ΦΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ

Transcript

1 ΦΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ χολι Επιςτθμϊν Τγείασ & Αγωγισ Σμιμα Επιςτιμθσ Διαιτολογίασ Διατροφισ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΣΗ «Αξιολόγηση των μεταβολών τηρ ππολακτίνηρ σε ςγιείρ εθελοντέρ, μετά από άσκηση» Στεφανίδου Μαρία-Ηλέκτρα Α.Μ Αθήνα,2018

2 ΦΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ χολι Επιςτθμϊν Τγείασ & Αγωγισ Σμιμα Επιςτιμθσ Διαιτολογίασ Διατροφισ ΣΡΙΜΕΛΗ ΕΞΕΣΑΣΙΚΗ ΕΠΙΣΡΟΠΗ Σζντα Ρωξάνθ (Επιβλζπουςα Κακθγιτρια) Επίκουρθ Κακθγιτρια Χαροκόπειο Πανεπιςτιμιο Σςίγκοσ Κωνςταντίνοσ Κακθγθτισ Χαροκόπειο Πανεπιςτιμιο Νομικόσ Σηϊρτηθσ Επίκουροσ Κακθγθτισ Χαροκόπειο Πανεπιςτιμιο

3 Η τεφανίδου Μαρία-Ηλζκτρα, Δθλϊνω υπεφκυνα ότι, 1) Είμαι κάτοχοσ των πνευματικϊν δικαιωμάτων τθσ πρωτότυπθσ αυτισ εργαςίασ και από όςο γνωρίηω θ εργαςία μου δεν ςυκοφαντεί πρόςωπα, οφτε προςβάλει τα πνευματικά δικαιϊματα τρίτων. 2) Αποδζχομαι ότι θ ΒΚΠ μπορεί, χωρίσ να αλλάξει το περιεχόμενο τθσ εργαςίασ μου, να τθ διακζςει ςε θλεκτρονικι μορφι μζςα από τθ ψθφιακι Βιβλιοκικθ τθσ, να τθν αντιγράψει ςε οποιοδιποτε μζςο ι/και ςε οποιοδιποτε μορφότυπο κακϊσ και να κρατά περιςςότερα από ζνα αντίγραφα για λόγουσ ςυντιρθςθσ και αςφάλειασ. 3

4 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ Περίληψη... 6 Abstract... 7 Κατάλογοσ Εικόνων... 8 Κατάλογοσ πινάκων... 9 Κατάλογοσ Γραφημάτων υντομογραφίεσ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΟΡΜΟΝΕ Οριςμόσ Σαξινόμθςθ Ενδοκρινικό ςφςτθμα Λειτουργίεσ Αδζνεσ Ορμόνεσ Άξονασ υποκαλάμου υπόφυςθσ Προλακτίνθ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΜΤ Δομι Μυϊκζσ ίνεσ Μυοϊνίδια Μυϊκόσ Κάματοσ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΆΚΗΗ Μυϊκι Προςαρμογι Αερόβια και αναερόβια προπόνθςθ Σφποι μυϊκϊν ινϊν και άςκθςθ Σφποσ Δράςθσ Μυϊν Μεταβολιςμόσ Μυϊκόσ πόνοσ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΟΡΜΟΝΕ ΚΑΙ ΆΚΗΗ ΜΕ ΑΝΣΙΣΑΕΙ Ορμονικι ρφκμιςθ μεταβολιςμοφ

5 4.2 Ορμονικζσ αποκρίςεισ ςτθν άςκθςθ Σεςτοςτερόνθ Αυξθτικι ορμόνθ Κορτιηόλθ Κατεχολαμίνεσ Προλακτίνθ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΤΝ ΣΗΝ ΑΠΟΚΡΙΗ ΟΡΜΟΝΩΝ Σαχφτθτα κίνθςθσ Χρόνοσ διαλείμματοσ Ηλικία και φφλο Ζνταςθ Επίπεδο προπονθτικισ κατάςταςθσ Αρικμόσ επαναλιψεων και ςετ Είδοσ προπόνθςθσ με αντιςτάςεισ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 : ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟΜΕΡΟ κοπόσ Εκελοντζσ Μεκοδολογία Μετριςεισ Φορτίο των 10 μζγιςτων επαναλιψεων (RM) Μθχανικζσ παράμετροι Ανάλυςθ αίματοσ Αναλφςεισ με τθ μζκοδο ELISA τατιςτικι ανάλυςθ Όλα τα δεδομζνα παρουςιάηονται ωσ μζςεσ τιμζσ ± τυπικό ςφάλμα του μζςου (S.E.M.). Σο επίπεδο ςθμαντικότθτασ ορίςτθκε ςτο P<0,05 (5%), µε δίπλευρο ζλεγχο Αποτελζςματα υηιτθςθ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 ΠΕΡΙΛΗΧΗ Ειςαγωγή: Η προλακτίνθ είναι μία ορμόνθ που εκκρίνεται από το ενδοκρινικό ςφςτθμα και ςυγκεκριμζνα από τον πρόςκιο λοβό τθσ υπόφυςθσ. Ο κατεξοχιν γνωςτόσ ρόλοσ τθσ ςυνδζεται με τθ ρφκμιςθ παραγωγισ και ζκκριςθσ γάλακτοσ κατά τθ γαλουχία. Η παρουςία τθσ ορμόνθσ ςτο ςϊμα κακόλα τα ςτάδια τθσ ηωισ, οι αλλαγζσ ςτισ ςυγκεντρϊςεισ τθσ, αλλά και θ ςυςχζτιςι τθσ με διάφορεσ πακολογικζσ καταςτάςεισ τράβθξαν το ενδιαφζρον τθσ διεκνοφσ επιςτθμονικισ κοινότθτασ τα τελευταία χρόνια, θ οποία ξεκίνθςε να μελετά τθν επίδραςθ τθσ άςκθςθσ ςτισ ςυγκεντρϊςεισ τθσ ορμόνθσ. Η παροφςα ερευνθτικι εργαςία μελετάει τθν επίδραςθ τθσ άςκθςθσ αντιςτάςεων ςτισ ςυγκεντρϊςεισ τθσ προλακτίνθσ. κοπόσ: Ο ςκοπόσ τθσ παροφςασ μελζτθσ είναι ο προςδιοριςμόσ των μεταβολϊν τθσ προλακτίνθσ ςε νζουσ, υγιείσ και εξοικειωμζνουσ ςτισ αςκιςεισ με αντιςτάςεισ άνδρεσ, μετά από προπόνθςθ αςκιςεων με αντιςτάςεισ ςτουσ εκτείνοντεσ μυσ των κάτω άκρων, με μζγιςτθ ταχφτθτα κίνθςθσ κατά τθν εκτζλεςθ τθσ ςφγκεντρθσ ςυςτολισ. Μεθοδολογία: Εννζα υγιείσ και ςωματικά δραςτιριοι άνδρεσ, υποβλικθκαν ςε ζνα πρωτόκολλο αςκιςεων με αντιςτάςεισ. υγκεκριμζνα, όλοι οι δοκιμαηόμενοι εκτζλεςαν 4 ςετ κακίςματα και 4 ςετ πιζςεισ πρζςασ, με φορτίο αυτό των 10 μζγιςτων επαναλιψεων και με διαλείμματα των 3 μεταξφ των ςετ. Σο πρωτόκολλο περιελάμβανε τθν εκτζλεςθ 8 επαναλιψεων ανά ςετ, με μζγιςτθ ταχφτθτα κίνθςθσ κατά τθ ςφγκεντρθ ςυςτολι. Οι ςυγκεντρϊςεισ τθσ προλακτίνθσ μετρικθκαν με τθ μζκοδο ELISA και θ ςτατιςτικι ανάλυςθ των αποτελεςμάτων ζγινε με το πρόγραμμα SPSS. Αποτελζςματα: Παρατθρικθκε ςτατιςτικά ςθμαντικι μείωςθ τθσ ςυγκζντρωςθσ τθσ προλακτίνθσ 40 λεπτά μετά τθν άςκθςθ ςε ςχζςθ με τθ ςυγκζντρωςι τθσ πριν από αυτι. υμπεράςματα: Σα αποτελζςματα τθσ παροφςασ ερευνθτικισ εργαςίασ δείχνουν ότι θ άςκθςθ αντιςτάςεων μεταβάλλει τισ ςυγκεντρϊςεισ τθσ προλακτίνθσ. Ωςτόςο, είναι απαραίτθτο να γίνουν μελζτεσ με μεγαλφτερο δείγμα δοκιμαηόμενων και να εξεταςτοφν διαφορετικά πρωτόκολλα άςκθςθσ προκειμζνου να αποςαφθνιςτεί θ ςυςχζτιςθ μεταξφ άςκθςθσ και προλακτίνθσ. Λζξεισ Κλειδιά: προλακτίνθ, άςκθςθ αντιςτάςεων, ενδοκρινείσ ορμόνεσ 6

7 ABSTRACT Introduction: Prolactin is a hormone secreted by the endocrine system, particularly from the anterior pituitary lobe. Prolactin is linked with the production and secretion of milk during lactation. This hormone is present in the body in all stages of life. Changes in prolactin concentration as well as its association with various pathological situations have attracted the interest of the international scientific community, which started studying the response of prolactin to exercise. This study investigates the changes of prolactin concentrations after resistance exercise. Purpose: The aim of the present study was the definition of the response of prolactin in young, healthy adults, familiarized with resistance exercise, after a bout of training resistance exercise in the extensor muscles of the lower limbs, with a maximum speed during the execution of the concentric contraction. Methodology: Nine healthy and physically active men underwent a protocol of training resistance exercise. Specifically, all the subjects performed 4 sets of squats and 4 sets of leg press, with a load of 10 maximum repetitions for each set and a 3 minutes break between sets. The protocol included the execution of eight repetitions for each set at maximum speed during the concentric contraction. Prolactin concentration was evaluated by the ELISA method and the statistical analysis was performed by the SPSS software. Results: There is statistically significant difference between the concentrations of prolactin 40 minutes after the resistance training exercise in comparison with its concentrations before the exercise. Conclusions: The data of the present study demonstrate that resistance exercise could cause reduction in prolactin concentration. However, different exercise protocols as well as larger number of volunteers is needed in order to be clarified the correlation between exercise and prolactin concentration. Key words: prolactin, resistance exercise, endocrine hormones 7

8 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΕΙΚΟΝΨΝ Εικόνα 1-1: φνκεςθ και ζκκριςθ πεπτιδικϊν ορμονϊν Εικόνα 1-2 : Οι κφριοι ενδοκρινείσ αδζνεσ του ςϊματοσ Εικόνα1-3 : Ενδοκρινικό ςφςτθμα και οι ορμόνεσ που εκκρίνονται από κάκε αδζνα Εικόνα 1-4 : χζςθ υποκαλάμου με πρόςκιο και οπίςκιο λοβό υπόφυςθσ Εικόνα 1-5 : Ρφκμιςθ τθσ ζκκριςθσ προλακτίνθσ Εικόνα 2-1: Δομι μυόσ Εικόνα 3-1 : Ανάπτυξθ δφναμθσ και επιςτράτευςθ ST,FT α,ft β Εικόνα 3-2 : Σφποι δράςεων των μυϊν

9 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΙΝΑΚΨΝ Πίνακασ 1-1 : Ενδοκρινείσ αδζνεσ και δράςεισ ορμονϊν που παράγουν Πίνακασ 1-2 : Παράγοντεσ που επθρεάηουν τθν ζκκριςθ προλακτίνθσ Πίνακασ 3-1 : Ποςοςτά ινϊν Βραδείασ υςτολισ (ST) kaiσαχείασ υςτολισ (FT) ςε επιλεγμζνουσ μφεσ ακλθτϊν Πίνακασ 4-1 : Ορμονικζσ αποκρίςεισ ςτθν ζντονθ άςκθςθ και αλλαγζσ με τθν προπόνθςθ

10 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΡΑΥΗΜΑΣΨΝ Γράφθμα 1: Μζςοι όροι ςυγκεντρϊςεων προλακτίνθσ πριν και 40 λεπτά μετά τθν άςκθςθ Γράφθμα 2: Ποςοςτιαία μεταβολι των μζςων όρων των ςυγκεντρϊςεων τθσ προλακτίνθσ πριν και 40 λεπτά μετά τθν άςκθςθ Γράφθμα 3: υγκεντρϊςεισ τθσ προλακτίνθσ πριν και 40 λεπτά μετά τθν άςκθςθ με αντιςτάςεισ.. 42 Γράφθμα 4: Ποςοςτιαία μεταβολι τθσ προλακτίνθσ πριν και 40 λεπτά μετά τθν άςκθςθ με αντιςτάςεισ

11 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΥΙΕ AAS ACTH ADH ΑΣΡ CRH DHEA DIT DOC FSH FT GH GHRH GnRH HCG HGH HPL IGF LH MIT MSH PIF POMC PTH PTU PRL SRIF ST T 3 T 4 TBG TRH TSH VO2max WADA Αναβολικά ανδρογόνα ςτεροειδι Φλοιοεπινεφριδιοτρόποσ ορμόνθ Αντιδιουρθτικι ορμόνθ Σριφωςφορικι αδενοςίνθ Κορτικοεκλυτίνθ ι κορτικοτροπίνθ Δεχδροεπιανδροςτερόνθ Διιωδοτυροςίνθ 11-δεοξυκορτικοςτερόνθ Θυλακιοτρόποσ ορμόνθ Κνεσ ταχείασ ςυςτολισ Αυξθτικι ορμόνθ Ορμόνθ απελευκζρωςθσ αυξθτικισ ορμόνθσ Γοναδοεκλυτίνθ Ανκρϊπινθ χοριακι γοναδοτροπίνθ Ανκρϊπινθ αυξθτικι ορμόνθ Ανκρϊπινο πλακουντιακό γαλακτογόνο Αυξθτικόσ παράγοντασ τφπου ινςουλίνθσ Ωχρινοτρόποσ ορμόνθ Μονοϊωδοτυροςίνθ Μελανινοτρόποσ ορμόνθ Παράγοντασ αναςτολισ ζκκριςθσ προλακτίνθσ Προοπιομελανοκορτίνθ Παρακορμόνθ Προπυλοκειουρακίλθ Προλακτίνθ Παράγοντασ αναςτολισ τθσ ζκκριςθσ ςωματοτροπίνθσ Κνεσ βραδείασ ςυςτολισ Σριιωδοκυρονίνθ Θυροξίνθ Δεςμευτικι τθσ κυροξίνθσ ςφαιρίνθ Θυρεοεκλυτίνθ Θυρεοειδοτρόποσ ορμόνθ Μζγιςτθ πρόςλθψθ οξυγόνου Παγκόςμιοσ οργανιςμόσ αντιντόπινγκ 11

12 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 : ΟΡΜΟΝΕ 1.1 ΟΡΙΜΟ Οι ορμόνεσ είναι χθμικά μόρια τα οποία εκκρίνονται από τουσ ενδοκρινείσ αδζνεσ και μεταφζρονται μζςω τθσ κυκλοφορίασ του αίματοσ ςτα κφτταρα πάνω ςτα οποία δρουν. Αυτά τα κφτταρα που λαμβάνουν το μινυμα και επθρεάηονται από τισ ορμόνεσ ονομάηονται κφτταραςτόχοι (Vander, 2001). 1.2 ΣΑΞΙΝΟΜΗΗ Οι ορμόνεσ μποροφν να ταξινομθκοφν ςε τρεισ χθμικζσ ομάδεσ (Vander, 2001)(Norman & Henry, 2015) 1. Αμίνεσ : Είναι παράγωγα του αμινοξζοσ τυροςίνθ. ε αυτζσ ςυγκαταλζγονται θ επινεφρίνθ και θ νορεπινεφρίνθ που παράγονται από τον μυελό των επινεφριδίων, θ ντοπαμίνθ που παράγεται από τον υποκάλαμο και οι κυροειδικζσ ορμόνεσ. 2. Πρωτεΐνεσ και πεπτίδια : Η πλειοψθφία των ορμονϊν ανικουν ςε αυτι τθν ομάδα. Οι ορμόνεσ αυτζσ ζχουν μζγεκοσ από πεπτίδια τριϊν αμινοξζων μζχρι μικρζσ πρωτεΐνεσ και γλυκοπρωτεΐνεσ. Η διαδικαςία ςφνκεςισ τουσ ξεκινάει ςτα ριβοςϊματα με τισ προορμόνεσ, μεγάλεσ πρωτεΐνεσ, οι οποίεσ ςτθ ςυνζχεια διαςπϊνται από πρωτεολυτικά ζνηυμα ςτο ενδοπλαςματικό δίκτυο. Ακολοφκωσ, θ προορμόνθ ςυςκευάηεται ςε εκκριτικά κυςτίδια από τθ ςυςκευι Golgi. Μζςα ςε αυτά γίνεται κατάτμθςθ τθσ προορμόνθσ ςε δραςτικι ορμόνθ και άλλεσ πεπτιδικζσ αλυςίδεσ οι οποίεσ μπορεί να ζχουν επίςθσ ορμονικι δράςθ. Σζλοσ, το περιεχόμενο των κυςτιδίων απελευκερϊνεται με εξωκυττάρωςθ όταν ερεκιςτεί το κφτταρο. (Vander, 2001) ΕΙΚΟΝΑ 1-1: ΤΝΘΕΗ ΚΑΙ ΕΚΚΡΙΗ ΠΕΠΣΙΔΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ 12

13 3. τεροειδι : Οι ςτεροειδείσ ορμόνεσ παράγονται από το φλοιό των επινεφριδίων, από τα γεννθτικά όργανα, δθλαδι τουσ όρχεισ και τισ ωοκικεσ και από τον πλακοφντα κατά τθ διάρκεια τθσ κφθςθσ. Πρόδρομθ ουςία αυτϊν των ορμονϊν είναι θ χολθςτερόλθ, θ οποία ςυνκζτεται ςε ζνα βακμό από τα κφτταρα που παράγουν ςτεροειδείσ ορμόνεσ ενϊ το μεγαλφτερο μζροσ τθσ προζρχεται από το πλάςμα. Αφοφ παραχκοφν τα ςτεροειδι, όντασ λιποδιαλυτά, διαχζονται μζςω τθσ μεμβράνθσ του κυττάρου ςτο μεςοκυττάριο υγρό και ςτθ ςυνζχεια ςτο αίμα όπου προςδζνονται ςε ςυγκεκριμζνεσ πρωτεΐνεσ του πλάςματοσ. 1.3 ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΤΣΗΜΑ Σο ενδοκρινικό ςφςτθμα είναι ζνα από τα δφο κφρια ςυςτιματα επικοινωνίασ ςτον ανκρϊπινο οργανιςμό, το άλλο είναι το νευρικό, και αποτελείται από τουσ ενδοκρινείσ αδζνεσ οι οποίοι παράγουν και εκκρίνουν τισ ορμόνεσ. Αυτζσ φτάνουν μζςω τθσ κυκλοφορίασ του αίματοσ ςτα κφτταρα-ςτόχουσ που επιτελοφν εξειδικευμζνεσ βιοχθμικζσ διεργαςίεσ. Οι ενδοκρινείσ αδζνεσ διαφοροποιοφνται από τουσ εξωκρινείσ οι οποίοι εκκρίνουν το προϊόν τουσ ςτθν επιφάνεια του ςϊματοσ ι ςε κοιλότθτεσ του οργανιςμοφ (Constanzo, 2010)(Vander, 2001) ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΕ Σο ενδοκρινικό ςφςτθμα ςυνεργάηεται με το νευρικό ϊςτε να ρυκμιςτεί θ ομοιόςταςθ του οργανιςμοφ. Σο ενδοκρινικό ςφςτθμα είναι απαραίτθτο για τθ διατιρθςθ των ειδϊν και για τθν ανταπόκριςθ των ατόμων ςτισ κακθμερινζσ περιβαλλοντικζσ επιρροζσ κακϊσ οι ορμόνεσ που παράγει είναι απαραίτθτεσ για τθν αναπαραγωγι, τισ φυςιολογικζσ βιολογικζσ επιδόςεισ και τθν βζλτιςτθ επιβίωςθ. Κάποιεσ από τισ λειτουργίεσ που ρυκμίηονται από το ενδοκρινικό ςφςτθμα είναι θ ανάπτυξθ, θ ρφκμιςθ τθσ αρτθριακισ πίεςθσ και τθσ ςυγκζντρωςθσ των ιόντων και άλλων ουςιϊν ςτο αίμα, θ αναπαραγωγι κακϊσ και θ ςυμπεριφορά (Wuttke, 2010)(Constanzo, 2010) ΑΔΕΝΕ Οι κφριοι αδζνεσ του ενδοκρινικοφ ςυςτιματοσ είναι ο υποκάλαμοσ, ο πρόςκιοσ και ο οπίςκιοσ λοβόσ τθσ υπόφυςθσ, ο κυρεοειδισ, οι παρακυρεοειδείσ, ο φλοιόσ των επινεφριδίων, ο μυελόσ των επινεφριδίων, οι γονάδεσ, ο πλακοφντασ και το πάγκρεασ. Επίςθσ, ενδοκρινικά κφτταρα μποροφν να εντοπιςκοφν ςε όλο το μικοσ του γαςτρεντερικοφ ςωλινα (Constanzo, 2010). 13

14 ΕΙΚΟΝΑ 1-2 : ΟΙ ΚΤΡΙΟΙ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙ ΑΔΕΝΕ ΣΟΤ ΩΜΑΣΟ ΟΡΜΟΝΕ Η ζκκριςθ των ορμονϊν που ςυνκζτονται από τα ενδοκρινικά κφτταρα υπόκειται ςε ρφκμιςθ από τα ειςερχόμενα ςιματα ελζγχου. Αυτά μπορεί να είναι κάποια αλλαγι ςτθ ςυγκζντρωςθ ςυγκεκριμζνων ιόντων ι κρεπτικϊν ουςιϊν του πλάςματοσ που ρυκμίηονται από αυτι τθν ορμόνθ, όπωσ επίςθσ νευρικά ςιματα, κακϊσ και τροπικζσ ορμόνεσ (Vander, 2001). Μετά τθ ςφνκεςθ και τθν απελευκζρωςι τουσ οι ορμόνεσ μεταφζρονται ςτο αίμα είτε διαλυμζνεσ ςτο νερό του πλάςματοσ, οι πεπτιδικζσ ορμόνεσ και οι κατεχολαμίνεσ, είτε ςυνδεδεμζνεσ με πρωτεΐνεσ του πλάςματοσ, οι ςτεροειδείσ και κυρεοειδικζσ ορμόνεσ (Vander, 2001). Ο μθχανιςμόσ με τον οποίο οι ορμόνεσ δρουν εξαρτάται ςε μεγάλο βακμό από το είδοσ τον υποδοχζων ςτα κφτταρα ςτόχουσ. Οι ςτεροειδείσ και κυρεοειδικζσ ορμόνεσ, οι οποίεσ μποροφν και διαπερνοφν τθν μεμβράνθ των κυττάρων ζχουν υποδοχείσ ςτο εςωτερικό των κυττάρων-ςτόχων. Αντίκετα, οι υποδοχείσ των πεπτιδικϊν ορμονϊν και των κατεχολαμινϊν βρίςκονται πάνω ςτθ μεμβράνθ του πλάςματοσ. Αξίηει να ςθμειωκεί ότι οι ορμόνεσ μπορεί να επάγουν αφξθςθ ι μείωςθ των υποδοχζων τουσ κακϊσ και άλλων ορμονϊν. Ζτςι, θ αποτελεςματικότθτα μιασ ορμόνθσ μπορεί να εξαρτάται από τθν παρουςία κάποιασ άλλθσ ορμόνθσ, θ οποία ρυκμίηει θ δραςτικότθτα τθσ πρϊτθσ (Vander, 2001). Σελικά, οι ορμόνεσ απομακρφνονται από το πλάςμα είτε με μεταβολιςμό είτε με απζκκριςθ από το ιπαρ και το νεφρό (Vander, 2001). Παρακάτω παρουςιάηονται οι ορμόνεσ που παράγονται από τουσ κφριουσ ενδοκρινείσ αδζνεσ κακϊσ περιγράφονται και οι βαςικζσ τουσ λειτουργίεσ (Constanzo, 2010). 14

15 ΕΙΚΟΝΑ1-3 : ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΤΣΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΜΟΝΕ ΠΟΤ ΕΚΚΡΙΝΟΝΣΑΙ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΔΕΝΑ (Constanzo, 2010) Αδζνασ Ορμόνη Βαςικζσ δράςεισ Τποκάλαμοσ Θυρεοεκλυτίνθ (TRΗ) Διεγείρει τθν ζκκριςθ TSH και προλακτίνθσ Εκλυτικι τθσ κορτικοτροπίνθσ ορμόνθ (CRH) Διεγείρει τθν ζκκριςθ ACTH Πρόςκιοσ λοβόσ υπόφυςθσ Εκλυτικι ορμόνθ των γοναδοτροπινϊν (GnRH) ωματοςτατίνθ (SRIF) Ντοπαμίνθ (PIF) Ορμόνθ απελευκζρωςθσ τθσ αυξθτικισ ορμόνθσ (GHRH) Θυρεοειδοτρόποσ ορμόνθ (TSH) Διεγείρει τθν ζκκριςθ LΗ και FSH Αναςτζλλει τθν ζκκριςθ αυξθτικισ ορμόνθσ Αναςτζλλει τθν ζκκριςθ προλακτίνθσ Διεγείρει τθν ζκκριςθ αυξθτικισ ορμόνθσ Διεγείρει τθ ςφνκεςθ και τθν ζκκριςθ κυρεοειδϊν ορμονϊν 15

16 Οπίςκιοσ λοβόσ υπόφυςθσ Ωοκυλακιοτρόποσ ορμόνθ (FSH) Ωχρινοτρόποσ ορμόνθ (LH) Αυξθτικι ορμόνθ Προλακτίνθ Φλοιοεπινεφριδιοτρόποσ ορμόνθ (ACTH) Μελανινοτρόποσ ορμόνθ (MSH) Ωκυτοκίνθ Βαηοπρεςίνθ ι αντιδιουρθτικι ορμόνθ (ADH) Θυρεοειδισ Σριιωδοκυρονίνθ (Σ3) και L- κυροξίνθ (Σ4) Διεγείρει τθν ωρίμανςθ των ςπερματοηωαρίων ςτα κφτταρα Sertoli των όρχεων Διεγείρει τθν ανάπτυξθ των ωοκυλακίων και τθ ςφνκεςθ οιςτρογόνων ςτισ ωοκικεσ Διεγείρει τθ ςφνκεςθ τεςτοςτερόνθσ ςτα κφτταρα Leydig των όρχεων Διεγείρει τθν ωοκυλακιορρθξία, τθ δθμιουργία ωχροφ ςωματίου και τθ ςφνκεςθ οιςτρογόνων και προγεςτερόνθσ ςτισ ωοκικεσ. Διεγείρει τθ ςφνκεςθ πρωτεϊνϊν και τθ ςυνολικι ανάπτυξθ του ςϊματοσ Διεγείρει τθ ςφνκεςθ γάλακτοσ και τθν ζκκριςθ αυτοφ από τουσ μαςτοφσ Διεγείρει τθ ςφνκεςθ και τθν ζκκριςθ γλοιοεπινεφριδικϊν ορμονϊν Διεγείρει τθ ςφνκεςθ μελανίνθσ Διεγείρει τθν αποβολι του γάλακτοσ από τουσ μαςτοφσ και τισ ςυςπάςεισ τθσ μιτρασ Διεγείρει τθν επαναρρόφθςθ φδατοσ από τα κφρια κφτταρα των ακροιςτικϊν νεφρικϊν ςωλθναρίων και προκαλεί ςφςπαςθ των αρτθριολίων Διεγείρει τθν ανάπτυξθ του ςκελετοφ, τθν κατανάλωςθ οξυγόνου, τθν παραγωγι κερμότθτασ, τθ χριςθ πρωτεϊνϊν, λιπϊν και υδατανκράκων και τθν ωρίμανςθ του κεντρικοφ νευρικοφ ςυςτιματοσ ςτθν περιγεννθτικι περίοδο Μειϊνει τθ ςυγκζντρωςθ Ca ++ ςτον ορό Καλςιτονίνθ Παρακυρεοειδισ Παρακορμόνθ (PTH) Αυξάνει τθ ςυγκζντρωςθ Ca ++ ςτον ορό Φλοιόσ Κορτιηόλθ επινεφριδίων Αλδοςτερόνθ Δεχδροεπιανδροςτερόνθ (DHEA) και ανδροςτενδιόνθ Διεγείρει τθν γλυκονεογζνεςθ. Αναςτζλλει τθ φλεγμονϊδθ απάντθςθ. Καταςτζλλει τθν άνοςθ απάντθςθ. Αυξάνει τθν απαντθτικι ικανότθτα των αγγείων ςτθ δράςθ των κατεχολαμινϊν Αυξάνει τθν επαναρρόφθςθ Na+ από τουσ νεφροφσ, τθν απζκκριςθ K+ και H+ Διεγείρει τθ ςπερματογζνεςθ. Προάγει τθν εμφάνιςθ δευτερογενϊν χαρακτιρων του φφλου Όρχεισ Σεςτοςτερόνθ Διεγείρει τθ ςπερματογζνεςθ. Προάγει τθν εμφάνιςθ δευτερογενϊν 16

17 χαρακτιρων του φφλου Ωοκικεσ Οιςτραδιόλθ Διεγείρει τθν ανάπτυξθ του αναπαραγωγικοφ ςυςτιματοσ του κιλεοσ, τθν ωοκυλακικι φάςθ του καταμινιου κφκλου, τθν ανάπτυξθ των μαςτϊν, τθν ζκκριςθ προλακτίνθσ και τθ ςφνκεςθ τθσ κυοφορίασ Προγεςτερόνθ Διεγείρει τθν ωχρινικι φάςθ του κφκλου. υμβάλλει ςτθ ςυνζχιςθ τθσ κυοφορίασ. Ωχρό ςωμάτιο Οιςτραδιόλθ και Προγεςτερόνθ Κδιεσ με εκείνεσ των ωοκθκϊν Πλακοφντασ Ανκρϊπινθ χοριακι γοναδοτροπίνθ (ΗCG) Διεγείρει τθ ςφνκεςθ οιςτρογόνων και προγεςτερόνθσ που προζρχονται από τισ ωοκικεσ Ανκρϊπινθ χοριακι ςωματοτροπίνθ Ζχει δράςεισ ανάλογεσ με αυτζσ τθσ αυξθτικισ ορμόνθσ και τθσ προλακτίνθσ κατά τθ διάρκεια τθσ κφθςθσ Οιςτραδιόλθ Κδιεσ με εκείνεσ τθσ οιςτραδιόλθσ των ωοκθκϊν Προγεςτερόνθ Κδιεσ με εκείνεσ τθσ προγεςτερόνθσ των ωοκθκϊν Πάγκρεασ Ινςουλίνθ (β κφτταρα) Μειϊνει τθ ςυγκζντρωςθ τθσ γλυκόηθσ Γλυκαγόνθ (α κφτταρα) ςτο αίμα Αυξάνει τθ ςυγκζντρωςθ τθσ γλυκόηθσ ςτο αίμα Νεφροί Ρενίνθ Καταλφει τθ μετατροπι του αγγειοτενςινογόνου ςε αγγειοτενςίνθ Ι 1,25 διχδροξυχολθκαλςιφερόλθ Αυξάνει τθν εντερικι απορρόφθςθ Ca2+ και προάγει τθν εναπόκεςθ αλάτων ςτα οςτά Μυελόσ επινεφριδίων Νορεπινεφρίνθ Επινεφρίνθ Προάγει τθ λιπόλυςθ ςτο λιπϊδθ ιςτό και τουσ μυσ ςε λιγότερο βακμό, προκαλεί αγγιοςφςπαςθ Προάγει τθ διάςπαςθ γλυκογόνου ςτο ιπαρ και τουσ μυσ και τθ λιπόλυςθ ςτο λιπϊδθ ιςτό και τουσ μυσ, αυξάνει τθ ροΐ αίματοσ ςτο ςκελετικό μυ, αυξάνει τθν καρδιακι ςυχνότθτα και ςυςταλτικότθτα, αυξάνει τθν κατανάλωςθ οξυγόνου (Constanzo, 2010) ΠΙΝΑΚΑ 1-1 : ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙ ΑΔΕΝΕ ΚΑΙ ΔΡΑΕΙ ΟΡΜΟΝΩΝ ΠΟΤ ΠΑΡΑΓΟΤΝ 17

18 1.3.4 ΩΞΟΝΑ ΤΠΟΘΑΛΑΜΟΤ ΤΠΟΥΤΗ Ο υποκάλαμοσ και θ υπόφυςθ λειτουργοφν ςυνεργατικά προκειμζνου να ςυντονίςουν τουσ διάφορουσ ενδοκρινείσ αδζνεσ. Ο άξονασ αυτόσ είναι υπεφκυνοσ για τθ ρφκμιςθ και τθ λειτουργία του κυρεοειδοφσ αδζνα, των επινεφριδίων, των γεννθτικϊν αδζνων, κακϊσ επίςθσ και για τον ζλεγχο τθσ ανάπτυξθσ, τθσ παραγωγισ γάλακτοσ και για τθ ρφκμιςθ τθσ ωςμωτικισ πίεςθσ. Η υπόφυςθ αποτελείται από δφο λοβοφσ, τον πρόςκιο και τον οπίςκιο, και ςυνδζεται με τον υποκάλαμο μζςω του μίςχου. Ο υποκάλαμοσ ελζγχει τθ λειτουργία τθσ υπόφυςθσ τόςο με νευρικοφσ όςο και με ορμονικοφσ μθχανιςμοφσ (Constanzo, 2010). ΕΙΚΟΝΑ 1-4 : ΧΕΗ ΤΠΟΘΑΛΑΜΟΤ ΜΕ ΠΡΟΘΙΟ ΚΑΙ ΟΠΙΘΙΟ ΛΟΒΟ ΤΠΟΦΤΗ (Constanzo, 2010). 18

19 1.3.5 ΠΡΟΛΑΚΣΙΝΗ Η προλακτίνθ είναι μία από τισ ορμόνεσ που εκκρίνονται από τον πρόςκιο λοβό τθσ υπόφυςθσ και είναι κυρίωσ υπεφκυνθ για τθν παραγωγι γάλακτοσ από τουσ μαςτοφσ. Επιπλζον, ςυμμετζχει ςτθν ανάπτυξθ των μαςτϊν. Όπωσ γίνεται κατανοθτό από τθ λειτουργία τθσ, θ προλακτίνθ εκκρίνεται κυρίωσ κατά τθν εγκυμοςφνθ και το κθλαςμό ενϊ βρίςκεται ςε πολφ χαμθλά επίπεδα ςτουσ άνδρεσ και ςε μθ ζγκυεσ γυναίκεσ, που δε κθλάηουν (Constanzo, 2010). Η ςφνκεςθ τθσ προλακτίνθσ γίνεται από τα λακτοτρόπα κφτταρα και θ χθμικι τθσ δομι μοιάηει με αυτι τθσ αυξθτικισ ορμόνθσ. Αποτελείται από 198 αμινοξζα, διατεταγμζνα ςε μορφι πολυπεπτιδίου απλισ αλφςου, με 3 εςωτερικοφσ διςουλφιδικοφσ δεςμοφσ. Η ρφκμιςθ τθσ ζκκριςθσ τθσ προλακτίνθσ γίνεται τροποποιϊντασ τθ μεταγραφι του γονιδίου που ελζγχει τθν παραγωγι τθσ (Constanzo, 2010). Ο υποκάλαμοσ ρυκμίηει τθν ζκκριςθ προλακτίνθσ μζςω τθσ ζκκριςθσ είτε ντοπαμίνθσ, που αποτελεί αναςταλτικό μθχανιςμό, είτε TRH, που αποτελεί διεγερτικό μθχανιςμό. τα άτομα που δε κθλάηουν παρατθρείται αναςτολι τθσ ζκκριςθσ τθσ προλακτίνθσ κακϊσ θ δράςθ τθσ ντοπαμίνθσ υπερτερεί και εξουδετερϊνει τθ διεγερτικι δράςθ τθσ TRH (Constanzo, 2010). (Constanzo, 2010) ΕΙΚΟΝΑ 1-5 : ΡΤΘΜΙΗ ΣΗ ΕΚΚΡΙΗ ΠΡΟΛΑΚΣΙΝΗ 19

20 Η ντοπαμίνθ που απελευκερϊνεται ςτον πρόςκιο λοβό τθσ υπόφυςθσ ζχει τρεισ οδοφσ προζλευςθσ. Η πρϊτθ, που αποτελεί και τθ βαςικι πθγι ντοπαμίνθσ, είναι οι ντοπαμινεργικοί νευρϊνεσ που ςυνκζτουν και εκκρίνουν ντοπαμίνθ ςτο ζςω όγκωμα του υποκαλάμου. τθ ςυνζχεια αυτι ειςζρχεται ςε τριχοειδι που παροχετεφονται ςτο υποκαλαμοχποφυςιακό πυλαίο ςφςτθμα αγγείων και ζτςι φτάνει ςε υψθλζσ ςυγκεντρϊςεισ ςτον πρόςκιο λοβό τθσ υπόφυςθσ. Η δεφτερθ οδόσ είναι θ ζκκριςθ ντοπαμίνθσ από τουσ ντοπαμινεργικοφσ νευρϊνεσ ςτον οπίςκιο λοβό τθσ υπόφυςθσ, θ οποία φτάνει ςτον πρόςκιο λοβό μζςω των βραχζων ςυνδετικϊν πυλαίων φλεβϊν. Σζλοσ, τα μθ λακτοτρόπα κφτταρα του προςκίου λοβοφ τθσ υπόφυςθσ παράγουν μία πολφ μικρι ποςότθτα ντοπαμίνθσ θ οποία διαχζεται ςτα λακτοτρόπα. Η ζκκριςθ τθσ προλακτίνθσ επθρεάηεται από διάφορουσ παράγοντεσ με κυριότερουσ τθν εγκυμοςφνθ και το κθλαςμό. Κατά τθ διάρκεια του κθλαςμοφ τα επίπεδα τθσ προλακτίνθσ ςτον ορό μπορεί μζχρι και να δεκαπλαςιαςτοφν ςε ςχζςθ με τα βαςικά επίπεδα. Η ζκκριςθ τθσ ντοπαμίνθσ αναςτζλλεται εξαιτίασ ερεκιςμάτων που φτάνουν ςτον υποκάλαμο από αιςκθτικζσ νευρικζσ απολιξεισ που βρίςκονται ςτθ κθλι του μαςτοφ. Η ίδια θ προλακτίνθ αναςτζλλει τθν ζκκριςι τθσ μζςω μθχανιςμοφ αρνθτικισ ανατροφοδότθςθσ, κακϊσ αυξάνει τθν ζκκριςθ ντοπαμίνθσ (Constanzo, 2010). ΔΙΕΓΕΡΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ Εγκυμοςφνθ ( οιςτρογόνα) Θθλαςμόσ Υπνοσ Stress TRH Ανταγωνιςτζσ ντοπαμίνθσ (Constanzo, 2010) ΑΝΑΣΑΛΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ Ντοπαμίνθ Βρωμοκρυπτίνθ (αγωνιςτζσ ντοπαμίνθσ) ωματοςτατίνθ Προλακτίνθ (αρνθτικι ανατροφοδότθςθ) ΠΙΝΑΚΑ 1-2 :ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΤΝ ΣΗΝ ΕΚΚΡΙΗ ΠΡΟΛΑΚΣΙΝΗ Η προλακτίνθ ζχει ωσ κφριεσ δράςεισ τθν ανάπτυξθ των μαςτϊν, τθν παραγωγι γάλακτοσ και τθν αναςτολι τθσ ωορρθξίασ. τθν εφθβεία δρα ςε ςυνδυαςμό με τα οιςτρογόνα και τθν προγεςτερόνθ και προωκεί τον πολλαπλαςιαςμό και τθ διακλάδωςθ των γαλακτοφόρων πόρων, ενϊ κατά τθν κφθςθ διεγείρει τθν ανάπτυξθ των κυψελίδων των μαςτϊν που κα αρχίςουν τθν παραγωγι γάλακτοσ αμζςωσ μετά τον τοκετό. Κατά τθ διάρκεια τθσ εγκυμοςφνθσ δε γίνεται παραγωγι γάλακτοσ κακϊσ τα οιςτρογόνα και θ προγεςτερόνθ μειϊνουν τθν ευαιςκθςία των υποδοχζων προλακτίνθσ. Η ζκκριςθ γάλακτοσ από τουσ μαςτοφσ γίνεται ωσ απάντθςθ ςτο ερζκιςμα του κθλαςμοφ. Η προλακτίνθ διεγείρει τθ ςφνκεςθ των ςυςτατικϊν του γάλακτοσ, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ λακτόηθσ, δθλαδι του υδατάνκρακα του γάλακτοσ, τθσ καηεΐνθσ, δθλαδι τθσ πρωτεΐνθσ του γάλακτοσ και των λιπιδίων. Σζλοσ, θ αναςτολι τθσ ωορρθξίασ γίνεται 20

21 μζςω τθσ αναςτολισ τθσ ςφνκεςθσ και τθσ απελευκζρωςθσ τθσ GnRH ςτθν οποία οφείλεται και θ υπογονιμότθτα όςο διαρκεί ο κθλαςμόσ (Constanzo, 2010). Διαταραχζσ ςτθν ζκκριςθ τθσ προλακτίνθσ μπορεί να οδθγιςουν τόςο ςε ζλλειμμα όςο και ςε περίςςεια προλακτίνθσ ςτον οργανιςμό. Σο ζλλειμμα οδθγεί ςε αδυναμία κθλαςμοφ και μπορεί να προκλθκεί από καταςτροφι ολόκλθρου του πρόςκιου λοβοφ τθσ υπόφυςθσ ι επιλεκτικά των λακτοτρόπων κυττάρων. Από τθν άλλθ πλευρά, θ περίςςεια προλακτίνθσ μπορεί να οφείλεται ςτθν καταςτροφι του υποκαλάμου, βλάβθ του υποκαλαμοχποφυςιακοφ πυλαίου άξονα ι προλακτινϊματα, δθλαδι όγκουσ που εκκρίνουν προλακτίνθ. Αποτζλεςμα τθσ περίςςειασ είναι θ γαλακτόρροια και θ υπογονιμότθτα που προκφπτει από τθν αναςτολι ζκκριςθσ GnRH και αντιμετωπίηεται με χοριγθςθ βρωμοκρυπτίνθσ, δθλαδι αγωνιςτι ντοπαμίνθσ (Constanzo, 2010). 21

22 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 : ΜΤ 2.1 ΔΟΜΗ το ανκρϊπινο ςϊμα υπάρχουν τρία είδθ μυϊκϊν ιςτϊν οι οποίοι διαφζρουν ωσ προσ τθ δομι τουσ. Αυτοί είναι ο ςκελετικόσ μυσ, ο λείοσ και ο καρδιακόσ. Όπωσ φαίνεται από το όνομά του, ο ςκελετικόσ μυσ προςφφεται ςτα οςτά και είναι υπεφκυνοσ για τθ ςτιριξθ και τθν κίνθςθ του ςκελετοφ. Ο ζλεγχόσ του γίνεται από ϊςεισ των κινθτικϊν νευρϊνων και είναι ςυνικωσ εκελοφςιοσ. Όςον αφορά το λείο μυ περιβάλλει κατά κφριο λόγο κοίλα όργανα και ςωλινεσ όπωσ ο ςτόμαχοσ, ο εντερικόσ ςωλινασ, θ ουροδόχοσ κφςτθ, θ μιτρα, τα αιμοφόρα αγγεία και οι αεραγωγοί των πνευμόνων. Η ςυςτολι του ελζγχεται από το αυτόνομο νευρικό ςφςτθμα, από ορμόνεσ, παρακρινείσ και αυτοκρινείσ ουςίεσ όπωσ επίςθσ και από άλλουσ φυςικοφσ και χθμικοφσ παράγοντεσ. Σζλοσ ο καρδιακόσ μυσ είναι ο μυσ τθσ καρδιάσ και μζςω τθσ ςυςτολισ του γίνεται θ προϊκθςθ του αίματοσ ςτο κυκλοφορικό ςφςτθμα. Τπόκειται ςτον ζλεγχο του αυτόνομου νευρικοφ ςυςτιματοσ και ορμονϊν, κακϊσ επίςθσ εκτελεί και αυκόρμθτεσ ςυςτολζσ (Vander, 2001). Σο ςφνολο των ςκελετικϊν μυϊκϊν ιςτϊν του οργανιςμοφ αποτελοφν το μυϊκό ςφςτθμα. Κάκε ςκελετικόσ μυσ αποτελείται από μυϊκζσ δζςμεσ και οι μυϊκζσ δζςμεσ αποτελοφνται από μυϊκζσ ίνεσ. Οι μφεσ ςυνικωσ ςυνδζονται με τα οςτά μζςω των τενόντων, δθλαδι δεματίων κολλαγόνων ινϊν που βρίςκονται ςτα δφο άκρα των μυϊν και αποτελοφν τισ προςφφςεισ. Σο άκρο που προςφφεται ςτο οςτό που ο μυσ κινεί ονομάηεται κατάφυςθ, ενϊ το άκρο που προςφφεται ςτο οςτό που δεν κινεί ο μυσ ονομάηεται πρόςφυςθ. Σο κεντρικό τμιμα του μυόσ ονομάηεται γαςτζρα. Προκειμζνου να εκτελεςτεί μία κίνθςθ οι μφεσ ςυνεργάηονται ανά ηεφγθ. Αυτό ςυμβαίνει γιατί οι μφεσ ζχουν τθν ιδιότθτα να ζλκουν τα οςτά και όχι να τα ςπρϊχνουν (Vander, 2001). ΕΙΚΟΝΑ 2-1: ΔΟΜΗ ΜΤΟ 22

23 2.1.1 ΜΤΪΚΕ ΙΝΕ Οι μυϊκζσ ίνεσ ζχουν διάμετρο που κυμαίνεται από 10 ζωσ 100 mm. Ζτςι, οι ανκρϊπινοι μφεσ περιζχουν ζνα μείγμα μυϊκϊν ινϊν εντόσ αυτοφ του εφρουσ. Οι λεπτότερεσ μυϊκζσ ίνεσ είναι οι ίνεσ τφπου Ι και χρθςιμοποιοφνται ςε δραςτθριότθτεσ που απαιτοφν υπομζγιςτθ παραγωγι τάςθσ και παρατεταμζνθ χριςθ. Για δραςτθριότθτεσ κοντά ςτο μζγιςτο χρθςιμοποιοφνται οι ίνεσ τφπου ΙΙβ οι οποίεσ είναι και οι πιο παχιζσ, ενϊ οι ίνεσ τφπου ΙΙα ζχουν ενδιάμεςο μζγεκοσ. Οι μυϊκζσ ίνεσ κατατάςςονται ςε δφο κατθγορίεσ ςφμφωνα με τθ μορφολογία και τθ λειτουργία τουσ. Η πρϊτθ κατθγορία είναι οι ερυκρζσ ίνεσ οι οποίεσ περιζχουν μεγάλθ ποςότθτα μυοςφαιρίνθσ και ςυςτζλλονται με βραδφ ρυκμό. Αυτζσ διακζτουν μεγάλο αρικμό μιτοχονδρίων και αντλοφν τθν ενζργειά τουσ από το ΑΣΡ που προκφπτει από οξειδωτικι φωςφορυλίωςθ. Η δεφτερθ κατθγορία είναι οι λευκζσ ίνεσ οι οποίεσ ζχουν μεγαλφτερο μικοσ από τισ ερυκρζσ και ςυςτζλλονται ταχφτερα αλλά δεν ζχουν αντοχι ςτθ ςυνεχόμενθ βαριά εργαςία. Η ενζργειά τουσ προζρχεται κυρίωσ από γαλακτικι ηφμωςθ κακϊσ δεν περιζχουν αρκετά μιτοχόνδρια και μυοςφαιρίνθ. Κακϊσ οι ςκελετικζσ μυϊκζσ ίνεσ ζχουν μεταξφ τουσ διαφορετικά μθχανικά και μεταβολικά χαρακτθριςτικά, ταξινομοφνται επίςθσ ωσ προσ τθν ταχφτθτα βράχυνςθσ και ωσ προσ τθν μεταβολικι οδό ςχθματιςμοφ ΑΣΡ. Οι ταχείεσ ίνεσ είναι αυτζσ που περιζχουν μυοςίνθ με υψθλισ ενεργότθτασ ΑΣΡάςθ ενϊ οι βραδείεσ ίνεσ είναι αυτζσ που περιζχουν χαμθλισ δραςτθριότθτασ ΑΣΡάςθ. Ωσ προσ τον ενηυμικό μθχανιςμό που επικρατεί για τθ ςφνκεςθ ΑΣΡ οι μυϊκζσ ίνεσ κατθγοριοποιοφνται ςε οξειδωτικζσ όταν επικρατεί θ οξειδωτικι φωςφορυλίωςθ και ςε γλυκολυτικζσ όταν φζρουν μεγάλθ ςυγκζντρωςθ γλυκογόνου και γλυκολυτικϊν ενηφμων (Vander, 2001)(Μοφγιου, 2002)(Hopkins, 2006). (Vander, 2001) Σφποι Μυϊκϊν Ινϊν Γενική ονομαςία Σφποσ Ι Σφποσ ΙΙβ Σφποσ ΙΙα Εμφάνιςη Ερυκρζσ Λευκζσ Σαχφτητα Βραδείασ Σαχείασ ςυςτολισ ςυςτολήσ Μεταβολική ιδιότητα ςυςτολισ Οξειδωτικζσ Οξειδογλυκολυτικζσ Γλυκολυτικζσ ΠΙΝΑΚΑ 2-1 : ΣΤΠΟΙ ΜΤΪΚΩΝ ΙΝΩΝ Ζνα πολφ ςθμαντικό χαρακτθριςτικό τθσ ςκελετικισ μυϊκισ ίνασ αλλά και τθσ καρδιακισ, είναι ότι όταν παρατθρθκεί ςτο μικροςκόπιο εμφανίηει αλλθλουχίεσ ςκοτεινϊν και φωτεινϊν λωρίδων που είναι κάκετεσ ςτον επιμικθ άξονα τθσ ίνασ. Αυτό το χαρακτθριςτικό ζχει προςδϊςει ςε αυτοφσ τουσ δφο τφπουσ μυϊν τθν ονομαςία ραβδωτοί ι γραμμωτοί μφεσ (Vander, 2001)(Hopkins, 2006). 23

24 2.1.2 ΜΤΟΪΝΙΔΙΑ Βρίςκονται ςτο εςωτερικό τθσ μυϊκισ ίνασ, διατάςςονται παράλλθλα και εκτίνονται ςε όλο το μικοσ αυτισ. Κάκε ινίδιο δομείται από πολλά νθμάτια ακτίνθσ και μυοςίνθσ. Η μυϊκι ςυςτολι εκτελείται με ζναν μθχανιςμό ολίςκθςθσ των νθματίων ακτίνθσ προσ τα νθμάτια μυοςίνθσ. θμαντικό ρόλο ςε αυτι τθν ολίςκθςθ φαίνεται να ζχουν τα ιόντα αςβεςτίου που αποκθκεφονται ςτο ςαρκοπλαςματικό δίκτυο και απελευκερϊνονται μετά από νευρικό ερζκιςμα. Η απαραίτθτθ ενζργεια για τθ ςυςτολι παρζχεται από το ΑΣΡ που διαςπάται προσ ΑDΡ. Σζλοσ, το απαραίτθτο οξυγόνο παρζχεται από τθ μυοςφαιρίνθ, μία πρωτεΐνθ των μυϊκϊν κυττάρων αντίςτοιχθ τθσ αιμοςφαιρίνθσ που προςδίδει ςτο μυ το κόκκινο χρϊμα του (Hopkins, 2006)(Vander, 2001). 2.2 ΜΤΪΚΟ ΚΑΜΑΣΟ Όταν μία μυϊκι ίνα διεγείρεται επαναλαμβανόμενα μπορεί να αρχίηει να μειϊνεται θ αναπτυςςόμενθ τάςθ όπωσ και θ ταχφτθτα βράχυνςθσ και ο ρυκμόσ χάλαςισ τθσ, παρότι θ διζγερςθ ςυνεχίηεται κανονικά. Αυτι θ μείωςθ τθσ τάςθσ λόγω προθγοφμενθσ ςυςτολισ ονομάηεται μυϊκόσ κάματοσ και χαρακτθρίηεται από χαμθλι ταχφτθτα ςυςτολισ και αργό ρυκμό χαλάρωςθσ. Η ζναρξθ του μυϊκοφ καμάτου εξαρτάται από το είδοσ τθσ ςκελετικισ μυϊκισ ίνασ, τθν ζνταςθ και τθ διάρκεια τθσ ςυςτολικισ δραςτθριότθτασ (Vander, 2001). 24

25 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 : ΩΚΗΗ 3.1 ΜΤΪΚΗ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ Ζνα από τα βαςικά χαρακτθριςτικά των μυϊν είναι θ ικανότθτά τουσ να μεταβάλουν τισ ιδιότθτζσ τουσ ανάλογα με τθ ςυχνότθτα, τθν ζνταςθ και τθ διάρκεια που χρθςιμοποιοφνται. υγκεκριμζνα, ζνασ μυσ ο οποίοσ ακινθτοποιείται για κάποιο διάςτθμα ι δε χρθςιμοποιείται κα υποςτεί ςταδιακά μείωςθ τθσ διαμζτρου των μυϊκϊν του ινϊν και τθσ παραγωγισ πρωτεϊνϊν ςυςτολισ. Αυτι θ κατάςταςθ ονομάηεται ατροφία αχρθςτίασ. Αντίκετα, αφξθςθ τθσ μυϊκισ ίνασ και αλλαγι ςτθ χθμικι τθσ ςφςταςθ προκαλεί θ αφξθςθ τθσ δραςτθριότθτασ του μυ μζςω τθσ ςυςτθματικισ άςκθςθσ, και μπορεί να οδθγιςει ςε υπερτροφία. Είναι ςθμαντικό να τονιςτεί ότι θ αλλαγι ςτο μζγεκοσ του μυ, που εκδθλϊνεται με ατροφία και υπερτροφία, δεν οφείλεται ςε αλλαγι του αρικμοφ των μυϊκϊν ινϊν, κακϊσ αυτόσ παραμζνει ςχεδόν ςτακερόσ για όλθ τθ ηωι του ανκρϊπου. Πρόκειται για αλλαγι του μεγζκουσ και τθσ μεταβολικισ ικανότθτασ κάκε μίασ μυϊκισ ίνασ (Vander, 2001). 3.2 ΑΕΡΟΒΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΠΡΟΠΟΝΗΗ Αερόβια προπόνθςθ αποκαλείται θ προπόνθςθ ςχετικά χαμθλισ ζνταςθσ και μεγάλθσ διάρκειασ, όπωσ είναι το τρζξιμο αντοχισ. ε τζτοιου είδουσ άςκθςθ χρθςιμοποιοφνται κυρίωσ ταχείεσ και βραδείεσ οξειδωτικζσ ίνεσ, οι οποίεσ αυξάνουν τον αρικμό τον μιτοχονδρίων τουσ. Ζνα ακόμθ ςθμαντικό χαρακτθριςτικό αυτισ τθσ άςκθςθσ είναι ότι αυξάνεται ο αρικμόσ των τριχοειδϊν που περιβάλλουν τθν ίνα. Αποτζλεςμα αυτϊν των προςαρμογϊν είναι θ βελτίωςθ τθσ ικανότθτασ για δραςτθριότθτεσ αντοχισ και μείωςθ τθσ προκαλοφμενθσ κόπωςθσ. Βζβαια, ςε αυτι τθν περίπτωςθ μειϊνεται θ δφναμθ του μυόσ κακϊσ μειϊνεται θ διάμετροσ των μυϊκϊν ινϊν (Vander, 2001). Αναερόβια προπόνθςθ είναι θ άςκθςθ μικρισ διάρκειασ και υψθλισ ζνταςθσ, όπωσ είναι θ ανφψωςθ βαρζων αλτιρων. ε αυτοφ του είδουσ άςκθςθ επιςτρατεφονται οι ταχειογλυκολυτικζσ μυϊκζσ ίνεσ, οι οποίεσ αυξάνουν τθ ςφνκεςθ νθματίων ακτίνθσ και μυοςίνθσ, επομζνωσ και μυοϊνιδίων, και καταλιγουν ςε αφξθςθ τθσ διαμζτρου τουσ. Παράλλθλα, αυξάνεται θ ςφνκεςθ γλυκολυτικϊν ενηφμων και ζτςι θ γλυκολυτικι δραςτθριότθτα αυξάνεται επίςθσ. Αποτζλεςμα αυτισ τθσ άςκθςθσ είναι θ διόγκωςθ του μυ και θ αφξθςθ τθσ δφναμθσ, αλλά ςυνοδεφεται από μικρι αντοχι και γριγορθ καταπόνθςθ (Vander, 2001). 3.3 ΣΤΠΟΙ ΜΤΪΚΨΝ ΙΝΨΝ ΚΑΙ ΑΚΗΗ Προκειμζνου να εξθγιςουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ζνασ μυσ για να εκτελζςει μία κίνθςθ οι περιςςότεροι ερευνθτζσ ςυμφϊνθςαν ότι οι κινθτικζσ μονάδεσ από τισ οποίεσ 25

26 αποτελείται ζναν μυσ βρίςκονται ςε μια ςειρά ιεραρχίασ. Ανάλογα με τθ κζςθ τουσ ςτθν ιεραρχία και τθν ζνταςθ τθσ δραςτθριότθτασ οι κινθτικζσ μονάδεσ επιςτρατεφονται. Ζτςι, για τθν εκτζλεςθ μίασ πολφ μικρισ μυϊκισ δράςθσ επιςτρατεφεται θ κινθτικι μονάδα που είναι πρϊτθ ςτθν ιεραρχία και κακϊσ οι απαιτιςεισ ςε δφναμθ αυξάνουν επιςτρατεφονται με ιεραρχικι ςειρά και επόμενεσ κινθτικζσ μονάδεσ. Είναι ςθμαντικό να τονιςτεί ότι, προκειμζνου να αποφευχκεί τραυματιςμόσ του μυόσ ι του τζνοντα, ποτζ δεν επιςτρατεφεται το 100% των διακζςιμων μυϊκϊν ινϊν. Για τθν κατανόθςθ τθσ ςειράσ επιςτράτευςθσ των κινθτικϊν μονάδων υποςτθρίχκθκε ότι θ ιεραρχία ςχετίηεται με το μζγεκοσ του κινθτικϊν νευρϊνων που ςυνδζονται με τθν εκάςτοτε κινθτικι μονάδα. υγκεκριμζνα, κινθτικζσ μονάδεσ με μικρότερουσ κινθτικοφσ νευρϊνεσ επιςτρατεφονται πρϊτεσ. τθ διαβακμιςμζνθ κίνθςθ, που ξεκινά από πολφ χαμθλι ζνταςθ και αυξάνει ςε πολφ υψθλι, πρϊτεσ ενεργοποιοφνται οι κινθτικζσ μονάδεσ βραδείασ ςυςτολισ (ST), επειδι ζχουν μικρότερουσ κινθτικοφσ νευρϊνεσ. τθ ςυνζχεια, κακϊσ αυξάνουν οι απαιτιςεισ ενεργοποιοφνται και οι κινθτικζσ μονάδεσ ταχείασ ςυςτολισ (FT). Ζτςι, θ παραγόμενθ δφναμθ ςε άςκθςθ όπωσ το περπάτθμα προζρχεται κυρίωσ από μυϊκζσ ίνεσ ST, ενϊ ςτο τρζξιμο προςτίκενται και οι ίνεσ FTα ςτο εργατικό δυναμικό. ε άςκθςθ όπωσ ο δρόμοσ ταχφτθτασ, όπου απαιτείται μζγιςτθ δφναμθ, ενεργοποιοφνται και οι ίνεσ FT β (Wilmore, 2011). (Wilmore, 2011) ΕΙΚΟΝΑ 3-1 : ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΔΤΝΑΜΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΡΑΣΕΤΗ ST,FT Α,FT Β 26

27 Από το παραπάνω γίνεται εφκολα κατανοθτό το γιατί οι κορυφαίοι δρομείσ αποςτάςεων, οι οποίοι ςτθρίηονται ςτθν αντοχι, ζχουν υπεροχι ινϊν ST, ενϊ οι δρομείσ ταχυτιτων, που ςτθρίηονται ςτθν ταχφτθτα και ςτθ δφναμθ, ζχουν κυρίωσ ίνεσ FT ςτουσ γαςτροκνιμιουσ μφεσ (Wilmore, 2011). ΑΘΛΗΣΕ ΜΤ %ST %FT Δρομείσ ταχφτθτασ Γαςτροκνιμιοσ Δρομείσ απόςταςθσ Γαςτροκνιμιοσ Ποδθλάτεσ Ζξω πλατφσ Κολυμβθτζσ Οπίςκιοσ δελτοειδισ Αρςιβαρίςτεσ Γαςτροκνιμιοσ Σριακλθτζσ Οπίςκιοσ δελτοειδισ Κωπθλάτεσ κανό Οπίςκιοσ δελτοειδισ Ρίπτεσ Γαςτροκνιμιοσ Μθ ακλθτζσ Ζξω πλατφσ ΠΙΝΑΚΑ 3-1 : ΠΟΟΣΑ ΙΝΩΝ ΒΡΑΔΕΙΑ ΤΣΟΛΗ (ST) ΚΑΙ ΣΑΧΕΙΑ ΤΣΟΛΗ (FT) Ε Wilmore, 2011) ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΤ ΜΤΕ ΑΘΛΗΣΩΝ 3.4 ΣΤΠΟ ΔΡΑΗ ΜΤΨΝ Η κίνθςθ των μυϊν μπορεί να ταξινομθκεί ςε 3 κατθγορίεσ. Αυτζσ είναι θ ςφγκεντρθ, θ ιςομετρικι και θ ζκκεντρθ. Για τθν εκτζλεςθ μίασ ομαλισ, ςυντονιςμζνθσ κίνθςθσ, όπωσ είναι το τρζξιμο ι τα άλματα, απαιτοφνται και οι τρεισ αυτοί τφποι. Ωσ ςφγκεντρθ ςυςτολι αναφζρεται, θ βράχυνςθ του μυόσ. ε αυτι τθ ςυςτολι οι ίνεσ ακτίνθσ ζλκονται κοντά θ μία ςτθν άλλθ και προκαλείται κίνθςθ των αρκρϊςεων. Γι αυτό το λόγο θ ςφγκεντρθ κίνθςθ κεωρείται δυναμικι ςυςτολι. τθ ιςομετρικι ι ςτατικι μυϊκι δράςθ οι μφεσ ενεργοφν και παράγουν δφναμθ χωρίσ να αλλάηει το μικοσ του μυ, δθλαδι θ γωνία τθσ άρκρωςθσ παραμζνει αμετάβλθτθ. Αυτό ςυμβαίνει όταν για παράδειγμα θ εξωτερικι αντίςταςθ είναι μεγαλφτερθ από τθ δφναμθ που παράγει ο μυσ, όπωσ όταν κάποιοσ προςπακεί να ςθκϊςει ζνα πολφ μεγάλο βάροσ. Ζτςι, οι ίνεσ ακτίνθσ δε μποροφν να κινθκοφν και να βραχφνουν. Η τρίτθ κατθγορία κίνθςθσ, θ ζκκεντρθ, πραγματοποιείται όταν παράγεται δφναμθ ενϊ ο μυσ μακραίνει. Οι ίνεσ ακτίνθσ απομακρφνονται ακόμθ περιςςότερο από το κζντρο του ςαρκομερίου και αυτό τεντϊνεται. Κακϊσ πραγματοποιείται κίνθςθ των αρκρϊςεων, και θ ζκκεντρθ κίνθςθ αποτελεί δυναμικι ςυςτολι ( Wilmore, 2011) (McArdle, 2001). 27

28 ΕΙΚΟΝΑ 3-2 : ΣΤΠΟΙ ΔΡΑΕΩΝ ΣΩΝ ΜΤΩΝ (McArdle, 2001) 3.5 ΜΕΣΑΒΟΛΙΜΟ Κατά τθν πραγματοποίθςθ παρατεταμζνθσ άςκθςθσ, θ διατιρθςθ των επιπζδων καυςίμου, δθλαδι ΑΣΡ, ςτο μυ επιτυγχάνεται μζςω του μεταβολιςμοφ των υδατανκράκων και των λιπϊν. Ο μεταβολιςμόσ αυτόσ ελζγχεται από διάφορεσ ορμόνεσ, οι οποίεσ εξαςφαλίηουν τθ διακεςιμότθτα γλυκόηθσ και ελεφκερων λιπαρϊν οξζων ςτο μυ. Η αφξθςθ των επιπζδων γλυκόηθσ ςτο αίμα είναι απάντθςθ τθσ ζκκριςθσ γλυκαγόνθσ, αδρεναλίνθσ, νοραδρεναλίνθσ και κορτιηόλθσ. Οι ορμόνεσ αυτζσ είναι πολφ ςθμαντικζσ ςτθν άςκθςθ, όπου τα επίπεδα γλυκόηθσ ςτο αίμα μπορεί να μειωκοφν. Η ςυνδυαςμζνθ δράςθ τουσ προάγει τθ γλυκογονόλυςθ και τθ γλυκονεογζνεςθ και, κατά ςυνζπεια, τθν ποςότθτα τθσ γλυκόηθσ που είναι διακζςιμθ ωσ πθγι ενζργειασ. Επιπλζον, θ ινςουλίνθ βοθκά τθ γλυκόηθ να ειςζλκει ςτα κφτταρα και να χρθςιμοποιθκεί ωσ πθγι ενζργειασ. Βζβαια, ζχει παρατθρθκεί ότι κατά τθν παρατεταμζνθ άςκθςθ τα επίπεδα τθσ ινςουλίνθσ μειϊνονται κακϊσ θ άςκθςθ αυξάνει τθ δραςτικότθτά τθσ και απαιτείται μικρότερθ ςυγκζντρωςθ 28

29 ορμόνθσ απ ότι ςε κατάςταςθ θρεμίασ. τθ ςυνζχεια, αφοφ τα αποκζματα γλυκόηθσ μειωκοφν, ο οργανιςμόσ ςτρζφεται ςτθν οξείδωςθ των λιπϊν προκειμζνου να αντλιςει ενζργεια. Η διαδικαςία αυτι διευκολφνεται από τισ ορμόνεσ κορτιηόλθ, αδρεναλίνθ, νοραδρεναλίνθ και αυξθτικι ορμόνθ. Σο ζνηυμο λιπάςθ διαςπά τα τριγλυκερίδια ςε ελεφκερα λιπαρά οξζα και γλυκερίνθ. Επίςθσ, θ κορτιηόλθ επιταχφνει τθν λιπόλυςθ απελευκερϊνοντασ ελεφκερα λιπαρά οξζα ςτο αίμα. Ωςτόςο, θ ςυγκζντρωςι τθσ φαίνεται ότι κορυφϊνεται και ςτθ ςυνζχεια επιςτρζφει ςτα κανονικά επίπεδα, κατά τθν παρατεταμζνθ άςκθςθ. Όταν αυτό ςυμβεί, τον ρόλο τθσ αναλαμβάνουν οι κατεχολαμίνεσ και θ αυξθτικι ορμόνθ (Wilmore, 2011). 3.6 ΜΤΪΚΟ ΠΟΝΟ Ο μυϊκόσ πόνοσ που προζρχεται από τθν παρατεταμζνθ άςκθςθ χωρίηεται ςε δφο κατθγορίεσ. Η πρϊτθ αναφζρεται ςτον πόνο που εμφανίηεται ςτα τελευταία ςτάδια τθσ προπόνθςθσ ι ςτθν άμεςθ περίοδο αποκατάςταςθσ. Η δεφτερθ κατθγορία αναφζρεται ςτον πόνο που εμφανίηεται 12 με 48 ϊρεσ μετά τθν προπόνθςθ. Η πρϊτθ κατθγορία πόνου ςυχνά αναφζρεται και ωσ προςωρινόσ μυϊκόσ πόνοσ, αφοφ ςυνικωσ εξαφανίηεται μετά από μερικά λεπτά ι αρκετζσ ϊρεσ μετά τθν προπόνθςθ. Ο προςωρινόσ μυϊκόσ πόνο οφείλεται ςυνικωσ ςε ςυςςϊρευςθ τελικϊν προϊόντων άςκθςθσ, όπωσ τα ιόντα Η +, και ςε οίδθμα που προκαλείται από τθ μεταφορά υγρϊν του πλάςματοσ ςτουσ ιςτοφσ. Η δεφτερθ κατθγορία πόνου που είναι γνωςτι και ωσ κακυςτερθμζνοσ μυϊκόσ πόνοσ ζχει ςυνδεκεί κυρίωσ με τθν ζκκεντρθ άςκθςθ και με τθν πραγματικι ηθμιά των μυϊν. Οι ζρευνεσ που προςπάκθςαν να εξετάςουν τθ ςχζςθ του κακυςτερθμζνου μυϊκοφ πόνου με το είδοσ τθσ άςκθςθσ παρατιρθςαν τθν εμφάνιςθ αυτοφ του πόνου μετά από ζκκεντρθ άςκθςθ, ανεξάρτθτα από τα επίπεδα γαλακτικοφ οξζοσ που παλιότερα κεωροφνταν υπεφκυνα για τον πόνο (Wilmore, 2011). 29

30 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4 : ΟΡΜΟΝΕ ΚΑΙ ΩΚΗΗ ΜΕ ΑΝΣΙΣΑΕΙ 4.1 ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΡΤΘΜΙΗ ΜΕΣΑΒΟΛΙΜΟΤ τον παρακάτω πίνακα παρουςιάηονται οι ορμόνεσ που παράγονται από τουσ ενδοκρινείσ αδζνεσ του ςϊματοσ, θ απόκριςι τουσ ςτθν ζντονθ άςκθςθ και θ επίδραςθ τθσ προπόνθςθσ ςτθν απόκριςθ αυτι ( Wilmore, 2011) (McArdle, 2001). Ορμόνη Απόκριςη ςτην ζντονη άςκηςη (απροπόνητοσ) Επίδραςη τησ προπόνηςησ (προςαρμογζσ) Θυρεοειδοτρόποσ ορμόνθ (TSH) Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ Καμία γνωςτι επίδραςθ άςκθςθσ Ωοκυλακιοτρόποσ ορμόνθ (FSH) Μικρι ι καμία αλλαγι Καμία γνωςτι επίδραςθ Ωχρινοτρόποσ ορμόνθ (LH) Μικρι ι καμία αλλαγι Καμία γνωςτι επίδραςθ Αυξθτικι ορμόνθ Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ Μειωμζνθ απόκριςθ ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ Προλακτίνθ Αυξάνει με τθν άςκθςθ Καμία γνωςτι επίδραςθ Φλοιοεπινεφριδιοτρόποσ ορμόνθ (ACTH) Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ και θ διάρκειά τθσ Μειωμζνθ απόκριςθ ςτθν άςκθςθ ίδιασ ζνταςθσ Ωκυτοκίνθ Άγνωςτθ Άγνωςτθ Βαηοπρεςίνθ ι αντιδιουρθτικι ορμόνθ (ADH) Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ Μειωμζνθ απόκριςθ ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ Σριιωδοκυρονίνθ (Σ3) και L- κυροξίνθ (Σ4) Οι ελεφκερεσ Σ3 και Σ4 αυξάνουν με τθν αφξθςθ του ζργου Αυξθμζνθ παραγωγι Σ3 και Σ4 ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ Καλςιτονίνθ Άγνωςτθ Άγνωςτθ Παρακορμόνθ (PTH) Αυξάνει με τθν παρατεταμζνθ Άγνωςτθ άςκθςθ Κορτιηόλθ Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ Αυξθμζνθ απόκριςθ ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ Αλδοςτερόνθ Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ Αμετάβλθτθ άςκθςθσ Σεςτοςτερόνθ Αυξάνει με τθν άςκθςθ Μειωμζνα επίπεδα θρεμίασ ςε άνδρεσ δρομείσ Οιςτραδιόλθ και Προγεςτερόνθ Αυξάνουν με τθν άςκθςθ Πικανόν μειωμζνα επίπεδα θρεμίασ ςε υψθλοφ επιπζδου ακλιτριεσ Ινςουλίνθ (β κφτταρα) Μειϊνεται όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ Μειωμζνθ απόκριςθ ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ Γλυκαγόνθ (α κφτταρα) Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ Μειωμζνθ απόκριςθ ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ Ρενίνθ Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ Αμετάβλθτθ 30

31 Ερυκροποιθτίνθ Άγνωςτθ Αμετάβλθτθ Νορεπινεφρίνθ Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ, αρχίηοντασ περίπου ςτο 50% τθσ VO2max Επινεφρίνθ Αυξάνει όςο αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ, αρχίηοντασ περίπου ςτο 75% τθσvo 2 max Μειωμζνθ απόκριςθ ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ Μειωμζνθ απόκριςθ ςτθν ίδια ζνταςθ άςκθςθσ ΠΙΝΑΚΑ 4-1 : ΟΡΜΟΝΙΚΕ ΑΠΟΚΡΙΕΙ ΣΗΝ ΕΝΣΟΝΗ ΑΚΗΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΕ ΜΕ ΣΗΝ ( Wilmore, 2011) ΠΡΟΠΟΝΗΗ 4.2 ΟΡΜΟΝΙΚΕ ΑΠΟΚΡΙΕΙ ΣΗΝ ΑΚΗΗ Παρακάτω κα αναλυκεί θ ςχζςθ τθσ άςκθςθσ με τθν ζκκριςθ κάποιων βαςικϊν ορμονϊν που ςχετίηονται με αυτι Σ ΕΣΟ Σ ΕΡΟ ΝΗ Η τεςτοςτερόνθ προάγει τθν πρωτεϊνοςφνκεςθ και περιορίηει τθν πρωτεόλυςθ ςτο μυ, επομζνωσ θ υψθλι ςυγκζντρωςι τθσ είναι επικυμθτι για τουσ ακλθτζσ. Λόγω τθσ κετικισ τουσ επίδραςθσ ςτθ μυϊκι μάηα και τθ δφναμθ, θ τεςτοςτερόνθ και μία μεγάλθ ποικιλία από φυςικά ανδρογόνα και ςυνκετικά ανάλογα, που ονομάηονται αναβολικά ανδρογόνα ςτεροειδι (AAS), χρθςιμοποιοφνται ευρφτατα ωσ ντόπινγκ. Η ςυγκζντρωςθ τθσ τεςτοςτερόνθσ ςτον ορό αυξάνει φυςικά ωσ απάντθςθ ςτθν άςκθςθ ςτουσ άνδρεσ και ςε μικρότερο βακμό ςτισ γυναίκεσ. Αυτό ςυμβαίνει επειδι θ τεςτοςτερόνθ παράγεται κυρίωσ από τα κφτταρα Leydig των όρχεων και ςε μικρό βακμό από τον φλοιό των επινεφριδίων και τισ ωοκικεσ. Ο βακμόσ τθσ αφξθςθσ τθσ ςυγκζντρωςθσ τθσ τεςτοςτερόνθσ εξαρτάται από τθν ζνταςθ και τθ διάρκεια τθσ προπόνθςθσ. υγκεκριμζνα, ζχει φανεί ότι ςε δραςτθριότθτεσ διάρκειασ μικρότερθσ από 1 λεπτό δεν υπάρχει αλλαγι ςτθν ποςότθτα τθσ τεςτοςτερόνθσ, ανεξάρτθτα από τθν ζνταςθ. Κακϊσ αυξάνει θ διάρκεια, θ ποςότθτα τθσ τεςτοςτερόνθσ αυξάνεται όςο αυξάνεται θ ζνταςθ. θμαντικι παρατιρθςθ είναι ότι όταν θ άςκθςθ υπερβεί τθ μία ϊρα θ τεςτοςτερόνθ αρχίηει να μειϊνεται και πζφτει κάτω από τθ βαςικι τιμι μετά από 3 ϊρεσ. Σζλοσ, θ ςυγκζντρωςθ τθσ τεςτοςτερόνθσ ζχει φανεί ότι ζχει χαμθλότερεσ τιμζσ θρεμίασ ςε ακλθτζσ αντοχισ από ότι ςε μθ ακλθτζσ ενϊ ζχει υψθλότερεσ τιμζσ θρεμίασ ςε αρςιβαρίςτεσ ςε ςφγκριςθ με μθ ακλθτζσ (Mougios, 2008) Α ΤΞΗΣΙΚ Η ΟΡΜΟ ΝΗ Οι κφριεσ δράςεισ τθσ αυξθτικισ ορμόνθσ (GH), ι αλλιϊσ ςωματοτροπίνθσ, είναι ότι διεγείρει τθν ανάπτυξθ των ιςτϊν και κινθτοποιεί τα λιπαρά οξζα για παραγωγι ενζργειασ. Ζχει παρατθρθκεί ότι θ απζκκριςθ τθσ GH αυξάνεται με τθν ζναρξθ τθσ άςκθςθσ. υγκεκριμζνα, ζχει παρατθρθκεί 31

32 απότομθ αφξθςθ τθσ παραγωγισ και τθσ απζκκριςθσ τθσ κακϊσ εντείνεται θ άςκθςθ. Όπωσ ζχει φανεί, θ ζκκριςθ τθσ GH ςχετίηεται περιςςότερο με τθν ζνταςθ τθσ δραςτθριότθτασ παρά με τθ διάρκεια και τθ ςυνολικι παραγωγι ζργου. Η αλλθλεπίδραςθ τθσ άςκθςθσ και τθσ GH οδθγεί ςε αυξθμζνθ πρωτεϊνοςφνκεςθ και μυϊκι υπερτροφία, ςχθματιςμό χόνδρων και ςκελετικό και κυτταρικό πολλαπλαςιαςμό. Επιπλζον, θ GH διεγείρει τθν απελευκζρωςθ λιπιδίων από τον λιπϊδθ ιςτό και ςυμβάλει ςτθν εξοικονόμθςθ γλυκόηθσ και τθ διατιρθςθ των ςακχάρων του αίματοσ ςε υψθλά επίπεδα, αφοφ αναςτζλλει τθν πρόςλθψθ γλυκόηθσ από τα κφτταρα (McArdle, 2001) ΚΟΡΣΙ ΖΟ ΛΗ Η κορτιηόλθ, όπωσ και άλλα γλυκοκορτικοειδι, ενιςχφει τθ γλυκονεογζνεςθ, τθ γλυκογονογζνεςθ και τθν πρωτεϊνοςφνκεςθ ςτο ιπαρ και αυξάνει τθ ςυγκζντρωςθ τθσ γλυκόηθσ ςτο πλάςμα. Αντίκετα, ςτο μυ προάγει τον καταβολιςμό των πρωτεϊνϊν, δθλαδι τθν πρωτεϊνόλυςθ. Κακϊσ θ κορτιηόλθ ςε υψθλζσ ςυγκεντρϊςεισ καταςτζλλει το ανοςοποιθτικό, ζχει χρθςιμοποιθκεί από τραυματιςμζνουσ ακλθτζσ ωσ αντιφλεγμονϊδεσ φάρμακο προκειμζνου να αγωνιςτοφν. Η ςυγκεκριμζνθ πρακτικι ζχει απαγορευτεί από τθ WADA. Αυξθμζνθ ζκκριςθ κορτιηόλθσ είναι αποτζλεςμα ψυχικοφ και ςωματικοφ ςτρεσ, υπογλυκαιμίασ και παχυςαρκίασ. Γενικά, όςον αφορά τθν άςκθςθ, θ ςυγκζντρωςθ τθσ κορτιηόλθσ αυξάνει όταν θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ ξεπερνά το 60% του VO 2 max και μειϊνεται όταν θ ζνταςθ πζφτει κάτω από το 50% του VO2max. Επίςθσ, ζχει φανεί ότι θ ςυγκζντρωςθ τθσ κορτιηόλθσ ςτο πλάςμα αυξάνει μετά από ζντονθ άςκθςθ με αντιςτάςεισ, ενϊ ςτα προπονθμζνα άτομα θ αφξθςθ αυτι μετριάηεται. Σζλοσ, θ ςυγκζντρωςθ τθσ κορτιηόλθσ φαίνεται να είναι πιο αυξθμζνθ ςτουσ ακλθτζσ από τουσ μθ ακλθτζσ και ςτουσ δρομείσ ταχφτθτασ και τουσ αρςιβαρίςτεσ από τουσ δρομείσ αντοχισ, πικανόν λόγω τθσ αυξθμζνθσ ζνταςθσ τθσ προπόνθςθσ των ακλθτϊν ταχφτθτασ και δφναμθσ (Mougios, 2008) Κ ΑΣ ΕΦΟ ΛΑΜΙΝΕ Η παραγωγι επινεφρίνθσ και νορεπινεφρίνθσ, από τον μυελό των επινεφριδίων, αυξάνεται με τθν ζναρξθ τθσ άςκθςθσ. Σο μζγεκοσ τθσ αφξθςθσ φαίνεται να ςχετίηεται με τθν ζνταςθ τθσ άςκθςθσ, κακϊσ τα επίπεδα των ορμονϊν αυτϊν αυξάνονται 2-6 φορζσ όταν θ ζνταςθ γίνεται από μικρι, μζγιςτθ. Επιπλζον, θ ζκκριςθ των κατεχολαμινϊν επθρεάηεται από τθ διάρκεια τθσ άςκθςθσ, τθν θλικία και το φφλο. Η ζκκριςθ αυξάνει με τθν θλικία και είναι μεγαλφτερθ ςτουσ άνδρεσ από ότι ςτισ γυναίκεσ κατά τθν εκτζλεςθ άςκθςθσ ίδιασ ζνταςθσ (McArdle, 2001). 32

33 4.2.5 ΠΡΟΛ ΑΚΣΙΝΗ Η προλακτίνθ είναι θ ορμόνθ που είναι υπεφκυνθ για τθν παραγωγι και τθν ζκκριςθ γάλακτοσ από τουσ μαςτικοφσ αδζνεσ. Κακϊσ αυξάνει θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ ζχει παρατθρθκεί ότι αυξάνει και θ ζκκριςθ προλακτίνθσ. Μετά το πζρασ τθσ άςκθςθσ και ςε διάςτθμα 45 λεπτϊν τα επίπεδα τθσ προλακτίνθσ επιςτρζφουν ςτα βαςικά. Κακϊσ αυτι θ ορμόνθ ζχει ςθμαντικό ρόλο ςτθ ςεξουαλικι λειτουργία τθσ γυναίκασ, θ ςυςτθματικι ζκκριςι τθσ, λόγω τθσ άςκθςθσ, ζχει ενοχοποιθκεί για τισ διαταραχζσ του καταμινιου κφκλου και τθν αναςτολι τθσ λειτουργίασ των ωοκθκϊν ςτισ ακλιτριεσ (McArdle, 2001). 33

34 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5 : ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΤΝ ΣΗΝ ΑΠΟΚΡΙΗ ΟΡΜΟΝΨΝ 5.1 ΣΑΦΤΣΗΣΑ ΚΙΝΗΗ Η επίδραςθ τθσ ταχφτθτασ τθσ κίνθςθσ κατά τθν εκτζλεςθ μίασ άςκθςθσ αποτζλεςε αντικείμενο αρκετϊν μελετϊν. Σα ςυμπεράςματα ζχουν δείξει ότι οριςμζνεσ ορμόνεσ, οι οποίεσ ζχουν ερευνθκεί ςε μεγάλο βακμό και ζχουν κάποια γνωςτι απόκριςθ ςτθν άςκθςθ, επθρεάηονται ςθμαντικά από τθν ταχφτθτα τθσ κίνθςθσ. Η τεςτοςτερόνθ, θ αυξθτικι ορμόνθ, θ επινεφρίνθ, θ νορεπινεφρίνθ και θ κορτιηόλθ αποτελοφν κάποιεσ από τισ ορμόνεσ των οποίων θ ζκκριςθ εξαρτάται από τθν ταχφτθτα κίνθςθσ. Επίςθσ, δεν αποκλείεται θ υπόκεςθ ότι θ ταχφτθτα τθσ κίνθςθσ μεταβάλλει τθν απόκριςθ και άλλων ορμονϊν, οι οποίεσ δεν ζχουν μελετθκεί επαρκϊσ ακόμθ (Smilios, Tsoukos, Zafeiridis, Spassis, & Tokmakidis, 2014)(Goto, Takahashi, Yamamoto, & Takamatsu, 2008)(Calixto et al., 2014)(Raemer & Ones, 2011)(Horiuchi & Okita, 2012). 5.2 ΦΡΟΝΟ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΣΟ Ζνασ ακόμθ παράγοντασ που μπορεί να επθρεάςει τθν απόκριςθ διαφόρων ορμονϊν είναι ο χρόνοσ που μεςολαβεί μεταξφ των επαναλαμβανόμενων ςετ. υγκεκριμζνα, πρωτόκολλα που επιτρζπουν πολφ μικρό χρόνο διαλλείματοσ προωκοφν τον αναερόβιο μεταβολιςμό. Αυτό ζχει ςαν αποτζλεςμα τθν αφξθςθ τθσ αυξθτικισ ορμόνθσ, τθσ οποίασ θ ρφκμιςθ ςχετίηεται με αυτόν τον τφπο μεταβολιςμοφ. Άλλεσ ορμόνεσ, όπωσ θ τεςτοςτερόνθ, θ επινεφρίνθ και θ νορεπινεφρίνθ, ζχουν επίςθσ μελετθκεί και ςυςχετιςτεί με το χρονικό διάςτθμα του διαλείμματοσ (Goto, Ishii, Kizuka, & Takamatsu, 2005)(Bottaro, Martins, Gentil, & Wagner, 2009)(Kraemer, 1990). 5.3 ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΥΤΛΟ Η θλικία και το φφλο ζχει αποδειχκεί ότι ςχετίηονται ςθμαντικά με ορμόνεσ που εκκρίνονται ςε απάντθςθ ςτθν άςκθςθ. Ζρευνεσ που πραγματοποιικθκαν, ςχετικζσ με το κζμα αυτό, ςυμπζραναν ότι θ ςυγκζντρωςθ τθσ τεςτοςτερόνθσ είναι ςθμαντικά υψθλότερθ ςτουσ άνδρεσ ςε ςφγκριςθ με τουσ ζφθβουσ και τισ γυναίκεσ, ενϊ θ ςυγκζντρωςθ τθσ κορτιηόλθσ είναι ςθμαντικά υψθλότερθ ςτουσ εφιβουσ, ςε ςχζςθ με τισ δφο άλλεσ ομάδεσ. Επιπλζον, θ νορεπινεφρίνθ φαίνεται να ζχει μικρότερθ απόκριςθ ςτισ γυναίκεσ (Pullinen, Mero, Huttunen, Pakarinen, & Komi, 2011)(Raig, Issen, Ason, Oday, & Heaff, 2012)( Pullinen, 2002). 34

35 5.4 ΪΝΣΑΗ Όπωσ φαίνεται από τθ βιβλιογραφία, θ ζνταςθ τθσ άςκθςθσ είναι ζνασ πολφ ςθμαντικόσ παράγοντασ που επθρεάηει τθν ζκκριςθ διαφόρων ορμονϊν, ςυμπεριλαμβανομζνθσ και τθσ προλακτίνθσ που αποτελεί και το αντικείμενο μελζτθσ τθσ παροφςασ εργαςίασ (Daly, Seegers, Rubin, Dobridge, & Hackney, 2005)(Hackney, 2006). Άλλεσ ορμόνεσ όπωσ θ αυξθτικι ορμόνθ και ο παράγοντασ IGF1 ζχει φανεί ότι επίςθσ αυξάνουν ςθμαντικά περιςςότερο τα επίπεδά τουσ μετά από άςκθςθ αντιςτάςεων υψθλισ ζνταςθσ, ςε ςφγκριςθ με άςκθςθ μζτριασ ζνταςθσ (Tsai et al., 2014). 5.5 ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΡΟΠΟΝΗΣΙΚΗ ΚΑΣΑΣΑΗ Σο επίπεδο τθσ προπονθτικισ κατάςταςθσ αποτελεί αντικείμενο ενδιαφζροντοσ και διχογνωμιϊν όςων αφορά τθν απόκριςθ διαφόρων ορμονϊν ςτθν άςκθςθ. υγκεκριμζνα για τθν προλακτίνθ, οι καλά προπονθμζνοι δοκιμαηόμενοι φαίνεται να ζχουν περιςςότερο εμφανι αποτελζςματα ςτθν απόκριςθ τθσ ορμόνθσ μετά τθν άςκθςθ (Hackney, Davis, & Lane, 2015). Γενικά, θ απόκριςθ των ορμονϊν, που ςχετίηονται με τθν άςκθςθ, φαίνεται να είναι πιο ζντονθ ςτουσ καλά προπονθμζνουσ εκελοντζσ, ςε ςχζςθ με τουσ απροπόνθτουσ (Kraemer 1999, Ahtiainen 2004). 5.6 ΑΡΙΘΜΟ ΕΠΑΝΑΛΗΧΕΨΝ ΚΑΙ ΕΣ Ο αρικμόσ των επαναλιψεων και των ςετ που απαιτοφνται ϊςτε να προκφψει ςθμαντικι αφξθςθ ςτα επίπεδα τθσ προλακτίνθσ δεν είναι ακόμθ ξεκάκαροσ. Γενικά, υποςτθρίηεται θ άποψθ ότι θ αφξθςθ των επαναλιψεων και των ςετ οδθγεί ςε μεγαλφτερθ απόκριςθ των ορμονϊν. Αυτι θ υπόκεςθ ζχει υποςτθριχκεί για αρκετζσ ορμόνεσ, μεταξφ των οποίων και θ τεςτοςτερόνθ (Ratamess, 2005). 5.7 ΕΙΔΟ ΠΡΟΠΟΝΗΗ ΜΕ ΑΝΣΙΣΑΕΙ Σο είδοσ τθσ προπόνθςθσ με αντιςτάςεισ, ο τφποσ κίνθςθσ που εκτελεί ο μυσ αλλά και οι μυϊκζσ ομάδεσ που ενεργοποιοφνται μπορεί να ςυμβάλουν ςτθν απόκριςθ των ορμονϊν ςτθν άςκθςθ. Η πλειοψθφία των ερευνϊν ςτοχεφει, μζςω των πρωτοκόλλων τουσ, ςτθν ενεργοποίθςθ μεγάλων μυϊκϊν ομάδων ϊςτε να πετφχουν τθν μζγιςτθ απόκριςθ των ορμονϊν ςτθν άςκθςθ (Goto, 2007). 35

36 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 6 : ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟΜΕΡΟ 6.1 ΚΟΠΟ Ο ςκοπόσ τθσ παροφςασ μελζτθσ είναι ο προςδιοριςμόσ των μεταβολϊν τθσ προλακτίνθσ ςε νζουσ, υγιείσ και εξοικειωμζνουσ ςτισ αςκιςεισ με αντιςτάςεισ άνδρεσ, μετά από προπόνθςθ αςκιςεων με αντιςτάςεισ ςτουσ εκτείνοντεσ μυσ των κάτω άκρων, με μζγιςτθ ταχφτθτα κίνθςθσ κατά τθν εκτζλεςθ τθσ ςφγκεντρθσ ςυςτολισ. 6.2 ΕΘΕΛΟΝΣΕ Ζντεκα άνδρεσ θλικίασ 22,5 ± 3,3 χρονϊν με φψοσ 181 ± 5 cm και ςωματικό βάροσ 81,6 ± 5,6 κιλά ςυμμετείχαν ςτθν μελζτθ. Πριν από τθν ζναρξθ τθσ μελζτθσ θ Επιτροπι Βιοθκικισ και Δεοντολογίασ του Δθμοκρίτειου Πανεπιςτθμίου Θράκθσ ενζκρινε το πειραματικό πρωτόκολλο και όλοι οι ςυμμετζχοντεσ υπζγραψαν ζντυπο ςυγκατάκεςθσ. Οι δοκιμαηόμενοι ταξινομικθκαν από μζτρια ζωσ καλά εκπαιδευμζνοι και είχαν προθγοφμενθ εμπειρία από 6 μινεσ ζωσ 3 χρόνια ςε αςκιςεισ με αντιςτάςεισ. Η προπόνθςθ περιελάμβανε τθν άρςθ μζτριασ ζωσ μεγάλθσ αντίςταςθσ (50% - 90% τθσ 1 μζγιςτθσ επανάλθψθσ), 2 με 3 φορζσ τθν εβδομάδα. Όλοι οι ςυμμετζχοντεσ ιταν υγιείσ, δεν λάμβαναν ςυμπλθρϊματα διατροφισ και δεν ακολουκοφςαν κάποια φαρμακευτικι αγωγι. Οι οδθγίεσ των δοκιμαηόμενων ιταν να διατθριςουν τισ διατροφικζσ τουσ ςυνικειεσ και τθ φυςικι τουσ δραςτθριότθτα κατά τθ διάρκεια τθσ μελζτθσ, αλλά να απζχουν από τθν κατανάλωςθ αλκοόλ και καφεΐνθσ 24 ϊρεσ πριν τθ δοκιμι και από φυςικι δραςτθριότθτα 48 ϊρεσ πριν. 6.3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οι εκελοντζσ προςιλκαν ςτο εργαςτιριο μετά από ολονφχτια νθςτεία. Απζφυγαν τθν κατανάλωςθ καφεΐνθσ και αλκοόλ 24 ϊρεσ πριν και δεν ζκαναν φυςικι δραςτθριότθτα για 48 ϊρεσ πριν τισ πειραματικζσ ςυνεδρίεσ. Μετά από ανάπαυςθ 15 λεπτϊν ςε φπτια κζςθ, λιφκθκε το πρϊτο δείγμα αίματοσ μζςω ενόσ μόνιμου φλεβικοφ κακετιρα που τοποκετικθκε ςτθν βραχιόνια φλζβα. Πριν τθν ζναρξθ του πρωτοκόλλου, οι δοκιμαηόμενοι ζκαναν γενικι και ειδικι προκζρμανςθ. Η γενικι προκζρμανςθ θ οποία προθγικθκε τθσ ειδικισ περιελάμβανε χαλαρό τρζξιμο και διατάςεισ για τα κάτω άκρα. Η ειδικι προκζρμανςθ περιελάμβανε 2 ςετ κακιςμάτων 5 επαναλιψεισ ςτο 60% και ςτο 80% των 10 RM αντίςτοιχα, με 3 διάλειμμα ανάμεςα ςτα ςετ. Ακολοφκθςαν 3 επαναλιψεισ πίεςθσ τθσ πρζςασ, 4ϋ διάλειμμα και 3 επαναλιψεισ κακιςμάτων. Και οι δφο αςκιςεισ πραγματοποιικθκαν με μζγιςτθ ταχφτθτα κίνθςθσ, για να κακοριςτεί θ μζγιςτθ ταχφτθτα κίνθςθσ των δφο αυτϊν αςκιςεων που περιλαμβάνει το πρωτόκολλο, με το φορτίο αυτό των 10 RM. τθ ςυνζχεια ξεκίνθςε το πειραματικό πρωτόκολλο το οποίο περιγράφεται παρακάτω. Κάκε δοκιμαηόμενοσ εκτζλεςε ζνα πρωτόκολλο αςκιςεων με αντιςτάςεισ αμζςωσ μετά τθν προκζρμανςθ το οποίο αποτελοφνταν από 4 ςετ κακίςματα και 4 ςετ πιζςεισ πρζςασ με τα πόδια, με φορτίο αυτό των 10 μζγιςτων επαναλιψεων το κάκε ςετ και με 3ϋ διάλειμμα μεταξφ των ςετ. Σο πρωτόκολλο περιελάμβανε τθν εκτζλεςθ 8 επαναλιψεων ανά ςετ, με μζγιςτθ ταχφτθτα κίνθςθσ 36

37 (Vmax). Σα ςετ ολοκλθρϊκθκαν είτε όταν πραγματοποιικθκε ο απαιτοφμενοσ αρικμόσ επαναλιψεων είτε όταν θ ταχφτθτα κίνθςθσ μειϊκθκε κάτω από το 85% τθσ μζγιςτθσ για 2 ςυνεχόμενεσ επαναλιψεισ (κανζνασ από τουσ δοκιμαηόμενουσ δεν κατάφερε να ολοκλθρϊςει τον απαιτοφμενο αρικμό επαναλιψεων ςε όλα τα ςετ με μζγιςτθ ταχφτθτα). Οι 5 δοκιμαηόμενοι ξεκίνθςαν ςτισ 09:30 και οι υπόλοιποι 6 ςτισ 11:00. Οι λιψεισ αίματοσ πραγματοποιικθκαν πριν, αμζςωσ μετά, 20 μετά και 40 μετά το πρόγραμμα άςκθςθσ. Η προκζρμανςθ και το τεςτ μζγιςτθσ ταχφτθτασ διιρκθςε 25 και το πρωτόκολλο 34±1 λεπτά. Ζτςι θ ςυνολικι διάρκεια τθσ ςυνεδρίασ διιρκθςε 60±3 λεπτά. Κατά τθ διάρκεια των αςκιςεων με αντιςτάςεισ θ ταχφτθτα κίνθςθσ τθσ ζκκεντρθσ ςυςτολισ επιλζχκθκε από τουσ δοκιμαηόμενουσ, ενϊ θ ταχφτθτα κίνθςθσ τθσ ςφγκεντρθσ ςυςτολισ ιταν μζγιςτθ. Κανζνασ από τουσ ςυμμετζχοντεσ δεν κατάφερε να ολοκλθρϊςει τισ 8 επαναλιψεισ με ταχφτθτα κίνθςθσ πάνω από το 85% τθσ μζγιςτθσ και ςτα 4 ςετ των κακιςμάτων και των πιζςεων ςτθ πρζςα. Ο μζςοσ όροσ των επαναλιψεων ανά ςετ ιταν 7,82±0,28 (εφροσ: 7,25 8) για τα κακίςματα και 7,23±0,68 (εφροσ: 6,25 8) για τισ πιζςεισ ποδιϊν ςτθ πρζςα. υνολικά, οι δοκιμαηόμενοι ολοκλιρωςαν 60,18±2,52 από τισ 64 επαναλιψεισ (εφροσ: 55 63) ςτο πρωτόκολλο Vmax. Κατά τθ διάρκεια τθσ άςκθςθσ με τθν πρζςα, τα φορτίο μειϊκθκε κατά 5% για ζνα ςετ ςε 2 δοκιμαηόμενουσ και για δφο ςετ ςε ζναν. Αυτζσ οι προςαρμογζσ πραγματοποιικθκαν για να εξαςφαλιςτοφν τουλάχιςτον 6 επαναλιψεισ, οι οποίεσ είναι οι λιγότερεσ ςε αρικμό που μπορεί να υπάρχουν ςε ζνα πρωτόκολλο υπερτροφίασ με ταχφτθτα κίνθςθσ πάνω από το 85% τθσ μζγιςτθσ. Κατά τθ διάρκεια τθσ άςκθςθσ οι εκελοντζσ είχαν τθ δυνατότθτα να πίνουν νερό κατά βοφλθςθ. Μετά τθν ολοκλιρωςθ του πρωτοκόλλου λιφκθκαν δείγματα αίματοσ αμζςωσ μετά τθν άςκθςθ (μζςα ςε 1ϋ μετά τθ λιξθ τθσ άςκθςθσ), κακϊσ επίςθσ ςτα 20ϋκαι ςτα 40ϋ τθσ ανάκαμψθσ. Όλα τα δείγματα αίματοσ λιφκθκαν με τουσ εκελοντζσ ςε φπτια κζςθ. Η καρδιακι ςυχνότθτα παρακολουκοφνταν ςυνεχόμενα κατά τθ διάρκεια τθσ άςκθςθσ (Polar RS400, Polar Electro, Φιλανδία). Οι τιμζσ τθσ καρδιακισ ςυχνότθτασ καταγράφθκαν κατά τθ διάρκεια των φάςεων τθσ άςκθςθσ ςε κάκε ςετ ζτςι ϊςτε να υπολογιςτεί θ μζςθ τιμι τθσ καρδιακισ ςυχνότθτασ ςτο ςφνολο του πρωτοκόλλου. 6.4 Μετρήσεις ΥΟΡΣΙΟ ΣΨΝ 10 ΜΕΓΙΣΨΝ ΕΠΑΝ ΑΛ ΗΧ ΕΨΝ (RM) Σρεισ μζρεσ πριν τθν ζναρξθ των προπονιςεων μετρικθκε το φορτίο των 10 μζγιςτων επαναλιψεων. τθν άςκθςθ των κακιςμάτων χρθςιμοποιικθκε το μθχάνθμα Smith (γωνία γόνατοσ: 74,3±5,2 ) και ςτθν άςκθςθ πιζςεων των ποδιϊν ςτθ πρζςα χρθςιμοποιικθκε το μθχάνθμα πρζςασ ποδιϊν διαγϊνια ςτισ 45. Επιλζχκθκαν οι ςυγκεκριμζνεσ αςκιςεισ επειδι ενεργοποιοφν μεγάλεσ μυϊκζσ ομάδεσ ςτο κάτω μζροσ του ςϊματοσ. Πριν το τεςτ των 10 RM (Resistance Maximum), οι δοκιμαηόμενοι εκτζλεςαν τθν κίνθςθ του κακίςματοσ με τουσ μθροφσ παράλλθλουσ ςε ςχζςθ με το ζδαφοσ. Ζπειτα τουσ ηθτικθκε να διατθριςουν αυτι τθ κζςθ ζτςι ϊςτε να ςθμειωκεί ςτο μθχάνθμα θ κατάλλθλθ κζςθ τθσ αντίςταςθσ ςτθν ςυγκεκριμζνθ γωνία του γόνατοσ και αμζςωσ μετά ςθμείωςαν τθν ίδια γωνία ςτο μθχάνθμα τθσ πρζςασ ποδιϊν. Κατά τθ 37

38 διάρκεια των κακιςμάτων και των πιζςεων ςτθν πρζςα, θ κίνθςθ τθσ κακόδου ελζγχκθκε με μεταλλικά ςτοπ τα οποία είχαν τοποκετθκεί ςτα ςθμεία που αναφζρκθκαν παραπάνω, ενϊ θ κίνθςθ προσ τα πάνω εκτελζςτθκε μζχρι τθν πλιρθ ζκταςθ των γονάτων. Για τον προςδιοριςμό του βάρουσ των 10 RM, οι δοκιμαηόμενοι εκτζλεςαν αρχικά 10 επαναλιψεισ με ζνα ποςοςτό βάρουσ 50% - 60% τθσ 1 μζγιςτισ τουσ επανάλθψθσ. Ζπειτα το φορτίο αυξανόταν προοδευτικά 5 ζωσ 20 κιλά, κάκε 4 λεπτά ζωσ ότου οι ςυμμετζχοντεσ να μθν είναι ικανοί να ολοκλθρϊςουν 10 επαναλιψεισ ςε όλο το εφροσ κίνθςθσ. 3 με 4 ςετ απαιτικθκαν για να προςδιοριςτεί το φορτίο των 10 RM ΜΗΦΑΝΙΚ Ε ΠΑΡ ΑΜΕΣΡΟΙ Η κατακόρυφθ μετατόπιςθ τθσ μπάρασ κατά τθ διάρκεια των κακιςμάτων και των πιζςεων ςτθ πρζςα μετρικθκε ωσ ςυνάρτθςθ του χρόνου με τθ βοικεια ενόσ γραμμικοφ κωδικοποιθτι (Σεχνολογία Ergotest, Νορβθγία) ο οποίοσ ςυνδεόταν με μπάρα με ζνα καλϊδιο. Όταν θ μπάρα μετακινοφνταν από τουσ εκελοντζσ, μεταδιδόταν ζνα ςιμα από τον κωδικοποιθτι με ανάλυςθ 0,075 χιλιοςτϊν, ςε ζναν μεταςχθματιςτι A/D (muscle lab, τεχνολογία Ergotest, ςυχνότθτα δειγματολθψίασ 100Hz) o οποίοσ ιταν ςυνδεδεμζνοσ με ζναν υπολογιςτι για τθν μεταφορά και τθν ανάλυςθ των δεδομζνων (ζκδοςθ MuscleLab 6,07, τεχνολογία Ergotest). Σο εξωτερικό φορτίο ειςιχκθ μζςα ςτο λογιςμικό και ζτςι υπολογίςτθκαν μθχανικοί παράμετροι όπωσ θ ταχφτθτα και θ δφναμθ κατά τθ διάρκεια τθσ κίνθςθσ. Βαςιηόμενο ςτθν ςυνολικι δφναμθ και τα δεδομζνα που μεταφζρκθκαν, υπολογίςτθκε το ςυνολικό ζργο που εκτελζςτθκε ςε κάκε ςυνεδρία άςκθςθσ. Τπιρχαν οπτικζσ και ακουςτικζσ ενδείξεισ που κακοδθγοφςαν τουσ εκελοντζσ κατά τθν εκτζλεςθ των αςκιςεων για τθν παραγωγι ιςχφσ ειδικά για το πρωτόκολλο άςκθςθσ που εκτελοφνταν εκείνθ τθ μζρα ΑΝ ΑΛ Τ Η ΑΙ ΜΑΣ Ο 8 ml αίματοσ λιφκθκαν ςε κάκε ςθμείο δειγματολθψίασ και ειςιχκθςαν ςε ειδικοφσ ςωλινεσ διαχωριςμοφ του οροφ όπου παρζμειναν για 30ϋ μζχρι να πιξουν τα δείγματα και μετά φυγοκεντρικθκαν ςε 1500 ςτροφζσ για 15ϋ (Hermle Z 300K, Labortechnik, Γερμανία). Οι οροί απομονϊκθκαν, διαχωρίςτθκαν και καταψφχκθκαν ςτουσ -80 C για μεταγενζςτερθ ανάλυςθ ΑΝ ΑΛ Τ ΕΙ ΜΕ ΣΗ ΜΕΘΟ Δ Ο ELISA Η PRL προςδιορίςτθκε με τθν τεχνικι ELISA (enzyme linked immunosorbent assay). φμφωνα με αυτιν τθ τεχνικι ςυνδυάηεται θ ειδικότθτα και θ ευαιςκθςία των αντιςωμάτων προκειμζνου να ανιχνευτεί και να βρεκεί θ ςυγκζντρωςθ ενόσ ςυγκεκριμζνου αντιγόνου ουςίασ προσ μελζτθ. υγκεκριμζνα, ςτθν πλάκα μικροτιτλοποίθςθσ υπάρχει εξ αρχισ προςδεμζνο αντίςωμα ειδικό για το αντιγόνο. Σα δείγματα επωάηονται ςτθν πλάκα και κατόπιν ξεπλζνονται οπότε μόνο το υπό 38

39 μελζτθ αντιγόνο μζνει προςκολλθμζνο ςτθν πλάκα επιτρζποντασ ζτςι τθ μελζτθ δειγμάτων χωρίσ να ζχει προθγθκεί ο κακαριςμόσ τουσ. τθ παροφςα εργαςία χρθςιμοποιικθκε εξειδικευμζνο ELISA kit που ανιχνεφει τθν προλακτίνθ ςτον ορό του αίματοσ (Cayman #500730). Η απορρόφθςθ των δειγμάτων μετρικθκε ςτα 450nm. 6.5 ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ Η ςτατιςτικι ανάλυςθ των αποτελεςμάτων πραγματοποιικθκε μζςω του προγράμματοσ «Statistical Package for the Social Sciences software, Version 20 for Windows» (SPSS 20.0). Η κανονικι κατανομι των ποςοτικϊν μεταβλθτϊν ελζγχκθκε με το One-Sample Kolmogorov- Smirnov test, όπου θ μθδενικι υπόκεςθ (Η 0 ) κεωρεί πωσ ιςχφει θ κανονικι κατανομι. Σο κριτιριο t-test του μζςου δφο δειγμάτων ςυςχετιςμζνων ηευγϊν (Paired-Samples T-test) χρθςιμοποιικθκε για τθ ςτατιςτικι ανάλυςθ των δεδομζνων, όπου θ μθδενικι υπόκεςθ υποςτθρίηει ότι θ μζςθ τιμι τθσ ςυγκζντρωςθσ τθσ προλακτίνθσ είναι ίςθ πριν και 40 λεπτά μετά τθν παρζμβαςθ. Όλα τα δεδομζνα παρουςιάηονται ωσ μζςεσ τιμζσ ± τυπικό ςφάλμα του μζςου (S.E.M.). Σο επίπεδο ςθμαντικότθτασ ορίςτθκε ςτο P<0,05 (5%), µε δίπλευρο ζλεγχο. 6.6 ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ Από τα 11 δείγματα οροφ αίματοσ των εκελοντϊν, θ ανάλυςθ περιλαμβάνει τα 9 λόγω μθ επαρκοφσ ποςότθτασ δείγματοσ. Πραγματοποιικθκε One-Sample Kolmogorov-Smirnov test προκειμζνου να ελεγχκεί εάν οι δφο μεταβλθτζσ, οι ςυγκεντρϊςεισ τθσ προλακτίνθσ πριν και 40 λεπτά μετά τθν παρζμβαςθ, ακολουκοφν τθν κανονικι κατανομι. υγκεκριμζνα, υπολογίςτθκε θ τιμι του κριτθρίου Kolmogorov-Smirnov (0,833 και 0,658) και θ πικανότθτα εςφαλμζνθσ απόρριψθσ τθσ μθδενικισ υπόκεςθσ (Η 0 ) (p=0,492 και p=0,780) που είναι μεγαλφτερθ του επιπζδου ςθμαντικότθτασ α=0,05. υνεπϊσ αποδεχόμαςτε τθ μθδενικι υπόκεςθ. Επομζνωσ, βάςθ αυτοφ του κριτθρίου φαίνεται ότι θ ςυγκζντρωςθ τθσ προλακτίνθσ ςτο αίμα, τόςο πριν όςο και μετά τθν παρζμβαςθ, ακολουκεί τθν κανονικι κατανομι. τθ ςυνζχεια πραγματοποιικθκε ο ζλεγχοσ Paired-Samples T-test για τθ ςφγκριςθ των μζςων δφο δειγμάτων ςυςχετιςμζνων ηευγϊν. Διαπιςτϊκθκε ότι θ αλλαγι ςτα επίπεδα τθσ προλακτίνθσ πριν και 40 λεπτά μετά τθν άςκθςθ αντιςτάςεων είναι ςτατιςτικά ςθμαντικι αφοφ Sig=0,017, δθλαδι θ πικανότθτα εςφαλμζνθσ απόρριψθσ τθσ μθδενικισ υπόκεςθσ είναι μικρότερθ του α=0,05. Επιπλζον, παρατθρικθκε ότι θ διαφορά των μζςων ιςοφται με 5,91 (29,90 και 23,99 αντίςτοιχα), δθλαδι οι ςυγκεντρϊςεισ τθσ προλακτίνθσ πριν τθν πραγματοποίθςθ τθσ άςκθςθσ ιταν μεγαλφτερεσ από εκείνεσ 40 λεπτά μετά τθν άςκθςθ. 39

40 Σα αποτελζςματα των αναλφςεων παρουςιάηονται και γραφικά παρακάτω. τα γραφιματα ςυμβολίηεται με μπλε χρϊμα θ ςυγκζντρωςθ τθσ προλακτίνθσ πριν να υποβλθκοφν οι εκελοντζσ ςτο πρωτόκολλο τθσ άςκθςθσ αντιςτάςεων, ενϊ με κόκκινο χρϊμα ςυμβολίηεται θ ςυγκζντρωςθ τθσ προλακτίνθσ 40 λεπτά μετά το πζρασ τθσ άςκθςθσ. Όπωσ φαίνεται και ςτα γραφιματα θ ςυγκζντρωςθ τθσ ορμόνθσ μειϊκθκε 40 λεπτά μετά τθν παρζμβαςθ και ςφμφωνα με τθ ςτατιςτικι ανάλυςθ, θ διαφορά αυτι είναι ςτατιςτικά ςθμαντικι. ΓΡΑΦΗΜΑ 1: ΜΕΟΙ ΟΡΟΙ ΤΓΚΕΝΣΡΩΕΩΝ ΠΡΟΛΑΚΣΙΝΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ 40 ΛΕΠΣΑ ΜΕΣΑ ΣΗΝ ΑΚΗΗ 40

41 ΓΡΑΦΗΜΑ 2: ΠΟΟΣΙΑΙΑ ΜΕΣΑΒΟΛΗ ΣΩΝ ΜΕΩΝ ΟΡΩΝ ΣΩΝ ΤΓΚΕΝΣΡΩΕΩΝ ΣΗ ΠΡΟΛΑΚΣΙΝΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ 40 ΛΕΠΣΑ ΜΕΣΑ ΣΗΝ ΑΚΗΗ 41