informatat janë të besueshme. Në një moment të kohës ju qëllimisht mund të vendosni që të intervenoni duke i i ndikuar politikat. Qoftë si një rezultat i një procesi pak a shumë racional, një pengese që iu del në rrugë ose përndryshe duke u bazuar plotësisht në ndjenja. Mirëpo, ende nuk ekziston asnjë qartësi se në çka do të fokusoheni ose si dhe më kënd do ta bëni atë. Për të qenë në gjendje që të filloni ta bëni atë, ju do të duhet ta përkufizoni çështjen edhe më tutje. Shembull i identifikimit të çështjes së politikave Nyjet sanitare janë një problem në zonat rurale të Ukrainës si pasojë e dëmtimit të sistemit të ujësjellësit dhe kanalizimit pas rënies së komunizmit, dhe përdorimit të gropave septike në fshatrat me popullatë të dendur. Uji i pijshëm është i ndotur dhe foshnjet vdesin nga sëmundja e gjuhës së kaltër (ethet katarale). Zgjidhja është instalimi i toaleteve ekosanitare një sistem i mbyllur në të cilin mbetjet grumbullohen në kontejnerë dhe shfrytëzohen si pleh fertilizues pas procesit të fertilizimit. Për fat të keq, këto eko-toalete nuk mund të ndërtohen në vend për shkak se mungon çfarëdo rregullore. Kështu që tani duhet të vendosni: t i ndryshoni politikat dhe rregulloret që ndërlidhen me ujësjellës dhe kanalizim në Ukrainë, ose të gjeni një zgjidhje tjetër praktike në kuadër të kufijve ligjor. 53

54 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Së dyti, intervenimet e ndikimit të politikave kërkojnë zgjidhje në një shkallë më të madhe dhe për problemet komplekse në shoqëri. Suksesi i intervenimit të politikave tuaja varet nga mënyra e përzgjedhjes së çështjes suaj, me kënd e bëni përzgjedhjen, kush tjetër kujdeset për çëshjten e juaj dhe sa mirë kuptohet kjo çështje nga të gjithë. Të gjitha faktet tregojnë për rëndësinë e këtij hapi në marrjen e një vendimi të vetëdijshëm për ndikimin në politika. Kjo nuk është e lehtë, është një punë serioze dhe duhet të kryhet sa më mirë. Në organizata, procesi i identifikimit dhe përkufizimit të çështjes së politikave (kapitulli i ardhshëm) në shumë raste shkojnë krahas njëri me tjetrin Sidoqoftë, ne i kemi ndarë qëllimisht ato për të treguar se vendimi mbi ndikimin në politika është diçka që ju e bëni në mënyrë të vetëdijshme dhe gjithashtu e planifikoni me vetëdije. Ky nuk është një aktivitet anësor por është një pjesë e një qëllimi më të madh, siç është treguar në këtë doracak. Ju duhet të siguroheni që ta keni mëbshtetjen e të tjerëve në kuadër të organizatës tuaj, sidomos drejtorëve, menaxherëve dhe bordit. Siç do të shihet në pjesën e mbetur të doracakut, ndikimi në politika merr kohë, kushton para dhe rezultatet e saj janë afatgjata dhe mjaft vështirë për t u matur. Prandaj do të ju nevojitet mbështetja e tyre: vendimi i tyre i vetëdijshëm. 54

55 Identifikimi i çështjes së politikave Disa mënyra për identifikimin e një çështjeje Identifikimi i një çështjeje të poltikave është një hap i rëndësishëm. Arsyet për fillimin e një iniciative për ndikimin në politika mund të ndryshojnë. Mund të jetë një çështje personale, ose mund të ndodhin pengesa programore, ose mund të ndryshojnë rregullat e politikave të cilat kanë ndikim në implementimin e aktiviteteve tuaja. Në aspektin më të gjërë, ju mund ta ndani ndikimin e poltikave si: një aktivitet institucional; një rezultat i vendimeve specifike të politikave dhe shkeljet ose mungesa e plotësimit të të drejtave të njeriut dhe të qytetarëve. Ndikimi në politika si një aktivitet institucional Si një organizatë, ju punoni drejt një vizioni dhe misioni të caktuar, si dhe kontribuoni në këtë drejtim duke implementuar aktivitete të caktuara si pjesë e strategjisë suaj në projektet dhe programet tuaja, ku synoni që të kontribuoni për misionin dhe vizionin. Në përgjithësi ju keni një teori se si ndodhin ndryshimet në kontekstin tuaj dhe mbi temat në të cilat ju jeni duke punuar. Një hap në atë teori të ndryshimit mund të jetë ndikimi në politika dhe ndryshimi i sjelljes së vendimmarësve. Në këtë mënyrë ju do ta shihni ndryshimin duke ndodhur, ju do të besoni se politikat dhe vendimmarrësit duhet të ndryshojnë. Nëse keni bërë një zgjedhje të vetëdijshme për ta ndërmarrë një ndikim të tillë në politika dhe për ta ndryshuar sjelljen si një organizatë, si një mënyrë për ta arritur misionin dhe vizionin tuaj, atëherë kjo do të shndërrohet në një aktivitet institucional. Për shembull, një program mbi sigurinë e ushqimit mund ta shtrojë nevojën që t i adresoni mënyrat e reja të sigurimit të ushqimit, si dhe mbrojtjes më të mirë të fermerëve lokal përmes ndryshimit të politikave në nivelin lokal dhe ndërkombëtar. Pika e rëndësishme për këtë doracak është se ju do ta merrni një vendim të vetëdijshëm për ta fokusuar punën tuaj gjithashtu në ndryshimin e politikave. Krijimi i një teorie të ndryshimit për organizatën tuaj duke u bazuar në vizionin dhe misionin tuaj ju ndihmon që të mendoni rreth strategjive, siç është ndikimi në politika, dhe pozitën e tyre në organizatën tuaj. Në kapitullin e ardhshëm do të prezantohet Teoria e Ndryshimit si një instrument planifikimi për intervenimin tuaj. Mos harroni se metodologjinë e Teorisë së Ndryshimit gjithashtu mund ta shfrytëzoni për analizimin e organizatës tuaj, vizionin e saj, mënyrën se si misioni në dukje kontribuon në vizion, si dhe strategjitë në vijim të organizatës tuaj për arritjen e misionit dhe vizionit. 55

56 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Filantropia, Serbi Filantropia ka bërë një vendim të vetëdijshëm për të ndërmarrë aktivitetet e ndikimit të politikave (avokim) për të sëmurët në gjendje terminale. Filantropia është një organizatë e bazuar në besim që është e lidhur me Kishën Ortodokse Serbe. Ata kanë punuar në ndihmën dhe mbështetjen e grupeve të ndjeshme dhe të margjinalizuara për dy dekada. Në fillim kjo kryesisht bëhëj përmes ndihmës së drejtëpërdrejtë. Kisha kuptoi se duhet punuar më shumë në mënyrë të plotë dhe proaktive për t i përkrahur të ndjeshmit dhe të margjinalizuarit. Për shkak të pozitës së tyre unike dhe me potencialin e tyre për të lokalizuar, rekrutuar dhe grumbulluar përfaqësues të palëve lokale në interes dhe partnerëve social, ata kuptuan se ishin në pozitë të mirë për ta ngritur vetëdijën mbi diskriminimin dhe stigmatizimin. Ngritja e vetëdijës mbi çështje specifike ka çuar në avokim të proceseve vendimmarrëse. Një nga mënyrat e punës së tyre është duke e theksuar më tepër pjesëmarrjen e përfituesve në proceset e vendimmarrjes, dhe gjithashtu duke ngritur kapacitetet e atyre përfituesve. Kështu që, përmbajtja e punës, sidomos për personat e ndjeshëm dhe të margjinalizuar ka qenë gjithmonë pjesë e misionit të Filantropisë. Mirëpo vendimi për të punuar në proceset e vendimmarrjes dhe avokimi aktiv për ndryshime ishte i motivuar nga ekspertiza e ndërtuar me punë dhe të kuptuarit se ndryshimi do të ndodhte kur të bëhët kjo. Një vendim i vetëdijshëm u ndërmorrë për ta pasur avokimin si një aktivitet institucional. Vendimet e politikave dhe të drejtat e njeriut Ambienti i jashtëm politik ndonjëherë ndryshon si pasojë e krijimit të rregullave dhe rregulloreve të reja, ose madje edhe e ligjeve. Kjo mund ti zë në befasi organizatat. Kur këto vendime paraqesin një pengesë, do të merret parasysh ndikimi në politika në këto ndryshime dhe pasojat e tyre. Një shembull i popullarizuar është reagimi i shumë shteteve pas sulmeve terroriste mbi Qendrën Tregtare Botërore dhe Pentagon, i njohur si 9/11. Një reagim ishte sjellja e ligjeve strikte anti-terroriste. Në shumë raste këto ligje gjithashtu ndikuan në lirinë e shoqërisë, lirinë e lëvizjes dhe lirinë e shprehjes të OSHC-ve legjitime. Prandaj shumë OSHC ishin të detyruara që të fillojnë ndikimin në politikat qeveritare në lidhje me masat kundër-terroriste. Mosreagimi i tyre do ta vënte punën e tyre në rrezik. Ekzistojnë disa organizata që ndërmarrin ndryshime të tilla, sidomos kur janë afatgjata dhe punojnë mbi këtë bërthamë të punës së tyre. Atëherë ndikimi i politikave shndërrohet në një intervenim në mesin e të tjerave dhe identifikimi i çështjes së politikave nga ana e organizatës shndërrohet në një aktivitet institucional siç u tha edhe më lartë. Shembull i identifikimit të çështjes së politikave mbi të drejtat e njeriut Shpesh dy mënyrat e identifikimit të një çështjeje të politikave fillojnë në një formë më pak racionale. Ndodh një padrejtësi dhe një person ose disa persona vendosin që ta ndërmarrin një veprim për këtë duke u bazuar në ndjenjat e tyre personale. Amnesty International filloi në këtë mënyrë, mirëpo sot është e qartë se e ka një qasje më tepër sistematike mbi identifikimin e çështjes së politikave.duke mos qenë një kategori e ndarë e identifikimit të çështjes së politikave në këtë doracak, ne e pranojmë se kjo është mënyra se si shpesh fillon! 56

57 Identifikimi i çështjes së politikave KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Në ditët e sotme ka shumë organizata që ndjejnë se duhet të punojnë në ndikimin e politikave si një shtesë në punën e tyre normale. Në anën tjetër ka shumë organizata që tashmë punojnë në ndikimin e politikave pa i emëruar ashtu. Gjëja e rëndësishme këtu është që ta kuptojmë se ndikimi në politika duhet të jetë një vendim i vetëdijshëm për një organizatë. Një mënyrë e mirë për ta kuptuar se në çfarë baze organizatat janë duke e ndërmarrë ndikimin në politika është thjeshtë duke pyetur se pse janë duke e bërë atë dhe pse besojnë që ata duhet ta bëjnë atë dhe jo dikush tjetër. Përgjegjet më të shpeshta në pyetjet pse janë: ne kemi informata nga palët në interes/përfituesit rreth problemeve; ne kemi zbuluar një problem në projektet e mëhershme; ne kemi pasur ndjenjën se diçka duhet të bëhët për këtë; ne kemi punuar në këtë çështje për një kohë të gjatë. Këto përgjegje janë shpesh të ndërlidhura me dy llojet e identifikimit të përshkruara më lartë. Sidoqoftë, në shumicën e rasteve ndikimi i parë në politika i cili ka ardhur si një aktivitet do të bazohet kryesisht në instinkt të pastër dhe ndjenjën e guximit. Identifikimi se prej nga rrjedh një çështje bëhët esencial si një pikë fillestare për identifikimin dhe formulimin e mëtejmë të një porosie ose pozicioni të parë. Pasi të elaborohet kjo më shumë, duhet të reflektoni përsëri mbi këtë pjesë. PYETJET për reflektim të mëtejmë Sa çështje të ndikimit në politika janë duke u ndërmarrë në organizatën tuaj? Sa prej tyre janë duke u ndërmarrë racionalisht si një çështje e ndikimit në politika? A keni menduar për këto çështje si çështje të ndikimit në politika? Nëse po, çka ju shtyri që t i ndërmerrni ato si një organizatë? A është kjo çështje e ndikimit në politika e ngulitur në organizatë? Dhe a është ndikimi në politika si i tillë i ngulitur në organizatë? 57

58 Përkufizimi i çështjes së politikave

59 Përkufizimi i çështjes së politikave Nëse nuk e dini se ku jeni duke shkuar, çdo rrugë do t ju çojë atje. Lewis Caroll Sapo ju kemi treguar se si e identifikoni një çështje të politikave. Tash e keni një ide abstrakte se në çka do të punoni, por kjo nuk mjafton. Ju duhet ta keni një porosi të qartë dhe konkrete. Pa një porosi të tillë është shumë vështirë që të bëni strategji dhe ta identifikoni cakun tuaj dhe mënyrën e qasjes ndaj tij. Hapi i parë që duhet të ndërmirret pas identifikimit të çështjes së politikave është që të përkufizohet çështja edhe më tutje. Derisa, në teori, identifikimi mund të jetë një ushtrim që ju e ndërmerrni vetë, si një individ apo organizatë, identifikimi i mëtejmë duhet të bëhët në mënyrë më participative. Për ta përkufizuar çështjen më shumë ne propozojmë që ta bëni një analizë kontekstuale duke i analizuar akterët, faktorët dhe organizatën tuaj. Këto elemente mund t i shfrytëzoni për ta përcaktuar një Teori të Ndryshimit. Kjo qasje do të ju ndihmojë që ta identifikoni mënyrën se si ju besoni që ndryshimi do të ndodh në raport me çështjen në të cilën jeni duke punuar dhe si intervenimet në ndryshimin e politikave janë pjesë e një strategjie më të madhe. 59

60 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Si ta përkufizojmë më tutje çështjen e politikave Siç u sqarua më lartë, CNP-ja nuk është një proces linear dhe hapat e ndryshëm nuk mund të dallohen qartë gjithmonë. Kështu, ju mund të keni bërë mjaft në rafinimin e çështjes së politikave tuaja siç u prezantua më lartë, sidomos kur çështja e politikave është pjesë e aktivitetit tuaj institucional. Në atë rast ju do ta keni bërë një analizë mjaft të hollësishme të problemeve dhe kontekstit në të cilin veproni, duke ju bërë ta shihni se për të arritur rezultate në fushën tuaj të punës, ju duhet të ndërmerrni intervenime të veçanta në ndikimin e politikave. Ne propozojmë që përkufizimi i mëtejmë i çështjes së politikave të bëhët përmes një metode të planifikimit të quajtur Teoria e Ndryshimit. Para se ta bëni një Teori të Ndryshimit ju duhet ta keni kuptuar në tërësi kontekstin në të cilin ju veproni dhe kontekstin në të cilin ju do të punoni në identifikimin e çështjes. 60

61 Përkufizimi i çështjes së politikave Analiza kontekstuale Analiza kontekstuale paraqet bazën e punës tuaj. Ajo është pika fillestare prej nga i planifikoni intervenimet tuaja në të ardhmen. Posedimi i një analize të mirë kontekstuale ju lejon që të bëni zgjedhje të informuara për intervenimet tuaja. Analiza kontekstuale e prezanton gjendjen ashtu siç është për momentin dhe siguron bazën për të menduar se si duhet të jetë ajo gjendje. Këtu ju filloni të kuptoni më tepër rreth çështjes në të cilën punoni, duke e bërë atë më të saktë, dhe duke elaboruar se çka dhe kush duhet të ndryshojë si dhe pse duhet të bëhët ky ndryshim. Një analizë kontekstuale duhet t i përmbajë së paku tre lloje të analizave të cilat ndonjëherë mund të gërshetohen. analiza e akterëve; аnaliza e faktorëve; аnaliza e organizatës tuaj. Këto analiza plotësohen me një metodologji planifikuese të quajtur Teoria e Ndryshimit. Kjo metodologji planifikuese ju ndihmon që ta përkufizoni edhe më tutje çështjen e politikave dhe si ta vendosni intervenimin tuaj të ndikimit të politikave në një kontekst më të gjërë. Një mjet i popullarizuar pjesëmarrës për ta bërë analizën kontesktuale dhe për t i grumbulluar informatat që posedoni në një mënyrë strukturale gjithëpërfshirëse është pema e problemit. Një shembull i përdorimit të saj është në pjesën përfundimtare të këtij doracaku. Është një instrument jashtëzakonisht i dobishëm edhepse duhet të drejtohet me shumë kujdes dhe subjekti i analizës duhet të jetë mirë i përkufizuar. Shpesh herë plotësohet me një pemë të objektivave. Kjo mund të jetë një instrument planifikimi shumë i dobishëm, mirëpo në faqet në vijim ju do të hasni në një qasje tjetër planifikuese të quajtur Teoria e Ndryshimit. Veçanërisht për intervenimet dikimit në politika ne do ta rekomandonim këtë qasje. Qasja e Teorisë së Ndryshimit është e dobishme sidomos për analizimin e situatave komplekse. Shpesh herë ju do të punoni në këto situata në kuptim të ndikimit në politika. Analiza e akterëve Një analizë e plotë e akterëve është e dhënë në kapitullin e Pjesëmarrjes së Përfituesve. Në atë kapitull analiza është e fokusuar në përcaktimin e akterëve më të rëndësishëm dhe më me ndikim që kanë të bëjnë dhe janë të lidhur me çështjen tuaj. Kjo i shërben dy qëllimeve që mund të gërshëtohen: me kënd do të punoni në intervenimin tuaj në planifikim dhe implementim. Si do të punoni me ata, në cilin nivel të pjesëmarrjes në planifikim dhe implementim; 61

62 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale strategjia, ose kënd do ta shënjestroni në intervenimin tuaj, me kënd do ta bëni këtë dhe si do ta bëni këtë. Në këtë fazë, në kontekstin e analizës, do të ju nevojitet ta keni një ide se kush janë palët me interes që luajnë një rol në këtë çështje. Më së miri është që të filloni t i dëgjoni palët me interes me të tjerët dhe ta fitoni një përshtypje për rolin e tyre lidhur me çështjen, ti shënoni palët me interes, ta përxaktoni ndikimin dhe rëndësinë e tyre në lidhje me çështjen në të cilën jeni duke punuar. Ju duhet ta bëni këtë analizë me të tjerët, duke përfshirë edhe përfituesit. Mënyra e përcaktimit se me kënd do ta bëni këtë, zakoonisht bazohet në njohuritë dhe përvojën tuaj mbi këtë subjekt. Pas kësaj, njohuritë dhe përvoja e juaj nuk do të jenë të mjaftueshme. Do të ju duhet të punoni me të tjerët që i plotësojnë njohuritë dhe përvojën tuaj. Gjatë realizimit të analizave të ndryshme për ta përcaktuar se me kënd do të punoni në fazën e planifikimit dhe implementimit të intervenimit tuaj dhe mënyrën se si do të punoni me ata, do të ju duhet ta bëni analizën e palëve në interes disa herë dhe kështu ta bëni atë më të plotë dhe me të saktë derisa vazhdoni përpara. Me rëndësi Bëni analizën e palëve në interes së bashku me të tjerët, sidomos me përfituesit. Vendosni se kush do të përfshihet në procesin e planifikimit dhe implementimit dhe si do të përfshiheni ju. Vendosni me ata se cilën strategji do ta shfrytëzoni për ta pasur një intervenim të suksesshëm. Analiza e faktorëve Shtylla e dytë e analizës kontekstuale është analiza e faktorëve. Këta janë faktorët që kanë gjasa ta ndikojnë organizatën tuaj dhe/ose intervenimin tuaj të ndikimit në politika në këtë çështje. Ata mund të jenë faktorë të brendshëm për organizatën tuaj, apo faktorë të jashtëm. Një instrument që përdoret zakonisht në identifikimin e faktorëve relevant është analiza PESTLA.Këta janë të gjitha llojet e faktorëve që duhet marrë parasysh kur e analizoni një kontekst. Analiza PESTLA si një formë e analizës së faktorëve gjithashtu përdoret si pjesë e analizës SWOT te rreziqet dhe mundësitë. PESTLA paraqet inicialet për Politika, Ekonomike, Sociale, Teknologjike, Ligjore, dhe Ambientale. Gjatë ndërmarrjes së një analize të tillë ju mund të humbeni shumë lehtë, dhe të përfundoni duke analizuar tepër. Prandaj, është me rëndësi që të shikohet vetëm në kontekstin relevant për çështjen. Gjatë analizës së faktorëve, çështja mund të bëhët më specifike Kështu që procesi i analizës mund të ju ndihmojë që ta përkufizoni edhe më tepër çështjen e politikave. 62

63 Përkufizimi i çështjes së politikave Analiza PESTLA është e sqaruar më tutje në Pakon me Instrumente të këtij doracaku. Analiza e faktorëve mund të plotësohet me një skanim ambiental. Një skanim i tillë është në veçanti i dobishëm kur keni një ide më specifike për intervenimin tuaj. Kjo ju lejon që t i kuptoni faktorët në kontekstin e analizës specifike të intervenimit tuaj: probabiliteti i faktorit (në qoftë se është një faktor që ka gjasa që ta ndikojë intervenimin në të ardhmen, siç janë lufta, fatkeqësitë natyrore, ose ndryshimet politike); ndikimi potencial nëse ndodh; ndikimi që ju e keni mbi faktorin. Skanimi ambiental është i sqaruar më tepër në pjesën e fundit të këtij doracaku. Analiza e organizatës suaj Kjo pjesë shpesh harrohet, por ne e konsiderojmë si një shtyllë të rëndësishme të analizës kontekstuale. Analiza e organizatës suaj ju ndihmon që ta vendosni vetën në kuadër të kontekstit, sidomos në raport me çështjen. Gjithashtu ju ndihmon që ta përcaktoni nëse jeni mjaft mirë të pozicionuar që të intervenoni duke u bazuar në aspektet e brendshme të organizatës. Si dhe ju ndihmon që t i identifikoni pengesat ose mungesën e kapacitetit për të punuar në çështje. Gjithmonë është e dobishme që ta ndërmerrni një analizë të plotë për organizatën tuaj. Sidoqoftë, koha dhe resurset shpesh herë paraqesin një problem. Përveç kësaj, nuk nevojitet për qëllime të analizës kontekstuale. Faktorët: ndikimet ekonomike, teknike, politike, socio-kulturore Të dhënat Struktura Systemet Strategjia Organizata Stili i menaxhimit Stafi Misioni Kultura Rezultatet Akterët: furnizuesit, financuesit, konkurrentët, partnerët, grupet përdoruese Modeli i Organizatës së Integruar 63

64 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Një mënyrë e dobishme për analizën e organizatës është Modeli i Organizatës së Integruar (MOI) të krijuar nga MDF. MOI është një model i cili mund të zbatohet për t i përshkruar, analizuar dhe diagnostikuar organizatat. Më poshtë është dhënë një përfaqësim grafik: Në MOI mund të gjeni elemente të ndryshme për të cilat kemi folur më lart: akterët dhe faktorët. Kjo e vendos organizatën në kuadër të kontekstit. Këta akterë dhe faktorë ndikojnë në organizatë. Organizata është e përfaqësuar si entitet që i konverton të dhënat në rezultate, dhe aspekte të ndryshme të organizatës e bëjnë këtë të mundur, ose e ngadalsojnë procesin. Misioni është gjysmë i jashtëm për organizatën duke qenë i orientuar nga jashtë dhe përmban aspekte të funksionimit të brendshëm. Një mision i mirë tregon qartë se çka duhet të bëjë një organizatë, e çka jo. Rezultati i një organizate përmban të gjitha produktet dhe shërbimet materiale dhe jomateriale të ofruara nga organizata për grupet e ndryshme të cakut siç janë klientët ose konsumatorët. Të dhënat e organizatës përfshijnë të gjitha resurset në dispozicion për gjenerimin e produkteve dhe shërbimeve të organizatës. Elementet e brendshme të MOI-së janë: struktura: struktura e një organizate mund të përkufizohet si një ndarje formale dhe joformale, dhe koordinim i aktiviteteve dhe përgjegjësive. sistemet: kjo përbën proceset e brendshme të cilat e rregullojnë funksionimin e organizatës. stili i menaxhimit: mund të përshkruhet më së miri si një model karakteristik i sjelljes së menaxhmentit. strategjia: i referohet mënyrës se si misioni zbërthehet në objektiva dhe qasje konkrete. stafi: i referohet të gjitha aktiviteteve, rregullave dhe rregulloreve që kanë të bëjnë me motivimin e stafit dhe shfrytëzimin dhe zhvillimin e kapacitetit të stafit.. kultura: përkufizohet si vlera dhe norma të përbashkëta të njerëzve në organizatë. Sa i përket çëshjtes në të cilën jeni duke punuar, sidomos në ndërmarrjen e intervenimeve në ndikimin e politikave, ju duhet ta keni kryer skanimin nëse organizata e juaj është e pozicionuar më së miri për ta bërë këtë, dhe çka nevojitet më tepër nga organizata ose akterët tjerë që të keni më tepër gjasa për sukses. Kur duhet ta ndërmerrni një analizë të MOI-së? Një skanim i shpejtë i organizatës tuaj mund të jetë i dobishëm në realizimin e një analize kontekstuale. Mund të jetë njësoj e dobishme, dhe ndoshta më e saktë, që ta bëni pasi ta keni një ide më konkrete se çka synon të arrijë intervenimi i juaj konkretisht, dhe si dëshiron ta bëjë atë. Kjo do të bëhëj pas realizimit të ushtrimit të Teorisë së Ndryshimit. Me këtë rast ju do të keni një ide më konkrete rreth asaj që dëshironi të bëni dhe çka nevojitet për atë në organizatën tuaj. Një listë kontrolluese mund të gjendet në pjesën e fundit të këtij doracaku. Shfrytëzoni atë si një referencë. Kjo do të thotë se ju nuk duhet të përgjigjeni në çdo pyetje, por vetëm atyre që janë relevante për organizatën dhe çështjen tuaj. 64

65 Përkufizimi i çështjes së politikave Si të grumbullohen informatat? Një shembull interesant i një Gjatë avokimit dhe ndikimit në politika është analize kontekstuale të ngjashme jashtëzakonisht e rëndësishme që të kontrollohet vazhdimisht konteksti. Kjo i vendos themelet mbi me sondazhin mbi një çështje të cilat ju e bazoni ndikimin në politika dhe si e tillë pecifike dhe monitorim të informon mbi çështjen në të cilën jeni duke punuar, azhdueshëm të kësaj çështjeje si jeni duke punuar dhe me kënd. Ndryshimet është realizuar nga Transparency në kontekst, siç janë faktorët, akterët dhe vetë International Turkey. Ata e kanë organizata e juaj do të ndikojnë në të gjitha këto një linjë telefonike falas dhe aspekte. Më tepër se në projektet e tjera, ekzistojnë angazhime të tjera që arrijnë shumë ndryshore që mund të ndikojnë në kontekst, te qytetarët për t i raportuar shumë prej të cilave janë sigurisht jashtë kontrollit rastet e korrupsionit. Informatat tuaj. Kjo gjithashtu e bën të vështirë matjen e e grumbulluara në këtë mënyrë efektivitetit të ndikimit në politika. Shih kapitullin përdoren për ta ndërmarrë një mbi monitorimin dhe vlerësimin e ndikimit në avokim të bazuar në fakte për një politika. reformë strukturale. Prandaj mbledhja e informatave relevante është jashtëzakonisht e rëndësishme. Për këtë ekzistojnë disa mënyra praktike të realizimit të analizave kontekstuale përkitazi me çështjen në të cilën ju do të punoni. Ju mund të realizoni sondazhe, pyetësorë, diskutime të fokus grupeve, studime në tavolinë, apo hulumtime akademike. Ju mund t i konsultoni palët në interes, siç janë zyrtarët qeveritarë, shërbyesit civil, OJQ-të e tjera dhe figurat e dalluara. Mediat mund të jenë të dobishme dhe shumë informata mund të gjenden në internet. Një mënyrë e mirë e grumbullimit të informatave është jo vetëm nga palët e tjera në interes, por gjithashtu me palët e tjera në interes. Marrja e një perspektive më ndryshe në llojin e informatave që grumbullohen mund të jetë e dobishme në analizën tuaj, i ndërton marrëdhëniet që mund t i kultivoni dhe krijon një mirëkuptim të ndërsjellë për çështjen. Analiza kontekstuale dhe qasja e bazuar në të drejta të njeriut Zbatimi i një qasjeje të bazuar në të drejta e vendos një kornizë ligjore në punën tuaj të ndikimit në politika nga perspektiva e të drejtave të njeriut siç është ratifikuar në Konventën e KB-së për të drejta të njeriut. Kjo mund të ju çojë në realizimin e një analize kontekstuale që i fokuson veçanërisht të drejtat, mbajtësit e të drejtave, bartësit e detyrave dhe faktorët që ndërlidhen me fuqinë dhe margjinalizimin. Një analizë e tillë mund të bëhët duke i shfrytëzuar instrumentet e ndryshme që ofrohen në këtë doracak. Një matricë e rëndësisë dhe ndikimit siç është sqaruar në kapitullin 7 pastaj do të fokusohej në marrëdhënien e fuqive dhe PESTLA do të tregonte shumë nëse këto të drejta janë duke u shkelur apo jo. Sidoqoftë, ekziston gjithashtu një numër i instrumenteve specifike që ju 65

66 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale ndihmon ta krijoni një analizë kontekstuale duke u fokusuar veçanërisht në situatën që ka të bëjë me të drejta të njeriut. Ekziston një numër i instrumenteve që ju orienton në realizimin e një analize kontekstuale duke u bazuar thjeshtë në ndërlidhjen e problemeve që i identifikoni me shkeljen potenciale të të drejtave të njeriut. Këto instrumente janë të ndërlidhura me shkelje specifike të të drejtave specifike. Një shembull për këtë është Udhëzuesi për të Drejta (RighT Guide) i krijuar nga Aim për të drejta të njeriut dhe i plotësuar më tutje nga Rights4Change në Holandë. Këto instrumente ju mundësojnë që në mënyrë konsekutive ta bëni një analizë kontekstuale duke u bazuar, për shembull, në të drejtat shëndetësore të femrave dhe ndikimin e masave kundër trafikimit mbi të drejta të njeriut. Shumë prej këtyre instrumenteve e përdorin një qasje të bazuar në të drejta të njeriut që do të preket në kapitullin në vijim mbi konsultimin e përfituesve. 66

67 Përkufizimi i çështjes së politikave Teoria e Ndryshimit Për ta zbuluar se si duhet arritur që të përmirësohet situata për përfituesit tuaj dhe çfarë ndryshimesh duhet të ndodhin dhe nga kush para atij ndryshimi për përfituesit, ju duhet të dakordoheni me të tjerët, veçanërisht me përfituesit tuaj, çfarë ndryshimesh duhet të bëhën në fund, ose cili është vizioni, dhe si të arrihet atje. Ky proces hap pas hapi nga situata aktuale e deri te vizioni i së ardhmes është Teoria e juaj e Ndryshimit. Ju do të shikoni në luajtjen e një roli në realizimin e Teorisë. Çka është Teoria e Ndryshimit? Gjithnjë e më shumë është duke u propozuar që organizatat të cilat punojnë në ndikimin e politikave, qoftë si qëllim themelor të tyre, apo si pjesë e një programi ose projekti, duhet ta formuiojnë teorinë e tyre të ndryshimit. Në këtë kapitull në do ta paraqesim një përmbledhje të Teorisë së Ndryshimit. Nëse e bëni një teori të Ndryshimit, rekomandohet që të lexoni më shumë material rreth saj ose gjeni dikënd që do ta lehtësoj këtë proces. 2 Kur flasim për Teorinë e Ndryshimit, ne flasim për një qasje të caktuar në menaxhimin e projektit. Sidoqoftë, ne shpesh kuptojmë se një metodë bëhët aq e komplikuar dhe përplotë rregulla, sa që duket sikur se vetë metoda është qëllimi kryesor. Metodologjia e propozuar më poshtë është njëra e cila mund të përshtatet në kontekstin tuaj. E vetmja gjë që kërkojmë nga ju ta bëni, në hapa të vegjël, është që të dakordoheni se çka dëshironi të ndryshojë dhe të dakordoheni për teorinë tuaj se si do të realizohet ai ndryshim. Kur e bëni këtë me të tjerët, ju jeni të detyruar që të jeni të saktë dhe të sqaroni se përse besoni se ndryshimet do të ndodhin. Dakordimi rreth kësaj gjithashtu është një aspekt i rëndësishëm i qasjes. Në rastin më themelor, teoria e ndryshimit sqaron se si një grup i arritjeve të hershme dhe të ndërmjetme e përgatit skenën për prodhimin e rezultateve afatgjata. Një teori më e plotë e ndryshimeve i artikulon supozimet rreth procesit përmes së cilit do të ndodh ndryshimi,dhe i specifikon mënyrat ku të gjitha arritjet e kërkuara të hershme dhe të ndërmjetme që lidhen me arritjen e ndryshimeve të dëshiruara afatgjata do të realizohen dhe do të dokumentohen derisa janë duke ndodhur. Burimi: Qasja e Ndërtuesit të Komunitetit në Teorinë e Ndryshimit 3. Teoria e Ndryshimit është një metodologji planifikuese që përshkruan se si janë paraparë proceset e ndryshimit. Për planifikim në ndikimin e politikave nevojitet një metodologji që fokusohet në ndryshime, e veçanërisht në ndryshime të sjelljes. Sepse në fund të fundit, ju dëshironi që Qeveria të ndryshojë, komuniteti t i bëjë gjërat më ndryshe ose që kompanitë të ndryshojnë. Proceset e tilla të ndryshimit janë të mëdha dhe komplekse. Ato nuk ndodhin duke e ndërmarrë një intervenim, dhe nuk arrihen nga një akter. Zakonisht duhet të ndryshojnë shumë gjëra të tjera para se të ndryshojë qëllimi kryesor. Dhe për këtë ju duhet të ndërmerrni intervenime të ndryshme nëpër stade të ndryshme. 2 Një pikë fillestare e mirë është webfaqja e Keystone Accountability: 3 Qasja e Ndërtuesit të Komunitetit në Teorinë e Ndryshimit: një udhëzues praktik në teorinë e zhvillimit, Andrea A. Anderson 67

68 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Qasja e Teorisë së Ndryshimit i bën supozimet ose teoritë- të qarta rreth asaj se pse dhe si duhet një program ta krijojë ndryshimin social. Teoria e Ndryshimit i shënon marrëdhëniet dhe hapat ndërmjet aktiviteteve të programit, synimeve të përkohshme, dhe rezultateve afatshkurta dhe afatgjata, duke marrë parasysh gjithashtu edhe kontekstin, aleatët kyç, si dhe pasojat e paqëllimshme. Organizatat e ndërtojnë vizionin e tyre se si do të duket suksesi dhe i theksojnë ndryshimet sociale që ato i dëshirojnë. Ky shënim i ndihmon një organizate që ta kuptoj se ku gjendet aktualisht dhe si synojnë që ta arrijnë vizionin e tyre, duke i kushtuar vëmendje të posaçme në identifikimin e atyre që do t iu ndihmojnë në arritjen e qëllimeve të tyre specifike si dhe nënvizon se çka nevojitet për t i mbajtur ndryshimet e dëshiruara. Ata gjithashtu marrin parasysh se çfarë marrëdhënie pune nevojiten me përbërës specifik për ta arritur vizionin e tyre në mënyrë sa më efektive. Gjithashtu janë shënuar parakushtet për arritjen e ndryshimeve sipas secilit grup përbërës për të siguruar një vlerësim solid të lidhjeve ndërmjet proceseve dhe rezultateve. Në fund, metoda e thekson rolin e përbërjes së organizatës dhe rolin e tyre në krijimin e Teorisë së Ndryshimit. Burimi: AWID 4 Kur duhet bërë Teoria e Ndryshimit? Krijimi i një Teorie të Ndryshimit rekomandohet derisa projekti ose programi i juaj është në fazën e planifikimit. Por gjithashtu mund ta bëni gjatë implementimit të projektit ose programit, dhe mund të jetë posaçërisht i dobishëm si një mënyrë e identifikimit të pengesave potenciale. Ne e kemi vendosur Teorinë e Ndryshimit në pikën e përkufizimit të çështjes së politikave, d.m.th. herët në procesin e juaj të planifikimit meqenëse ju lejon që ta përkufizoni çështjen e politikave, dhe siguron një bazë të mirë për diskutim gjatë konsultimit më përfitues. Pasi ta keni bërë konsultimin me përfitues dhe analizën e palëve në interes ju duhet të jeni në gjendje që ta rafinoni edhe më tutje Teorinë e Ndryshimit. Përveç kësaj, Teoria e Ndryshimit ju lejon që ta kuptoni punën tuaj në një kontekst më të gjërë. Në këtë mënyrë është edhe një metodë solide për identifikimin e partnerëve të tjerë me të cilët mund të punoni dhe mundësisht edhe të ndërtoni aleanca me ta. Shih kapitullin mbi Ndërtimin e Aleancave. Ju mund ta përdorni Teorinë tuaj të Ndryshimit në ndërtimine aleancave për tu siguruar që secili e kupton njejtë procesin e ndryshimit dhe objektivat e ndryshimit. Në fund të Teorisë së Ndryshimit të paraqitur në faqet në vijim ju duhet të keni; Një kuptim të mirë të kontekstit; Një përmbledhje të ndryshimeve që çojnë në ndryshimin përfundimtar që dëshironi të ndodh; Një ide të punës së palëve të tjera me interes dhe aleatëve ose partnerëve potencial; Një përkufizim i mirë i çështjes së politiakve në të cilat do të punoni; Një draft të parë të porosisë suaj të hershme; Një bazë për strategji dhe analizë të mëtutjeshme Srilatha Batliwala dhe Alexandra Pittman, Kapja e Ndryshimit në Realitetin e Grave: Një përmbledhje kritike e monitorimit aktual dhe kornizave të vlerësimit dhe qasjet, Asociacioni për të Drejtat e Grave në Zhvillim, Dhjetor 2010, f

69 Përkufizimi i çështjes së politikave Si të ndërtohet një Teori e Ndryshimit Ekzistojnë pesë hapa në ndërmarrjen e një Teorie të Ndryshimit. Këto janë prezantuar në faqet në vijim. Secili hap posedon përmabjtjen e hapit dhe arsyetimin pas tij. Secili hap është i shoqëruar me një shembull. Një studim rasti nga Rubudunia Studimi i rastit ka të bëjë me punësimin e paguar për gra në një vend fiktiv të quajtur Rubdunia. Ne jemi një organizatë zhvillimore që punon në pjesëmarrjen e grave në tregun e punës. Ne besojmë se, në mes tjerash, kjo më së miri arrihet përmes arsimimit më të mirë të vajzave, sidomos në shkollën e mesme. Kjo është fusha e jonë kryesore e veprimit! Në Rubuduni ekziston një problem serioz me vajzat të cilat nuk shkojnë nga shkolla fillore në shkollën e mesme. Për ta analizuar problemin dhe ndryshimet potenciale që nevojiten për ta adresuar problemin, organizata e krijon një Teori të Ndryshimit. Kjo Teori synon ta kuptojë se çfarë hapa të vegjël nevojiten për ta ndryshuar problemin dhe çka mund të bëjë fillimisht organizata. HAPI 1 Qartësoni qëllimin përfundimtar Gjatë këtij hapi, identifikohet ndryshimi i dëshiruar përfundimtar. Ky ndryshim quhet qëllimi përfundimtar ose vizioni i suksesit, ose ëndërra dhe ndodh vetëm në një periudhë më të gjatë kohore (5 deri 10 vjet). Edhepse ky është një qëllim afatgjatë, ju duhet të jeni sa më specifik. Ju mund ta formuloni qëllimin përfundimtar duke u bazuar në çështjen në të cilën jeni duke punuar (në rastin tonë arsimimi i vajzave në Rubuduni) ose në projektin në të cilin jeni duke punuar. Ju gjithashtu mund ta ndërmerrni Teorinë e Ndryshimit pasi ta keni formuluar një intervenim më të hollësishëm dhe kur dëshironi ta vërtetoni me të tjerët se do të jetë i susksesshëm. Ose, mund ta merrni vizionin e organizatës tuaj si një pikë fillestare për planifikim të përbashkët strategjik kur dëshironi ta vërtetoni nëse teoria e juaj e ndryshimit zbatohet për secilin në organizatën tuaj. Varësisht nga niveli që dëshironi ta analizoni ju mund ta formuloni një vizion që është më shumë ambicioz. Femrat e reja në Rubuduni kanë gjithnjë e më tepër punë të paguara më mirë. Kjo do të thotë se: shkollat u ofrojnë vajzave dhe femrave të reja arsimim që i përshtatet nevojave të tregut të punës; qeveria ofron punë për femrat e reja; prindërit e vajzave i dërgojnë bijat e tyre në shkollë të mesme. 69

70 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Vajzat vijojnë shkollat fillore dhe të mesme me cilësi të mirë në Rubuduni. Kjo do të thotë: shkollat ofrojnë arsim të ndjeshëm në gjini për vajzat; planprogramet e shkollave të mesme për vajza janë të përshtatura për nevojat e tregut të punës; prindërit i dërgojnë vajzat e tyre në shkollë të mesme; shkollat fillore ofrojnë arsim më të mirë për vajzat me qëndrim që t i lënë ato të shkojnë në shkollën e mesme. Në shembullin 1 vizioni është shumë më i madh se sa në shembullin 2. Që të dy janë të dobishëm dhe të drejtë, por Teoria e Ndryshimit në shembullin 1 natyrisht do të jetë më e madhe. Vijueshmëria në shkollën e mesme është vetëm një pjesë e vizionit më të madh. Ky mund të jetë vizioni i organizatës sonë. Organizata thotë: ne besojmë se gratë do të kenë mundësi më të mira punësimi në qoftë se përmirësohet arsimimi i tyre. Madje mund të mendoni për një hap më shumë duke thënë se vizioni është zhvillim i rritur i ekonomisë. Atëherë supozimi do të ishte se pjesëmarrja e grave në tregun e punës çon drejt një ekonomie më të mirë. Kjo do ta bëntë Teorinë e Ndryshimit shumë të madhe duke qenë se ekzistojnë shumë faktorë që kontribuojnë për një ekonomi më të mirë. Teoria e Ndryshimit do të bëhej e pamenaxhueshme. Shembulli i dytë është më tepër i fokusuar në program ose projekt specifik në të cilën është duke punuar organizata. Këtu vizioni është direkt i lidhur me cilësinë më të mirë për arsimimin e vajzave. Sqarimi se çka do të thotë vizioni ju detyron të jeni të saktë. Deklaratat duken sikur deklarata të misionit që indikojnë se çka dhe kush besoni se duhet të ndryshojë për të arritur te vizioni. Detyrimi që të jeni sa më konkret është i vështirë në këtë hap. Vizioni është më tepër si një ëndërr dhe njerëzit kanë vështirësi që të jenë të saktë në një ëndërr. Shpesh përdoren të gjitha fjalët përfshirëse si fuqizim ose vetëdijësim ose pasurim. Edhepse vizioni si i tillë i formuluar në të dy shembujt akoma ka disa fjalë të pashprehura mirë (për shembull: më mirë), fjalët e përmendura më lartë janë shumë më tepër të pashprehura mirë. Çdokush ka një nocion të ndryshëm për fuqizimin ose pasurimin dhe vetëdijësimi për diçka ende nuk tregon për një ndryshim. Mendimi rreth vizionit tuaj së bashku me të tjerët tashmë ju detyron që të jeni më konkret dhe ti sqaroni kushtet. Detyrimi që të mendoni në kushte të koncepteve siç është çka shoh unë kur vizioni është arritur, gjithashtu ndihmon shumë. Në fund edhe mund të kërkoni nga pjesëmarrësit në një punëtori për Teorinë e Ndryshimit që ta krijojnë vizionin e tyre duke u siguruar se ata i krijojnë ndryshimet që mund të shihen dhe akterët që kanë ndryshuar. 70

71 Përkufizimi i çështjes së politikave HAPI 2 Formulimi i rezultateve fushat e intervenimit Pasi të përkufizohet qëllimi, identifikohen rezultatet hapat ndërmjetës që nevojiten për arritjen e qëllimit përfundimtar. Këto rezultate i përkufizojnë fushat e intervenimit. Rezultatet janë tregues të ndryshimeve për individë, organizata ose komunitete. Përshkruhen vetëm përfundimet dhe situatat, por jo edhe aktivitetet. Formuloni ato sa më konkretisht. Kjo është ajo që keni bërë, kur është bërë konkret vizioni. Sigurohuni që t i merrni deklaratat ndaras dhe t i vërtetoni përsëri. Në këtë stad është me rëndësi që t i formulojmë këto fusha të intervenimit në marrëveshje me palët e tjera me interes. Sidomos është me rëndësi të pyetet: a besojmë që duke i ndryshuar akterët në mënyrën e përshkruar do të arrijmë deri te vizioni? Një element i rëndësishëm i Teorisë së Ndryshimit është shprehja e qartë e supozimeve. Kjo ju detyron që të sqaroni se pse ju besoni që dikush duhet të ndryshojë diçka. Vajzat vijojnë në shkolla fillore dhe të mesme me cilësi të mirë në Rubuduni. Kjo do të thotë: shkollat ofrojnë arsimim të ndjeshëm gjinor për vajza; planprogrami i shkollave të mesme për vajza i përshtatet nevojave të tregut të punës; prindërit i dërgojnë vajzat e tyre në shkollë të mesme; shkollat fillore ofrojnë arsim për vajzat me qëndrim që t i lënë ato të shkojnë në shkollë të mesme. Do ta marrim shembullin 2 nga lartë. Vizioni ka tri fusha të intervenimit ose rezultate të mundshme. Secila nga këto është e lidhur me një akter i cili duhet të ndryshoj diçka në një pikë në të ardhmen. Organizata beson se këto katër rezultate do të arrijnë ndryshimin përfundimtar në vizion, që mund të kontribuojë në ndryshimin përfundimtar në vizionin e shembullit 1 më lartë. Kështu që organizata supozon se arritja e këtyre ndryshimeve do të çojë ne një cilësi më të mirë të arsimimit të vajzave në Rubuduni. Keni parasysh se termi cilësi e mirë tashmë është sqaruar në hollësi. Organizata duhet të gjejë cilësi të mirë të arsimit, dhe arsimim që është i ndjeshëm në gjini, ose t i harmonizojë nevojat e djemëve dhe të vajzave, duke iu përshtatur tregut të punës dhe nevojave të arsimit të mesëm. Kur të ndërmirret ky ushtrim me palët e tjera në interes, termit cilësi e mirë mund ti ipet një kuptim tjetër, ose madje edhe një kuptim më i saktë. Gjithashtu keni parasysh se nga këto deklarata mund ta kuptojmë se ku qëndron problemi. Organizata beson se vajzat nuk janë duke vijuar në arsim fillor dhe të mesëm me cilësi të mirë, sepse nuk ekziston një arsim me cilësi të mirë për vajza dhe prindërit nuk i lënë vajzat 71

72 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale të shkojnë në shkollë të mesme. Në këtë mënyrë Teoria e Ndryshimit shërben edhe si analizë më pozitive e pemës së problemit. Në fund të dy hapave të parë ju do ta keni një qëllim dhe rezultatet që çojnë deri aty. Në shembull ekzistojnë akterë të ndryshëm që duhet të ndryshojnë diçka: prindërit, shkollat fillore dhe shkollat e mesme. Këto rezultate, varësisht nga konteksti, mund të ndërlidhen ose mund të jenë plotësisht të ndara. Rezultatet janë fusha të intervenimit, prandaj intervenimi i juaj do të fokusohet në ndryshimin e një akteri. HAPI 3 Krijoni një zinxhir për ndryshime ose rrugën e ndryshimit Në këtë hap ju filloni t i shënoni ndryshimet të cilat duhet të bëhën si dhe nga kush, në mënyrë që ta arrini ndryshimin që e keni formuluar në fushën e intervenimit. Zinxhiri i ndryshimeve quhet ndryshe edhe rruga e ndryshimit. Një ndryshim ndodh për të ndodhur një ndryshim tjetër dhe kështu ju krijoni një rrugë për të arritur rezultate të caktuara. Hapat e ndryshëm quhen parakushte. Ato janë parakushte për rezultate të ndryshme. Këto parakushte gjithashtu duhet të formulohen si rezultate. Ne sygjerojmë që të krijoni zinxhirë të ndryshimeve në përgjithësi për çdo fushë të intervenimit. Kjo do të thotë vetëm dakordim me hapa më të mëdhenj që çojnë në ndryshimin e dëshiruar. Kjo do ta qartësojë se çka dhe kush tjetër duhet të ndryshojë për të arritur te ndryshimi i dëshiruar më i madh, i cili paraqet rezultatin. Gjithashtu do ta qartësojë se ku tjetër duhet të bëhën intervenime të mundshme në ndikimin e politikave. Pasi të dakordoheni për zinxhir më të mëdhenj të ndryshimeve, ju mund të bisedoni me të tjerët se në çka do të punoni. Në rastin tuaj do ta zgjedhni një çështje madhore në ndikimin e politikave në atë zinxhir të ndryshimeve dhe do të filloni të punoni në të. Mund të ndodh që jo të gjitha rezultatet të jenë të ndërlidhura. Rezultatet mund të ndodhin pavarësisht ose në një mënyrë shumë të ndërlidhur, sekuenciale ose simultane, nga një strategji e vetme ose të shumëfishta. Rezultatet mund të çojnë në qëllime të përbashkëta ose të ndara. Këtu Teoria e Ndryshimit dallon më së shumti nga metodat e planifikimit të cilat zakonisht përdoren, dhe këtu vjen në shprehje korniza logjike. Korniza logjike paraqet një varg të ndryshimeve në një format të paracaktuar të aktiviteteve që çojnë në rezultate dhe në ndikimin kontribues. Teoria e Ndryshimit ju lejon që ta prezantoni ndryshimin në një mënyrë më pak lineare që nuk kufizohet në zinxhirët e paracaktuar. Ju lejon që ta prezantoni procesin e ndërlikuar të ndryshimit në më shumë hapa me lidhje ndërmjet hapave të ndryshëm. Dhe çka është me rëndësi e paraqet situatën në një mënyrë më reale. 72

73 Përkufizimi i çështjes së politikave Ekzistojnë qasje të ndryshme në zinxhirin për ndryshime. Ju mund të filloni nga situata aktuale dhe deri te situata e dëshiruar ose anasjelltas, duke filluar me fushën e ndryshimeve. Një ide do të ishte që ta shkruani në një letër ndryshimin të cilin ju e parashikoni dhe në këtë mënyrë do të jeni në gjendje që ta vizualizoni ndryshimin, dhe kështu edhe ta ndryshoni zixhirin e ngjarjeve. Në këtë shembull, ju do të punoni në disa hapa të zinxhirit për ndryshime që ndërlidhen me katër rezultate. Në shembullin tonë njëri hap mund të dukej kështu: Shkollat ofrojnë arsimim të ndjeshëm gjinor për vajza Shkollat punojnë me planprograme të paanshme gjinore Shkollat e rrisin pjesëmarrjen e vajzave nëpër klasa Qeveria i bën planprogramet e ndjeshme gjinore të obligueshme Metodat e mësimdhënësve janë të ndjeshme në gjini Qeveria është e motivuar që t i ndryshojë planprogramet shkollore Mësimdhënësit e dijnë se si metodat që ata përdorin ndikojnë në vajza dhe djem Këshillet shkollore janë të motivuar që t i ndryshojnë planprogramet dhe metodat e mësimdhënies Qeveria e kupton se planprogrami i ofruar nëpër shkolla është i njëanshëm në aspektin gjinor OJQ-të punojnë së bashku drejt një arsimimi të ndjeshëm gjinor OJQ-të që punojn në arsim e pranojnë rëndësinë e arsimimit të ndjeshëm gjinor 73

74 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Në këtë rast ne vetëm treguam një pjesë të zinxhirit për ndryshime për t i treguar hapat e përgjithshëm dhe si mund të ndërlidhen këta hapa. Gjithashtu mund të shihni se organizata beson se një hap i rëndësishëm drejt arsimimit të ndjeshëm gjinor është se Qeveria e bën të obligueshëm. Për të ndodhur kjo, duhet të bëhët një ndryshim i politikave. Kjo është pjesë e asaj se si organizata e sheh kontekstin. Është e qartë, se në Rubuduni nuk kemi një politkë arsimore të ndjeshme gjinore. Në vendet tjera mund të ketë politika arsimore të ndjeshme gjinore, por nuk ka implementim efektiv të tyre. Këtu e shihni se çështja e ndikimit në politika paraqitet mjaft konkretisht. Krahu i djathtë i zinxhirit shikon më tepër nga ngritja e kapaciteteve të mësimdhënësve dhe shkollave, ndërsa krahu i majtë më tepër fokusohet në ndikimin e politikave. Është me rëndësi të shënohet se organizata beson se krahu majtë dhe i djathtë mund ta ndikojnë njëri-tjetrin. Në këtë rast, organizata mund t i motivojë mësimdhënësit që të punojnë më tepër në metodat e ndjeshme gjinore të mësimdhënëies. Në këtë rast, në Rubuduni, organizata beson se për ta ndryshuar shkollat qasjen e tyre ndaj vajzave duhet të ndryshojë edhe Qeveria, si dhe mësimdhënësit dhe këshillet shkollore. Por keni parasysh se kjo është akoma mjaft rigjide sepse Qeveria identifikohet si një entitet i vetëm homogjen. Nëse ndërmirren analiza në pjesët e mëvonshme të doracakut, kjo pjesë e shkallës do të bëhët shumë më specifike. HAPI 4 Hipoteza e juaj duhet të jetë e qartë Cila është filozofia apo parimet që qëndrojnë pas vizionit dhe logjikës së zinxhirit për ndryshime? Në literaturën e Teorisë së Ndryshimeve këto hipoteza quhen supozime, por duke qenë se ne e konsiderojmë këtë si konfuze pasi që edhe Korniza Logjike (diçka me të cilën punojnë shumë organizata, sidomos ato që punojnë me Komisionin Europian) gjithashtu ka supozime, ne preferojmë termin hipotezë. Hipotezat janë veçanërisht të rëndësishme në dy pozita dhe për arsye të ndryshme: në maje të zinxhirit tuaj, hipotezat tregojnë pse ju besoni që rezultatet janë të rëndësishme dhe pse ju besoni që rezultatet do të çojnë te vizioni. Në shembull tashmë kemi theksuar se organizata beson që katër rezultatet çojnë drejt një arsimimi më të mirë të vajzave që vijojnë shkollën. Ato besojnë se vajzat nuk i vijojnë shkollat e mesme për shkak të presionit nga prindërit e tyre dhe se cilësia e arsimit është e lidhur me një arsim të njëanshëm gjinor si dhe arsimi nuk i përshtatet tregut të punës; hipotezat gjithashtu janë shumë të rëndësishme në kuadër të zinxhirit për ndryshime. Aty hipotezat e qartësojnë shumë mirë pse ju mendoni që një ndryshim i caktuar do të ndodh. Në shembull, organizata beson se ndryshimi do të ndodh 74

75 Përkufizimi i çështjes së politikave vetëm kur OJQ-të punojnë së bashku.megjithatë, ato gjithashtu besojnë se Qeveria do të jetë e hapur për OJQ-të. Një hipotezë, për shembull, ndërmjet OJQ-ve që punojnë së bashku dhe Qeverisë që kupton se planprogrami shkollor është i njëanshëm në aspektin gjinor është se Qeveria është e hapur për dialog me OJQtë në këtë çështje. Kjo duhet të bëhët e qartë në zinxhirin për ndryshime, sepse kjo duhet të monitorohet, e sidomos nëse në analizën e faktorëve tuaj keni zbuluar se ekziston një tendencë që OJQ-të të mos shihen si një partner serioz në dialog, për shembull përmes fuqizimit të legjislacionit restriktiv. Qeveria e kupton se planprogrami i ofruar në shkolla është i njëanshëm në aspektin gjinor Qeveria është e hapur për dialog me OJQ-të mbi çështjen OJQ-të punojnë së bashku drejt një arsimimi të ndjeshëm gjinor OJQ-të që punojnë në arsim e pranojnë rëndësinë e arsimimit të ndjeshëm gjinor Nëse organizata mendon se ka pak gjasa që Qeveria do të dëshirojë të bisedojë me OJQ-të mbi çështjen, atëherë bëhët pjesë e zinxhirit për ndryshime. Kjo është diçka në të cilën duhet të punoni. Në këtë mënyrë, funksionon ngjashëm me supozimet në kornizën logjike, por është shumë më e saktë dhe ju detyron që ta qartësoni në çdo hap të vogël pse mendoni se do të ndodh ndryshimi. HAPI 5 Zgjedhja e strategjisë Në strategji është dhënë një përshkrim i gjërë i veprimit apo qasjes tuaj. Këtu do të filloni të elaboroni në pjesët e zinxhirit për ndryshime të cilat do t i mbani përgjegëse. Në kuptim të çështjes së ndikimit në politika, këtu e përkufizoni çështjen e juaj të ndikimit në politika dhe filloni të elaboroni në porosinë apo pozicionin tuaj në lidhje me çështjen e ndikimit në politika. 75

76 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Sigurisht, do të ju nevojitet që ta përpunoni edhe më shumë atë pjesë të zinxhirit për ndryshime në hapa më të vegjël. Përsëri, kjo realizohet më së miri me palët e tjera në interes. Në shembullin tonë, organizata ka treguar se dëshiron të ndikojë në Qeverinë që t i bëjë të obligueshme planprogramet e ndjeshme gjinore dhe të gjitha hapat me këtë gjithashtu bëhën përgjegjësi e intervenimit, të shënuara në fusha në të gjelbërt. Shkollat ofrojnë arsimim të ndjeshëm gjinor për vajza Shkollat punojnë me planprograme të paanshme në aspektin gjinor Qeveria i bën të obligueshme planprogramet e ndjeshme gjinore Qeveria është e motivuar t i ndryshojë planprogramet shkollore Qeveria e kupton se planprogramet e ofruara në shkolla janë të njëanshme në aspektin gjinor Qeveria është e hapur për dialog me OJQ-të mbi çështjen OJQ-të punojnë së bashku drejt një arsimimi të ndjeshëm gjinor OJQ-të që punojnë në arsim e pranojnë rëndësinë e arsimimit të ndjeshëm gjinor 76

77 Përkufizimi i çështjes së politikave Në shembull ajo që organizata dëshiron të ndryshojë është një sistem shkollor i përfaqësuar nga shkollat të cilat, qartas në Rubuduni, e zbatojnë njëanshmërinë gjinore dhe si përfundim e bëjnë të pamundshme për vajza të reja që të konkurrojnë në tregun e punës. Organizata beson se një mënyrë për ta ndryshuar këtë është, së paku, duke e ndryshuar qëndrimin e Qeverisë ndaj problemit dhe duke i detyruar ata që të intervenojnë. Kjo është një çështje e ndikimit në politika. Sërish, siç u tha te hapi 3, Qeveria është akoma një entitet homogjen këtu. Sapo të filloni të punoni në këtë pjesë të zinxhirit, ju do të detyroheni që, përmes analizave të prezantuara në kapitujt në vijim, të jeni sa më të saktë rreth asaj se kush duhet të ndryshojë. Hapat të cilat i prashikoni në zinxhir gjithashtu do të bëhën më të vegjël dhe më të saktë. Zgjedhja e strategjisë Në shembull organizata zgjedh së bashku me palët e tjera në interes që të përqëndrohet në një pjesë të vogël të Teorisë së Ndryshimit. Një zgjedhje e tillë mund të bazohet në kritere të ndryshme, në mesin e të cilave janë: urgjenca e çështjes; realizueshmëria; qëndrueshmëria; ndërvarësia e çështjes me çështjet e tjera që çojnë drejt vizionit; rëndësia e një çështjeje të veçantë për përfituesit. Gjithashtu janë të rëndësishme edhe aspektet e brendshme, disa prej të cilave i kemi trajtuar duke shikuar identifikimin e çështjes më lartë dhe duke shikuar çështjet me vetë organizatën: çështja përputhet me mandatin e përgjithshëm të organizatës; ekspertiza dhe përvoja mbi temën dhe ndikimin në politika; buxheti në dispozicion; resurset humane në dispzicion. Prandaj është me rëndësi që të rikontrollohet analiza e organizatës tuaj. Korniza kohore është katër vjet. Kështu që në kuadër të katër vjetëve organizata dëshiron të shoh ndryshimin të ketë ndodhur. Hipoteza bazë, analiza e faktorëve dhe rezultatet nga analiza e palëve në interes mund të ndikojnë në nivelin e ambicies. Prandaj strategjia duhet të bëhët me palët e tjera në interes. Sidomos është me rëndësi që përfituesit t i kuptojnë kriteret mbi të cilat është bërë zgjedhja. Në atë rast Teoria e Ndryshimit bëhët një instrument i menaxhimit të pritjeve, ku qartësohet me të tjerët se çka duhet pritur pas katër vjetëve, dhe çka nuk duhet pritur. 77

78 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale HAPI 6 Strategjia e mëtutjeshme Nga ky moment ju poashtu filloni të tregoni se kush dhe çka synoni të ndryshoni në intervenimin tuaj, si dhe do të filloni të mendoni si të siguroheni që ndryshimet të ndodhin. Natyrisht, duke qenë se teoria e juaj se si ndodh ndryshimi është e bazuar në ndryshimet paraprake, ju do të filloni nga poshtë lart. Këtu filloni të bëni strategji duke u bazuar në çështjen dhe porosinë e parë. Këtu filloni ti bëni planet e veprimit. Do t ju nevojiten më shumë të dhëna nga palët e tjera në interes dhe nga konsultimet me përfituesit tuaj (kapitulli i ardhshëm), analiza e palëve në interes (kapitulli 7), skanimi i procesit të politikave (kapitulli 8) dhe ndërtimi i aleancave (pjesa e 3-të e doracakut). Në këta kapituj ne do ta bëjmë lidhjen me Teorinë e Ndryshimit për të treguar se duhet plotësohet në më shumë detaje, ose ndoshta edhe të rishikohet. Sigurohuni që t i identifikoni këto ndryshime automatike dhe jo-automatike pasi që gjithashtu ju ndihmon juve që ta nxjerrni hipotezën bazë. Duhet ta përsërisim se nxjerrja e atyre hipotezave bazë është me rëndësi që ta kemi një kuptim të përgjithshëm mbi çështjen në të cilën jeni duke punuar. Përveç kësaj këto hipoteza duhet të monitorohen pasi që mund të mos dalin të vërteta dhe t i bllokojnë të gjitha ndryshimet. 78

79 Përkufizimi i çështjes së politikave Këshilla mbi ndërmarrjen e Teorisë së Ndryshimit Do të ishte e dobishme që t i vizualizoni hapat derisa e krijoni Teorinë e Ndryshimit për të mundësuar një pjesëmarrje të plotë në proces të palëve të ndryshme në interes. Më vonë kjo poashtu mund të shfrytëzohet lehtë në përgatitjen e intervenimit (planifikimi aktual shih kapitulli 10). Me vizualizim kuptojmë se ju duhet t i shfrytëzoni vizatimet në stade të ndryshme dhe kartelat me ngjyra të ndryshme si dhe posterë mjaft të mëdha që ju mundësojnë ta elaboroni Teorinë e Ndryshimit. Një shembull i ushtrimit me Teorinë e Ndryshimit është i paraqitur në Pakon me Instrumente në këtë doracak. Teoria e Ndryshimit gjithashtu ka nevojë për moderim të mirë. Nevojiten moderatorë me përvojë në Teorinë e Ndryshimit, për të arritur një rezultat të kënaqshëm. Bërja e një Teorie të Ndryshimit gjithashtu merr mjaft kohë. Shfrytëzoni këtë kohë. Nëse nuk e bëni këtë dhe nuk e shfrytëzoni Teorinë e Ndryshimit si një bosht kurrizor për intervenimin tuaj, mund të përfundoni duke shpenzuar shumë kohë dhe para për të kuptuar se çka nuk shkon si duhet, apo mund të lindin konflikte ndërmjet aleatëve ose përfituesve në kuptimin e ndryshimeve. Shfrytëzimi tjetër i Teorisë së Ndryshimit Ne do t i referohemi Teorisë suaj të Ndryshimit shumë herë në këtë doracak. Ajo paraqet shtyllën kurrizore të strategjisë së intervenimit tuaj. Mund ta shfrytëzoni që t i planifikoni intervenimet tuaja dhe ta kuptoni natyrën komplekse të çështjes së intervenimit të politikave dhe lidhjeve të saja me çështje të tjera. Poashtu ju mund ta shfrytëzoni për t i identifikuar partnerët e mundshëm dhe mundësitë për aleanca. Së fundi, Teorinë e Ndryshimit mund ta shfrytëzoni për planifikim, monitorim dhe vlerësim (PM&V). Për këtë ju mund ta merrni fushën tuaj të Teorisë së Ndryshimit dhe ta krijoni një zinxhir rezultues nga ajo që është i ngjashëm me kornizën logjike dhe ta plotësoni atë me tregues, burime verifikuese dhe supozime. Kjo ka kuptim nëse është mënyra e juaj normale e planifikimit. Sidoqoftë, ju poashtu mund ta shfrytëzoni Teorinë e Ndryshimit për të monitoruar intervenimin tuaj. Për këtë ju duhet t i kushtoni vëmendje të posaçme hipotezës të cilën e formuloni. Këto janë çështjet të cilat duhet të monitorohen për së afërmi. Rekonstruimi i projekteve dhe programeve, sidomos atyre që fokusohen në ndikimin e politikave bëhët gjithnjë e më shumë kur bëhët vlerësimi i iniciativave të tilla. Rekonstruimi bëhët me akterë të ndryshëm, ku pyetja që parashtrohet është: çfarë ndryshimesh keni dëshiruar të bëni? Pse keni dëshiruar ta bëni atë? Si keni dëshiruar ta bëni atë? 79

80 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Përfshirja e palëve në interes Akoma nuk keni ndërmarrë një analizë të plotë të palëve në interes ose një konsultim sistematik të përfituesve, mirëpo është e qartë se tashmë i keni identifikuar përfituesit dhe palët e tjera në interes gjatë procesit të identifikimit dhe përkufizimit. Ne gjithsesi ju këshillojmë që të provoni të përfshini sa më shumë palë të ndryshme në interes, sidomos ata me të cilët planifikoni që të punoni së bashku me ekspertët tjerë, në ndërmarrjen e analizës kontekstuale dhe teorinë e ndryshimit. Kur e realizoni konsultimin me përfituesit tuaj, rezultatet e analizës suaj të parë kontekstuale dhe teoria e ndryshimit që çojnë drejt përkufizimit të çështjes së politikave do të diskutohen me ta. Ne ju këshillojmë që pas çdo hapi në vijim ta rivizitoni fazën e përkufizimit. 80

81 Përkufizimi Defining i çështjes the së policy politikave issue KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Sifda kryesore në ndërmarrjen e analizës kontekstuale është realizimi i saj në mënyrë sistematike. Të gjithë e kemi një ide të kontekstit në të cilin veprojmë, mirëpo, sidomos kur punojmë për një kohë të gjatë në një çështje, ne harrojmë t ua kumtojmë këtë të tjerëve. Shpesh kjo paraqet një ndër rreziqet më të mëdha në punën e ndikimit në politika. Na bën të mendojmë për zgjidhjet e paracaktuara të cilat nuk bazohen mbi nevojat e përfituesve, na bën të harrojmë për ndryshimet që kanë ndodhur dhe të cilat mund të ndikojnë në punë si dhe na bën të parashikueshëm. Sido që ia bëni, në fund e tëra ka të bëjë me ndërmarrjen dhe shkrimin e pikëmpamjeve tuaja mbi kontekstin aktual dhe përputhjen e tyre me pikëpamjet e personave të tjerë Është me rëndësi që të bëhët së paku analiza e faktorëve, akterëve dhe organizatës tuaj në çështjen në të cilën do të punoni. Bëni çështjen sa më specifike pa i diskutuar zgjidhjet (diçka që ndodh mjaft shpesh kur ndokush e bën ushtrimin e pemës së problemit: problemet shpesh herë janë zgjidhje të maskuara). Qasja e Teorisë së Ndryshimit ju detyron që t i bëni supozimet bazë të qarta rreth kontekstit. Mënyra si i shihni ndryshimet në të ardhmen tregon gjithçka për mënyrën si e shikoni gjendjen aktuale. Kjo e bën të mundur që t i diskutoni këto në kuadër të organizatës tuaj, si dhe me të tjerët. Qasja më e mirë për ta ndërmarrë një Teori të Ndryshimit është që ta gjeni një koordinator të jashtëm. Koordinatori i jashtëm mund ta mbikqyrë procesin, duke siguruar që qasja është një mjet dhe jo vetë qëllimi, si dhe të parashtrojë pyetje që duken të qarta për ju. Rregulla e vetme që duhet ndjekur është që të provoni dhe të arrini një koncensus rreth kontekstit. Nëse nuk mund ta bëni këtë, atëherë pamundësohet bashkëpunimi i ngushtë. Gjithashtu është shumë vështirë të bashkëpunoni kur ende ekzistojnë çështje të cilat nuk janë të qarta. Një këshillë e fundit për zbatim dhe realizim është që të dakordoheni me të tjerët mbi çështjen në të cilën ju duhet ta bëni një analizë kontekstuale. Kjo çështje nuk duhet të jetë shumë e gjërë (p.sh. varfëria) ose shumë e padefinuar (p.sh. pafuqia). PYETJET për reflektim të mëtejmë Sa thellë ju duhet të shkoni me analizën e kontekstit? Në cilin nivel të detajeve duhet të shkoni? Analiza e kontekstit shpesh herë nuk financohet. Këtë e bëni para se të financohet projekti. Prandaj si mund ta analizoni kontekstin në një mënyrë participuese pa pasur shumë fonde? Është mjaft e ndërlikuar që të sqarohet qasja e Teorisë së Ndryshimit si një mënyrë e analizës së kontekstit, përkufizimit të çështjes dhe fillimit të formulimit të porosisë suaj të hershme. Atëherë si mund të jeni të sigurtë që ushtrimi mund të realizohet pa hyrë në diskutim për qasjen si të tillë? Gjithashtu si pasojë e intervenimit tuaj, ndryshon edhe konteksti. Si mund të jeni të sigurtë që jeni duke mbikëqyrë kontekstin në ndryshim dhe si ndikon kjo në intervenimin tuaj? 81

82 Pjesëmarrja e Përfituesit

83 Pjesëmarrja e Përfituesit Kush janë përfituesit? Nuk është puna e Qeverisë sonë që t i ruajë qytetarët që të mos gabojnë; është puna e qytetarëve që ta ruajnë Qeverinë që të mos gabojë. Gjykata Supreme e SHBA-ve Përfituesi është nja palë në interes. Palët në interes janë persona, grupe ose institucione me interes në një proces, siç është ndikimi në politika. Në kapitullin e ardhshëm do të kemi informata më të hollësishme mbi palët në interes, por përfituesi është një palë primare në interes. Gjithmonë kemi përfitues përkitazi me çështjen e politikave në të cilën jeni duke punuar. Këta janë personat dhe grupet jeta e të cilëve do të përmirësohet si rezultat i ndikimit të suksesshëm në politika. Sido që ta quani atë, ju jeni duke punuar drejt ndikimit në jetën e përfituesve. Varësisht nga çështja e përkufizuar nga ju, grupi i juaj përfitues mund të jetë i madh ose i vogël, lehtë i identifikueshëm ose i vështirë për t u kapur. Shumicën e kohës ju do të vëreni se keni një pamje mjaft të qartë të përfituesve derisa ata janë sigurisht të informuar për zgjedhjen tuaj të çështjes së politikave. Konsultimi me grupin fillestar të përfituesve duhet t ju ndihmojë që ta përkufizoni edhe më tutje çështjen e politikave dhe të kaloni gradualisht drejt porosisë së hershme në ndikimin tuaj të politikave. Prandaj grupi fillestar mund të jetë dukshëm më i madh se sa grupi përfundimtar i përfituesve. Veprimet tuaja duhet të drejtohen nga vullneti i përfituesve dhe duhet ta rrisin forcën e përfituesve, duke i fuqizuar ata. 83

84 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Shkalla e pjesëmarrjes sipas Arnshtajnit (Arnstein) Përfituesit duhet të marrin pjesë në të gjitha stadet e intervenimit në ndikimin tuaj të politikave, duke filluar nga planifikimi e deri te implementimi, monitorimi dhe vlerësimi. Përfituesit mund të marrin pjesë në forma të ndryshme në të gjitha këto stade. Kërkesë minimale është konsultimi me përfituesit në këtë stad të hershëm të planifikimit. Ekzistojnë forma tjera më përfshirëse të pjesëmarrjes, si dhe disa mënyra të tjera më pak përfshirëse të pjesëmarrjes. Ne do t i sqarojmë këto shkurtimisht duke e përdorur atë gjërësisht i referohemi si Shkalla e Pjesëmarrjes e botuar më 1963 nga Sherry R. Arnstein 5. Shkallët e fuqisë qytetare Shkallët e përfshirjes minimale Kontrolli qytetar Fuqia e deleguar Partneriteti Sigurimi Konsultimi 3 Informimi Mos-pjesëmarrja 2 Terapia 1 Manipulimi Ajo bëri dallimin ndërmjet metodave jo-pjesëarrësese, përfshirëse dhe fuqisë qytetare. Fuqia qytetare përfshin metodat me më së shumti pjesëmarrje. Pjesëmarrja në këtë aspekt është rreth asaj se kush e ka fuqinë për të vendosur dhe për të menaxhuar. Në metodat jo-pjesëmarrësese siç janë manipulimi dhe terapia, qëllimi është për të kuruar ose edukuar. Ndërsa në metodat e përfshirjes minimale siç janë informimi, konsultimi dhe sigurimi, qëllimi realisht nuk është për t i ndryshuar marrëdhëniet e fuqive. Fuqia mbetet me ata të cilët e realizojnë intervenimin në radhë të parë. Dallimi ndërmjet mospjesëmarrjes dhe përfshirjes minimale është, së paku, përfituesit në përfshirje minimale kanë një zë i cili dëgjohet (d.m.th. ata këshillojnë në sigurim dhe informohen dhe e informojnë vetën në konsultime ). Ndryshimet e vërteta në marrëdhënie të fuqive ndodhin me fuqinë qytetare ku ata të cilët nuk kanë (përfituesit) fuqizohen për të rritur shkallën e tyre të vendimmarrjes gjatë intervenimit. Ky është një moment i mirë për t i kujtuar parimet e CLASP-it, në veçanti Fuqinë. Vetëm në kontrollin qytetar ekuilibri i fuqive zhvendoset nga fuqia nga lart në fuqinë Me dhe fuqinë Te. 5 Arnstein, Sherry R. A Ladder of Citizen Participation, JAIP, Vol. 35, No. 4, July 1969, pp

85 Pjesëmarrja e Përfituesit Shkalla e pjesëmarrjes sipas MDF-së Ne e përdorim një model të ngjashëm me shkallën e pjesëmarrjes sipas Arnshtajnit për t i treguar shkallët e ndryshme të pjesëmarrjes në projekte, siç janë intervenimet në ndikimin e politikave nëpër stade të ndryshme. Kategoritë bazohen në shkallën e Arnshtajnit, por nuk janë të vendosura aq negativisht. Poashtu, nuk fokusohen në qytetarë individualë (duke qenë se modeli nuk është i vendosur në kontekstin e pjesëmarrjes qytetare), por më tepër në grupe te njerëzve ose organizatave. Ne e përdorim këtë model për t i treguar nivelet e ndryshëm të pjesëmarrjes në stade të ndryshme të projekteve, siç janë projektet e ndikimit në politika. Metodat më particapative janë Bashkëpunimi dhe Vetë-mobilizimi pasi që ato e zhvendosin ekuilibrin e fuqive nga hartuesi i projektit te përfituesit. Kategoritë e tjera nuk janë negative vetvetiu. Palët e ndryshme në interes mund të vendosen në shkallë sipas rëndësisë së tyre dhe ndikimit që kanë në projekt. Ju mund ta bëni këtë ushtrim kur ta realizoni një analizë të palëve në interes (në kapitullin 7 do t i gjeni analizat e tilla dhe lidhjen me shkallën e pjesëmarrjes). Në këtë stad shkalla ju ndihmon të mendoni për nivele të ndryshme të përfshirjes së përfituesve. Gjithashtu ju mundëson të kuptoni se përfituesit duhet që së paku të konsultohen në këtë fazë të planifikimit. 5. Vetë-mobilizimi 4. Bashkëpunimi 3. Konsultimi 2. Mbledhja pasive e informatave 1. Marrja e informatave Shkalla e pjesëmarrjes 85

86 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Çka duhet bërë: konsultimi bashkëpunimi - vetëmobilizimi? Konsultimi Në këtë stad të planifikimit, siç është thënë me lart, ju duhet që së paku të konsultoheni me përfituesit. Konsultimet e tilla duhet të jenë dy-drejtimëshe, ku informatat ndahen ndërmjet përfituesve dhe stafit të projektit. Metodat më të shpeshta të konsultimit janë: anketimet të cilat duhet të kombinohen me raportime për ta bërë dy-drejtimëshe, grupet e fokusit, takimet në fshat dhe dëgjimet publike. Ndarja një-drejtimëshe e informatave, ku një OJQ merr shumë informata nga përfituesit apo OJQ-të i informojnë përfituesit dhe nuk i marrin fare parasysh informatat që vijnë nga përfituesit, nuk cilësohet si konsultim. Për fat të keq, kjo ndodh mjaft shpesh. Konsultimi mund të jetë një hap drejt pjesëmarrjes së plotë nëse ndiqet ashtu si duhet. Pjesëmarrje e plotë do të thotë se konsultimi bëhët rregullisht përgjatë intervenimit të ndikimit në politika në planifikim, implementim, monitorim dhe vlerësim, mirëpo poashtu do të thotë se ju gradulaisht i bëni përfituesit përgjegjës për së paku disa pjesë të intervenimit, duke kaluar kështu nga për, deri me dhe së fundi nga përfituesit nga konsultim deri të bashkëpunimi dhe vetëmobilizimi. Përgjatë doracakut ne do të sigurohemi që ju të vazhdoni ta vërtetoni nëse jeni akoma duke i aplikuar parimet CLASP. Mënyra se si i përfshini përfituesit në intervenim është një element i rëndësishëm i CLASP-it. Konsultimi me përfitues duhet të jetë i vazhdueshëm: informatat duhet ndahen, dhe konsultimet të mbahen të dyanëshme nëse dëshironi ta mbani legjitimitetin tuaj. Bashkëpunimi dhe vetëmobilizim Konsultimi është në përdorim të gjërë, veri dhe jug, si një formë e legjiitimimit të vendimeve tashmë të marra, duke ofruar një shtresë të hollë të pjesëmarrjes që i jep procesit autoritet moral Përfundimet e tij janë të hapura për t u lexuar dhe shfrytëzuar në mënyrë selektive nga ata që kanë fuqinë për të vendosur. Përveç konsultimit ju mund ta shfrytëzoni intervenimin tuaj për t i fuqizuar përfituesit. Në fakt, kjo edhe rekomandohet. Kjo do të thotë se ju, jo vetëm që ofroni dhe pranoni informata, por ju e përgatitni intervenimin në atë mënyrë që përfituesit të jenë të aftë që të dëgjohen, t i kërkojnë të drejtat e tyre dhe të vendosin për disa pjesë të intervenimit. Përfituesit i kontrollojnë ndryshimet që ndikojnë direkt në jetën e tyre. Kjo nënkupton bashkëpunimin ku fuqia ndahet me përfituesit, dhe vetëmobilizimin ku përfituesit e kontrollojnë intervenimin. Nëse vendosni ta bëni këtë, atëherë karakteri i intervenimit tuaj në ndikimin e politikave do të ndryshojë. Një vëmendje e caktuar do të fokusohet në zhvillimin e kapaciteteve të 86

87 Pjesëmarrja e Përfituesit përfituesve për të qenë në gjendje ta marrin përgjegjësinë për një pjesë të intervenimit. Qëllimi përfundimtar për OJQ duhet të jetë që arsyeja themelore e ekzistencës tyre të mos jetë prezente më tutje. Natyrisht, kjo nuk do të ndodh së shpejti, mirëpo në një masë më të vogël ju mund ta shihni se njëri nga objektivat tuaj është se ju nuk jeni të nevojshëm më tutje në një fushë të caktuar. Kjo më së miri arrihet në një afat më të gjatë duke u siguruar që ata të cilët nuk kanë kapacitet për t i kërkuar të drejtat e tyre e kanë kapacitetin për ta bërë atë, dhe janë të suksesshëm në të. Nëse i këni përfituesit si bashkëvendimmarrës ju jo vetëm që e ndërroni natyrën e intervenimit tuaj nga realizimi i intervenimit në ndikimin e politikave nga vetë ju në mbështetjen e të tjerëve që ta bëjnë atë, dhe në fund kjo e zvogëlon rolin tuaj, por gjithashtu edhe ndërrohet pronësia mbi intervenimin nga ju tek përfituesit. Nëse përfituesit kanë, së paku, një pronësi të intervenimit, kjo gjithashtu e rrit qëndrueshmërinë e rezultateve të intervenimit. Puna së bashku dhe krahas me ata të cilët do të përfitojnë nga projekti i juaj do t iu ndihmojë atyre që ta marrin për sipër dhe ta udhëheqin projektin vetë në një periudhë më të gjatë kohore. Asociacioni ambiental Avalon, nga Vrshaci në Serbia është pjesërisht aktiv në të drejtat sociale për gra. Avaloni ka një projekt të quajtur: Gratë e fuqizuara për drejtësi sociale. Qëllimi kryesor i projektit është që gratë nga pjesët urbane dhe rurale të Serbisë të informohen, të kuptojnë dhe të jenë në gjendje t i kërkojnë të drejtat e tyre sociale ashtu siç garantohet me ligjet mbi mbrojtje sociale në Serbi, sidomos Ligji i ri për Mbrojtje Sociale.Ata gjithashtu, në përgjithësi, i fuqizojnë qytetarët që ta marrin një rol në vendimmarrje rreth çështjeve ambientale (siç janë investimet me rrezik ambiental). Fuqizimi bazohet në të drejtën demokratike për pjesëmarrje në vendimmarrje. Fondacioni i Vullnetarëve të Komunitetit nga Stambolli, Turqi, punon në një projekt të quajtur: Zmadhuesi për Adresë. Objektivi i saj i përgjthshëm është një shembull i ndikimit në politika përmes vetëmobilizimit të përfituesve. Ata synojnë ta rrisin pjesëmarrjen e të rinjëve në përcaktimin e politikë-bërjes së lidhur me rini, duke i ndërtuar kapacitetet e monitorimit lokal të organizatave rinore përkitazi me shërbimet e ofruara nga organet publike në nivelin lokal (në Ankara, Stamboll, Izmir,Kocaeli, Konya, Malatya, Samsun dhe tetë qytete të tjera). 87

88 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Si t i sht yeni përfituesit në pjesëmarrje? Paraprakisht kemi treguar se janë tri mënyra përmes së cilës mund t i shtyeni përfituesit të marrin pjesë, në këtë stad të hershëm të planifikimit, në intervenimin tuaj. Këtë mund ta bëni duke i konsultuar përfituesit dhe duke bashkëpunuar me ta si dhe duke e bërë të mundshëm vetëmobilizimin. Roli i juaj do të dallojë shumë varësisht nga zgjedhja që e bëni. Me konsultim ju ende mbeteni akteri kryesor që e bën vetë ndikimin në politika. Me bashkëpunim ju e ndani këtë përgjegjësi me përfituesit duke ju lënë juve që të siguroheni se përfituesit i posedojnë kapacitetet për ta marrë përgjegjësinë Me vetëmobilizim intervenimi i juaj do të drejtohet drejt ngritjes së kapaciteteve të përfituesve për ta realizuar ndikimin në politika. Përfituesit mund të marrin pjesë në projektin tuaj përmes tri mënyrave të quajtura: bashkëpunimi, konsultimi dhe vetëmobilizimi. Në të dytin (konsultimi) ju ngeleni lojtari kyç, ndërsa në dy të tjerët përfituesit marrin një rol më të madh. Nuk ekziston asnjë plan veprimi që i shtyen përfituesit në pjesëmarrje përmes konsultimit, bashkëpunimit apo vetëmobilizimit. Prandaj, ne ju ofrojmë disa udhërrëfyes: sigurohuni që i keni identifikuar përfituesit dhe sigurohuni që i keni identifikuar përfituesit kryesor duke bërë dallimet siç janë ato në bazë të gjinisë, moshës, religjionit, sferës socio-ekonomike, orientimit seksual. Mund të mos e bëni këtë në detaje që nga fillimi, mirëpo nuk duhet t i konsultoni vetëm ata që janë më të fuqishëm apo që janë më të zëshëm në kuadër të grupit përfitues; konsultoni edhe meshkujt edhe femrat. Udhërrëfyesit për këto të fundit janë të përfshirë më vonë në këtë doracak; kur t i konsultoni përfituesit, sigurohuni që të jeni të qartë dhe real për arsyet e konsultimit dhe suksesin potencial të intervenimit. Nuk duhet të konsultoni për çdo gjë, mirëpo është i rëndësishëm menaxhmenti i pritjes. Është një aspekt i rëndësishëm për t i mbajtur përfituesit me vete gjatë udhëtimit. Në pjesën përfundimtare të doracakut janë dhënë lista të ndryshme kontrolluese që sigurojnë se i keni marrë parasysh aspektet gjinore kur organizoni ngjarje të konsultimeve. Kjo do t ju ndihmojë që të kuptoni si t i konsultoni ndryshe meshkujt dhe femrat dhe të siguroheni që të dëgjohet edhe zëri i anëtarëve më të dobët të komuniteteve. 88

89 Pjesëmarrja e Përfituesit Një shembull i bashkëpunimit Një qasje e përdorur për ta matur fuqizimin e zbatuar në Bangladesh përbëhët nga dy pjesë. Në pjesën e parë, përfituesit e bëjnë një vetëvlerësim duke u bazuar në treguesit që ata vetë i kanë përpiluar. Të dhënat e krijuara vendosen në korniza analitike. Është interesante se treguesit bazohen në një vlerësim të situatës aktuale që është bërë nga vetë përfituesit. Niveli bazë janë rezultatet e përvojave individuale të përfituesve të mbledhura përmes dramës, këngëve, tregimeve, vizatimeve, bisedave, debatit, etj. Deklaratat rezultuese grumbullohen dhe riformulohen së bashku duke i bërë deklaratat kuptimplota për të gjithë përfituesit. Këtu treguesit (në këtë rast për fuqizim) formulohen. Përfituesit i monitorojnë vetë këta tregues për çdo vit. Burimi: SIDA 6 6 Dee Jupp dhe Sohel Ibn Ali, Matja e fuqizimit? Pyetni ata, SIDA, Dhjetor

90 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Rëndësia e përfshirjes së përfituesve në këtë stad Konsultoni dhe komunikoni me përfituesit tuaj: kjo është qenësore për suksesin e projektit tuaj. Vendosni sa dëshironi t i përfshini ata në proces gjithashtu. Në këtë stad është jashtëzakonisht e rëndësishme të mendoni si t i përfshini përfituesit. A dëshironi të vazhdoni t i konsultoni, dhe nëse po, si? Sa herë? Apo dëshironi të bashkëpunoni me ata ose të siguroheni që ata mund të vetëmobilizohen? Sidoqoftë, vendimi i juaj do të ndikojë në rolin tuaj në intervenim. Ndërlidhja me Teorinë e Ndryshimit Përfituesit janë në Teorinë tuaj të Ndryshimit. Së paku ata janë në vizionin tuaj. Ju tentoni dhe indirekt ndryshoni diçka për ata. Në shembullin e përdorur në ushtrimin e Teorisë së Ndryshimit në kapitullin 5, përfituesit janë vajzat në arsimin fillor dhe të mesëm, ose nëse shkoni më lartë, femra të reja. Me anë të intervenimit tuaj në ndikimin e politikave ju provoni dhe ndikoni tek të tjerët, siç janë vendimmarrësit për të arritur te ndryshimi. Pastaj, përfituesit duhet të përfitojnë nga ky ndryshim. Në shembullin tonë në kapitullin 5, ne fokusohemi në Qeveri, që mund të rafinohet në një person siç është Ministri i Arsimit. Ju duhet që së paku të shikoni nëse përfituesit dakordohen me Teorinë e Ndryshimit. Ideale do të ishte sikur ta rindërtoni Teorinë e Ndryshimit së bashku me ata. Kjo do të sigurojë që ndryshimi që e keni paraparë do të ndodh, dhe aktualisht i plotëson nevojat e përfituesve. Nëse jo, atëherë intervenimi i juaj nuk mund të ketë efekt pozitiv në nivelin e përfituesve. Ju mund të vendosni me përfituesit tuaj të shikoni se për çfarë gjërash të tjera mund të jenë ata përgjegjës. 90

91 Pjesëmarrja e Përfituesit KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Pjesëmarrja e përfituesve është çelësi për suksesin e një intervenimi dhe për fat të keq shpesh harrohet, sidomos nga organizatat që kanë punuar në një çështje për një kohë të gjatë. Pyetni ata se çka dëshirojnë, si ndjehen, dhe nëse puna që bëhët është duke u bërë si duhet. Kjo do ta përmirësojë legjitimitetin tuaj. Përfundimisht ata do ta marrin pronësinë e projektit. PYETJE për reflektim të mëtejmë Pjesëmarrja efektive e përfituesve në planifikim dhe implementim kërkon shumë kohë dhe resurse. Kjo shpesh nuk është në dispozicion gjatë ndikimit në politika. Si mund të siguroheni që ata të marrin pjesë, por të mos humbet momenti? Pjesëmarrja e përfituesve mund të kërkojë një varg të aktiviteteve dhe përfundimesh krejtësisht më ndryshe nga ju, që ndërlidhen më shumë me ngritjen e kapaciteteve të përfituesve. A është kjo ende ndikim në politika? Pjesëmarrja e vërtetë është e vështirë pasi që kërkon pjesëmarrjen e përfituesve, të cilët vetvetiu nuk janë homogjen dhe kanë agjenda të ndryshme. Si mund të siguroheni që të gjtiha këto janë të përfaqësuara? 91

92 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes

93 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes Kush janë palët në interes? Nuk ka asgjë më të vështirë për të planifikuar, me sukses të dyshimtë, e as më të rrezikshme për të menaxhuar se sa krijimi i rendit të ri të gjërave. Gjykata Supreme e SHBA-ve Një palë në interes, tekstualisht, është një person, grup, institucion apo organizatë që ka një interes të veçantë në një çështje të caktuar. Në veçanti, për ndikimin në politika, mund të jenë: ata që preken direkt nga problemi (p.sh. komunitetet lokale, fermerët, tregtarët, gratë, etj.); ata që janë përgjegjës për krijimin e saj, apo me përgjegjësi formale për gjetjen e një zgjidhjeje p.sh. qeveria, autoritetet lokale, shërbimet civile, punëtorët shëndetësor); ata që kujdesen për mirëqenien e të tjerëve (p.sh. sindikatat, OJQ-të, grupet kishtare, mediat); faktori ndërkombëtar (p.sh. Kombet e Bashkuara, Banka Botërore, donatorët). 7 7 Bridget Burrows, Si të planifikoni strategji të mira të avokimit: palët në interes, rrugët e ndikimit dhe analiza e riskut, CAFOD Prezantim me PowerPoint, maj

94 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Akterët kryesorë: Qeveria, Shoqëria Civile dhe Kompanitë Politikëbërja shpesh është e shoqëruar me qeveritë dhe parlamentet që përgatitin politika të përgjithshme dhe janë përgjegjëse për implementim, monitorim dhe kontrollë. Pozita e politkëbërjes është duke ndryshuar kundrejtë prapavijës së globalizimit, decentralizimit, privatizimit, zvogëlimit të ndikimit qeveritar dhe çrregullimit. Përveç sektorit publik, edhe sektori privat dhe organizatat e shoqërisë civile e marrin rolin e tyre në proceset demokratike. Siç u tha më lartë, politikëbërja është duke u bërë gjithnjë më e rëndësishme dhe duke u pozicionuar si rrymë kryesore. Gramski ka hartuar një trekëndësh të fuqive duke e ndarë shoqërinë në tri kategori të fuqive: qeveria, sektori privat dhe shoqëria civile, e njohur gjithashtu edhe si fuqia kundërpeshë. Në disa vende ky trekëndësh është i institucionalizuar në të ashtuquajturin mjedis trepalësh në të cilin të gjithë akterët i shkëmbejnë pozitat dhe ndikojnë në njëri tjetrin vazhdimisht. Ndikimi shumë shpesh ndodh jashtë dhomave negociuese në prapavijë, lobi, në rrugë, në media dhe në universitete. Shumëllojshmëria është e shumëfishtë; diversiteti i madh. Qeveria Shoqëria Civile Sektori privat Trekëndëshi i Gramskit (platforma trepalëshe) 94

95 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes Ju mund ta shikoni se lidhja ndërmjet shoqërisë civile dhe sektorit privat nuk është aq e fortë sikur lidhjet e tjera me Qeverinë. Në aspektin e të drejtave të njeriut dhe zhvillimit, kompanitë bashkëpunuese luajnë një rol gjithnjë e më të rëndësishëm si akterë që punojnë në përmirësimin e kushteve për punonjësit në kompani në jug të cilët punojnë për ta, direkt përmes kompanive të tyre, ose indirekt përmes zinxhirit nën ndikimin e tyre. Kompanitë gjithashtu punojnë gjithnjë e më tepër me komunitetet të cilat janë, ose mund të ndikohen nga veprimet e tyre. Kjo rritje e vëmendjes është si pasojë e të kuptuarit se kompanitë sikur se Shell dhe Nike kanë efekte të dukshme në zhvillim dhe të drejta të njeriut në shumë pjesë të botës. OJQ-të luajnë një rol të madh në ndriçimin e këtyre efekteve negative. Sidoqoftë, shumë OJQ janë duke kaluar nga qëndrimi i ashtuquajtur emër-dhe-turp (name-and-shame) në një qëndrim më bashkëpunues duke kuptuar edhe fuqinë e plotë të kompanive që të bëjnë edhe gjëra pozitive gjithashtu. Anasjelltas, kompanitë janë duke kërkuar ndihmë gjithnjë e më shumë nga OJQ-të në përpjekjet e tyre për të kuptuar se çka mund të bëjnë dhe si mund ta bëjnë atë. Iniciativat për dialog dhe bashkëpunim ndërmjet OJQ-ve dhe kompanive janë në rritje dhe ekzistojnë shumë shembuj të mirë. Megjithatë, akoma nuk është aq e shpeshtë sikur ndikimi në Qeveri. Trajnim avokimi, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, shkurt

96 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Analiza e palëve në interes Hyrje Bërja e një analize të palëve në interes është e zakonshme kur planifikohen projektet. Do të thotë t i dëgjosh palët në interes, të të gjitha llojeve, të cilët janë të përfshirë apo janë të identifikuar në projektin tuaj. Ky është fillimi i krijimit të strategjisë. Në disa raste ju do ta bëni një listë të palëve në interes dhe do t i identifikoni palët primare në interes individualisht ose me ekipin tuaj. Çka është analiza e palëve në interes? Në këtë kapitull, vëmendja e analizës së palëve në interes do të jetë në krijimin e strategjisë për intervenimin tuaj. Duke e bërë analizën e palëve në interes rreth një çështjeje të politikave, ju mund ta identifikoni se kush janë: aleatët tuaj; caqet tuaja politike; dhe; kundërshtarët tuaj. Një mënyrë tjetër e qasjes ndaj analizës së palëve me interes është ta identifikoni se kush do ta ketë një rol të caktuar në planifikimin dhe implementimin e intervenimit tuaj. Instrumentet e paraqitura në faqet në vijim (dhe ato të paraqitura në kapitullin 6) do të jenë si udhëzues në këtë drejtim. Veçanërisht kur e ndërmerrni hapin opcional të shkallës së pjesëmarrjes të prezantuar në faqet në vijim. Lidhja me pjesëmarrje Ekzistojnë dy lidhje përkitazi me pjesëmarrjen e përfituesve. Palët primare në interes janë ata që preken në fund, qoftë pozitivisht (përfituesit) ose negativisht nga intervenimi. Palët primare në interes duhet të përkufizohen në mënyrë specifike, prandaj edhe shpesh duhet të ndahen sipas gjinisë, klasës sociale apo të të ardhurave, grupeve profesionale ose përdoruesve të shërbimeve. Në shumë intervenime, kategoritë e palëve primare në interes mund të gërshëtohen (p.sh. gratë dhe grupet me të ardhura të vogla; ose përdoruesve të produkteve të vogla të pyllit dhe minoriteteve etnike). me ndërmarrjen e një analize të palëve në interes ju e keni një pamje edhe më të mirë të përfituesve në intervenimin tuaj dhe pozitës së tyre përkitazi me çështjen e politikave; ju keni një ide më të mirë se kush janë përfituesit. Nëse akoma nuk i keni përfshirë të gjithë përfituesit relevant, ju duhet ta bëni këtë tani. 96

97 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes Hapat që duhen për ndërmarrjen e një analize të palëve në interes për ndikim në politika Gjatë analizës së palëve në interes në ndikimin e politikave, ju kaloni nëpër hapat e prezantuar në faqet në vijim. Një hap paraprak është që ju e përkufizoni çështjen dhe pozitën tuaj përkitazi me çështjen (shih kapitulli 5) si pikë fillestare për kontrollin e interesit dhe qëndrimit të palëve të tjera në interes. HAPI 1 Lista e të gjitha palëve relevante në interes Këtu qëllimi është që të jeni kreativ dhe ta formoni një listë të gjatë të emrave, pozitave dhe organizatave të njerëzve. Personifikoni caqet tuaja politike sa më shumë që mundeni. Shumë prej OJQ-ve e ndërmarrin këtë hap kur fillojnë me realizimin e projekteve. Për fat të keq, këtu gjithashtu shpesh herë analiza ndalet. Në rastin më të mirë, palët në interes klasifikohen në kuptim të palëve primare dhe sekondare në interes dhe sa janë të rëndësishëm ata për OJQ-të. HAPI 2 Ju i zbatoni tri filter pyetje lidhur me listën e palëve në interes Sa dakordohet apo nuk dakordohet pala në interes me pozitën tuaj? (qëndrimi) Sa e sheh të rëndësishme çështjen pala në interes në lidhje me të tjerët? (rëndësia) Sa ka ndikim pala në interes mbi vendimet në lidhje me të tjerët? (ndikimi) Për të dhënë përgjegje në këto pyetje mbi një vlerësim të informuar, mund të ju duhen hulumtime të mëtejme. Ndoshta mund të t ju duhet t i ndani kategoritë e palëve në interes në grupe për të cilat mund të thuhet se ndajnë një pozicion apo interes të përbashkët. Informata bartet tek Matrica e Aleatëve dhe Kundërshtarëve. 97

98 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale HAPI 3 Matrica e Aleatëve dhe Kundërshtarëve Shumë për Aleatët kryesorë Për Qëndrimi i audiencës ndaj pozitës tuaj Neutral Kundër Fusha kyçe e ndikimit Shumë kundër Kundërshtarët kryesorë Ulët Mesatar Lartë Ndikimi i audiencës në çështje Nga Matrica e Aleatëve dhe Kundërshtarëve mund të identifikoni se kush janë aleatët dhe kundërshtarët tuaj më të rëndëishëm, dhe kush janë neutralët më me ndikim. Ata që janë neutralë mund të jenë shumë të rëndësishëm duke qenë se mund t i ktheni ata në anën tuaj, dhe kjo është një betejë kyçe sepse edhe kundërshtarët tuaj do të provojnë të njejtën gjë. Grupet e palëve në interes nuk janë të fiksuar në pozitat e tyre dhe matrica mund t ju ofrojë ide se si të krijoni fuqi shtesë për strategjinë tuaj duke: ndërtuar aleanca me aleatë me qëndrim pozitiv dhe ndikim të ulët; bindur palët në interes se çështja është e rëndësishme për aleatët me ndikim të lartë por qëndrim neutral; bindur palët në interes për pozitën tuaj mbi çështjen për neutralët me ndikim dhe kundërshtarët e butë; rritur ndikimin e aleatëve me ndikim të ulët, kryesisht përfituesit (shih kapitullin 6 dhe në faqet në vijim në hapin 6); provuar dhe zvogëluar ndikimin e kundërshtarëve me ndikim të lartë. 98

99 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes Kujdes! Intervenimi i juaj mund të ndryshojë shumë gjëra në kontekst. Zhvendosja e pozitës së njërës palë në interes mund të ndikojë në pozitën e të tjerëve, pozitivisht dhe negativisht. Poashtu, gjithmonë duhet pasur parasysh se edhe kundërshtarët tuaj janë duke e bërë të njejtën analizë. Bërja e analizës me të tjerët siguron që do të keni vështrim më të mirë për palët në interes dhe pozicionet e tyre. Gjithashtu, ka shumë gjasa që ju do të jeni në gjendje t i monitoroni ndryshimet dhe mënyrën se si ato ndikojnë në pjesën tjetër të intervenimit tuaj. HAPI 4 Zinxhirët e ndikimit Në shumë raste ju do të vëreni se shumica e akterëve me ndikim të cilët do të duhej t i ndryshonit janë poashtu kundër pozicionit tuaj. Po që se nuk do të ishte kështu, atëherë nuk do të kishte arsye të mirë pse çështja në të cilën punoni paraqet një problem për juve dhe përfituesit. Gjithashtu do të vëreni se këta akterë nuk kanë qasje direkte. Për shembull, në shumë raste ky mund të jetë një ministër, kryeministër apo president, ose madje edhe fuqi më të pakapshme rreth vendimmarrësve të rëndësishëm. Këta akterë shpesh emërohen si caqe primare të intervenimeve në ndikimin e politikave. Megjithatë, ekzistojnë pak gjasa që të ndikoni në këta akterë direkt, qoftë për shkak të pozitës së tyre (kryeministër, ministër, president) ose për shkak të fuqisë së kundërshtimit të tyre ndaj pozitës tuaj. Krijimi i zinxhirëve të ndikimit do të thotë se ju e kuptoni së cilat palë në interes mund të ndikojnë në këta kundërshtarë. Ju krijoni një zinxhir. Zinxhiri përbëhët nga palët në interes në të cilët ju mund të ndikoni dhe si rezultat ata do të ndikojnë tek të tjerët. Kjo është një pjesë e rëndësishme e strategjisë tuaj. Ju mund t i kombinoni forcat me aleatët tuaj dhe të krijoni një zinxhir të ndikimit. Apo secili aleat në intervenimin tuaj mund ta ketë zinxhirin e vetë të ndikimit. Në atë rast duhet të siguroheni se zinxhirët punojnë për njëri tjetrin. Ju do ta merrni zinxhirin i cili i përshtatet më së miri organizatës tuaj në kuptim të përmbajtjes, marrëdhënieve dhe përvojës paraprake. Në këtë mënyrë ju mund të loboni tek disa persona të caktuar, ndërsa të tjerët në rrjet do t i mobilizojnë mediat apo do të fokusohen në grupe potenciale të cakut duke përdorur aktivitete të ndryshme nga kontinuumi i ndikimit në politika. 99

100 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Mediat nacionale Resurset: - Njerëzit - Fondet - Të tjera OJQ Donatorët ndërkombëtar Kryepeshkopi Vendim marrësit Çështja e përfituesve Komiteti i Senatit Zinxhirët e ndikimit OJQ Media OJQ Shërbyesit civil Komiteti i Senatit OJQ Ipeshkvia Kleri Kryepeshkopi Zinxhirët e ndikimit (II) 100

101 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes HAPI 5 Tabela e shenjëstrimit të audiencës (paobligueshme) Rekomandohen analiza dhe kërkime të mëtejme mbi pozitën e caqeve tuaja politike. Për këtë qëllim mund të përdoret tabela e Shenjëstrimit të Audiencës. Ajo paraqet një analizë më të thellë dhe më sistematike të caqeve tuaja politike përkitazi me njohjen më të mirë të tij/saj mbi: njohuritë e tyre mbi tematikën (mund të jetë më shumë se sa ju dini); besimet e tyre përkitazi me tematikën (mund të dakordohen apo mos të dakordoheni në besimet tuaja) shqetësimet më të mëdha të caqeve (mund ta përdorni këtë informatë për ta ndërtuar një marrëdhënie). Tabela e Shenjëstrimit të Audiencës: Çështja/agjenda/vendimet Pozita e juaj Audienca Njohuritë Qëndrimet/Besimet Interesat Audienca përkufizimi Çka di audienca për çështjen? Në çka beson audienca rreth çështjes? Për çka shqetësohet më shumë audienca (madje edhe nëse nuk lidhet me çështje)? 101

102 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale HAPI 6 Shkalla e pjesëmarrjes Siç është thënë në kapitullin 6 mbi pjesëmarrjen e përfituesve, shkalla e pjesëmarrjes mund të përdoret në dy mënyra plotësuese. Përdorimi i saj i parë është prezantuar më lartë, kryesisht ju lejon të mendoni për përfshirjen e përfituesve në planifikim dhe implementim të intervenimit tuaj në ndikimin e politikave. Përdorimi i dytë është si rezultat i një analize të palëve në interes, dhe ju lejon të mendoni për nivelin e përfshirjes së palëve të tjera në interes në planifikim dhe implementim të intervenimit tuaj. Natyrisht se kjo është pjesë e strategjisë suaj për ndikimin në politika, mirëpo gërshëtohet me qëllimin e dytë të instrumenteve të prezantuara më lartë, kryesisht në mendimin e ndarjes së roleve në planifikimin dhe implementimin e intervenimit tuaj. Për këtë arsye ju e merrni shkallën e pjesëmarrjes nga MDF-ja të prezantuar më poshtë dhe mendoni për mënyrën e përfshirjes së palëve në interes ose së paku disa prej tyre. Niveli i pjesëmarrjes 5. Vetë-mobilizimi 4. Bashkëpunimi 3. Konsultimi 2. Mbledhja pasive e informatave 1. Marrja e informatave Shkalla e pjesëmarrjes Në kapitullin 7 ne u fokusuam kryesisht në nivelet e konsultimit, bashkëpunimit dhe vetëmobilizimit. Gjatë përdorimit të shkallës së pjesëmarrjes në këtë kapitull ne do të fokusohemi gjithashtu në hapat e tjerë të shkallës. Prandaj do të ishte i dobishëm një rekapitulim i termave: 102

103 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes Niveli i pjesëmarrjes Sqarimi Akteri i mundshëm Niveli 1: Pranimi i informatave Niveli më pasiv i pjesëmarrjes. Pothuajse nuk ekziston përfshirje, përveç përmes informatave të cilat ju vendosni t i ndani rreth intervenimit. Disa kundërshtarë Një audiencë sekondare (Publiku i përgjithshëm) Niveli 2: Mbledhja pasive e informatave Nevojitet një përfshirje me e madhe e palëve në interes. Nuk do të ofroni më shumë informata të përgjithshme në nivelin që vendosni, mirëpo gjithashtu do të siguroheni që do të merrni disa informata nga ata, qoftë në një masë të kufizuar (për shembull, përmes një anketimi online jospecifik).në këtë nivel do të kërkoni për më tepër trafik të njëkahshëm. Disa kundërshtarë Një audiencë sekondare (publiku i përgjithshëm) Disa neutralë të fuqishëm (në betejën kyçe) Niveli 3: Konsultimi Tregon për një trafik të dykahshëm. Kështu që, ju akoma mundeni, pak a shumë, të grumbulloni informata në një kah, mirëpo ju duhet t i kombinoni me informatat nga ana tjetër e palëve në interes. Këtë mund ta bëni përmes raportimit në letër apo personalisht duke i mbajtur palët në interes të informuar mbi përdorimin e përgjithshëm të informatave. Konsultimi mund të jetë një proces i vazhdueshëm ose të ndodh vetëm një herë. Kur të bëhët me përfitues, konsultimi duhet të jetë i rregullt. Është me rëndësi të theksohet se konsultimi akoma rrezikon të kalojë në një gjendje financiare joreale (window-dressing) kur të realizohet vetëm një herë dhe informatat aktualisht nuk përdoren për ta ndërtuar intervenimin. Përfituesit (minimumi) Disa aleatë Disa neutralë të fuqishëm (në betëjën kyçe) Niveli 4: Bashkëpunimi Tregon për përgjegjësi të përbashkëta. Pala në interes është përgjegjës për një pjesë të intervenimit ose bashkëpërgjegjëse për tërë intervenimin. Pala në interes lejohet që të marrë vendime. Përfituesit Aleatët Niveli 5: Vetëmobilizimi dhe/ ose fuqizimi Intervenimi bëhët përgjegjësi e vetme e palës në interes. Ata e menaxhojnë intervenimin, janë përgjegjës për intervenimin dhe vetë marrin vendime. Nëse ndodh kjo, roli i juaj sigurisht do të mbetet këshilldhënës dhe do të fokusohet në ngritjen e kapaciteteve të palëve në interes aty ku është e nevojshme. Përfituesit (Aleatët e tjerë me ndikim të vogël) U Setu alata naći ćete vježbu koju možete sprovesti kako biste objasnili analizu zainteresovanih strana, uključujući i ljestvicu učešća. Kujdes! Gjatë krijimit të strategjisë ju duhet të jeni real lidhur me numrin e grupeve të palëve në interes të cilin mund ta shenjëstroni si audiencë, duke marrë parasysh resurset dhe kohën në dispozicion. 103

104 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Lidhja me Teorinë e Ndryshimit Ju do t i shfrytëzoni rezultatet e analizës së mësipërme në Teorinë e juaj të Ndryshimit në mënyra të ndryshme: Për ta rafinuar dhe plotësuar Teorinë e juaj të Ndryshimit, ndoshta edhe duke shtuar akterë të cilët do të ndryshonin dhe rafinonin llojin e ndryshimit të cilin e parashikoni; Për të filluar plotësimin e hapit të fundit të Teorisë së Ndryshimit, duke u fokusuar në strategji. Këtu plani i juaj i veprimit do të bëhët më i saktë, me aktivitete specifike dhe akterë specifikë që duhet të ndikohen në mënyra të caktuara, ku rol kyç në këtë do të luajnë zinxhirët e ndikimit; Për të elaboruar se cilat pjesë të Teorisë së Ndryshimit munden dhe duhet të ndërmirren nga të tjerët si dhe çfarë strategjie duhet të ndërmerrni për t u siguruar që kjo të ndodh. 104

105 Strategjia me Porosinë e Hershme: Palët në interes KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Përdorimi i instrumenteve është një mënyrë për t i sistematizuar gjetjet. Kur ta ndërmerrni analizën, bëni këtë në fletë të mëdha, duke i përcaktuar kornizat. Emri i secilës palë në interes duhet të shkruhet në një kartelë të veçantë individuale për t u ngjitur në kornizë dhe për t u lëvizur përreth. Në këtë mënyrë instrumentet poashtu shërbejnë si një instrument i pjesëmarrjes. Ata aktualisht e vizualizojnë analizën. Për të qenë kuptimplotë është me rëndësi që t i ketë njerëzit e vërtetë. Shpesh shikoni personat duke shkruar: Qeveria apo Donatorët apo Aleatët. Megjithatë, secili prej këtyre është i përbërë nga akterë të ndryshëm, me interesa të ndryshme dhe rëndësi të ndryshme. Gjithashtu, secili prej palëve të paqarta në interes mund të interpretohet ndryshe nga palët e ndryshme në interes, duke çuar kështu në keqkuptime, dhe eventualisht në strategji konfuze. Në fund, gjeni kohë ta bëni një analizë të tillë me të tjerët. Ju siguron horizonte të reja dhe ju bën të shikoni më larg prej asaj që tashmë dini. Gjithashtu e bën shumë më të qartë atë që tashmë e dini. PYETJE për reflektim të mëtejmë Me sa palë në interes mund të punoni? Sa prej tyre mund t i shenjëstroni? Me sa prej tyre mund të bashkëpunoni? Cilat janë kriteret e juaja për ta kufizuar numrin? Si e njihni palen tuaj në interes? Kur e dini se e njihni mjaft mirë palën në interes? Si mund ta kontrolloni zinxhirin tuaj të ndikimit? Si mund të jeni të sigurtë se ndikimi do të ndodh në mënyrën si e keni paraparë? 105

106 Hartimi i procesit të politikave

107 Hartimi i procesit të politikave Rëndësia e procesit të hartimit Politika është një labirint pa dalje. John Adams Kur themi hartimi i procesit të politikave, ne mendojmë në identifikimin nëse çështja e juaj është trajtuar në kuadër të procesit të politikëbërjes, si dhe ku dhe kur do të merret vendimi. Gjithashtu kjo ofron disa indikacione si ta fusni çështjen në agjendë, nëse akoma nuk është trajtuar ajo. Kjo është jashtëzakonisht e rëndësishme për ndikimin tuaj në politika pasi që do të ndikojë në atë që bëni, me kënd e bëni dhe kënd e shenjëstroni. Problemi është se proceset e politikëbërjes janë të ndryshme në çdo kontekst. Edhe në kuadër të një vendi, varësisht nga ministria, proceset e politikëbërjes mund të dallojnë shumë. Prandaj ky kapitull nuk do të ofrojë një plan veprimi se si të hartohet procesi i politikave dhe çka të bëhët në çdo hap të procesit. Në vend të kësaj, ky kapitull do të ofrojë udhërrëfyes se si të përcaktohet vendi i çështjes tuaj në procesin e politikëbërjes. Duke e bërë këtë, ne gjithashtu do t i ofrojmë disa pika kyçe rreth drejtimit të mundshmë të veprimit. Esenca e këtij kapitulli flet për politikëbërjen në arenën vendore apo nacionale. 107

108 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Transparenca, hapja dhe qasja në informata Udhërrëfyesit dhe pikat kyçe të paraqitura këtu mund të ju ndihmojnë kur ta bëni ndikimin në politika në një kontekst të të qenurit relativisht i hapur, transparent dhe përgjegjës. Kjo më së miri interpretohet se sa shumë ka qasje në informata publiku i përgjithshëm dhe organizatat e shoqërisë civile. Demokracitë formale shpesh herë përkufizohen duke përdorur termat, siç janë qasja në informata, hapja, transparenca dhe llogaridhënia. Është e pamohueshme se në demokracitë e tilla hapësira për ndikimin në politika është më e madhe për akterë të ndryshëm, duke përfshirë organizatat e shoqërisë civile. Impakti i një ndikimi të tillë në politika akoma dallon prej vendit në vend. Megjithatë, edhe kur ekziston një dallim i tillë, procesi i politikëbërjes në të ashtuquajturat demokraci shpesh është larg prej të qenurit transparent. Shumë vendime merren gjatë diskutimeve jozyrtare, takimeve në kafebare ose duke u bazuar në marrëdhëniet, siç janë asociacionet e studentëve të njejtë, lidhjet familjare, miqtë familjarë dhe të ngjashme. Vendimet e tilla nuk janë transparente, nuk ka llogaridhënie dhe nuk ka bazë racionale për marrje të vendimeve. Është me rëndësi të jeni të vetëdijshëm për këtë. Shumë organizata i pranojnë këto punë dhe e luajnë të njejtën lojë. Ky doracak nuk merr një qëndrim mbi një ndikim të tillë në politika. Mjafton të vërehen proceset e tilla. Për ju është më se e rëndësishme të jeni të vetëdijshëm për këtë gjithashtu në kontekstin tuaj, dhe pastaj mund të vendosni të punoni me të apo jashtë saj. Në qoftë se nuk jeni të vetëdijshmë për për këtë proces, ju mund të befasoheni nga ngjarjet dhe si rezultat do të dëmtohet ndikimi i juaj në politika. 108

109 Hartimi i procesit të politikave Pyetje esenciale për t ia parashtruar vetvetës Më lart përshkruam se çka nënkuptojmë me hartim të procesit të politikave. Ajo përfshin një numër të pyetjeve esenciale që duhet t ia parashtroni vetvetës kur dëshironi të dini për procesin e vendimmarrjes lidhur me çështjen tuaj, apo çështjet që janë të rëndësishme për ndikimin tuaj në politika. Ku: në cilën strukturë është duke u trajtuar çështja? Koha: cilat data janë të rëndësishme? Kur merren vendimet? Procesi: Në cilin stad të procesit jemi ne? Përveç këtyre pyetjeve që ia parashtroni vetës, mos harroni punën e procesit jotransparent të vendimmarrjes të përshkruar më lart. Ku? Me ku, ne mendojmë: në cilën strukturë është duke u trajtuar çështja? Strukturat e tilla mund të jenë: departamentet e ministrive, këshillet e ministrave, parlamenti, apo senati. Në fakt shumëçka varet nga konteksti. Gjithashtu mund të jetë më tepër në domenin publik përmes, për shembull, një referendumi. Është jashtëzakonisht e rëndësishme për ndikimin tuaj në politika që ta zbuloni se kush saktësisht është duke i marrë vendimet në struktura. Kjo ndërlidhet me analizën e palëve në interes në kapitullin 7. Sa më të saktë që të jeni rreth asaj se kush merr vendime, kush e bën punën realisht dhe kush tjetër ka ndikim në këtë, aq më mirë do të mund ta komunikoni porosinë apo pozicionin tuaj. Koha? Koha është esenciale në ndikimin e politikave. Ju duhet ta dini se kush i merr vendimet (shih më lart), në cilën strukturë (shih më lart), mirëpo rëndësi po aq të njejtë ka edhe koha kur një vendim merret. Kjo ju informon për mundësitë e ndikimit dhe spektrin e veprimeve që janë strategjikisht akoma në dispozicionin tuaj. Vonesat, për shembull, në ofrimin e informatave do të jenë të dëmshme për punën tuaj: kujtoni orientimin në shërbime si një nga parimet e CLASP-it. Procesi Është me rëndësi të kuptohet procesi i politikëbërjes (apo proceset që çojnë në ligje dhe vendime të tjera) në vendin tuaj. Ju mund të keni ndikim në secilin stad të procesit të politikëbërjes. Nëse e kombinoni me njohuritë se ku trajtohen çështjet e caktuara dhe pyetjet e lidhura me kohën, atëherë kuptimi i procesit të politikëbërjes ju lejon që të keni ndikim maksimal mbi vendimet. Kjo është qenësore nëse i dini këto gjatë planifikimit të intervenimit 109

110 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale tuaj. Jo vetëm që ju lejon të filloni me ngritjen e një strategjie, por gjithashtu ju lejon të analizoni nëse çështjet e juaja, apo çështjet e rëndësishme të lidhura me çështjen tuaj, tashmë janë duke u trajtuar. Ekzistojnë shumë cikle të politikëbërjes. Ata pak a shumë përmbajnë hapat e njejtë dhe në këtë mënyrë tregojnë momentet në të cilat mund të ndikoni. Hapat të cilat ne i dallojmë janë: HAPI 1 Faza e krijimit të ideve: faza ku fillon të formohet një ide rreth çështjes. Ndonjëherë kjo do të nxitet nga veprimet e juaja. Ndonjëherë nga akterët e tjerë. Në këtë fazë, personi ideator do të kërkojë të marrë sa më shumë informata që mundet nga burimet e besueshme (të cilat do t i ofroni edhe ju). HAPI 2 Faza e dizajnimit: Duka u bazuar në idenë e krijuar, akteri relevant do ta formulojë një mendim dhe do ta vendos atë në letër. HAPI 3 Faza para-vendimit: kjo letër (mund të jetë draft ose ligj për shembull) rishikohet nga të tjerët dhe ju mund të jeni pjesë e atij grupi të personave. Ajo finalizohet dhe i dërgohet ministrit përgjegjës për diskutim në Këshillin e Ministrave. HAPI 4 Vendimi formal: këtu hyjnë lloje të ndryshme të vendimeve. Vendimi nga Këshilli i Ministrave mund të jetë vendim përfundimtar varësisht nga çështja dhe konteksti. Megjithatë, dokumenti me gjasë do të diskutohet edhe në Parlament, i cili duhet ta miratojë, dhe nëse është prezent Senati, edhe ai duhet ta miratojë. HAPI 5 Implementimi dhe monitorimi i një vendimi: pasi të miratohet, vendimi edhe implementohet. Dikush nga Ministria do ta merr udhëheqjen dhe shumë akterë të tjerë sigurisht do të përfshihen. Shumë prej intervenimeve në ndikimin e politikave ndalen pasi të merret vendimi, sidomos kur vendimi u shkon atyre për shtati. Për fat të keq, efektet e vendimit varen nga implementimi i tij dhe kjo mund të vlerësohet vetëm përmes një monitorimi efektiv. Në përgjithësi, këto faza mund të përcaktohen për shumicën e proceseve vendimmarrës në shumicën e konteksteve. Ajo që ndryshon më së shumti janë akterët, rëndësia e fazës dhe potenciali për të ndikuar. Në seksionin e instrumenteve të këtij doracaku, ju do ta gjeni një ushtrim që mund të realizohet për të filluar ta kuptoni rëndësinë e dallimit të fazave të ndryshme dhe pasojave të saj. Studim rasti nga një organizatë maqedonase MOST Në faqet në vijim ju do ta gjeni një shembull të procesit dhe si ka rrjedhur kjo për organizatën MOST nga Maqedonia, në punën e tyre për ta fituar një kod të ri të zgjedhjeve. Ai tregon qartë se si mund të luani role të ndryshme, me akterë të ndryshëm dhe me zgjedhje të ndryshme strategjike në procesin e vendimmarrjes. Gjithashtu tregon se ju duhet të bëni hapa të vegjël dhe të ngriteni mbi arritjet e mëhershme. Në fund prek edhe çështjet e tjera kur analizon procesin e politikave: ku dhe kohën. 110

111 Hartimi i procesit të politikave Faza ideore: Në vitin 2004, u organizuan gjithsej katër takime në të cilat ishin ftuar ekspertët vendor dhe ndërkombëtar. Për më tepër, gjithashtu ishin prezent edhe përfaqësuesit e të gjitha partive politike dhe institucioneve relevante shtetërore që lidhen me zgjedhje. Qëllimi ishte të iniciohet një debat publik dhe të detektohen të gjitha çështjet problematike dhe pikat e dobëta të procesit elektoral. Me qëllim të dhënies së rekomandimeve për përmirësimin e legjislacionit zgjedhor duke u bazuar në raportet nga debatet publike, u themelua një grup punues. Raporti përfundimtar tregoi se ekziston një dobësi serioze dhe është fakt se deri më 2005 ishin disa ligje të cilat rregullonin aspekte të ndryshme të zgjedhjeve. Për shembull, ishte Ligji mbi Zgjedhjet Lokale, Ligji mbi Zgjedhjet e Anëtarëve të Parlamentit, Ligji mbi Qendrat e Votimit, etj. Në shumicën e rasteve këto ligje ishin të pasinkronizuar dhe binin ndesh me njëri-tjetrin. Rekomandimi kryesor ishte se sistemi politik i Maqedonisë kishte nevojë për një Kod Zgjedhor të unifikuar. Faza e dizajnimit: Procesi ishte i vështirë, mirëpo më i rëndësishëm ishte fakti se të gjitha partitë relevante parlamentare ishin të përfshira në proces që nga fillimi dhe nga ana tjetër përfaqësuesit e institucioneve shtetërore e kishin një pasqyrë mbi mënyrën e funksionimit të sistemit. Proces je bio težak, ali ono što je najvažnije jeste činjenica da su sve relevantne parlamentarne stranke bile uključene u proces od samog početka, a sa druge strane, da su predstavnici državnih institucija sve vrijeme imali pregled nad funkcionisanjem ovoga sistema. Pas formimit të grupit punues, janë mbajtur 3 debate publike. Rrjedha e ngjarjeve ishte në një formë të dëgjimit publik ku anëtarët e grupit punues i dëgjonin mendimet e ndryshme rreth draft Kodit Zgjedhor nga katër grupe të cakut: përfaqësuesit nga partitë e vogla politike të cilat nuk janë të përfaqësuara në Parlament, përfaqësuesit nga organizatat e shoqërisë civile që merren me aspekte të ndryshme të zgjedhjeve, siç janë minoritetet dhe gratë, mediat dhe gazetarët si dhe përfaqësuesit nga institucionet e tjera relevante shtetërore, siç janë për shembull anëtarët e Komisioneve Komunale Zgjedhore dhe anëtarët e Gjykatave Themelore. Para-vendimi: Rekomandimet nga këto debate publike u analizuan nga anëtarët e grupit punues dhe në këtë mënyrë u finalizua draft Kodi. Faza e vendimit Kodi Zgjedhor hyri në fuqi më 22 mars 2006, ndërsa zgjedhjet parlamentare u mbajtën në qershor të 2006 në përputhje me këtë Kod. Faza implementacije i praćenja: Kodi i fuqizuar kontribuoi drejt tejkalimit të shumë vështirësive në të kaluarën, megjithatë disa çështje të caktuara nga Draft verzioni nuk ishin pjesë e Ligjit. Për shembull, financimi i fushatave politike mbeti i parregulluar si duhet. Gjatë vitit 2007 MOST-i vazhdoi punën e vetë në fushën e përmirësimit të Kodit Zgjedhor. MOST-i dhe Misioni Monitorues i OSBE-së në Shkup në bashkëpunim me Ministrinë e Drejtësisë implementuan projektin për përmirësimin e legjislacionit zgjedhor, si dhe për tejkalimin e parregullsive gjatë zgjedhjeve në përputhje me rekomandimet nga Komisioni i Venedikut dhe raporti i ODIHR-së mbi zgjedhjet parlamentare të Qëllimi përfundimtar i projektit ishte që të përgatit një numër të amandamenteve për Kodin Zgjedhor si dhe disa ligje të tjera, për të siguruar korniza të fuqishme ligjore dhe institucionale si dhe mbarëvajtje efikase dhe efektive të procesit zgjedhor. Duke u bazuar në rezultatet e implementimit dhe monitorimit, MOST-i vazhdoi ndikimin e tyre në politika duke e përmirësuar Kodin edhe më tutje. 111

112 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Faza ideore dhe e dizajnimit Krahas rekomandimeve të projektit për të cilat MOST-i loboi, gjithashtu u morrën parasysh edhe rekomandimet e dhëna nga raporti i OSBE-së/ODIHR-së mbi Zgjedhjet e parakohshme parlamentare të mbajtura më 5 korrik të 2008, si dhe rekomandimet e dhëna në raportin e MOST-it.. Faza e paravendimit dhe vendimit: Më 21 tetor të 2008, u miratua Ligji mbi Amandamentimin dhe Plotësimin e Kodit Zgjedhor. U morrën parasysh shumica e rekomandimeve. Faza e implementimit dhe monitorimit: Shumica e rekomandimeve të rëndësishme të ndërlidhura me financimin e fushatave zgjedhore mbeten akoma të parregulluara. Kjo gjetje ishte fillimi i një iniciative të re për ndikimin në politika, të përshkruar më poshtë. Gjatë vitit 2009 dhe 2010 MOST-i ishte pjesë e grupit punues të organizuar nga Sekretariati Europian për Integrime në Qeverinë e Republikës së Maqedonisë me qëllim të përgatitjes së Draft ligjit për amandamentimin dhe plotësimin e Kodit Zgjedhor në përputhje me rekomandimet e BE-së, si rezultat i zgjedhjeve problematike të Në këtë grup punues MOST-i ishte pjesëmarrësi i vetëm i barabartë me të gjitha institucionet e tjera të përfaqësuara. Ndryshimi i fundit në Kodin Zgjedhor u bë më 2 prill të 2011 dhe më 11 prill të Në disa raste ne reaguam publikisht ndaj disa neneve të caktuara të propozuara nga Qeveria gjatë këtij stadi të procesit. Ajo që është gjithashtu e rëndësishme është se në këtë kohë u arrit një hap i vogël drejt rregullimit të financimit të fushatave zgjedhore. Lidhja me Teorinë e Ndryshimit Kuptimi i procesit të politikëbërjes dhe palëve të përfshira në të, është edhe një hap tjetër në rafinimin e mëtejmë të analizës së bërë në kontekstin tuaj. Është një hap tjetër në zhvillimin e strategjisë dhe rafinimin e rrugës suaj të ndryshimit. Të gjitha këto elemente mund të përfshihen direkt në Teorinë tuaj të Ndryshimit dhe mund të verifikohen me përfituesit dhe palët në interes të cilët i konsultoni dhe me të cilët bashkëpunoni. 112

113 Hartimi i procesit të politikave KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim Një ushtrim trajnues është i sqaruar në pjesën e fundit të doracakut. Theksi duhet të jetë në faktin se çdo proces është i ndryshëm. Nuk ka të bëjë me krijimin e një plani të veprimit,por në të kuptuarit nga njerëzit se ekziston një gjë e tillë siç është një proces dhe është esenciale të kuptohet ai si dhe komponentat e tij që e përkufizojnë, për një pjesë, strategjinë e ndikimit në politika. PYETJET për reflektim të mëtejmë Si një OJQ, a duhet ta fuqizoni një proces jotransparent të vendimmarrjes duke marrë pjesë në mënyrë aktive në të? A nuk ndikon kjo në llogaridhënien tuaj? Sa koncesione jeni në gjendje t i bëni për ta trajtuar çështjen në të gjitha fushat relevante? A keni kontakte personale të mjaftueshme dhe mirëkuptimin e strukturave joformale për ta parashikuar se çka do të ndodh atje? Dhe t i përdorni ju vetë? 113

114

115 Pjesa III Krijimi i rrjeteve dhe Planifikimi i veprimeve të përbashkëta

116 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Hyrje: ku jemi ne në ciklin e ndikimit të politika? Kur rrjetat e merimangave bashkohen, ato mund ta lidhin një luan! Proverbë Etiopiane Në pjesën e parë të ciklit të ndikimit në politika, ne identifikuam dhe përkufizuam çështjen me përfshirjen e përfituesve, formuluam një pozicion të parë, si dhe e vërtetuam atë pozicion kundrejtë interesave të palëve të tjera në interes si dhe gjendjes së procesit të politikave. Duke u bazuar në ato informata ne mund ta harmonizojmë porosinë e parë dhe ta mirëpresim Lindjen e Porosisë së Hershme. Në këtë pjesë ne do të vazhdojmë me planifikimin e porosisë së hershme. Ne fillojmë t i ndërtojmë aleancat dhe rrjetet me të tjerët, në mënyrë që ta krijojmë një plan veprimi i cili mund të kuptohet dhe ekzekutohet nga çdokush. Identifikimi i çështjes së politikave Analiza e çështjes & gjetja e fakteve Ndikimi i përfituesit Vlerësimi Përkufizimi i çështjes Reflektimi Pala në interes dhe interesat Përhapja e porosisë KLASP Lindja e porosisë Hartimi i procesit të politikave Përgatitja Plani i harmonizuar i veprimit Krijimi i rrjetit Cikli i ndikimit në politika 116

117 Pjesa III, Krijimi i rrjeteve dhe planifikimi në veprime të përbashkëta Palët në interes dhe interesat Analiza e palëve me interes na ofron informata mbi aleatët dhe kundërshtarët tonë, dhe mbi caqet politike në të cilat dëshirojmë të ndikojmë në sferën e ndikimit. Tani është e qartë se ju nevojiten aleatët për ta rritur bazën e fuqisë së bashku jeni më të fortë, dhe mund t i ndani punët, ekspertizën, kohën dhe fondet. Kjo do të thotë se gjithashtu ju duhet të planifikoni, të zhvilloni strategji së bashku dhe të përgatiteni për një pozicionim të përbashkët në pjesën e fundit të ciklit të ndikimit në politika. Nga pjesa paraprake e këtij doracaku kemi mësuar se duhen shumë përgatitje para se ta përkufizojmë një porosi të hershme që mund të përdoret për të filluar ndikimin në politika dhe praktika të vendimmarrësve në qeveri ose në sektorin privat ose në akterët me ndikim në shoqërinë civile. Gjithashtu kemi zbuluar se duhet t i përfshijmë përfituesit, se do të takojmë shumë palë të tjera në interes prej të cilëve disa pajtohen me ne dhe të tjerët janë kundërshtarë, si dhe se përmbajtja e çështjes është e lloj-llojshme dhe shpesh herë e ndërlikuar. Kjo e bën ndikimin e politikave një aktivitet që rrallë mund ta trajtoni të vetëm ose nga një organizatë. Ju duhet t i bashkoni forcat me aleatët dhe përfituesit tuaj. Së bashku jemi më të fortë dhe më legjitim Fuqia Me por gjithashtu ne mund ta ndajmë ekspertizën dhe detyrat me njëri tjetrin Fuqia Te. Kjo do t i përmirësojë CLASP parimet tona në ndikimin e politikave. Përfituesit Sferat e interesit Caqet politike Sferat e ndikimit Sfera e kontrollit Aleatët e NP Përshtatur nga:steff Deprez VVOB-CEGO, Nëntor 2006 Rrjedhat e ndikimit në politika 117

118 Krijimi i rrjeteve për ndikimin në politika

119 Krijimi i rrjeteve për ndikimin në politika Strategjitë për ndërtimin e aleancave Duke shfrytëzuar matricën e Aleatëve dhe Kundërshtarëve nga kapitulli 8, ne shohim një grumbullim të aleatëve në njërin skaj, dhe një grumbullim të kundërshtarëve në skajin tjetër të matricës. Në mes, ne shohim të ashtuquajturën fushbetejë kyçe: Ky është vendi ku ndodh ndikimi në caqet primare dhe në vendimmarrës. Ata do të ndikohen nga anë të ndryshme dhe ata duhet t i baraspeshojnë interesat në të gjitha anët nga aleatët dhe kundërshtarët e pozicionit tuaj politik. Në mënyrë që ta shfrytëzoni kohën dhe ekspertizën sa më mirë, ju mund t i krijoni zinxhirët e ndikimit (shih grafikun më poshtë). Rrallë herë do të keni qasje direkte tek të gjitha palët në interes, qofshin ata aleatë, kundërshtarë ose vendimmarrës. Nëse nuk mund të keni qasje direkte tek vendimmarrësit, matrica e Aleatëve & Kundështarëve ju ofron lidhjet me personat e organizatave që kanë qasje direkte. Tentativat tuaja mund të fokusohen te këta persona në organizata që mund t i sjellni në porosinë tuaj, apo mund të kërkoni nga ata që të krijojnë qasje për apo me ju deri të vendimmarrësi. Është e dobishme që të analizohet se kush është më afër vendimmarrësve, dhe ta krijoni një zinxhir të ndikimit përmes së cilit do të kanalizohet propozimi i politikave tuaja. OCD Publika OCD Publika 1 Publika 2 OCD Publika 1 Publika 2 Publika 3 OJQ Audienca OJQ Audienca 1 Audienca 2 OJQ Audienca 1 Audienca 2 Audienca 3 Zinxhirët e ndikimit 119

120 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Përveç kësaj, secila organizatë do t i shfrytëzojë kanalet e veta të ndikimit për ta bartur porosinë për të mirën e përfituesve ose përzgjedhësve të tyre. Një organizatë mund t i ketë disa caqe direkte ose indirekte në të cilat do të ndikojë. Paramendoni se çka do të fitoni kur t i mbledhni përpjekjet e të gjitha organizatave të lidhura në një kanal të ndikimit apo një aleance, rrjeti, koalicioni ose platforme, qoftë në shoqëri civile ose në sektorin privat. Ato me të vërtetë e krijojnë një rrjetë të ndikimit që e rrit dukshmërinë apo vizibilitetin e përpjekjeve të ndikimit në politika. Mediat nacionale Resurset: - Njerëzit - Fondet - Të tjera OJQ Donatorët ndërkombëtar Kryepeshkopi Vendim marrësit Çështja e përfituesve Komiteti i Senatit Kanalet e ndikimit 120

121 Krijimi i rrjeteve për ndikimin në politika Strategjitë në shumë nivele për ndikimin ndërkombëtar të politikave: darat Darat janë një model i zinxhirit të ndikimit për një ndikim efektiv dhe legjitim të politikave në nivelin ndërkombëtar. Ato lehtë mund të barten në nivelin nacional ose madje edhe në nivelin e komunitetit.ndërtimi i aleancave dhe rrjeteve e rritë efektivitetin e përpjekjeve tuaja për avokim sepse ju jeni duke e zgjeruar bazën e fuqisë tuaj. Parimet CLASP janë në zemër të këtij modeli, duke filluar me përfshirjen, pjesëmarrjen dhe mobilizimin e OJQ-ve dhe përfituesve të tyre, në zemër të ndikimit të politikave duke lobuar, të vendimmarrësve politikë dhe komunikimit me media dhe me audiencën më të gjërë siç u sqarua në kontinuumin e ndikimit në politika. Shigjetat tregojnë kahjen në të cilën ndodh ndikimi në politika, si dhe caqet e saj politike. Aleancat janë të ndërtuara në nvielin nacional ose më tepër lokal, sepse aty e kanë legjitimitetin më të madh për të vepruar. Aleancat gjithashtu ndërlidhen me njëra tjetrën në nivele kontinentale dhe madje edhe në nivele ndërkombëtare siç është Bashkimi Europian, Unioni Afrikan ose nivelet mbarëbotërore. Këto aleanca normalisht janë të organizuara rreth disa çështjeve shumë specifike. Shembuj të mirënjohur të aleancave ndërkombëtare janë organizatat si Amnesty International (të drejta të njeriut), Greenpeace (mjedisi) ose World Wildlife Fund (jeta e shtazëve dhe natyra). Mirëpo, ka edhe më tepër të bazuara rreth të gjitha llojeve të çështjeve që mund të imagjinohen siç janë tregu, bujqësia, uji dhe kanalizimi, shëndeti, të drejtat e fëmijëve dhe të grave. INSTITUCIONET NDËRKOMBËTARE UNIONET REGJIONALE BASHKIMI EUROPIAN Qeveria Nacionale Vendi Jug/Lindje OJQ-të MBARË BOTËRORE OJQ-të EUROPIANE Qeveria Nacionale Vendi verior OJQ-të nacionale Jug /Lindje OJQ-të ndërkombëtare/veri Vendimmarrësit qeveritar (ose bizneset ndërkombëtare) Ndërtimi i aleancave & i rrjeteve ndërmjet OJQ-ve Lobimi nga OJQ-të në strukturat qeveritare (Ministritë, Parlamenti, Partitë Politike) Dara: një pajisje për AVOKIM ndërkombëtar EFEKTIV 121

122 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Formalisht, qytetarët apo organizatat në vendet e tyre të qëndrimit mund ta ushtrojnë ndikimin demokratik vetëm në nivelin nacional. Ndërkombëtarisht, përfaqësuesit e qeverive nacionale vendosin për politika në procedura të negociatave të rangut. Për qytetarët europian nga një shtet anëtar i BE-së gjithashtu është e mundur që të ndikojnë në parlamentin e BE-së dhe në zyrtarët e organeve qeveritare të BE-së. Prandaj, çdo OJQ do të duhet të ndikojë vetë në qeveritë e tyre nacionale, nëse zbatohen CLASP parimet. Roli i një OJQ-je donatore europiane mund të kontribuojë jashtëzakonisht për ta arritur një ndikim të rritur të politikave nga OJQ-të aleate të saja në vendet tjera. Përveç si një donator, OJQ-ja mund ta ofrojë ngritjen e kapaciteteve në: njohuri, kërkime dhe analiza në fushën ndërkombëtare dhe në pozitën e negociatorëve nacional dhe të BE-së zhvillimin institucional të aleatëve dhe rrjeteve të saja në vendet në zhvillim; ngritjen e kapaciteteve në shkathtësitë dhe pikëpamjet negociuese; lehtësimin e kontaktit direkt me vendimmarrësit nacional dhe europian; financimin e vizitave lobuese të SP-ve për të kontaktuar vendimmarrësit relevant ndërkombëtar; elaborimin dhe analizën e pozicioneve të përbashkëta në dosje relevante të politikave. OJQ europiane në fushën e komunikimit dhe fushatave mund të zhvillojë aktivitete në: Ofrimin e të dhënave në një webfaqe të përbashkët; Tërheqjen e vëmendjes së mediave në momentin e duhur në përkrahjen e lobimit; Organizimin e fushatave (ndër)kombëtare; Financimin e fushatave nacionale në vendet ne zhvillim. 122

123 Krijimi i rrjeteve për ndikimin në politika Shembull nga një model i darave në nivelin lokal me komponentat ndërkombëtare nga MOST-i MOST-i e ka hartuar një strategji për ndikimin në politika nga viti 2004 dhe Qëllimi i kësaj strategjie ishte që të iniciohet një debat publik dhe të detektohen të gjitha çështjet problematike dhe dobesitë e procesit zgjedhor. Në vitin 2004 u organizuan gjithsej 4 takime në të cilën ishin të ftuar ekspertë vendor dhe ndërkombëtar. Gjithashtu ishin prezent edhe përfaqësuesit e të gjitha partive politike dhe institucioneve relevante shtetërore të lidhura me zgjedhje. Raporti përfundimtar tregoi se ekziston një pikë e dobet serioze që është se deri më 2005 ishin disa ligje të cilat rregullonin aspekte të ndryshme të zgjedhjeve. Rekomandimi kryesor ishte se sistemi politik i Maqedonisë ka nevojë për një Kod Zgjedhor të unifikuar. Gjatë 2005 u themelua një grup punues në nivelin nacional që kishte për qëllim ta hartojë një draft Kod Zgjedhor. Grupi punues përbëhej nga përfaqësues të të gjitha institucioneve shtetërore të përfshira në zgjedhje, siç janë Ministria e Drejtësisë, Komisioni Shtetëror Zgjedhor, Agjencia shtetërore e statistikave, Agjencia shtetërore e auditimit dhe Gjykata Supreme, përfaqësues të të gjitha partive parlamentare dhe OJQ-të duke përfshirë MOSTin. Të gjithë përfaqësuesit i kanë të përzgjedhurit e tyre në nivelet më të ulëta dhe nivelet lokale. Procesi ishte i vështirë, mirëpo më i rëndëishëm ishte fakti se të gjitha partitë relevante parlamentare ishin të përfshira në proces që nga fillimi dhe nga ana tjetër përfaqësuesit e institucioneve shtetërore e kishin një pasqyrë mbi mënyrën e funksionimit të sistemit. Pas formimit të grupit punues, janë mbajtur 3 debate publike. Rrjedha e ngjarjeve ishte në një formë të dëgjimit publik ku anëtarët e grupit punues i dëgjonin mendimet e ndryshme rreth draft Kodit Zgjedhor nga katër grupe të cakut: përfaqësuesit nga partitë e vogla politike të cilat nuk janë të përfaqësuara në Parlament, përfaqësuesit nga organizatat e shoqërisë civile që merren me aspekte të ndryshme të zgjedhjeve, siç janë minoritetet dhe gratë, mediat dhe gazetarët si dhe përfaqësuesit nga institucionet e tjera relevante shtetërore, siç janë për shembull anëtarët e Komisioneve Komunale Zgjedhore dhe anëtarët e Gjykatave Themelore. Në këtë grup punues MOST-i ishte i vetmi pjesëmarrës i barabartë me të gjitha institucionet e tjera të përfaqësuara. MOST-i vazhdoi të punojë në koordinim me OSBE-në që ishte e lidhur me Ministrinë e Drejtësisë. Ndryshimi i fundit në Kodin Zgjedhor u bë më 2 prill të 2011 dhe më 11 prill të Në disa raste MOST-i reagoi publikisht ndaj disa neneve të caktuara të propozuara nga Qeveria gjatë këtij stadi të procesit. Me rëndësi është se u arrit një hap i vogël drejt rregullimit të financimit të fushatave zgjedhore. Si dhe kjo kërkoi mjaft kohë dhe këmbëngulësi që të punohet së bashku me aleatët dhe palët e tjera në interes për ta arritur këtë. 123

124 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Ndërtimi i aleancave dhe menaxhimi i dinamikës Ndërtimi i një aleance të ndikimit në politika është një strategji e mirë për t u lidhur me aleatët nëse dëshironi ta zgjeroni bazën e fuqisë tuaj si dhe efektivitetin e përpjekjeve tuaja në ndikimin e politikave. Sidoqoftë, kjo nuk është gjithnjë aq e lehte për t u bërë. Ekzistojnë dy elemente kyçe që nevojiten për ta ndërtuar një aleancë të fuqishme, efektive dhe të shëndoshë. së pari, dikush duhet ta ndërmarrë iniciativën për një çështje; e dyta, duhet të ketë njerëz që dëshirojnë t i bashkohen iniciativës. Ndërtimi i aleancave dhe menaxhimi i tyre do të thotë të punoni në të njejtën kohë edhe në përmbajtje edhe në marrëdhënie. Kur të ndodh kjo, iniciativa fillon të rritet dhe do të krijojë një ambicie të përbashkët. Ambicia e përbashkët është forcë motorike që mund ta lëvizë iniciativën përpara. Kështu që ju duhen edhe njerëz të tjerë për këtë. Në këtë pikë, është me rëndësi që të punoni vetëm me njerëzit me të cilët me të vërtetë e ndani ambicien tuaj. Ta paramendojmë se dikush është JU. Iniciativa është ambicia që i lëviz njerëzit I Iniciativa në NP ju Ndërlidhja me iniciativën P L P Iniciativa në NP F L L F F P F P P L P P L F P 124

125 Krijimi i rrjeteve për ndikimin në politika Instrumenti që kemi këtu është kategorizimi i Analizës së Rrjetit. Këtë instrument mund ta përdorni vetëm ju, apo së bashku me disa apo me të gjitha palët e tjera në interes të përfshira. Pasi ta keni formuluar porosinë tuaj të hershme, ju duhet ta ndërmerrni iniciativën e ndikimit në politika për t u lidhur me të tjerët. Do të filloni të kërkoni palët në interes në rrjetin tuaj të aleatëve dhe kundërshtarëve (kapitulli 8). Pastaj do ta analizoni se sa ngushtë janë të angazhuar ata në iniciativën tuaj. Kjo është më tepër se një analizë e asaj se kush është aleati dhe kundërshtari i juaj. Duhet të kontrolloni se sa janë të zotuar aleatët tuaj që t ju bashkohen në veprimin politik: a kanë vullnet ata të shpenzojnë kohë, para, energji dhe t i ndajnë informatat për ta sjellur ndryshimin. Është shumë me rëndësi që ky kontrollë i zotimit të ekzekutohet me vetëdije nga të gjitha palët e përfshira. Do të ju kursejë nga zhgënjimet në të ardhmen. Ju mund ta zbatoni kategorizimin e Analizës së Rrjetit si një instrument fizik dhe ta bëni në një ushtrim (shih pjesa 5 e doracakut). Pastaj do ta analizoni çdo palë në interes duke parashtruar pyetje specifike lidhur me përfshirjen e tyre. Varësisht nga përgjegja, ju mund t i kategorizoni palët me interes sipas asaj se sa dëshirojnë të jenë të përfshirë në aleancë, dhe në bazë të kësaj mund të jenë: partner i cili është forcë motorike që ka vullnet për të investuar kohë, para dhe energji në realizimin e iniciativës; furnizues i cili është i dobishëm apo i nevojshëm për iniciativë ose partnerët në iniciativë; lidhje i cili e lidh iniciativën me furnizuesit dhe përdoruesit; përdorues i cili mund të përfitojë nga iniciativa. Kjo analizë është e dobishme që ta shmangim konfliktin rreth pritjeve tepër të mëdha nga njëri tjetri si aleat. Nuk është e nevojshme që të gjithë aleatët të jenë angazhuar plotësisht si Partnerë në aleancën tuaj. Është plotësisht e pranueshme që ata të kenë role të tjera si një Furnizues, një Lidhje apo një Përdorues. Këto role janë gjithashtu shumë të dobishme, mirëpo jodomosdoshmërisht kërkojnë vëmendje, përfshirje apo punë permanente. Ata mund të ofrojnë informata në ndonjë pikë, ose të vendosin ndonjë kontakt ose takim, apo edhe të ofrojnë disa kërkime, mirëpo ata nuk janë pjesë e grupit bërthamë të aleancës. Madje edhe në një aleancë ose rrjet të institucionalizuar, ju do të zbuloni se disa anëtarë sillen si partnerë kurse të tjerët janë më të dobishëm si furnizues apo lidhje. Fakti i thjeshtë se çdo akter mund të zgjedh se cilin rol munden apo dëshirojnë ta pranojnë, e përmirëson pranimin e ndërsjellë të roleve të njëri tjetrit si dhe nivelet e përfshirjes. Hulumtimi ka mësuar se njerëzit bëhën më të relaksuar nëse pritjet rreth përfshirjes tyre janë të qarta: ata mund të ndihen të dobishëm në cilindo rol. Në menaxhimin e rrjeteve në ndikimin e politikave: krijojnë dhe mbajnë dinamikën e rrjetit (Rrethi i Koherencës) në të gjitha fazat; organizojnë aktivitetet; menaxhojnë fondet; monitorojnë planifikimin dhe rezultatet e aleatëve. 125

126 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Shembull nga MOST Kodi Zgjedhor Procesi ishte i vështirë, mirëpo më i rëndësishëm ishte fakti se të gjitha partitë relevante parlamentare ishin të përfshira në proces që nga fillimi dhe nga ana tjetër përfaqësuesit e institucioneve shtetërore e kishin një pasqyrë mbi mënyrën e funksionimit të sistemit. Pas formimit të grupit punues, janë mbajtur 3 debate publike. Rrjedha e ngjarjeve ishte në një formë të dëgjimit publik ku anëtarët e grupit punues i dëgjonin mendimet e ndryshme rreth draft Kodit Zgjedhor nga katër grupe të cakut: përfaqësuesit nga partitë e vogla politike të cilat nuk janë të përfaqësuara në Parlament, përfaqësuesit nga organizatat e shoqërisë civile që merren me aspekte të ndryshme të zgjedhjeve, siç janë minoritetet dhe gratë, mediat dhe gazetarët si dhe përfaqësuesit nga institucionet e tjera relevante shtetërore, siç janë për shembull anëtarët e Komisioneve Komunale Zgjedhore dhe anëtarët e Gjykatave Themelore. Lidhja me Teorinë e Ndryshimit Në Teorinë tuaj të Ndryshimit ju keni identifikuar çështje në të cilat jeni duke punuar dhe, me të tjerët, i keni identifikuar ndryshimet e nevojshme. Ju keni kontrolluar dhe rikontrolluar këtë, gjithashtu edhe me aleatët tuaj, dhe keni arritur një mëarrëveshje se çka do të punoni, çfarë ndryshimesh të tjera janë të nevojshme dhe në çka duhet të punojnë të tjerët. Teoria e Ndryshimit është jashtëzakonisht e dobishme për t u siguruar se secili kupton, në kompleksitetin e situatës, si puna në disa ndryshime të caktuara mund të ndikojë në punën e të tjerëve. 126

127 Krijimi i rrjeteve për ndikimin në politika KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Zbatimi i ndikimit të përbashkët në politika nënkupton se ju duhet t i menaxhoni dy gjëra në të njetën kohë: rezultatet e intervenimeve tuaja; njerëzit me të cilët bashkëpunoni dhe vetvetën gjatë intervenimeve dhe në rrjete. Zbatimi i zinxhirëve dhe kanaleve të ndikimit ju tregojnë se cilët bashkëmendimtarë ose organizata mund të jenë si lidhje ndërmjet juve dhe cakut tuaj politik, në mënyrë që porosia e juaj në fund do të arrijë te vendimmarrësi, edhe nëse ju personalisht nuk jeni direkt në kontakt me personin. Modeli i darave është një aplikim i një strategjie mbarëbotërore në ndikimin e politikave duke përfshirë nivelet nacionale, ndërkombëtare dhe në shumë nivele në të cilat OJQ-të janë të organizuar në aleanca, rrjete dhe platforma në të gjitha këto nivele, mirëpo gjithashtu mund të përdoren në nivele nacionale apo lokale, ku janë të përfshirë më shumë nivele të qeverisjes. Porositë dhe detyrat janë mirë të ndara, dhe përfshirja e përfituesit është e garantuar në të gjitha nivelet. Organizimi i këtyre niveleve në veprime të përbashkëta dhe të harmonizuara nuk është aq lehtë sa duket. Bashkëpunimi është i prirur ndaj të gjitha llojeve të dinamikave të rrjeteve që kanë nevojë për lidership dhe menaxhment, mirëpo pa fuqi të hierarkisë ju jeni të mësuar në organizata. Disa nga instrumentet janë të prezantuara në këtë doracak. PYETJE për reflektim të mëtejmë A është e mundur vetëm një organizatë apo vetëm një person t i shkaktojë ndryshimet politike dhe në sjellje? Kur funksionon kjo, dhe kur jo? A është e domosdoshme të krijohet gjithmonë një rrjet, platformë apo aleancë zyrtare? Apo mund të punoni së bashku kohë pas kohe? Kur funksionon kjo, dhe kur jo? Sa zgjat cikli jetësor i një aleance, rrjeti apo platforme? A përfundon kur të realizohet çështja e juaj? A duhet të përkufizoni çështje të reja? Apo duhet ta shpërbëni rrjetin? A ka nevojë për një lider rrjeti apo aleanca në ndikimin e politikave? Dhe çfarë lloji i lidershipit do të ishte i dobishëm? Ose a keni nevojë për lloje të tjera të koordinimit apo lehtësimit? 127

128 Formulimi i një Plani të Veprimit

129 Formulimi i një Plani të Veprimit Pas ta keni përkufizuar çështjen e politikave, dhe pasi t i keni analizuar dhe përzgjedhur palët në interes në të cilët jeni të interesuar apo ato të cilat kanë një ndikim në vendimmarrje, dhe e dini ku dhe kur duhet të realizohet vendimmarrja, atëherë është koha që të veproni. A jemi gati t i ndikojmë politikat? Akoma jo ju jeni përgjegjës ndaj shumë njerëzve dhe institucioneve siç janë drejtorët tuaj, përfituesit tuaj, bordi juaj dhe donatorët financues, kështu që ju duhet ta bëni një strategji të qartë në ndikimin e politikave, planin e veprimit, si dhe një buxhet për ndikimin në politika. Ky plan duhet ta qartësojë se çfarë ndryshimi në sjellje dëshironi të arrini në nivelin e caqeve tuaja politike, çfarë rezultatesh pritni nga njerëzit që i ndikoni, si dhe çfarë veprimi dhe aktivitetesh duhet të ndërmerrni për t i shtyerë këta njerëz që të lëvizin. Dhe përfundimisht, ju duhet të kuptoni se mund ta realizoni këtë me një shumë të parave, njerëzve dhe kohës së kufizuar. Prandaj, pasi të vendosni se cilët aleatë do t ju bashkohen në implementimin e strategjisë tuaj efektive në ndikimin e politikave, ju duhet ta formuloni një Plan të Veprimit të përbashkët apo të ashtuquajtur të harmonizuar. Krijimi i një plani strategjik në ndikimin e politikave merr parasysh shkallë të ndryshme të ciklit të ndikimit në politika nëpër të cilat kaluam më herët: Identifikoni çështjen e politikave Bëni analizën & gjetjen e fakteve Ndikimi i përfituesit Vlerësimi Përkufizoni çështjen e politikave Reflektimi Palët në interes dhe interesat Dërgimi i porosisë CLASP Lindja e porosisë Hartimi i procesit të politikave Përgatitja Plani i harmonizuar i veprimit Krijimi i rrjetit Ndërtimi i aleancave Resurset për planin e NP Plani i ndikimit në politika Menaxhimi i dinamikës së rrjetit 129

130 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Disa pyetje kyçe do të ishin: Cila është çështja? Kush është i përfshirë në përkufizimin e çështjes dhe analizës? Si marrin pjesë përfituesit? Cilët janë caqet tuaja kryesore? Si pranohet çështja? A i dini proceset vendimmarrëse dhe afatet kohore? A ju duhen aleancat për ta rritur fuqinër? A mjafton ndikimi direkt apo nevojitet një taktikë më e diferencuar dhe e detajuar? Çfarë aktivitetesh planifikoni për t i arritur rezultatet e pritura? Çfarë progresi mund të shihni? Formulimi i një plani të hollësishëm të veprimit ju ndihmon ta identifikoni se çka konsideroni si sukses ju dhe aleatët tuaj në intervenimin tuaj. Zakonisht, standardet e tilla të dakorduara të suksesit quhen tregues apo indikatorë. Sido që i quani ato, plani i veprimit duhet të përfshijë disa elemente që e mundësojnë monitorimin aty ku jeni dhe nëse jeni të suksesshëm në atë që bëni. 130

131 Formulimi i një Plani të Veprimit Lidhja me Teorinë e Ndryshimit Ju do ta vëreni se pyetjet e parashtruara në planin e veprimit gërshëtohen qartë me informatat në Teorinë tuaj të Ndryshimit. Megjithatë, jo gjithësecili do ta elaborojë një Teori të Ndryshimit. Disa do t i përdorin metodat e tjera siç janë Planifikimi i Orientuar në Objektiva me Kornizën Logjike apo Hartimin e Rezultateve. Të gjitha këto metoda përdorin një zhargon pak më të ndryshëm dhe kanë hapa të ndryshëm. Natyrisht që secila prej këtyre metodologjive nuk mundet të sqarohet në këtë doracak dhe as mënyra se si mund të transformohen ato në plane të veprimit. Në doracak ne kryesisht iu kemi referuar Teorisë së Ndryshimit. Ne do të qëndrojmë pranë kësaj dhe aty ku është nevoja do ta lidhim me metodologjitë e tjera. Teoria e Hapat në ciklin e NP Ndryshimit Analiza e Analiza e kontekstit kontekstit Hapi 1: 1. Identifikoni çështjen Sqaroni: Qëllimi përfundimtar 2. Përkufizoni çështjen dhe zgjidhjet e mundshme 3. Përkufizoni porosinë tuaj kryesore 4. Faktet dhe kërkimet 5. Legjitimiteti i partnerëve dhe përfituesve (të përfshirë) 6. Analiza e fuqisë së palëve në interes: Aleatët /Kundërshtarët / Analiza e cakut 7.Analize e ciklit të politikave dhe korniza kohore 8. Përkufizoni strategjinë tuaj të NP 9. Bëni Planin e Veprimit dhe buxhetin duke u bazuar në CLASP 10. Dërgimi i porosisë Hapi 2 Formuloni rezultatet apo përfundimet e përkohshme Hapi 3 Krijoni një Zinxhir të Ndryshimit Hapi 4 Bëni të qartë hipotezën tuaj Hapi 5 Zhvilloni strategjinë e Zinxhirit të Ndryshimeve Hartimi i rezultateve Analiza e kontekstit Formuloni vizionin tuaj (çka doni të shihni) Formuloni misionin tuaj (çka bëni për ta realizuar vizionin Formuloni sfidën ose fushën tuaj të rezultateve Zgjedhni partnerët tuaj strategjik (aleatët, përfituesit dhe përzgjedhësit) Zgjedhni partnerët tuaj të cakut (ata në të cilët dëshironi të ndikoni Caktoni dhe përkufizoni progresin tuaj. Formuloni shënuesit apo markerët tuaj (filloni nga objektivat e lehtë --> objektivat më të vështirë specifik / në hapa më të vegjël dhe monitoroni rezultatet / efektet e këtyrë hapave në një kornizë kohore) Bëni një hartë të opcioneve strategjike Planifikoni aktivitetet dhe kushtoni kohë, njerëz, fonde për të gjitha veprimet Filloni dhe bëne atë: Monitoroni dhe vlerësoni vazhdimisht Korniza Logjike Analiza e kontekstit Formuloni objektivin tuaj të përgjithsshëm Formuloni shënuesit apo markerët tua Përkufizoni rreziqet dhe supozimet tuaja Përkufizoni rezultatet/përfundimet tuaja Planifikoni aktivitetet tuaja 131

132 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Në ndikimin e politikave, ose në planifikim, monitorim, vlerësim dhe mësim (PMV&M) përdoren disa teori krahas njëra tjetrës. Siç u theksua në kapitullin 7, Teoria e Ndryshimit (TeN) është qenësore për ta jetësuar vizionin tuaj. Hartimi i Rezultateve (HR) ofron sferat që mund të ndikohen dhe tregon se cilët akterë janë të përfshirë dhe në cilat sfera. Korniza logjike është e dobishme për planifikimin e aktiviteteve dhe buxhetit, mirëpo është shumë lineare për kompleksitetin e planifikimit siç janë proceset e ndikimit në politika. TeN dhe HR të kombinuara ofrojnë elementet më të mira për hartimin e një plani strategjik për ndikimin në politika të dy metodologjitë fokusohen në ndryshimin e sjelljes si rezultat i përkohshëm dhe përfundimtar, i cili shndërrohet në një vendim të favorshëm të politikave. Meqenëse këto metodologji gjithashtu përfshijnë akterë të ndryshëm që nga fillimi të cilët munden ose do të kontribuojnë në situatën e juaj të dëshiruar në të ardhmen, ju mund t i shtoni rezultatet e përkohshme dhe rezultatet e akterëve të ndryshëm, që e plotësojnë ndryshimin përfundimtar në sjellje që keni dëshiruar për vendime politike. 132

133 Formulimi i një Plani të Veprimit Planifikimi hap pas hapi Politikëbërja fokusohet në mënyrë specifike në një ndryshim në sjellje dhe në krijimin e një mjedisi të mundësive. HR e thekson që nga fillimi se kënd do ta ndikoni, direkt apo më shumë indirekt. Akterët me të cilët e merrni kontrollin direkt janë aleatët tuaj, në Sferën e Kontrollit, akterët e tjerë në Sferën e Ndikimit, krahas me përfituesit tuaj në Sferën e Impaktit. Përfituesit Sferat e interesit Caqet politike Sferat e ndikimit Sfera e kontrollit Aleatët e NP Përshtatur nga:steff Deprez VVOB-CEGO, Nëntor 2006 Ndikimi në Politika Duke korresponduar me ciklin e NP tani mund të filloni ta formuloni planin tuaj strategjik të NP. Duke ndjekur listën kontrolluese më poshtë, ju mund ta ndiqni logjikën e HR për ta zhvilluar strategjinë tuaj. Rruga për ndryshime identifikon 3 nivele kryesore në të cilat mund të ndikohet ndryshimi: niveli i impaktit sfera e intereseit; niveli i rezultatit sfera e ndikimit; niveli i prodhimit sfera e kontrollit. Rruga e juaj e ndryshimit është e vizualizuar në një Shkallë të Ndryshimeve (shih në faqen në vijim). 133

134 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Kjo Shkallë e Ndryshimeve përshkruan hapat e ndryshëm në ndryshimin e sjelljes të cilat ju i prisni të ndodhin. Këta hapa mund të parashikohen shumë mirë në një afat të shkurtë, mirëpo janë më pak të parashikueshëm në një afat të mesëm, dhe vështirë mund të parashikohen në një afat më të gjatë. Afatgjatë Përhapja e ndikimit,më së afërti ta tejkalojë sfidën Afatmesëm Angazhim aktiv, mësim, zotim Shkalla e Ndryshimeve Afatshkurtë Përgjigje e hershme inkuruajuese ndaj programit, angazhimi fillestar Në ndikimin e politikave kjo nënkupton se ju duhet të krijoni hapësirë dhe fleksibilitet për t i përshtatur hapat e ndryshimeve të quajtur gjithashtu edhe Shënues apo Markerë të Progresit, duke vlerësuar dhe çmuar vazhdimisht markerët e progresit tuaj me pyetjet si: A ka rezultuar ky aktivitet me palën në interes x/y/z në ndryshimin e sjelljes të cilin e kemi pritur? Apo jo? Si duhet t i përshtatim taktikat dhe strategjinë tonë për ta arritur atë ndryshim të sjelljes? Dhe t i përshtatim në mënyrë adekuate aktivitetet tona? Aktivitetet të cilat kontribuojnë në Zonën e Rezultateve të Ndikimit në Politika duhet të jenë CLASP do të thotë se në Planin e Veprimit gjithmonë duhet të mbulohen Pesë nivelet e aktiviteteve në mënyrë që të krijohen Produktet që kontribuojnë në Rezultatin e ndikimit në politika ato e ndjekin CLASP-in në ciklin e NP. Disa shkallë të ndryshimeve quhen rrugë të ndryshimit. Këto rrugë e përshkruajnë destinacionin e ndryshimit, kontekstin në të cilin ndodh ndryshimi, si dhe proceset në të cilat duhet angazhuar gjatë këtij rrugëtimi. Gjatë hartimit të TeN ju duhet ta bëni të qartë se si e shihni realizimin e ndryshimit. Pas hartimit, ajo shërben si udhëtregues në procesin e ndryshimit. Meqenëse i përfshini komunitetet, politikëbërësit, hulumtuesit dhe agjencitë mbështetëse që nga fillimi, atëherë ky paraqet një proces pjesëmarrës në të cilin jeni të përfshirë se bashku në ndërtimin e TeN, duke krijuar një ndjenjë më të gjërë të pronësisë, një sistem të përbashkët besimi dhe një bazë për veprimet që kërkohen gjatë proceseve shpesh komplekse sociale të ndryshimit. 134

135 Formulimi i një Plani të Veprimit Caku politik për ndryshimin e sjelljes Markerët e progresit aktivitetet aktivitetet aktivitetet rreziqet Koha Shkalla e ndryshimit Aktivitetet e bazuara në CLASP në ndikimin e politikave: gjetja e fakteve dhe kërkimet (studimet e rasteve, mbledhja e informatave mbi çështjen, dhe hartimi i procesit të politikave); përfshirja e klientelës (pjesëmarrja dhe përfshirja e përfituesve, takimet dhe ndarja e informatave me bordet, drejtorët, etj.); ndërtimi i aleancave dhe i rrjeteve (takimet, ndarja e informatave dhe pozicionimi i përbashkët); aktivitetet e jashtme ose të ekspozimit; aktivitetet lobuese (d.m.th. përgatitja e fakteve, deklaratat e pozicionimit, organizimi i takimeve të ekspertëve, bashkëbisedimet për lobim, formulimi i amandamenteve apo pyetjeve parlamentare); aktivitetet komunikuese (d.m.th. komunikatat për shtyp, kontaktet me media, mediat sociale, përgatitja e intervistave, një webfaqe, material edukativ); aktivitetet e fushatës (kryesisht për ngritjen e vetëdijës). Është me rëndësi që të gjitha këto aktivitete të planifikohen paraprakisht, si dhe të ndahet buxheti për kohën dhe stafin. 135

136 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Plani i Veprimit Në faqet në vijim ju do të gjeni të gjitha elementet e një plani të veprimit, së bashku me pyetjet në të cilat duhet të përgjegjeni kur të kaloni nëpër analiza të ndryshme: PLANI I VEPRIMIT PËR NDIKIM NË POLITIKA ANALIZA E KONTEKSTIT 1. HYRJE DHE PRAPAVIJA Përshkruani prapavijën dhe ngjarjet të cilat çuan në zgjedhjen e zgjidhjeve të parashikuara nga ju dhe/ose organizata/aleanca e juaj zgjidhjet praktike si dhe ato politike dhe të politikave (duke iu referuar kapitullit 4: Identifikimi i çështjes së ndikimit në politika). 2. ÇËSHTJA E POLITIKAVE OPërshkruani çështjen e politikave në të cilën jeni duke punuar (kjo mund të gjendet në Teorinë e juaj të Ndryshimit). 3. FAKTORËT DHE AKTERËT DHE ORGANIZATA E JUAJ Përshkruani faktorët dhe akterët që lidhen me këtë çështje të politikave, të cilët e sqarojnë çështjen e politikave. Përshkruani këto me fakte dhe shifra për ta bërë çështjen tuaj më kredibile, legjitime dhe të përgjegjshme. Instrumentet e dobishme janë: (shih pakon më instrumente) ƒ analiza PESTLE; ƒ analiza SWOT; ƒ Pema e problemit. Përshkruani dhe analizoni organizatën tuaj në relacionin ndërmjet vizionit, misionit (çka do të BËNI JU), strategjisë, rezultateve dhe produkteve (produktet dhe shërbimet të cilat do t i ofroni). Gjithashtu përshkruani si do t i gjenerojë të dhënat e nevojshme organizimi i juaj i brendshëm. Dhe në fund, përkufizoni buxhetin, procedurat, kompetencat e stafit, si dhe kontrolloni stilin e menaxhimit tuaj. Një instrument i dobishëm është: (shih listën kontrolluese të IOM-it në Pakon me Instrumente) Analiza e IOM-it 136

137 Formulimi i një Plani të Veprimit PLANIFIKIMI 4. PJESËMARRJA E PËRFITUESVE Përshkruani pjesëmarrjen e përfituesve dhe rezultatet e kësaj pjesëmarjeje në planifikim. Cili ishte roli i përfituesve në planifikim? A ishin të konsultuar ata? A kanë ata përgjegjësi zyrtare të vendimmarrjes? Shfrytëzoni shkallën e pjesëmarrjes: Planifikimi me përfituesit bëhët përmes: konsultimit të tyre; bashkëpunimit me ta; duke i mobilizuar ata që ta kryejnë planifikimin vetë. Si e keni rregulluar pjesëmarrjen e përfituesve? Për shembull, sa shpesh i keni konsultuar ata? Çfarë aktivitetesh të tjera keni ndërmarrë për t i fuqizuar kapacitetet e tyre për pjesëmarrje në planifikim? A jeni siguruar se i keni konsultuar së paku të gjitha grupet përfituese siç janë: meshkujt, femrat, grupmoshat e ndryshme dhe kështu me radhë? Nëse po, si jeni siguruar për t i marrë informatat relevante nga të gjitha ato grupe? Sa ishte konsultimi i ndjeshëm në gjini? 5. PËRKUFIIMI I ÇËSHTJES SË POLITIKAVE Përshkruani analizën tuaj përfundimtare të gjendje së problemit (çka shkakton çka, dhe një analizë shkak/pasojë). Në këtë pjesë ne i referohemi Teorisë së Ndryshimit. Nëse keni përdorur metodologji të tjera siç janë Pema e Problemit apo Objektivit për Kornizën Logjike (KL) ose Hartimin e Rezultateve (HR), ju do ta gjeni terminologjinë për këto metoda në kllapa. Hapi 1 TeN: Sqaroni qëllimin apo vizionin përfundimtar (KL: impakti; HR: vizioni) Përshkruani vizionin apo qëllimin tuaj përfundimtar se si do të jetë gjendja nëse ju dhe të tjerët bëni çdo gjë për t i zgjidhur problemet në mënyrë të suksesshme. Ju lutemi, mos harroni ta bëni ndryshimin për përfituesit sa më konkret që është e mundur. Hapi 2 TeN: Formuloni fushat e intervenimit apo rezultatet (KL: objektivat apo rezultatet; HR = Misioni) Përshkruani çfarë ndryshimesh duhen për ta arritur vizionin. Bëne të qartë se çka do të bëni ju. Këto janë ndryshimet në të cilat ju, si organizatë, dhe partnerët tuaj jeni duke punuar. Programi i juaj kontribuon në këto ndryshime. Një rezultat formulohet duke e theksuar konkretisht se kush do të ndryshojë dhe çka do të ndryshojë. 137

138 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Hapi 3 TeN: Krijoni një Zinxhir të Ndryshimeve apo një Rrugë të Ndryshimit (KL: degët e pemës së problemit; HR = Shkalla e Sfidimit të Rezultateve) Përshkruani së paku njërën nga fushat e intervenimit të rrugës së ndryshimit që nevojiten për ta arritur ndryshimin në nivelin e rezultateve. Ky mund të jetë një përshkrim i vrazhdë, mirëpo duhet të jetë më i hollësishëm pasi ta keni identifikuar pjesën e zinxhirit në të cilin do të punoni (shih hapi 5 dhe 6). Hapi 4 TeN --> Hipoteza e juaj duhet të jetë e qartë Tregoni aty ku është e nevojshme pse ju besoni se ndryshimet ndodhin në mënyrën me të cilën keni treguar se do të ndodhin, dhe çfarë ndryshimesh të tjera supozoni se do të ndodhin. Sigurohuni që kjo të jetë në përputhje nëpër nivele të ndryshme të zinxhirit. Bëni të qartë pse besoni se është i nevojshëm një ndryshim në sjelljen e cakut politik, i cili është ndryshimi në të cilin do të punoni. Në pjesën e zinxhirit në të cilin do të punoni, është me rëndësi që t i bëni të gjitha hipotezat sa më të qarta. Kjo do të shërbejë për një qëllim monitorues. 6. PËRKUFIZIMI I ÇËSHTJES SË POLITIKAVE DHE POROSIA E HERSHME Përshkruani se cila do të jetë çështja përfundimtare e politikave në të cilën do të punoni: Cili është pozicioni i juaj apo porosia e hershme lidhur me këtë çështje? 7. ANALIZA E PALËVE NË INTERES Përsëritni çështjen dhe porosinë e hershme pasi që është pikë fillestare për analizën e palëve tuaja në interes. Numëroni të gjitha palët në interes të cilat kanë një interes në çështjen e politikave, dhe vlerësoni ata sipas qëndrimit, rëndësisë dhe ndikimit kundrejtë pozicionit apo porosisë tuaj. (shfrytëzoni instrumentet në kapitullin 8) Prezantoni rezultatet e analizës së palëve në interes në: a. një matricë të prioriteteve të audiencës; dhe/ose b. matricën e aleatëve dhe kundërshtarëve; c. tabelën e shenjëstrimit të audiencës. Tregoni si do t i detyroni palët e ndryshme në interes që të marrin pjesë në planifikim dhe implementim të intervenimit tuaj, duke përdorur shkallën e pjesëmarrjes). - në planifikim; - në implementim; - pranon informata; - pranon informata; - mbledh informata; - mbledh informata - konsultohet; - konsultohet; - bashkëpunon me; - bashkëpunon me; - mobilizohet për ta bërë planifikimin; - mobilizohet për ta implementuar vetë. 138

139 Formulimi i një Plani të Veprimit 8. HARTIMI I PROCESIT TË POLITIKAVE Përshkruani proceset, ngjarjet dhe mundësitë kryesore të politikave që ndikojnë në vendimet e politikave përkitazi me çështjen tuaj të politikave. Vendosni këto në tabelë. Faza Struktura (ku?) Akteri (kush?) Koha Veprimi Krijimi i ideve Dizajni Paravendimi Vendimi Implementimi dhe monitorimi Kush është përgjegjës të sigurohet se veprimet janë të drejtuara drejtë akterit të duhur në kohën e duhur? A keni menduar të buxhetoni për këtë? KRIJIMI I STRATEGJISË Duke u bazuar në porosinë/pozicionin tuaj, konsultimin me përfituesit, analizën e palëve me interes dhe hartimit të procesit të politikave: a. Kush janë aleatët tuaj kryesor? b. Kush janë kundërshtarët tuaj? c. Kush janë CAQET KRYESORE POLITKE tuaja? (Mendoni gjithashtu për zinxhirët e ndikimit) d. Zgjedhni ngjarjet më të rëndësishme të politikave dhe momentet në të cilat do të fokusoheni e. Cili do të jetë roli i përfituesve? f. Vendosni se kënd NUK do ta ndikoni 139

140 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale 9. NDËRTIMI I ALEANCAVE Duke u bazuar në analizën e palëve në interes, përshkruani se me cilët partnerë do të kërkoni të ndërtoni një aleancë. Përshkruani si mendoni ta menaxhoni aleancën dhe dinamikën e rrjetit. Shfrytëzoni instrumentin e analizës së rrjetit A keni ndonjë ambicie të përbashkët? Kush është i gatshëm të shpenzojë kohë, para dhe energji? Kush do të jetë: - partner; - furnizues; - lidhje dhe - përdorues. 10. CLASP PARIMET VLERËSONI VETËN dhe PARTNERËT E RRJETIT TUAJ Përshkruani si organizata e juaj dhe rrjeti i juaj vlerësohen në parimet e kredibilitetit, legjitimitetit, llogaridhënies, orientimit në shërbime dhe fuqisë. Duke qenë se këto parime e përcaktojnë mendimin e të tjerëve për organizatën tuaj, ju lutem përshkruani gjithashtu si do të dëshironit t i fuqizoni akoma këto parime. Mund t i merrni disa tregues në kapitullin 2. Gjedja aktuale Gjendja e dëshiruar Verpimet për t u realizuar Kredibilieti Legjitimiteti Llogaridhënia Orientimi në Shërbime Fuqia A keni buxhet të mjaftueshëm për t i mbajtur në lëvizje parimet dhe nëse është e nevojshme për t i përmirësuar ato? 140

141 Formulimi i një Plani të Veprimit 11. PLANI PËRFUNDIMTAR I VEPRIMIT dhe ZBATONI CLASP in në këtë PLAN TË VEPRIMIT TË ALEANCËS Përshkruani planin tuaj përfundimtar të veprimit, duke u bazuar në mostrën e bashkangjitur. Ky është finalizimi i Zinxhirit të Ndryshimeve të bazuar në të gjitha analizat. Për ta vizualizuar vendosni sekuencën e plotë të hapave në Shkallën tuaj të Ndryshimeve. Për çdo hap ju duhet të tregoni: vendosni markerët e rezultateve/progresit tuaj në hap, në kuptim të ndryshimit të sjelljes; vendosni në këtë hap aktivitetet/produktet/shërbimet tuaja; Përgatitja e aktiviteteve: Ofrimi i produkteve dhe shërbimeve: - kërkimi dhe gjetja e fakteve - lobiranje - pjesëmarrja e klientelës/përfituesit - komunikacija - ndërtimi i aleancave dhe rrjeteve - sprovođenje kampanje ndarja e detyrave dhe përgjegjësive me anëtarët e aleancës tuaj; korniza kohore; resurset (financiare, humane, materiale); pengesat potenciale; Plani i komunikimit. Rezultatet afatshkurta: Intervenimi i juaj do të filloj gjithmonë me një fazë në të cilën i angazhoni të tjerët siç janë përfituesit dhe aleatët. Përshkruani hapat që çojnë në angazhimin fillestar: përshkruani për çdo hap se cilin lloj të angazhimit dëshironi ta shihni: Hapi 1 Hapi 2 Hapi 3 Në fund të këtyre hapave, a ka ndonjë përgjegje të hershme inkurajuese për programin? Rezultatet e përkohshme: Angazhimi fillestar do të duhej ta ndryshonte sjelljen e atyre që angazhohen. Ata do të fillojnë t i bëjnë gjërat më ndryshe me pikësynim që ta arrijnë ndryshimin përfundimtar të sjelljes për të cilin të gjithë jeni dakorduar se duhet të ndodh. Ky është një angazhim aktiv dhe tregon përkushtimin e vërtetë. Këtu do të fillojnë të ndikohen caqet politike. Përshkruani hapat që çojnë në ndikim efektiv të caqeve politike. Këto janë hapat të cilat i shihni duke ndodhur ateherë kur angazhimi fillestar shndërrohet në veprime. Përshkruani për çdo hap llojin e ndryshimit që dëshironi ta shihni për çdo palë në interes: Hapi 4 Hapi 5 Hapi 6 141

142 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Rezultatet afatgjata: ndryshimi i sjelljes Këtu ndikimi në caqe politike shndërrohet në ndryshim të sjelljes së atyre caqeve. Në qoftë se caqet tuaja politike nuk janë ato që duhet të ndryshojnë përfundimisht, atëherë përfundimisht ju dëshironi që poashtu ta shihni ndryshimin edhe në nivelin e atij caku hapi përfundimtar. Përshkruani hapat që çojnë në ndryshimin e palës përfundimtare në interes të cilën dëshironi ta ndryshoni. Përshkruani për çdo hap llojin e ndryshimit të cilin dëshironi ta shihni të ndodh. Hapi 7 Hapi 8 Hapi 9 Në Instrumente do ta gjeni një Format të plotë të planifikimit të bazuar në metodologjitë e PMV-së të prezantuara në këtë doracak. 142

143 Formulimi i një Plani të Veprimit KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Sot rëndësi të posaçme i kushtohet bërjes së planeve gjithëpërfshirëse që pothuajse tregojnë paraprakisht se ju do të jeni të suksesshëm dhe të qëndrueshëm në intervenimet tuaja. Sidomos donatorët janë të ndjeshëm në këtë. Mirëpo, planifikimi nuk duhet të jetë një qëllim në vete: plani është mjet mbështetës dhe jo një produkt i qëllimit. Mbani në mend që të rezervoni mjaft kohë dhe ta ekzekutoni planin, prandaj bëne atë sa më konkret. Pasi që të gjitha hapat e Shkallës së Ndryshimeve nuk mund të planifikohen pesë vjet paraprakisht, mos u mundoni që t i planifikoni të gjitha aktivitetet aq shumë përpara: planifikoni vetëm aktivitetet për vitin e parë, dhe përkufizoni treguesit tuaj dhe markerët e progresit për vitet në vijim. Përshtatni treguesit tuaj dhe markerët e progresit pas çdo viti nëse ka ndryshuar konteksti, ose nëse nuk e keni arritur akoma situatën e dëshiruar. Në fazën tuaj të planifikimit ju i keni konsideruar me kujdes të gjitha ndryshimet hap pas hapi para jush në mënyrë që ta arrini ndryshimin e sjelljes tek vendimmarësit. Ju tashmë i keni përshkruar treguesit dhe markerët e progresit: mund t i përdorni ata për ta monitoruar dhe vlerësuar progresin gjatë implementimit. Kjo e bën ndikimin tuaj në politika shumë më të lehtë tashmë keni diçka për të krahasuar. PYETJET për reflektim të mëtejmë A ju ndihmon plani të fitoni më shumë fokus në intervenimet tuaja? A i ndihmon plani palët e tjera në interes, përfituesit dhe aleatët që të kuptojnë më mirë se çka dëshirojnë të arrijnë, në mënyrë që veprimi i juaj i përbashkët të ketë një fokus dhe cilësi më të madhe? A mendoni të gjeni donatorë të tjerë nëse planifikimi, monitorimi dhe vlerësimi do të marrin më shumë se gjysmën e kohës tuaj që keni në dispozicion? 143

144

145 Pjesa IV Implementimi dhe Të mësuarit

146 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare

147 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare Dërgimi i Porosisë së Politikave është momenti kulminant për çdo lobist, zyrtar fushate, zyrtar apo drejtor komunikimi. Pas shumë përgatitjesh, ju do të delni në publik me një pozicion të mirë përkufizuar, së bashku me aleatët tuaj. Mënyra e daljes në publik dhe kush e bën atë varet nga strategjia dhe taktika e juaj e përkufizuar. Kontuumi i NP do të ju ndihmojë të përkufizoni kur ta bëni atë. Përgatitja e pozicionit tuaj për dërgim tek audienca të ndryshme Të gjitha këto aktivitete kërkojnë produkte të ndryshme, porosi të ndryshme dhe kompetenca të ndryshme. Gjatë kontaktit direkt dhe personal me politikëbërësit dhe vendimmarrësit politik, ju duhet t i përmirësoni shkathtësitë tuaja komunikuese, dhe të reflektoni në qëndrimin e vetvetës, të cakut tuaj politik, si dhe të merreni me atë gjatë bashkëbisedimit tuaj. Gjatë kontaktit me media, ju duhet të posedoni qoftë shkathtësi prezantimi, shkrimi apo trajnimi për media, si dhe në ditët e sotme, duhet ditur si të shfrytëzohet interneti. Dhe kur të bëni fushatë dhe t i mobilizoni masat ju duhet të jeni një orator i shkëlqyeshëm dhe lider. Jo gjithkush mund t i bëjë të gjitha mirë prandaj ndani rolet sipas pozitave dhe kompetencave në mes të anëtarëve të aleancës apo organizatës me të cilën punoni. OTani është koha që t i plasoni produktet dhe shërbimet që i keni planifikuar: Fuqia politike Lobimi Avokimi Mediat dhe mediat sociale Mobilizimi i masave Publiku i gjërë Piramida e komunikimit të NP 147

148 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Për lobim: mund ta përgatitni një letër pozicioni, një deklaratë politike, a organizoni një takim me ekspertë, ta keni një takim personal me një politikëbërës apo ministër; Për komunikim: mund t u adresoheni mediave me deklarata, ta shkruani një artikull, t i ofroni informatat më të reja në Twitter ose Facebook, apo të jepni një intervistë; Për fushatë: mund ta organizoni një peticion ose ta mbani një demonstratë. Nëse u afroheni mediave shumë herët me një çështje senzitive për të shkaktuar ndryshime politike, ju mund ta dëmtoni bashkëbisedimin tuaj lobues më vonë. Në anën tjetër, duke u ofruar herët ju mund të ushtroni më shumë presion në negociata duke treguar legjitmitetin publik përmes mobilizimit apo veprimeve Siç mund të shihet, veprimet e ndryshme të përshkruara paraprakisht në kontinuumin e NP shfaqen gjithashtu edhe në piramidën e komunikimit. Këto nivele të veprimeve janë të ndërlidhura, dhe duhet të planifikohen. Se kur duhet t iu qasemi mediave, kërkon një koordinim të mirë kohor. Ju duhet ta merrni parasysh strategjinë tuaj shumë më herët, dhe të shikoni se çka dëshironi të arrini. 148

149 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare Shembull nga Forumi Rinor për Arsim, Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë Ne shfrytëzojmë internetin, Facebook-un dhe Twitter-in për t i ndarë produktet e video aktiviteteve të fokusuara në Rinia Kundër Korrupsionit, duke u fokusuar në mënyrë më specifike në përfshirjen sociale të të rinjëve dhe në kundër-korrupsion në arsimin e lartë. Ne postojmë klipe të shkurtëra (klipe amatore, podkaste dhe grafike) në Youtube dhe/ose Vimeo të cilat na ofrojnë hapësirë të lirë. Klipet votohen dhe komentohen direkt në video shërbimet, mirëpo ndërveprimi më i shpeshtë sigurohet në rrjete sociale siç janë Facebook-u dhe Twitter-i. Synimi kryesor i video aktivizmit është që t i ndajë tregimet dhe porositë, të informojë apo t i promovojë ndryshimet e caktuara në politika. Ato janë më të dobishme për ngritjen e vetëdijes pasi që këto video klipe pranohen mjaft mirë dhe shikohen nga publiku i gjërë i ri. Lidhja me ndikimin e politikave është e pashmangshme sepse na ndihmon të mbledhim më shumë njerëz në ngjarjet tona, t i tërheqim autoritetet dhe zyrtarët të cilët janë prezent në rrjete sociale, të sigurojmë më shumë nënshkrime nëpër peticione online dhe të ofrojmë mbështetje të madhe në përpjekjet tona për t i shtyerë, motivuar apo për të lobuar tek institucionet. 149

150 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Formulimi i porosisë përfundimtare për audienca të ndryshme Thelbi i porosisë suaj nuk do të ndryshojë, mirëpo audiencat të cilat i shenjëstroni do të jenë të ndryshme. Si rrjedhojë, ju do të duhet ta përshtatni porosinë tuaj për publikun të cilit i drejtoheni. Një slogan si p.sh. në Egjipt: Mubaraku jashtë demokracia brenda është i shkëlqyeshëm për mobilizim të gjërë, por nuk ndihmon në televizion. Në media ju duhet të jeni më specifik rreth alternativave dhe prapavijave tuaja, siç janë korrupsioni, kriza ekonomike dhe e ushqimit dhe gjendja e jashtëzakonshme permanente e regjimit për 30 vite. Gjatë bashkëbisedimit direkt me cakun tuaj politik, ju duhet ta dëshmoni se posedoni fakte mbi korrupsionin, çmimet e ushqimit dhe se mund të ofroni alternativa që funksionojnë. Më poshtë mund t i gjeni elementet kyçe që duhet marrë parasysh kur t i formuloni porositë për audienca të ndryshme. Në Instrumente do ta gjeni një format dhe një tabelë apo listë kontrolluese. Pese elemente kyçe të porosive Përmbajtja është vetëm një pjesë e porosisë. Faktorët e tjerë joverbal siç janë kush e dërgon porosinë, ku mbahet takimi apo koha e dërgimit të porosisë mund të jenë njësoj, apo edhe më të rëndësishme se sa vetë përmbajtja. Përveç kësaj, ndonjëherë ajo çka nuk thuhet e dërgon një porosi më të fuqishme se sa ajo që thuhet. Përmbajtja/Idetë: Cilat ide dëshironi t i përçoni? Çfarë argumentesh do të përdorni për ta bindur audiencën tuaj? Gjuha: Cilat janë fjalë do t i zgjedhni për ta përçuar porosinë tuaj në mënyrë të qartë dhe efektive? A ka fjalë të cilat do të duhej apo nuk do të duhej të përdoreshin? Burimi/Lajmëtari:Kënd do ta shohë audienca si më përgjegjës dhe më kredibil? Formati:Cilat mënyra do ta arrijnë efekt maksimal gjatë dërgimit të porosisë tuaj? P.sh. një takim, letër, broshurë apo reklamë në radio? Koha dhe vendi: Kur është koha më e mirë për ta dërguar porosinë? A ekziston ndonjë vend për ta dërguar porosinë tuaj që do ta rriste kredibilitetin e saj ose do t i jepte ndikim më të madh politik? Elementet e Porosisë Përmbajtja çka dëshironi të arrini; pse dëshironi ta arrini atë (rezultati pozitiv i ndërmarrjes së veprimir dhe/ose pasojat negative të mosveprimit); Si propozoni ta arrini atë; Çka dëshironi të bëjë audienca. Porositë e suksesshme shpesh herë ngërthejnë fjalë, fraza apo ide që kanë konotacion pozitiv ose që kanë rëndësi të veçantë për një grup të cakut. Fjalët si: familja, pavarësia, mirëqenia, komuniteti ose siguria kombëtare janë disa nga shembujt. 150

151 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare Shembull nga Lëvizja FoL porosia Aktiviteti i Lëvizjes FOL nga webfaqja e tyre: Qytetarët e Kosovës duhet të konsultohen për ndryshimet kushtetuese është një shembull i porosisë nga webfaqja e tyre. E tërheq publikun e gjërë dhe është lehtë të gjendet në një makinë kërkimi. Webfaqja përfshin një përshkrim të shkurtë të mendimit të tyre dhe çka presin nga presidenti. Kjo porosi gjithashtu mund të përdoret për një artikull gazete. Slogani në një demonstratë do t ishte më i shkurtë si Kosova ndryshoni kushtetutën!!! Kjo porosi demonstron se porosia e juaj, për audienca të ndryshme në situata të ndryshme, ndryshon nga shumë e shkurtë dhe e fuqishme dhe deri te me plot nuanca dhe detaje kur t i prezantohet presidentit. 151

152 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Shkathtësitë e ndryshme në kontakt me audiencat e ndryshme Audiencat e ndryshme kërkojnë kompetenca të ndryshme, e kështu edhe shkathtësi të ndryshme. Disa persona apo organizata janë më të mirë në kontakte direkte personale me politikanë, të tjerët funksionojnë më mirë me njerëz të biznesit, dhe përsëri të tjerët janë të shkëlqyeshën me media apo përpara grupeve apo mbledhjeve të mëdha. Të kuptuarit se cilat shkathtësi nevojiten për audienca të ndryshme ju lejon ta përcaktoni vetë se cilat shkathtësi i keni zhvilluar më së miri, dhe rrjedhimisht cilat role ju përshtaten më së miri në ndikimin e politikave. Gjithashtu ju mund të ndërmerrni trajnime në shkathtësi më specifike për ta përmirësuar performancën tuaj në një fushë më pak të zhvilluar. Shembuj të audiencave të ndryshme dhe shkathtësive të ndërlidhura me: Konfrontimin personal me cakun tuaj politik: zgjidhja e konfliktit negociatat fitimtare (win-win) shkathtësitë prezantuese realizimi i takimeve lobuese Në media: dhënia e intervistave aftësitë prezantuese në televizion apo radio aftësitë debatuese aftësitë komunikuese Në shkrim: shakthtësitë e shkrimit në deklaratat e politikave shkrimi i shprehjeve mediatike shkrimi i buletineve informative shkrimi në webfaqe Në fushata: organizimi i aftësive për fushatë motivimi dhe mobilizimi i grupeve të mëdha shfrytëzimi i mediave sociale aftësitë e lidershipit Prandaj është me rëndësi: a) Të përzgjedhni personat e duhur për ta bërë punën të cilën e bëjnë më së miri; b) Të performoni trajnime të shkathtësive për t i bërë njerëzit që të performojnë më mirë në atë që e bëjnë mirë. Për këtë arsye ju duhet t i praktikoni shkathtësitë tuaja në ushtrime të ndryshme. Praktikimi i këtyre kompetencave është pjesë e API kursit trajnues. Në fushëveprimtarinë e këtij doracaku ne kufizohemi në ofrimin e mënyrës së negocimit të bazuar në CLASP. Kjo njihet si Negocim Parimor, ndryshe i njohur si negocimi fitimtar (win-win). 152

153 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare Tri qasjet në negociata FORTË BUTË NEGOCIMI PARIMOR FORTË NEGOCIMI I GATITUR FORTË Negociatorët e butë janë të butë mbi personin dhe të butë mbi problemin. Negociatorët e fortë janë të fortë mbi personin dhe të fortë mbi problemin. BUTË NEGOCIMI I GATITUR BUTË Negociatorët parimor janë të butë mbi personin, dhe të fortë mbi prolemin. Negocimi parimor Metoda e negocimit parimor është e ndërtuar për të prodhuar vendime të mençura, efikase dhe miqësore. Kjo metodë përmban katër parime: Ndani njerëzit nga problemi çdo negociator i ka dy lloje të interesit: substancën apo përmbajtjen dhe marrëdhënien. Është me rëndësi që ndahen këto të dyja për të arritur tek rezultatet optimale; perceptimet jane çështje kyçe. Në fund të fundit, konflikti qëndron jo në objekte të konfliktit, por në kokat e njerëzve. Kuptojeni palën tjetër. Mos i zvogëloni synimet e tyre nga frika e juaj. Mos i fajësoni ata për problemi tuaj. Diskutoni perceptimet. Dërgoni porositë për t i ndryshuar perceptimet e tyre duke vepruar në mospërputhshmëri me perceptimet e tyre. Sigurohuni që ata të marrin pjesë në proces duke i përfshirë ata. Bëni propozimet tuaja në përputhje me vlerat e tyre; merruni me emocionet. Pranoni emocionet e tyre dhe tuajat. Bëni të qarta ato dhe pranoni ato si legjitime. Lejoni palën tjetër që shfryhet. Mos reagoni ndaj shpërthimeve emocionale. Përdorni gjeste simbolike për të prodhuar efekte pozitive emocionale; komunikoni në mënyrë efektive duke përdorur metodat e dëgjimit aktiv, dhe duke folur me nje qëllim; parandalimi jep rezultate më të mira nëse merreni me çështjet e njerëzve para se të shndërrohen në probleme. Ndërtoni marrëdhënie pune. Mendoni si partnerë në një kërkim të ndjeshëm, krahë për krahë, për një marrëveshje të drejtë që i jep përparësi secilit. 153

154 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Fokusohuni në interesa Dakordoni interesat, jo pozicionet. Për çdo interes zakonisht ekziston më tepër se një zgjidhje e mundshme. Pas pozicioneve të kundërta shtrihen shumë më tepër interesa të përbashkëta se sa konfliktuoze. Interesat e përkufizojnë problemin; identifikoni interesat duke pyetur pse është marrë një pozicion i veçantë. Secila palë ka interesa të shumëfishtë dhe më të fuqishmet janë nevojat elementare të njeriut, siç është mirëqenia financiare, ndjenja e përkatësisë, mirënjohja dhe të qenurit në gjendje të ndikosh në jetën tuaj; bisedoni për interesat. Pranoni interesat e tyre si pjesë të problemit. Theksoni problemin para se të thoni cila është përgjegja. Shikoni nga ardhmëria e jo nga e kaluara; qartësoni drejtimin tuaj, por bëhuni fleksibil për të arritur atje. Bëhuni të hapur ndaj ideve të reja. Bëhuni të fortë ndaj problemit, mirëpo të butë ndaj njerëzve. Opcionet zbuluese për përfitim të ndërsjellë ekzistojnë katër blloqe të opcioneve zbuluese për përfitim të ndërsjellë Gjykimi parakohshëm; Kërkimi për një përgjegje të vetme; Supozimi se negociatat janë një lojë fikse e shumave; Mendimi se zgjidhja e problemit të tyre është problem i tyre ; Ndani opcionet zbuluese nga gjykimi dhe vendimi. Mendoni për opcione potenciale. Zgjeroni opcionet duke lëvizur nga të përgjithshmet deri të specifiket dhe prapa përsëri si dhe shikoni perspektivat e tjera; krijoni marrëveshje të fuqive të ndryshme dhe ndryshoni fushëveprimin e marrëveshjes; shikoni për përfitime të ndërsjella duke i identifikuar interesat e përbashkëta. Bashkoni interesat e ndryshme duke i identifikuar ato dhe shikoni nëse mund të arrihet një marrëveshje duke u bazuar në këto ndryshime; bëni vendimet e tyre të lehta. Fokusohuni në një individual. Krijoni opcione që do të jenë të lehta për t u zgjedhur dhe me pasoja që janë të pranueshme. Insistoni në përdorimin e kritereve objektive vlera e kritereve objektive është se janë më të lira se një garë e dëshirave. Përveç kësaj sjell standarde të drejtësisë, efikasitetit ose meritës shkencore gjatë marrjes së vendimit; kriojoni kritere objektive duke gjetur standarde alternative për vendime. Standardet duhet të jenë të pavarura nga vullneti apo dëshira e secilës palë.një 154

155 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare alternativë për standarde të drejta është të krijohen procedurat e drejta për arritjen e një marrëveshjeje; negocimi me kritere objektive përmban tri hapa: ndani çdo çështje si një kërkim të përbashkët për kritere objektive; arsyetoni dhe qëndroni të hapur për të arsyetuar se cilat standarde janë më të përshtatshme dhe si duhet të zbatohen ato; asnjëherë mos u dorëzoni para presionit; vetëm para parimit; mos u dorëzoni para asnjë forme të presionit: mitos, kërcënimeve, thirrjeve manipulative për besim, ose refuzimit për t i ndryshuar pozicionet. Negocimi parimor është forma më efektive e negociatave. Është me rëndësi ta mbajmë në mend se nuk mund t i keni të gjitha për njëherë caku i juaj politik duhet t i baraspeshojë interesat e ndryshme, prandaj mos e harroni këtë. Sigurisht do t ju duhet të takoheni disa herë në të ardhmen para se ta arrini rezultatin tuaj politik përfundimtar. Trajnimi për OSHC-të mbi Përgatitjen dhe implementimin e propozim projekteve të financuara nga BE-ja, i mbajtur në bashkëpunim me Asociacionin për Zhvillim të Shoqërisë Civile SMART, Janar,2011, Zagreb, Kroaci 155

156 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Dërgimi i porosisë Para se të shkoni në takim sigurohuni se e keni kontrolluar CLASP-in tuaj: A mund t ju besojnë njerëzit? (kredibiliteti) A keni të drejtë për ndërhyrje? A jeni aty me një mandat të përfituesve tuaj? (legjitimiteti) A mund të jeni transparent ndaj vendimmarrësve, donatorëve, klientelës dhe përfituesve të ngjashëm? (llogaridhënia nga lartë dhe poshtë) A jeni të gatshëm për të ndihmuar, dhe a është qëndrimi i juaj për t u fokusuar në zgjidhjet fitimtare (win-win)? (orientimi në shërbime) Kush është baza e fuqisë tuaj dhe si e shfrytëzoni atë? Rregullat e arta për organizatat e shoqërisë civile > > KURRË MOS ECNI VETËM > > PËRFSHINI KLIENTELËN tuaj paraprakisht > > RAPORTONI te KLIENTELA e juaj më pastaj Në pjesën 5 të kapitullit 15, Negociatat në një Takim Lobues, ju mund ta gjeni një listë kontrolluese të fazave të ndryshme të një bashkëbisedimi lobues në të cilin janë të integruar negociatat parimore. Në fund, është shumë e dobishme ta filloni reflektimin dhe përgjegjen ndaj qëndrimit tuaj, sepse gjuha e juaj trupore mund të thotë më shumë se sa fjalët. Shumë vendime merren, madje edhe në politikë, duke u bazuar në instinktet që i krijoni gjatë bisedimeve me cakun tuaj. Trajnimi për shkathtësi vështirë se mund të bëhët nga një Doracak. Shumë institucione trajnuese mund t ju ndihmojnë që t i praktikoni shkathtësitë tuaja. Gjatë një API trajnimi ju mund t i praktikoni disa nga këto shkathtësi. Sa i përket qëndrimit ne duhet t i shikojmë aspektet e ndryshme siç janë trajtimi i fuqisë dhe përgjegjes gjatë ushtrimit të tyre në API trajnim. 156

157 Dërgimi i Porosisë Përfundimtare KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Pasi kemi konkluduar se audiencat e ndryshme kanë nevojë për porosi të ndryshme dhe kanë karakteristika të ndryshme, kjo do të thotë se ju duhet ta përshtatni porosinë tuaj, kanalet dhe aktivitetet për çdo audiencë. Gjithashtu nuk duhet ekzaminuar vetëm strategjinë komunikuese tuaj dhe të organizatës tuaj, por duhet ta ekzaminoni edhe strategjinë e komunikimit të aleatëve tuaj dhe madje edhe e kundërshtarëve dhe caqeve politike. Komunikimi nuk është rrugë njëkahëshe nuk ka të bëjë vetëm me dërgimin e porosisë. Gjithashtu ka të bëjë me pranimin dhe dëgjimin e mirë, si dhe ta mbani vetën të informuar se çka janë duke thënë pjesëmarrësit e tjerë për dhe rreth çështjes. Në kapitullin e përgatitjes së Planit të Veprimit kjo do të kthehet në një mënyrë logjike, pasi që është poashtu pjesë e Teorisë tuaj të Ndryshimit. PYETJE për reflektim të mëtejmë A janë thashethëmet një zakon i keq apo një mënyrë e dobishme për të kuptuar se çka po ndodh? Kush merret me thashethëme, kur dhe si? A ka dallim në mes të meshkujve dhe femrave? A është përdorimi i mediave sociale e ardhmja e përfshirjes së përfituesve? Sa janë të besueshme informatat që i merrni nga mediat sociale, dhe si mund t i bëni kredibile, legjitime dhe të përgjegjshme, për t ju shërbyer juve dhe të tjerëve që ta zgjeroni bazën e fuqisë tuaj? A mund të keqpërdoren mediat sociale? Si mund të ndodh kjo? Si mund ta evitoni keqpërdorimin e profilit tuaj? Çka mendoni për privacinë? Si dhe për profilin tuaj personal i cili mund të jetë i hapur në internet gjatë tërë jetës tuaj? 157

158 Monitorimi dhe Vlerësimi

159 Monitorimi dhe Vlerësimi Hyrje: Sfidat e monitorimit dhe vlerësimit Monitorimi dhe vlerësimi është e ditur se janë të vështirë për iniciativa të ndikimit në politika. Kjo është si rezultat i faktorëve të ndryshëm: shumë organizata të cilat i ndërmarrin intervenimet e ndikimit në politika e bëjnë një gjë të tillë pa një planifikim përkatës. Ato thjeshtë e bëjnë atë dhe shohin se çka do të ndodh, dhe nuk janë të qartë për ndryshimin që dëshirojnë ta arrijnë; ndikimi në politika nuk është gjithmonë rreth ndryshimit të gjërave për të mirë. Ndonjëherë është e nevojshme që të parandalohen gjërat që të mos përkeqësohen. Është shumë vështirë të matet nëse ajo që bëni e bën pikërisht këtë; ndikimi në politika fokusohet veçanërisht në ndryshimet në mesin e të cilave doni të ndikoni. Ato gjithashtu janë të ndikuar nga shumë faktorë të tjerë, shumë prej të cilëve janë jashtë kontrollit tuaj, dhe kur këta faktorë nuk monitorohen nga afër, bëhët shumë e vështirë të kuptohet se sa ndikim ka intervenimi i juaj në ndryshimin e sjelljes; ndikimi në politika është më i suksesshëm kur bëhët me të tjerët. Prandaj edhe fokusohemi në ndërtimin e aleancave. 159

160 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Monitorimi, vlerësimi dhe të mësuarit Çka është monitorimi? Do të gjeni shumë përkufizime të monitorimit. Ne i referohemi përkufizimit të përdorur nga Komisioni Europian, i cili thekson se monitorimi është: Një grumbullim, analizë dhe përdorim i vazhdueshëm i informatave lidhur me progresin e projektit dhe rezultatet që arrihen. Mbështet vendimmarrjen efektive dhe të menaxhuar me kohë, të mësuarit nga palët në interes të projektit dhe llogaridhënien për rezultatet dhe resurset e përdorura. Monitorimi kryhet vazhdimisht gjatë implementimit të intervenimit. Kështu që monitorimi ka të bëjë me llogaridhënien, por gjithashtu fokusohet në të mësuarit e menjëhershëm. Monitorimi siguron menaxhim me informata të sakta dhe me kohë në mënyrë që të merren vendimet për të kontrolluar: resurset humane; kohën; resurset materiale cilësinë e rezultateve; financat. Funksionet e tjera të monitorimit janë: dokumentimi i procesit të implementimit; mundësimi i të mësuarit nga përvoja dhe reagimet. Sa i përket monitorimit të intervenimit tuaj, mbani në mend se të gjitha aspektet e planit të ndikimit në politika kanë nevojë për vëmendje të vazhdueshme: kontrolloni relevancën e çështjes; kontrolloni të dhënat dhe elementet kërkuese në politika dhe kërkime; kontrolloni palët në interes, aleatët dhe kundërshtarët; kontrolloni procesin politik dhe kohën e vendimmarrjes; kontrolloni pozicionin e caqeve tuaja politike dhe të mediave mbi çështjen tuaj dhe përshtatni planet dhe performancën tuaj në përputhje me këtë. Çka është vlerësimi? Grupi i ekspertëve DAC ka dhënë përkufizimin si në vijim: 160

161 Monitorimi dhe Vlerësimi Një gjykim, sa më sistematik dhe objektiv që është e mundur i një projekti në vijim apo të përfunduar, programi ose i politikave; rezultateve të tij, dizajnit dhe implementimit. Synimi është që të përcaktohet relevanca, efikasiteti, efektiviteti, qëndrueshmëria dhe impakti. Vlerësimi mund të bëhët gjatë një intervenimi si një mënyrë për të shikuar se çka është bërë. Më pastaj mund të vazhdojë sikur se monitorimi. Ju mësoni nga ajo që keni bërë dhe vazhdoni me intervenimin duke i nënvizuar pjesët e mira dhe duke ndryshuar atë që nuk funksionon. Vlerësimi zakonisht bëhët pasi të ketë përfunduar intervenimi. Zakonisht shihet si një çështje e përgjegjësisë, sidomos në lidhje me donatorin. Megjithatë, me këtë qasje të ndërmarrë në këtë doracak përkitazi me ndikimin e politikave, ne besojmë se të mësuarit duhet të jetë qendror ndaj vlerësimit kut të ndërmerret një iniciativë e ndikimit në politika. Ju duhet pikë së pari ta kuptoni nëse intervenimi i juaj ishte i suksesshëm dhe nëse kanë ndodhur ndryshimet që parashikoheshin. Të mësuarit, llogaridhënia dhe CLASP-i Natyrisht se ju ende duhet t i jepni llogari donatorëve tuaj. Monitorimi dhe vlerësimi janë gjithsesi pjesë e saj. Megjithatë, në aspektin e parimeve tuaja të CLASP-it, gjithashtu është e rëndësishme llogaridhënia ndaj palëve të tjera në interes, sidomos përfituesve tuaj, caqeve politike dhe aleatëve. Monitorimi dhe vlerësimi duhet të bëhën për ta përmbushur atë parim. Nëse bëhët mirë, kjo do ta rritë edhe kredibilitetin tuaj, do të tregojë se orientimi në shërbime mundet edhe të shërbejë në rritjen e legjitimitetit dhe fuqisë Me. Nëse të mësuarit poashtu bëhët një funksion i monitorimitdhe vlerësimit tuaj, atëherë të gjitha ato parime me siguri se do të plotësohen. Me të mësuar ne mendojmë se ju identifikoni praktikat e mira, e përcaktoni si funksionojnë ato dhe siguroheni që të tentoni dhe t i bëni të qëndrueshme si dhe t i dyfishoni ato. Si të monitoroni? Para se të fillohet me monitorim duhet të sqarohet një numër i çështjeve: rëndësia e treguesve dhe markerët e progresit; rëndësia e krijimit të një sistemi monitorues. Treguesit e monitorimit Çka është një tregues? Gjatë planifikimit ju keni diskutuar në kuadër të organizatës, me përfituesit dhe aleatët tuaj, se çfarë ndryshimesh dëshironi të ndodhin. Jeni pajtuar për një rrugë apo një shkallë që çon drejt ndryshimit përfundimtar dhe jeni dakorduar se çka do të bënit në çdo hap të rrugës apo shkallës. Nuk e kemi prekur çështjen e treguesve, përveç në planin e harmonizuar të veprimit ku kemi kërkuar që të tregoni se çka besoni se do të shihnit nëse intervenimi do 161

162 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale të ishte i suksesshëm në një nivel të caktuar. Kjo në esencë është një tregues apo indikator, që poashtu quhet shënues apo marker i progresit. Ky është barometri nëse keni qenë të suksesshëm apo jo. Treguesi përgjigjet në pyetjen: si do ta njohim arritjen kur ta shohim atë? Përkufizimi i treguesit: Një faktor sasior apo cilësor ose një ndryshore që ofron një mënyrë të thjeshtë dhe të besueshme për ta matur arritjen, për t i reflektuar ndryshimet që ndërlidhen me intervenim, ose për të ndihmuar në vlerësimin e performancës së një akteri zhvillues (OECD) Si të formulohet një tregues? Një tregues apo një marker progresi duhet të formulohet në mënyrë që të jetë SMART: Specifik i Matshëm i Pranueshëm Relevant dhe në afat Kohor (nga ang. Specific Measurable Acceptable Relevant Time-bound Të gjitha palët në interes duhet poashtu të dakordohen se cila është arritja e përgjithshme. Për t iu përmbajtur kritereve më sipër, në sygjerojmë që të formuloni një tregues ose marker progresi duke i përdorur llojet e informatave në vijim: cilësia: ndryshorja ose çka dëshironi të matni; sasia: sa shumë duhet të ndryshojë. Kjo do të thotë të tregohet sa është tani dhe sa duhet të jetë; grupi i cakut: kush duhet të ndryshojë, dhe ndryshimin e kujt e matni? koha: në çfarë periudhe kohore; vendi: ku? Treguesit dhe sferat Në këtë pikë është me rëndësi që t i rekapitulojmë sferat në ndikimin e politikave. Këto janë sferat që u prezantuan në fillim të doracakut dhe ato të cilave u referohemi në pjesën tjetër të doracakut. Treguesit lidhen me kuptimin e arritjeve tuaja në mënyrë specifike sa i përket: produkteve dhe shërbimeve që i ofroni: Si e dini se e keni bërë këtë dhe a është cilësia adekuate? Të gjitha këto janë në kuadër të sferës tuaj të kontrollit; ndryshimit të parashikuar të caqeve: si do ta dini se kanë ndryshuar ato. Këto janë në kuadër të sferës së ndikimit, prandaj janë më vështirë për t u konkretizuar; megjithatë, intervenimi i juaj ka të bëjë me këtë dhe ju duhet të jeni sa më konkret që mundeni dhe të dakordoheni me të tjerët mbi treguesit dhe markerët e progresit; dhe 162

163 Monitorimi dhe Vlerësimi ndryshimit të parashikuar për përfituesit. Si do ta dini se diçka që bëtë ju ndryshoi jetën e përfituesve? Treguesit dhe konteksti Ju nuk mund të monitoroni çdo gjë, mirëpo së paku duhet t i monitoroni faktorët që i keni formuluar në analizën PESTLE, ndryshimet e lidhura me akterët dhe pozicionet e tyre, si dhe hipotezën tuaj. Gjithashtu është lehtë të harrohet, por duhet gjithashtu t i monitoroni disa elemente të organizatës tuaj. Ndërtimi i një sistemi monitorues Siç u tha më lart, monitorimi duhet të jetë sistematik. Ndërtimi i një sistemi për të monitoruar nëse gjërat janë duke shkuar ashtu si duhet, dhe nëse suksesi është arritur, janë në fakt hapi i fundit i planifikimit. Sistemi mund të ndërtohet duke u përgjegjur në pyetjet në vijim: kush duhet ta dijë? analiza e situatës;; çka duhet të dinë ata? nevojat për informata; si t i përcjellim informatat tek njerëzit relevant? hartimi i operacioneve. Në analizën e situatës ju parashtroni pyetjen: kush janë menaxherët e projektit? Cilat janë detyrat dhe përgjegjësitë e tyre? Për çka është i tërë projekti? Proces? A presim probleme? Për t u përgjegjur në këto pyetje ju duhet ta: qartësoni strukturën menaxhuese (kush është përgjegjës për çka); qartësoni objektivat (caqet); analizoni procesin (që çon në ndryshime). Në fazën e nevojave për informata ju duhet të përgjegjeni në këto pyetje: Çka duhet të dinë menaxherët për të qenë në gjendje ta kryejnë punën e tyre dhe t i përmbushin përgjegjësitë e tyre? Për t u përgjegjur në këto pyetje ju duhet t i: identifikoni pyetjet monitoruese (çka duhet të monitorohet dhe pse); përcaktoni treguesit ose markerët e progresit. Në fund gjatë fazës së hartimit të operacioneve ju duhet ta përcaktoni se kush çka bën në lidhje me rrejdhën e informatave, duke i marrë parasysh mënyrat dhe kostotë. Prandaj ju: hartoni rrjedhën e informatave; vlerësoni mënyrat, kostotë dhe rreziqet. 163

164 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Si të vlerësoni? Përkufizimi tashmë tregon se ju mund të vlerësoni aspekte të ndryshme të intervenimit, kryesisht rezultatet, dizajnin dhe implementimin e një intervenimi për t i përcaktuar 5 aspektet. Këto pesë aspekte janë kriteret e vlerësimit. Më poshtë do ta gjeni një tabelë që përfaqëson pesë kriteret dhe çka do të thotë për vlerësimin e intervenimit të ndikimit tuaj në politika. Kriteret Pyetje të përgjithshme Pyetje për ndikimin në politika Relevanca A ka akoma nevojë? A është çështja akoma një problem për përfituesit? Efikasiteti Efektiviteti Ndikimi Qëndrueshmëria A u përdorën resurset me mend? A kemi dërguar aq sa kemi planifikuar? A e ka ndryshuar jetën e grupit të cakut? Çka mbetet pasi shkojmë ne? A u përdoren resurset për aktivitetet dhe produktet e planifikuara? A çojnë këto aktivitete dhe produkte drejt ndryshimeve të duhura në sferën e ndikimit? A kemi bërë një strategji të mirë? A ka ndryshuar diçka edhe në sferën e interesit të përfituesit si rezultat i ndikimit tonë në ndryshim? A jemi siguruar se ndryshimet janë të qëndrueshme dhe të tjerët, siç janë përfituesit mund të vazhdojnë punën në ndryshim? Nga tabela mund të shihet sa është i rëndësishëm numri i aspekteve të cilat i kemi trajtuar në kapitujt paraprak. Prandaj vlerësimi i susksesshëm mund të bëhët vetëm nëse: përfituesit kanë marrë pjesë në mënyrë efektive, në kuptim të relevancës, qëndrueshmërisë dhe ndikimit; çdokush u pajtua për ndryshimin e saktë që duhet të ndodh dhe strategjitë që çojnë aty, siç keni bërë në Teorinë e Ndryshimit dhe analizën pasuese, përsëri duke u fokusuar në efikasitet, efektivitet dhe ndikim; keni buxhetuar për aspekte të ndryshme të ndërlidhura me efikasitetin e intervenimit. Siç u shënua më lartë, ju duhet të siguroheni se vlerësimi nuk është vetëm për ta kënaqur donatorin. Duhet të shërbejë që ju të mësoni vetë nga kjo. Prandaj, gjatë planifikimit, ju duhet t i keni formuluar pyetjet për të mësuarit. 164

165 Monitorimi dhe Vlerësimi Lidhja me Teorinë e Ndryshimit dhe Planin e Veprimit Ju monitoroni çdp gjë që është përshkruar në planin e veprimit dhe ajo që është plan në të veprimit rrjedh nga Teoria e juaj e Ndryshimit. Përdorimi i Teorisë së Ndryshimit si një model vizuel mund të jetë shumë i dobishëm për t i monitoruar ndryshimet. Kjo do të thotë se i shtohet zinxhirëve dhe shkallëve që i keni identifikuar si dhe hipotezat në ata zinxhirë dhe shkallë. Teoria e Ndryshimit shpesh është gjëja e parë për të cilin do të pyes vlerësuesi. Shpesh kjo Teori duhet të rindërtohet. Pastaj bëhët ushtrimi: cilat ndryshime i keni parashikuar se do të ndodhin dhe pse keni menduar se do të ndodhin? Përdorimi i Teorisë së Ndryshimit si një metodë planifikuese, dhe përdorimi i saj në monitorim e bën shumë më të lehtë vlerësimin dhe të mësuarit nga vlerësimet. Më shumë se 150 pjesëmarrës kanë marr pjesë në konferencën Sistemet e kontrollit të kualitetit për organizatat e shoqërisë civile në BH e cila është mbajtur në Sarajevë, Bosnje dhe Hercegovinë, dhjetor

166 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale KËSHILLA për lehtësim dhe zbatim praktik Ky kapitull mbi Monitorimin dhe Vlerësimin mund të ndahet në dy pjesë: Pjesa e parë e monitorimit fokusohet në të mësuarit e menjëherëshëm gjatë aktiviteteve që keni ndërmarrë për t i përmirësuar intervenimet e ardhshme. Këtë e bëni kryesisht për ta përmirësuar performancën vetanake si person, delegacion apo aleancë. Pjesa e dytë e monitorimit fokusohet në vlerësimin më pas. Ju i analizoni intervenimet tuaja gjatë një periudhe më të gjatë si dhe ndryshimet që keni realizuar në sjelljen e caqeve tuaja politike. Ju mund ta shfrytëzoni atë për t i ndryshuar drejtimet, strategjinë ose taktikën duke u bazuar në rezultatet e disa veprimeve. Ju e shfrytëzoni për ta përmirësuar performancën vetanake si aleancë. Sa i përket monitorimit të aktiviteteve të ndryshme në rrafshin e Avokimit duhet përkujtuar se të gjitha aspektet kanë nevojë për vëmendje të vazhdueshme: kontrolloni relevancën e çështjes; kontrolloni të dhënat dhe elementet e kërkimit në politika dhe kërkime; kontrolloni palët në interes: aleatët dhe kundërshtarët; kontrolloni proceset politike dhe oraret vendimmarrëse; kontrolloni pozicionin e caqeve tuaja politike dhe të mediave për çështjen tuaj dhe përshtatni planet e aktivitetit si dhe performancës tuaj në përputhje me njëra tjetrën. PYETJET për reflektim të mëtejmë A posedon organizata e juaj ndonjë sistem të Monitorimit dhe Vlerësimit në mënyrë që të mund t i regjistroni përvojat tuaja dhe të mësoni në mënyrë sistematike? A mund t ia atribuoni ndikimin tuaj aktiviteteve që keni realizuar? A mund ta ndani ndikimin tuaj nga ndikimi i aleatëve tuaj ose i palëve të tjera në interes mbi çështjen e njejtë? A i monitoroni përpjekjet e kundërshtarëve tuaj në ndikimin e politikave? A jeni në gjendje ta përcaktoni dhe vlerësoni së si vendimmarrësi në të cilin keni ndikuar i ka baraspeshuar përpjekjet tuaja për ndikimin në politika me ato të kundërshtarëve tuaj apo palëve të tjera në interes? 166

167

168 Pakoja me Instrumente

169 Pakoja me Instrumente INSTRUMENTI 1 Kontinuumi i ndikimit në politika Ushtrim i ndërmjetësimit me Kontinuumin e ndikimit në politika Materiali i nevojshëm: poster i madh/letër ngjyrë kafe; kartela të bardha; shirit ngjitës; markerë. kartela me terma: ndikimi në politika, lobimi, avokimi dhe aktivizmi. Numri i pjesëmarrësve: maksimum 12. Ky është një ushtrim që mund ta bëni me kontinuumin e ndikimit në politika. Mundësitë e përdorimit: stimulon reflektimin mbi llojet e aktiviteteve që i takojnë ndikimit të politikave; krijon një kuptim të përgjithshëm të dallimeve ndërmjet lobimit, avokimit dhe aktivizmit; tregon koherencën ndërmjet llojeve të ndryshme të aktiviteteve; nxit diskutimin se si mund të shihen aktivitetet në kontekste të ndryshme (të dhunshme apo jo të dhunshme). Ushtrimi: Vendosni një poster të madh ose një letër ngjyrë kafe në mur. Nëse përdorni letra të formatit A3 (flip charts), atehërë mund t i përdorni pesë sosh afër njëra tjetrës. Në anën e majtë vendosni një kartelë në të cilën shkruan: dhuna dhe/ose ilegal (mund t i shtoni vizatimet me emocione (smileys)). Në anën e djathtë vendosni një kartelë ku shkruan jo-dhuna (harmonia). Ndërmjet kartelave vizatoni një vijë ose përdorni një pjesë më të gjatë të shiritit ngjitës. Ky është kontinuumi. Shih në të djathtë: Dhuna Harmonia Kontinuumi i Ndikimit në Politika 169

170 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale Shpërndani kartela dhe markerë për pjesëmarrës. Ne do ta përdorim fjalën pjesëmarrës sikur se të zhvillohej ndonjë seancë trajnuese, por ju mund ta drejtoni këtë si një ekip në punë. Tani kërkoni nga pjesëmarrësit që të mendojnë për aktivitetet që i kanë bërë për të ndikuar në politika. Kërkoni nga pjesëmarrësit që t i shkruajnë aktivitetet në kartela, duke u siguruar që të kemi nga një aktivitet për kartelë. Pastaj kërkoni nga pjesëmarrësit që t i marrin kartelat e tyre dhe t i ngjesin individualisht në poster/letër ngjyrë kafe në kontinuum. Sigurohuni që pjesëmarrësit ta bëjnë këtë individualisht dhe të evitohet grumbullimi i aktiviteteve të ngjashme thjeshtë sepse një lloj i caktuar i aktivitetit ishte së pari në kontinuum. Kontinuumi mund të duket diçka ngjashëm si kjo: Veprime jo të dhunshme Demonstrata Peticioni Takimi i ekspertëve Letra e pozicionit Dhuna Harmonia Bojkoti, greva Media Takimi lobues Tani diskutoni rezultatet e ushtrimit. Gjatë diskutimit lejoni njerëzit që ta modifikojnë pozicionin e kartelës së tyre në mënyrë që ta kenë një kuptim uniform të Kontinuumit. Kjo nuk do të thotë se një aktivitet mund të vendoset në kontinuum vetëm në një vend, por do të thotë se pjesëmarrësit mund ta kenë kuptuar vetë pozicionimin më ndryshe edhepse ata kanë ndërmarrë një aktivitet me synim të njejtë dhe rezultat të njejtë. Disa elemente për diskutim janë: Cila është gjëja e parë që e vëreni kur i shikoni rezultatet e ushtrimit? Varësisht nga grupi do të vëreni një anim të lehtë drejt grumbullimit të aktiviteteve vetëm në anën e djathtë, në anën e majtë ose në qendër; Kur i shikoni aktivitetet: a shihni aktivitete të ngjashme që janë të vendosura në pjesë të ndryshme të kontinuumit? Ky është një diskutim i rëndësishëm duke qenë se do të filloni të grumbulloni elemente të strategjisë dhe elemente të kategorive të ndryshme të aktiviteteve siç janë lobimi, avokimi dhe aktivizmi; Zgjedhni një ose dy pjesëmarrës dhe kërkoni nga ata që t i tregojnë aktivitetet që ishin pjesë e një intervenimi. Diskutimi u lejon pjesëmarrësve që të fillojnë ta ndjejnë se çka mund të jetë ndikimi në politika. Ne kemi vërejtur nëpër trajnime se shumë pjesëmarrës kanë një nocion të ngushtë të ndikimit në politika (p.sh. vetëm lobimin). Pjesëmarrësit shumë shpesh kuptojnë se ata kanë bërë më shumë ndikime në politika se sa që mendojnë. 170

171 Pakoja me Instrumente Në fund, tregoni katër kartelat me terma në to. Ju vetë e vendosni një kartelë me ndikim në politika mbi kontinuum. Verifikoni se të gjithë pajtohen. Pastaj kërkoni nga pjesëmarrësit se në cilën anë të kontinuumit do ta vendosnin kartelën në të cilën shkruhet lobim. Në anën e djathtë. Kërkoni nga ata që t i tregojnë pak a shumë aktivitetet e vendosura në kontinuum që ata do t i vendosnin te lobimi. Vizatoni një vijë ose përdorni një shirit ngjitës për ta treguar këtë. Të njejtën gjë e bëni edhe për aktivizmin, në anën e majtë dhe avokim. Për avokim mund të jetë një dallim më pak i qartë, kështu që udhëzoni pjesëmarrësit gjatë procesit të të menduaritt. Atëherë kontinuumi mund të dukej kështu: Veprimet jo të dhunshme Demonstratat Peticioni Takimi i ekspertëve Letra e pozitës Dhuna Bojkoti, greva Mediatë Takimet lobuese Harmonia Aktivizmi Avokimi Lobimi 171

172 Avokimi dhe Ndikimi në Politika për Ndryshime Sociale INSTRUMENTI 2 Ushtrim: Identifikimi i burimeve dhe përdorimi i fuqisë Qëllimi Për ta prezantuar konceptin e fuqisë dhe për t i inkurajuar njerëzit që ta njohin fuqinë dhe potencialin e tyre. Kjo është një mënyrë e shpejtë për të filluar t i zbuloni pikëpamjet e pjesëmarrësve për fuqinë. Nëse keni më shumë kohë, ushtrimi në vijim mundëson një analizë më të hollësishme. Procesi (Koha: 30 minuta deri 1½ orë) 1. Shpërndani kopjet e ilustrimeve në faqen e ardhshme me pyetjet vijuese: identifikoni dhe përshkruani llojin e fuqisë së treguar në secilin prej katër vizatimeve; sqaroni ndikimin e këtij lloji të fuqisë në pjesëmarrjen e qytetarëve. 2. Diskutimi për nxitjen e ideve është i drejtuar nga dy pyetje. Shënoni në letër të flipchart-it. cilat janë burimet kryesore të fuqisë? cilat janë burimet tuaja potenciale të fuqisë si një qytetar?? Për të ndikuar në mënyrë efektive në strukturat e fuqisë së qeverisë ose interesave të korporatës, duhet poseduar burimet e tjera të fuqisë. Në kontekstin e avokimit publik, gjashtë burimet kryesore janë: fuqia e mobilizimit të njerëzve dhe qytetarëve; fuqia e informatave dhe njohurive; fuqia e garantuar me kushtetutë; fuqia e përvojës direkte në nivelin lokal dhe në rrjete; fuqia e solidaritetit; fuqia e bindjeve morale. John Samuel, Qendra Nacionale për Studime Avokimi, Indi Vazhdimi Ky ushtrim fokusohet në aspekte të dukshme të fuqisë. Ushtrimi i ardhshëm, Ndjenja e Fuqisë dhe Pafuqisë, merret më tepër me aspekte të padukshme psikologjike, emocionale dhe sociale të fuqisë. 172

173 Pakoja me Instrumente Përgjigjet e zakonshme për: 8 Burime të Fuqisë kontrolli; paraja dhe pasuria; pozita; njohuritë dhe informatat; madhështia dhe forca; keqpërdorimi; kapaciteti për të mbjellë frikë. Burimet alternative ƒpersistenca; ƒinformatat; ƒtë jesh i drejtë; ƒorganizimi dhe planifikimi; ƒnjohuritë dhe përvojat tona vetanake; ƒnumrat*; ƒzotimi ose drejtësia; ƒsolidariteti; ƒhumori. 8 Kjo listë i kombinon përgjegjet e aktivistëve nga 10 vende të ndryshme. 9 Fuqia e numrave është, potencialisht, në burim i madh i fuqisë, mirëpo shpesh nuk përdoret në mënyrë efektive.për shembull, në shumë vende, gratë janë shumica e votuesve, mirëpo janë të nën-përfaqësuara në vendimmarrje dhe kanë më pak qasje në resurse publike. Mobilizimi i burimeve alternative të fuqisë kërkon mënyra të sfidimit të një ndjenje të ngulitur të pafuqisë. 173