ابراهیم Downloaded from taxjournal.ir at 8: on Friday August 17th 2018

Transcript

1 بازیها نظریه از استفاده با حسابرسی انجام بدون مالیاتی فرار کنترل 1 شهبازی کیومرث 2 برومند یونس 3 رضایی ابراهیم Downloaded from taxjournal.ir at 8: on Friday August 17th /11/27 پذیرش: تاریخ 1395/6/15 دریافت: تاریخ چکیده مقاالتی است. شده ارائه بازیها نظریه از استفاده با مالیاتی فرار مسئله حل برای جدیدی راهکار مقاله این در احتماالت و نموده مدلسازی را مؤدی و دولت میان بازی عمدتا نمودهاند بحث مالیاتی فرار مورد در تاکنون که زا مقاله این در انجامشده بازی شکل لیکن کردهاند. اندازهگیری را مالیاتی فرار و حسابرسی انجام به مربوط دولت اینجا در واقع در است. درآمده مؤدیان میان بازی صورت به و شده خارج مؤدی و دولت میان بازی قالب نتایج میگذارد. تأثیر بازی پیامدهای بر خاص قواعدی وضع طریق از فقط و نشده بازی وارد بازیکن عنوان به موفق میتواند آن هزینههای تقبل نتیجه در و حسابرسی انجام بدون دولت تعادل در که میدهد نشان بازی گردد. اقتصادی عوامل از قانونی مالیات اخذ به بازیها نظریه قانونی مالیات حسابرسی هزینه مالیاتی فرار کلیدی: واژههای k.shahbazi@urmia.ac.ir مسئول( )نویسنده ارومیه دانشگاه مدیریت و اقتصاد دانشکده اقتصاد دانشیار 1. y.brumand@yahoo.com ارومیه دانشگاه اقتصاد دکترای دانشجوی 2. ebrahim.rezaei@gmail.com سمت سازمان انسانی علوم توسعه و تحقیق پژوهشکده علمی هیات عضو 3.

2 60 1 -مقدمه 1395 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه بهطوریکه است شده گذاشته دولت عهده به اقتصاد علم شکلگیری اوایل همان از عمومی کاالهای تولید آنکه بهدلیل کاالها این میکند. معرفی عمومی کاالهای تولید را دولت عمده وظیفه سه از یکی اسمیت آدام زیادی سودآوری قابلیت نمود اجرا آنها مورد در را تفکیکپذیری اصل گاها و رقابتپذیری اصل نمیتوان جامعه برای کاالها این که اهمیتی بهدلیل همچنین شد. نخواهند تولید خصوصی بخش توسط لذا و نداشته باعث بیانشده اصل دو مصداق عدم و عمومی کاالهای پایین سودآوری خاصیت شوند. تولید بایستی دارند دولت باشد. کاالها این فروش از ناشی درآمد به دوختن چشم از غیر راههایی بهدنبال دولت که است شده هزینههای و نموده کسب درآمد خود برای آنها از استفاده با میتواند که دارد اختیار در ابزارهایی و قدرت مرکزی بانک از استقراض قرضه اوراق فروش مالیات به میتوان ابزارها این جمله از نماید. تأمین را خود 1391(. )برومند نمود اشاره... و مانند طبیعی منابع صادرات طریق از مالیاتی درآمدهای بر عالوه دولت ایران مانند کشورها برخی در لیکن میباشد آسان بسیار دولت برای راه این از درآمد کسب اگرچه میکند. درآمد کسب نیز گاز و نفت از ناشی درآمدهای بینالمللی نوسانات و بحرانها وجود دلیل به طرف یک از دارد. پی در نیز تبعاتی طرف از میگردد. توسعهای و بودجه اهداف به دستیابی از مانع و شده مواجه نوسان با گاز و نفت صادرات و راه باید بلکه شوند کشور جاری امور صرف نباید نفتی درآمدهای که است این بر نظر اتفاق امروزه دیگر دولت که است شده باعث موضوع دو این سازند. هموار عمرانی هزینههای تأمین طریق از را توسعه مسیر بیافتد. مالیات یعنی درآمد تأمین دیگر راه اصالح و تقویت فکر به هک میآید شمار به دولت مخارج تأمین منبع باثباتترین و مطمئنترین حال عین در و مهمترین مالیات در آن افزایش و رکود زمان در مالیاتی نرخهای کاهش آید. کار به نیز سیاستی ابزار یک عنوان به میتواند در تصمیمگیری و سیاستگذاری لذا شد. خواهد زمان طول در کالن اقتصاد اوضاع تثبیت باعث رونق زمان طرف از است. برخوردار قابلمالحظهای اهمیت از اقتصادی شرایط و موقعیت به بسته مالیات نرخ مورد به باید مالیات اخذ لذا کند. اخذ مالیات آنکه جز ندارد چارهای خود هزینههای تأمین جهت دولت دیگر دهد. پوشش نیز را دولت هزینههای بلکه نشود رکود ایجاد باعث نهتنها که باشد گونهای در دارند. مالیات پرداخت از فرار به تمایل اقتصادی عوامل برخی هم باز باشد که هم هرقدر مالیات نرخ دولت به مالیات عنوان به را ممکن وجه کمترین دارند تمایل سود و مطلوبیت افزایش راستای در افراد واقع این از ناشی منافع با مقایسه در مالیاتی فرار برای شده گرفته درنظر جریمههای اگر حال نمایند. پرداخت

3 کنترل فرار مالیاتی بدون انجام حسابرسی با استفاده از نظریه بازی ها 61 اقدام کمتر باشد افراد از پرداخت مالیات اجتناب ورزیده و در مقابل اگر جریمهها بیش از منافع باشد افراد انگیزه کمتری برای فرار مالیاتی خواهند داشت )آلینگهام و ساندمو 1985(. انجام حسابرسی جهت کشف تقلب و فرار مالیاتی برای دولت هزینهبر است. از آنجا که نظارت بر تمامی مؤدیان مالیاتی امری بسیار پرهزینه و تقریبا غیرممکن است بهتر آن است که برای کسب اطالعات از درآمدهای افراد )آنچنانکه امروزه در بیشتر کشورهای جهان از آن استفاده میشود( روش خوداظهاری به کار گرفته شود. این روش اکثرا در کشورهای دارای نظام مالیاتی پیشرفته مورد استفاده قرار میگیرد و تنها درصد کوچکی از گزارشهای مالیاتی حسابرسی میشوند. نکتهای که باید به آن اشاره نمود این است که در این روش بهدلیل وجود اطالعات نامتقارن میان مؤدی و دولت فرار مالیاتی افزایش و بنابراین درآمدهای دولت کاهش مییابد. با این اوصاف یک بازی میان دولت و مؤدی شکل میگیرد که استراتژیهای دولت به صورت حسابرسی و عدم حسابرسی و استراتژیهای مؤدی بهصورت اظهار درآمد واقعی و اظهار درآمد پایینتر از درآمد واقعی تعریف میشوند. در مقاله کورچن )1992( استراتژی دوم برای مؤدی درآمد صفر درنظر گرفته شده در حالیکه در مقاله عبدلی و همکاران )1394( این شاخص مقادیری باالتر از صفر و پایینتر از درآمد واقعی را دربر میگیرد. این مقاله نیز با تحلیلی مشابه مقاله عبدلی و همکاران به حل بازی میان دولت و مؤدی میپردازد. البته موضوع اصلی مقاله حاضر در ادامه این مطلب شکل میگیرد که در آن با استفاده از نظریه بازیها راهکاری برای نحوه اخذ مالیات از مؤدیان بدون انجام حسابرسی ارائه میگردد. در واقع سوالی که در این تحقیق مطرح میشود این است که آیا دولت میتواند بدون انجام حسابرسی مؤدیان را تشویق به اظهار درآمد واقعی کند در راستای پاسخ به این سوال باید گفت که در صورت وجود یک سری قواعد و مقررات که در بخش تحلیل موضوع به طور مفصل بیان خواهند شد این کار امکانپذیر خواهد بود. لذا هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی یک بازی است که از طریق قواعد تعریف شده در آن بتوان شرایطی را ایجاد نمود که مؤدیان درآمد واقعی خود را اظهار نموده و در عین حال دولت ناگزیر به حسابرسی نباشد. در ادامه و در بخش 2 )مبانی نظری( به ارائه مفاهیم اصلی نظریه بازیها پرداخته میشود. بخش 3 برخی از مطالعات انجام شده در حوزه فرار مالیاتی را با استفاده از نظریه بازیها مرور میکند. تحلیل موضوع در بخش 4 که قسمت اصلی مقاله میباشد ارائه شده و در نهایت بخش 5 به نتیجهگیری میپردازد. 2- مبانی نظری قسمتی از مبانی نظری این تحقیق مربوط به مقاله کورچن )1992( و عبدلی و همکاران )1394( بوده که در

4 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه فرار تحلیل برای استفاده مورد ابزار از مختصری شرح به اینجا در است. شده اشاره آنها به موضوع پیشینه بخش مورد بازیها نظریه طریق از مالیاتی فرار بحث مقاله این در شد بیان قبال که همانطور میشود. پرداخته مالیاتی افراد رفتار آنها در که است موقعیتهایی تحلیل برای ریاضی ابزار یک بازیها نظریه میگیرد. قرار بررسی در است. وابسته یکدیگر تصمیمات به آنها کسبشده سود یا مطلوبیت لذا و گرفته قرار سایرین اقدام تحتتأثیر و خالص استراتژیهای نش تعادل مورد در مختصری توضیح آنها حل نحوه و بازیها بهتر تفهیم برای اینجا 1. میشود ارائه آمد خواهند کار به موضوع تحلیل در که مختلط نش تعادل تعاملگر عوامل از گروهی تعادل( به )دستیابی پیامدهای پیشبینی برای ابزارها از مجموعهای بازیها نظریه و بوده گسترده بسیار تعادل مفهوم 1393(. )شای میگذارد تأثیر یکدیگر عایدی بر آنها حرکت که میباشد بهصورت را تعادل میتوان کل در لیکن است شده مطرح تعادل از مختلفی مفاهیم مختلف بازیهای برای تحلیلشده بازیهای هستند. پاسخ بهترین بیانگر یکدیگر به نسبت که نمود تعریف استراتژیها از مجموعهای خواهند طرح قابل ایستا بازیهای نش تعادل سطح در فقط و نداشته پیچیده تعادلی مفاهیم به نیاز مقاله این در بود. استراتژی ماندن ثابت فرض با که میکند انتخاب را استراتژی آن بازیکن هر خالص استراتژی نش تعادل در نش تعادلی پیامد از یکجانبه انحراف برای انگیزهای بازیکن لذا و سازد حداکثر را بازیکن عایدی حریفان سایر استراتژی هر ازای به آنگاه باشد نش تعادلی پیامد s * s)= *1,s 2* و( داشته وجود بازیکن دو اگر داشت. نخواهد 1992(: )گیبونز داریم 2 و 1 بازیکنان استراتژیهای مجموعه در s 1 و s 2 u 1 (s 1*,s 2* ) u 1 (s 1,s 2* ) و u 2 (s 1*,s 2* ) u 2 (s 1*,s 2 ) تعادل یک حداقل دارای محدود استراتژیهای و بازیکنان تعداد با ایستای بازی هر نش قضیه طبق تعادل باید بازی حل برای لذا و ندارند خالص استراتژی نش تعادل که دارند وجود بازیهایی میباشد. نش روی را احتمال توزیع یک بازیکن هر مختلط استراتژیهای حالت در آورد. بدست را مختلط استراتژی نش میگیرد. صورت خالص استراتژیهای روی تصادفیسازی یک لذا و گرفته درنظر خود خالص استراتژیهای سه زیر در است. شده نوشته موضوع این به عالقهمندان برای بازی نظریه توضیح برای مختلف سطوح در متعددی کتابهای 1. میگردد: پیشنهاد پیشرفته و میانه مقدماتی سطح سه در ترتیب به خصوص این در مطالعه برای مهم بسیار منبع Dixit, A & Skeath, S (2004). Games of Strategy, Norton & Company, 2nd Ed. Gibbons, R. (1992), Game Theory for Applied Economists, Princeton University Press. Fudenburg, D. &Tirole, J. (1991), Game Theory, MIT.

5 63 ها بازی نظریه از استفاده با حسابرسی انجام بدون مالیاتی فرار کنترل Downloaded from taxjournal.ir at 8: on Friday August 17th 2018 خود خالص استراتژیهای مجموعه از تصادفی بهصورت را استراتژی یک زمانی بازیکن یک که است طبیعی پیدا برای میتوان اینرو از باشد. برابر هم با وی استراتژیهای از هرکدام انتظاری عایدی که میکند انتخاب مساوی را آنها و آورده بدست خالص استراتژی هر ازای به را موردنظر بازیکن انتظاری عایدی نش تعادل کردن 1393(. )شای نمود مشخص را بازیکن احتمال توزیع آمده بدست معادالت حل از تا داده قرار هم بازیکنان اگر B. و A از عبارتند بازیکنان خالص استراتژیهای بگیرید. نظر در را )1( جدول انتزاعی بازی نمایند. تعریف را احتمال توزیع خود خالص استراتژیهای باید باشند داشته مختلط استراتژی انتخاب به تمایل انتزاعی بازی یک در مختلط استراتژی )1(- جدول 2 بازیکن A B A 0,0 0,-1 1 بازیکن B 1,0-1,3 محقق های یافته منبع: β یافتن برای نماید. انتخاب را B استراتژی 1 β احتمال با و A استراتژی β احتمال با 1 بازیکن کنید فرض داریم: لذا باشد. یکسان خود خالص استراتژی دو انتخاب از 2 بازیکن انتظاری عایدی باید 2 2 )Eu A =Eu B β(0)+(1-β)(0)=β(-1)+(1-β)(3) نمود. تعیین نیز 2 بازیکن برای میتوان را احتمالی توزیع چنین میآید. بدست 3/4=β معادله این حل از که میان استراتژیک تعامل وجود حاضر مقاله موضوع تحلیل در بازیها نظریه از استفاده دالیل مهمترین از دولت انتخابهای روی مؤدی تصمیم هم و مؤدی انتخابهای روی دولت تصمیم هم واقع در میباشد. عامالن هک محیطی چنین در میباشد. اثرگذار یکدیگر انتخابهای روی نیز مؤدیان تصمیمات همچنین میگذارد. تأثیر میآید. شمار به تحلیلی ابزار بهترین بازیها نظریه دارد وجود طرفین میان استراتژیک تعامالت تحقیق پیشینه 3- مالیاتی درآمدهای به دولت وابستگی همچنین و اقتصادی عامالن رفتار تعیین در مالیات مالحظه قابل اهمیت است. شده اقتصاددانان برای عمومی بخش اقتصاد از مبحث این جذابیت ایجاد باعث خود مخارج تأمین جهت اینجا در که شدهاند نوشته کشور از خارج و داخل در هم متعددی مقاالت مالیات با رابطه در دلیل همین به میکنند( استفاده خود تحلیلهای در بازیها نظریه از آنها عمده )که مطالعات این از کوچکی بخش به فقط میکنیم. اشاره

6 64 داخلی مطالعات 1395 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه )1384( نویدی مقاله به بازیها نظریه از استفاده با ایران در مالیاتی فرار بررسی با رابطه در علمی مطالعه اولین مالیاتی سیستم در فساد و مالیاتی گریز با ارتباط در را ریاضی بازیهای نظریه خود مقاله در وی میگردد. باز بازرس و مالیاتدهنده )دولت( مالیاتگیرنده بازیکن سه دارای مدل این است. داده قرار بررسی و تحلیل مورد استخدام هستند غیرصادق و صادق دسته دو شامل که را مالیاتی بازرسان میتواند مالیاتی کنترل مرکز میباشد. هدف دارد. وجود مالیاتدهندگان با غیرصادق بازرسان تبانی امکان میکند فرض مقاله این همچنین نماید. گرفته شکل دولت هدف تابع و استراتژی منظور بدین که بوده خزانه خالص درآمد ساختن حداکثر مالیاتگیرنده میآید. بدست مدل پارامترهای و بازی طرفین استراتژیهای به نسبت وی بهینه استراتژی نهایت در و شده انجام بازی نظریه از استفاده با مالیاتی فرار تحلیل با رابطه در ایران در اخیرا که دیگری ارزشمند کار داده بسط نیز را کورچن مدل نوعی به که مطالعه این در میشود. مربوط )1394( همکاران و عبدلی به است افزایش و مالیاتی فرار از جلوگیری برای و گرفته قرار بحث مورد مالیاتستانی اجرایی مسائل اهمیت است و شده تعریف خاصی حسابرسی مکانیزم مالیاتی نرخهای افزایش و پایهها گسترش بدون دولت مالیاتی درآمد است آن بیانگر نتایج است. گرفته قرار آزمون مورد میدانی روش با بازیها نظریه تحلیل از آمده بدست نتایج و دولت مالیاتی درآمدهای افزایش مالیاتی فرار کاهش به منجر همتراز مؤدیان مالیاتی گزارش مقایسه که شد. خواهد مالیاتی درآمدهای ثبات و حسابرسی هزینههای کاهش خارجی مطالعات با آنها میباشد. حسابرسی و مالیاتی فرار به مربوط تالشهای اولین جزء )1972( ساندمو و آلینگهام مقاله حاکی تحقیق نتایج میپردازند. پیشرو گزینههای به توجه با مؤدی رفتار توضیح به مالیاتی جریمه نرخ تعریف نرخ افزایش با واقع در دارد. تقلب کشف احتمال و جریمه نرخ با معکوسی وابستگی مالیاتی فرار که است آن از یافته کاهش واقعی درآمد اظهار عدم برای فرد انگیزه تقلب کشف احتمال افزایش همچنین و مالیاتی جریمه میشود. نزدیکتر واقعیت به اظهارشده رقم و مالی تأمین گرفتن درنظر با را )1972( ساندمو و آلینگهام توسط شده مطرح مالیاتی فرار مدل )1985( گاتلیب طبق میدهد. بسط مالیاتی فرار به مربوط جرایم و مالیات از حاصل درآمدهای از استفاده با عمومی کاالهای منجر که است زندانی معمای بازی یک در نش تعادل وجود از حاکی آمده بدست تعادلی پیامد تحقیق نتایج نمیشود. پارتو بهینه ایجاد به برای وی میکند. مدلسازی بازیها نظریه از استفاده با را مؤدی و دولت میان بازی نیز )1992( کورچن

7 65 کنترل فرار مالیاتی بدون انجام حسابرسی با استفاده از نظریه بازی ها Downloaded from taxjournal.ir at 8: on Friday August 17th 2018 دولت دو استراتژی حسابرسی و عدم حسابرسی و برای مؤدی دو استراتژی تقلب و عدم تقلب را تعریف میکند. بازی ایستای تحلیل شده در این مقاله دارای تعادل نش استراتژی مختلط بوده که در آن احتماالت مربوط به حسابرسی و فرار مالیاتی بدست میآیند. کورچن به این نتیجه میرسد که احتمال فرار مالیاتی با هزینه حسابرسی رابطه مستقیم و با جریمه رابطه عکس دارد. ساندمو )2005( خالصهای از برخی موضوعات مطرح شده در کار مشترک خود با آلینگهام در سال 1972 را مرور میکند. وی به تحلیل ایستای مقایسهای مدل اصلی مربوط به رفتار انفرادی عوامل درگیر در امر مالیات پرداخته و از تصمیم در مورد فرار مالیاتی به-عنوان یک انتخاب پورتفلیو نام میبرد. این مقاله همچنین تعلق مالیاتی و مسائل مربوط به تعمیم از تجزیه و تحلیل جزئی به تجزیه و تحلیل کلی را بررسی میکند. مقاله مذکور که یک مقاله مروری به حساب میآید در نهایت موضوعات مربوط به فرمولبندی مدلهای مالیاتستانی بهینه را در حضور فرار مالیاتی مرور میکند. سرکوتی و کوپیر )2016( به بررسی تعامل میان بنگاههای آالینده مأموران مالیاتی و سیاستگذاران در یک فضای فاسد میپردازند. جهت تحلیل اثرات این تعامل روی سیاست محیط زیست از یک مدل نظریه بازیها با اطالعات ناقص استفاده میگردد. در این مقاله بیان میشود که دولت میتواند سیاستهای محیط زیست خود را از طریق اتخاذ دو استراتژی دنبال نماید: 1( افزایش نظارت بر پرداخت مالیات و کاهش فرار مالیاتی و در نتیجه افزایش درآمدهای مالیاتی که با عنوان کانال انگیزشی از آن یاد میشود و 2( افزایش تعهد بنگاه به انجام فعالیتهایی که باعث آلودگی کمتر شوند که از آن بهعنوان کانال تمکین نام برده میشود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در یک کشور با سطح انگیزه باال )پایین( کانال انگیزشی )تمکین( کاراتر از کانال تمکین است. بیشتر مطالعات انجام شده در داخل و خارج کشور دولت را بهعنوان یک بازیکن وارد بازی نموده و عمدتا استراتژیهای وی را نظارت )یا حسابرسی( و عدم نظارت )یا عدم حسابرسی( تعریف کرده و به تحلیل نتایج میپردازند. لیکن موضوع جدیدی که مقاله حاضر وارد ادبیات موضوع میکند این است که دولت به جای ورود به بازی بهعنوان یک بازیکن فقط یک سری قواعد تعریف نموده و اجازه میدهد که مؤدیان با یکدیگر وارد بازی شوند. بنابراین وجه تمایز اصلی این تحقیق با تحقیقات مشابه )که نوآوری تحقیق نیز به شمار میرود( انجام بازی میان مؤدیان و عدم تعریف نقش بازیکن برای دولت است. این موضوع باعث میشود که دولت بدون انجام حسابرسی و لذا بدون تقبل هزینههای حسابرسی موفق به اخذ مالیات قانونی شود. 4- تحلیل موضوع در این بخش به دو موضوع مهم پرداخته شده است. موضوع اول به مرور مسئله فرار مالیاتی و واکنش دولت

8 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه گرفته قرار بحث مورد )1394( همکاران و عبدلی و )1992( کورچن مقاالت در که یافته اختصاص آن به نسبت حسابرسی هزینههای حذف درخصوص سیاستی راهکار یک ارائه به مقاله( اصلی )موضوع دوم موضوع است. وارد دولت اول حالت برخالف اینجا در میپردازد. دولت توسط مؤدیان میان بازی یک ایجاد طریق از دولت میدهد. قرار تأثیر تحت را ممکن پیامدهای بازی بر شرایطی اعمال با فقط و نشده بازی مؤدی و دولت میان بازی استراتژی دو دارای بازیکن هر آن در که بگیرید درنظر را )TP( مؤدی و )G( دولت میان دونفره بازی یک استراتژیهای و )FA( غیرواقعی درآمد اظهار و )TR( واقعی درآمد اظهار صورت به مؤدی استراتژیهای میباشد. میشوند. تعریف )U( حسابرسی عدم و )A( حسابرسی شکل به نیز دولت برابر درآمد بر مالیات نرخ باشد که قدر هر اظهارشده درآمد میشود: تشریح صورت این به بازی قواعد اگر و ty r با برابر دولت مالیاتی درآمد نماید اعالم را خود y( r ( واقعی درآمد شخص اگر لذا بود. خواهد t با چون که است واضح بود. خواهد ty f معادل دولت مالیاتی درآمد نماید اعالم را خود y( f ( غیرواقعی درآمد است. برقرار نیز ty r >ty f رابطه میباشد y r >y f انجام حسابرسی اگر کند. حسابرسی به اقدام حریف بازیکن راستیآزمایی راستای در میتواند دولت حسابرسی انجام دیگر طرف از است. بوده دروغگو یا راستگو مؤدی که میشود مشخص قطع طور به شود خود درآمد اظهار در مؤدی شود مشخص اگر میدهیم. نشان c با آنرا که میباشد هزینه دارای دولت برای متناسب را جریمه تابع )1992( کورچن همانند میشود. اخذ وی از X میزان به جریمهای نبوده صادق مالیاتی فرار جریمه نرخ x که X=xt(y r -y f ) میکنیم فرض یعنی میگیریم. درنظر مالیاتی فرار میزان با بود خواهد t(y r -y f ) با برابر کشف از پس دولت برای شده پنهان درآمد به مربوط مالیات همچنین میباشد. باید برسد بنظر عقالیی دارد( هزینه دولت برای واحد c )که دولت توسط حسابرسی انجام آنکه برای لذا و انجام عدم به نسبت بیشتری هزینه دولت برای تخلف کشف اینصورت غیر در زیرا باشد. t(y r -y f )(1+x)>c اظهار مؤدی و شود انجام حسابرسی اگر داشت. نخواهد حسابرسی برای انگیزهای دولت لذا و دارد حسابرسی باید نیز X میزان به جریمهای بلکه میشود دریافت مالیات وی از واقعی درآمد براساس نهتنها باشد کرده خلف بود. خواهد ریسک با همراه مؤدی برای واقعی درآمد اظهار عدم استراتژی انتخاب لذا بپردازد. ممکن پیامد چهار کل در لذا میباشند استراتژی دو دارای دو هر که دارند وجود بازیکن دو چون بازی این در میشوند: تفسیر ذیل شرح به که میباشد متصور آن برای دولت و واقعی( درآمد )اظهار راستگویی استراتژی مؤدی که است حالتی بیانگر پیامد این :)TR,A( پیامد 1(

9 کنترل فرار مالیاتی بدون انجام حسابرسی با استفاده از نظریه بازی ها 67 ty r c- و عایدی دولت برابر با y r استراتژی حسابرسی را انتخاب میکند. عایدی مؤدی در اینحالت برابر با میباشد. 2( پیامد :)TR,U( این پیامد حالتی را نشان میدهد که مؤدی اقدام به اظهار درآمد واقعی نموده و دولت y r و عایدی دولت نیز از حسابرسی صرفنظر میکند. عایدی مؤدی در اینحالت )همانند حالت 1( برابر با ty r میباشد. برابر با 3( پیامد :)FA,A( این پیامد بیانگر حالتی است که مؤدی درآمد واقعی خود را اعالم نکرده و دولت اقدام به حسابرسی میکند. عایدی مؤدی در اینحالت برابر با ty r میباشد. -c+x و عایدی دولت برابر با y r -X 4( پیامد :)FA,U( این پیامد بیانگر حالتی است که مؤدی استراتژی فرار مالیاتی )عدم اظهار درآمد واقعی( و y r و عایدی دولت برابر -ty f دولت استراتژی عدم حسابرسی را برمیگزیند. عایدی مؤدی در اینحالت برابر با ty f میباشد. با با تبیین قواعد بازی فرم استراتژیک بازی را میتوان بهصورت زیر نوشت. )1 مجموعه بازیکنان G} N={TP, S TP 2( مجموعه استراتژیها و پیامدهای بازی ={TR,FA} S G ={A,U} S=S TP S G ={(TR,A),(TR,U),(FA,A),(FA,U)} 3( عایدی بازیکنان u TP (TR,A)=y r u G (TR,A)=ty r -c u TP (TR,U)=y r u G (TR,U)=ty r

10 1395 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه u TP (FA,A)=y r -X u G (FA,A)=ty r -c+x 68 u TP (FA,U)=y r -ty f u G (FA,U)=ty f نمود: خالصه زیر ماتریسی شکل در میتوان را فوق استراتژیک فرم مؤدی و دولت میان بازی ماتریس )2(- جدول Downloaded from taxjournal.ir at 8: on Friday August 17th 2018 G A U TP TR y r,ty r -c y r,ty r TP y r -X,ty r -c+x y r -ty f,ty f محقق یافتههای منبع: G بازیکن عایدی بیانگر راست سمت اعداد و TP بازیکن عایدی بیانگر سلول هر چپ سمت اعداد که میباشند. نش تعادل در است. نش تعادل دارد وجود بازیها نظریه در تعادل مورد در که مفهومی مهمترین بهعبارت باشد. حریفان سایر استراتژیهای به پاسخ بهترین که میکنند انتخاب را استراتژی آن بازیکنان آن از بازیکن انحراف هرگونه انتخابی استراتژی به بازیکنان سایر پایبندی فرض با تعادل در دیگر یکجانبه انحراف که میدهد نشان را پیامدی نش تعادل لذا شد. ویخواهد عایدی کاهش باعث استراتژی میرویم. مؤدی دولت- بازی نش تعادل سراغ به تعریف این با نمیباشد. بازیکنان از یک هیچ نفع به آن از تمایل G بازیکن TR استراتژی به TP بازیکن پایبندی فرض با زیرا نیست نش تعادل )TR,A( پیامد میباشد. ty r >ty r c- چون دارد. U استراتژی سمت به انحراف به تمایل TP بازیکن U استراتژی به G بازیکن پایبندی فرض با زیرا نیست نش تعادل نیز )TR,U( پیامد y r <y r -ty f لذا و بوده ty r >ty f که است این موضوع این دلیل دارد. FA استراتژی سمت به انحراف به میباشد. G بازیکن اگر زیرا نمیباشد. نش تعادل نیز پیامد این که میشویم متوجه )FA,A( پیامد بررسی با مییابد افزایش TR استراتژی سمت به انحراف با TP بازیکن عایدی بماند پایبند A استراتژی به.)y r -X<y r ( بازیکن پایبندی فرض با زیرا نمیباشد نش تعادل بیانگر نیز )FA,U( پیامد که نمود اذعان باید نهایت در عقالیی فرض طبق چون دارد. A استراتژی سمت به انحراف به تمایل G بازیکن FA استراتژی به TP.)ty r >ty f که شود )دقت بود خواهد ty r -c+x>ty f لذا و بوده 0>x-c گرفتیم قبال که

11 کنترل فرار مالیاتی بدون انجام حسابرسی با استفاده از نظریه بازی ها 69 با این اوصاف نتیجه میگیریم که بازی مذکور دارای تعادل نش استراتژی خالص نمیباشد. این نتیجه توسط عبدلی و همکاران )1394( نیز تأیید میشود. اما طبق قضیه نش که بیان میکند هر بازی با تعداد بازیکنان و استراتژیهای محدود حداقل یک تعادل نش دارد میتوان تعادل نش بازی فوق را در استراتژیهای مختلط جستجو کرد. با فرض آنکه دولت با احتمال θ اقدام به حسابرسی میکند مؤدی در صورتی بین اظهار و عدم اظهار درآمد واقعی بیتفاوت میشود که پیامد انتظاری ناشی از انتخاب این دو استراتژی با یکدیگر برابر باشد. لذا میتوان نوشت: TP TP )EU TR =EU FA (1-t) y r =θ[(1-t) y r -X]+(1-θ)(y r -ty f ) با حل این معادله برای θ احتمال انجام حسابرسی توسط دولت بهصورت زیر بدست میآید: 1 θ= 1 +χ )1( طبق رابطه )1( احتمال انجام حسابرسی با نرخ جریمه رابطه عکس دارد. دلیل این موضوع با استخراج احتمال فرار مالیاتی روشنتر میشود. با این فرض که مؤدی با احتمال β اقدام به فرار مالیاتی )عدم اظهار درآمد واقعی( میکند حالت بیتفاوتی دولت در انتخاب دو استراتژی خود را میتوان به صورت زیر نوشت: با حل معادله فوق برای β احتمال فرار مالیاتی عبارت است از: G G A = U β( r + ) + ( β)( r ) ( ty ) ( 1 )( ty ) EU EU ty c x 1 ty c =β + β f c β= t y y 1 ( )( +χ) r f r )2( بر اساس رابطه )2( احتمال فرار مالیاتی با هزینه حسابرسی رابطه مستقیم دارد. یعنی با افزایش هزینه حسابرسی انگیزه دولت برای انجام حسابرسی کاهش یافته و لذا انگیزه مؤدی برای فرار مالیاتی بیشتر میشود. از دیگر نتایج قابل توجه حاصله از رابطه )2( وجود رابطه معکوس میان احتمال فرار مالیاتی و نرخ مالیات و نرخ جریمه میباشد. بدیهی است که هرچقدر نرخ جریمه بیشتر باشد انگیزه برای فرار مالیات کمتر خواهد بود. این موضوع همچنین میتواند رابطه معکوس میان نرخ جریمه و احتمال حسابرسی )رابطه 1( را

12 70 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 توجیه کند. در واقع هرچه نرخ جریمه افزایش یابد احتمال فرار مالیاتی کمتر بوده و دولت نیز با علم به این موضوع )بدلیل تعامل استراتژیک میان دولت و مؤدی( انگیزه کمتری برای انجام حسابرسی خواهد داست. اما دلیل وجود رابطه منفی میان نرخ مالیات و فرار مالیاتی را میتوان بهصورت شهودی بیان کرد. در واقع این رابطه نیز به تعامل استراتژیک بازیکنان برمیگردد. وقتی نرخ مالیات باالست انگیزه دولت برای انجام حسابرسی بیشتر بوده و مؤدی با علم به این موضوع انگیزه کمتری برای فرار مالیاتی خواهد داشت. حال باید دید که با این استراتژیهای مختلط چه عوایدی نصیب بازیکنان میشود. عایدی انتظاری دولت و مؤدی به ترتیب بهصورت زیر محاسبه میشوند: G =βθ( r + ) +β( θ )( f ) + ( β) θ( r ) ( 1 )( 1 )( ty ) EU ty c X 1 ty 1 ty c + β θ r ( 1 t) yr X ( )( ) ( ) ( ) = βθ + β θ + β (4( TP EU 1 yr tyf 1 1 t yr (3( با جایگذاری مقادیر تعادلی θ و β از روابط )1( و )2( در روابط )3( و )4( عواید انتظاری بازیکنان در تعادل نش استراتژیهای مختلط بدست میآیند )عبدلی و همکاران 1394(: G c EU = tyr 1 )5( +χ = ( ) )6( TP EU 1 t y r همانطور که از قبل مشخص بود عایدی انتظاری دولت با نرخ مالیات درآمد واقعی فرد و نرخ جریمه رابطه مستقیم و با هزینه حسابرسی رابطه معکوس دارد. عایدی انتظاری مؤدی نیز با نرخ مالیات رابطه عکس دارد. در تعادل آنچه نصیب دولت میشود عبارت است از درآمد مالیاتی ناشی از اظهار درآمد واقعی فرد منهای حاصل ضرب احتمال انجام حسابرسی در هزینه آن. عایدی انتظاری تعادلی مؤدی نیز عبارت است از درآمد واقعی وی منهای مالیات پرداختی براساس درآمد واقعی. بازی میان مؤدیان تا به حال فرض کردیم تنها یک مؤدی مالیاتی وجود دارد که دولت میتواند از وی مالیات اخذ کند. آنچه تاکنون بحث و بررسی شد قسمتی از نتایج حاصله توسط عبدلی و همکاران )1394( بود. این قسمت که

13 71 ها بازی نظریه از استفاده با حسابرسی انجام بدون مالیاتی فرار کنترل درآمد )براساس قانونی مالیات دریافت برای تضمینی راهکار یک میآید شمار به تحقیق اصلی نوآوری بیان زیر بهصورت را بازی قواعد میکند. ارائه حسابرسی هزینههای انجام بدون دولت توسط واقعی( میکنیم. آنها درآمد بودن یکسان به دولت میباشند. یکسانی درآمد دارای که دارند وجود مؤدی دو کنید فرض موقعیت یک در طالفروش دو از کنید فرض مثال بهعنوان است. بیخبر درآمد مقدار از لیکن است واقف دو این بین بازار تقاضای یکسان قیمتهای با شود فرض اگر بگیرد. مالیات میخواهد مشابه مکانی لیکن دارد. آگاهی وضعیت این از دولت و بوده یکسان آنها درآمد میشود تقسیم یکسان نسبت به فروشنده ندارد آگاهی افراد واقعی درآمد از دولت که آنجا از میباشد. چقدر آنها فروش میزان و بازار تقاضای نمیداند فرض نمایند. اظهار جداگانه بهطور را خود واقعی درآمد هرکدام که میگذارد آنها اختیار در را امکان این گرفتن ندارند. اطالع یکدیگر شده اظهار درآمد از افراد این که است این میگیریم درنظر اینجا در که مهمی میشوند. ایستا بازی یک وارد شخص دو این که است آن معنای به فرض این اگر الف( میکند: اعالم را زیر مالیاتی قاعده دولت )1,2=i(. باشد i مؤدی اظهارشده درآمد y i کنید فرض مؤدی که میگذارد این بر را فرض دولت آنگاه y( i <y j )یعنی نماید اظهار j مؤدی از کمتری درآمد i مؤدی i مؤدی از و داده مالیاتی تخفیف ε j مقدار j مؤدی به حالت این در لذا میگوید. راست j مؤدی و دروغ i میشود قانع دولت باشد y i =y j اگر ب( میکند. دریافت واقعی( درآمد بر مالیات بر )عالوه جریمه ε i مقدار گسسته فرض با میشود. اخذ مالیات آنها از اظهارشده درآمد برحسب لذا و گفته راست مؤدی هردو که : داد نشان زیر بهصورت میتوان درآمدی رقم 6 برای را بازی ماتریسی شکل اظهارشده درآمد بودن مؤدیان میان بازی ماتریس )3(- جدول TP 2 y y y y6 1 y 2 y y 1 T 1,T 1 T 2 +ε 2,T 2 -ε 2 T 3 +ε 3,T 3 -ε 3 T 4 +ε 4,T 4 -ε 4 T 5 +ε 5,T 5 -ε 5 T 6 +ε 6,T 6 -ε 6 T6 y T +ε6,t6-ε6 2 T 2 -ε 2,T 2 +ε 2 T 2,T 2 T 3 +ε 3,T 3 -ε 3 T 4 +ε 4,T 4 -ε 4 5 +ε 5,T 5 ε 5 T6 TP 1 y T +ε6,t6 -ε6 3 T 3 -ε 3,T 3 +ε 3 T 3 -ε 3 T 3 +ε 3 T 3,T 3 T 4 +ε 4,T 4 -ε 4 5 +ε 5,T 5 -ε 5 T6 y 4 T 4 -ε 4,T 4 +ε 4 T 4 -ε 4,T 4 +ε 4 T 4 -ε 4,T 4 +ε 4 T 4,T 4 T 5 +ε 5,T 5 - ε 5 +ε6,t6-ε6 T 5 -ε 5,T 5 +ε 5 T 5 -ε 5,T 5 +ε 5 T 5 -ε 5,T 5 + ε 5 T 5 -ε 5,T 5 +ε 5 T 5,T 5 T6 +ε6,t6-ε6 y 6 T 6 -ε 6,T 6 +ε 6 T 6 -ε 6,T 6 + ε 6 T 6 -ε 6,T 6 + ε 6 T 6 -ε 6,T 6 +ε 6 y 5 T6,T6 T 6 -ε 6,T 6 +ε 6 محقق های یافته منبع:

14 72 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 T i بیانگر میزان مالیات پرداختی توسط مؤدی i بر اساس درآمد واقعی وی است. ارقام در ماتریس فوق داخل ماتریس همانند توابع زیان تفسیر میشوند و لذا بازیکنان سعی در حداقل نمودن آنها دارند. برای واقعیتر شدن بازی و ایجاد انگیزه برای مؤدیان جهت اظهار درآمد واقعی فرض میشود تخفیف مالیاتی )که جریمه طرف مقابل نیز به حساب میآید( بزرگتر از عایدی فرد از فرار مالیاتی است. مثال اگر عایدی فرد از عدم اظهار درآمد واقعی برابر با نرخ مالیات ضربدر اختالف درآمد اظهارشده دو بازیکن باشد آنگاه داریم: t(y j -y i )<ε j )7( ε j تخفیف مالیاتی در صورت اظهار درآمد بیشتر )با فرض متقلب y i و y j درآمد اظهارشده بزرگتر از که بودن رقیب( است. برای ایجاد انگیزه بیشتر جهت اعالم درآمد بیشتر توسط مؤدی میتوان تخفیف مالیاتی را بهعنوان تابعی خطی از درآمد اظهار شده به-صورت ε=βt درنظر گرفت. t نیز نرخ مالیات میباشد. با فرض آنکه درآمد مالیاتی T یک تابع درجه اول از درآمد و بدون عرض از مبداء باشد )یعنی )T=ty آنگاه T j را برای هرکدام از بازیکنان در صورت تقلب حریف به شکل زیر بدست آورد: میتوان مقدار T j =T i +t(y j -y i ( )8( با استفاده از )7( و )8( میتوان به روابط زیر رسید: T j -ε j <T i )9( T j -ε j >T i )10( برای حل بازی به یک رابطه دیگر نیاز داریم. از آنجا که هرقدر درآمد اظهارشده باالتر باشد مالیات اخذ شده با توجه به رابطه T=ty بزرگتر خواهد بود لذا میتوان استنباط نمود: T j >T i )11( با ضرب جمله )β-1( در طرفین رابطه )11( بدست میآید: )1-β) T j >(1-β) T i T j -βt j >T i -βt i )12(

15 73 کنترل فرار مالیاتی بدون انجام حسابرسی با استفاده از نظریه بازی ها که با توجه به تعریف مقدار تخفیف مالیاتی به صورت ε=βt داریم: T j -ε j >T i -ε i )13( Downloaded from taxjournal.ir at 8: on Friday August 17th 2018 حال با این تفاسیر به سراغ حل بازی میرویم. برخالف بازی دولت و مؤدی در شکل )1( بازی میان مؤدیان که در شکل )2( نشان داده شده است دارای تعادل نش استراتژی خالص است. این تعادل نش که y( 6 روی میدهد به کمک روابط )9( )10( و )13( بدست آمده است. در تعادل هردو مؤدی,y 6 در پیامد ( اقدام به اظهار درآمد واقعی خود میکنند. این بازی یک بازی معمای مسافر است. تعادل نش این بازی بهترین حالت ممکن برای دولت میباشد. یعنی دولت بدون انجام حسابرسی و تقبل هیچ هزینهای و فقط با اعمال یک سری قواعد بازدارنده به بیشترین عایدی ممکن که همان درآمد مالیاتی قانونی است دست مییابد. با قاعده پاداش- جریمه در واقع مؤدیان تمام تالش خود را به کار میگیرند که مشمول پاداش شوند تا جریمه و یا اینکه حداقل مشمول جریمه نشوند. لذا حداکثر درآمدی را که از بین گزینههای موجود وجود دارد و برابر با درآمد واقعی آنهاست انتخاب میکنند. از اینرو انتخاب این درآمد بهترین پاسخ به درآمد انتخابی حریف میباشد. y( i به ازای i 6 بهتر از پیامد تعادلی بازی برای هردو بازیکن,y i واضح است که هر یک از پیامدهای ( میباشد لیکن چون بازیکنان از انتخاب یکدیگر اطالع نداشته و امکان تبانی نیز بین آنها وجود ندارد لذا تعامل استراتژیک بین آنها باعث میشود که باالترین سطح درآمد را اظهار کنند. نکتهای که در نهایت باید به آن توجه نمود این است که تعادل بدست آمده یک نقطه بهینه پارتویی نمیباشد. اگر تغییرات در رفاه اجتماعی را بهصورت تغییر در درآمد مالیاتی دولت و تغییر در منافع کسب شده از فرار مالیاتی برای مؤدیان تعریف نماییم در اینصورت مشاهده میکنیم که در تعادل تغییر در درآمد 2ty 6 بوده که دقیقا برابر با مجموع مالیات پرداختی مؤدیان میباشد. لذا در تعادل مالیاتی دولت برابر با y( i به ازای i 6 تغییر در رفاه اجتماعی,y i تغییرات رفاه اجتماعی برابر با صفر است. در مقابل در پیامد ( برابر است با: W=2ty i +2t(y 6 -y i )=2ty 6 >0 )14( y( i به ازای 6 i نسبت به پیامد تعادلی برتری پارتویی دارند. البته در این,y i لذا هر کدام از پیامدهای ( تحلیل چون اهمیت درآمدهای مالیاتی در بقای دولت و تأمین مخارج دولتی درنظر گرفته نشده است این نتیجه حاصل میشود. مثال اگر موضوع کاالهای عمومی را که میزان ارائه آنها رابطه مستقیمی با درآمدهای

16 74 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 مالیاتی داشته باشد 1 وارد بحث نماییم نتایج متفاوتی بدست میآید. 5- جمعبندی و خالصه نتایج دولت جهت انجام هزینههای خود در راستای تأمین امنیت برقراری نظم و تولید کاالهای عمومی نیاز به درآمد دارد. مهمترین منبع تأمین مخارج دولت مالیات میباشد. لذا دولت حداکثر تالش خود را میکند تا از طریق ظرفیتهای قانونی موجود اقدام به اخذ مالیات نماید. هرچه درآمدهای مالیاتی بیشتر باشد دولت میتواند در انجام وظایف خود موفقتر عمل نموده و رفاه بیشتری برای جامعه به همراه آورد. اخذ مالیات قانونی برای دولت هزینهبر است. گردآوری اطالعات اقتصادی تمام عوامل اقتصادی امری پرهزینه و زمانبر میباشد. لذا دولت اعالم درآمدهای عوامل را به عهده خود اشخاص نهاده است. در این میان ممکن است برخی از عوامل اقتصادی اقدام به اظهار درآمد واقعی خود نکنند. به همین منظور دولت در کنار دادن اختیار به مؤدیان جهت اظهار درآمد واقعی جهت جلوگیری از فرار مالیاتی اقدام به نظارت و حسابرسی میکند. اما انجام حسابرسی برای دولت دربردارنده هزینه است. مؤدی مالیاتی نیز با علم به این موضوع و آگاهی یافتن از انگیزه دولت جهت حسابرسی تصمیم به اظهار درآمد واقعی یا درآمدی کمتر میکند. لذا بر اساس این تعامالت استراتژیک یک بازی میان دولت و مؤدی شکل میگیرد. این مقاله با استفاده از بازی مطرح شده توسط کورچن و تعمیم یافته توسط عبدلی و همکاران به طرح نوعی دیگر از بازی مالیاتی پرداخته است. بازی اول به تعامل استراتژیک میان دولت و مؤدی در حالت ایستا میپردازد. بازی میان این دو دارای تعادل نش استراتژی مختلط بوده که در آن احتمال انجام حسابرسی و همچنین احتمال فرار مالیاتی مؤدی بدست میآید. احتمال انجام حسابرسی رابطه معکوس با نرخ جریمه فرار مالیاتی دارد و توجیه شهودی آن نیز این است که با افزایش نرخ جریمه احتمال فرار مالیاتی کاهش یافته و دولت با علم به این موضوع نظارت خود را کاهش میدهد. از سوی دیگر نتایج حاصل از حل بازی نشان میدهد که احتمال فرار مالیاتی عالوه بر نرخ جریمه به هزینه حسابرسی نیز بستگی دارد. بهطوری که با افزایش هزینههای حسابرسی دولت فرار مالیاتی افزایش مییابد. این موضوع را نیز به این صورت میتوان توجیه نمود که با افزایش هزینه حسابرسی دولت میزان حسابرسی را کاهش داده و مؤدی با علم به این موضوع انگیزه بیشتری برای فرار مالیاتی پیدا میکند. بازی دوم که نوآوری تحقیق به شمار میآید راهحلی جهت حذف هزینه حسابرسی و اخذ مالیات قانونی ارائه میکند. در واقع این راهکار نهتنها باعث میشود که دولت اقدام به حسابرسی نکند )و درنتیجه هزینهای از این بابت متحمل نشود( بلکه منجر به اظهار درآمد واقعی توسط مؤدی میگردد. راهحل ارائه 1. این موضوع توسط گاتلیب )1985( مورد بحث قرار گرفته است.

17 کنترل فرار مالیاتی بدون انجام حسابرسی با استفاده از نظریه بازی ها 75 شده در قالب یک بازی کامال متفاوت با بازی اول تشریح میشود. در واقع در بازی جدید دولت بهعنوان بازیکن مطرح نشده و فقط یک سری قواعد و مقررات وضع میکند. بازی مذکور میان دو مؤدی با سطح درآمد یکسان )که دولت از یکسان بودن درآمد آنها اطالع داشته اما از مقدار آن بیخبر است( طرح میگردد. با توجه به قواعدی که برای بازی تعریف میشود تعادل نش استراتژی خالص بدست آمده از بازی را نشان میدهد که هردو بازیکن اقدام به اظهار درآمد واقعی خود میکنند. بنابراین دولت بدون انجام هزینه حسابرسی و فقط از طریق وضع مقررات شرایطی ایجاد میکند که با استفاده از آن بتواند تمام مالیات قانونی موجود را اخذ نماید. بدلیل اینکه بازی مذکور میان دو مؤدی دارای سطح درآمد یکسان انجام میشود که دولت از یکسان بودن درآمد آنها اطالع داشته اما از مقدار آن بیخبر است لذا مدل و بحث ارائه شده در مقاله حاضر از منظر نظری مطرح شده است و برای کاربردی شدن آن پیشنهاد می شود از شیوه شبیهسازی استفاده شود. بدین ترتیب که تعدادی افراد از اصناف مختلف )دو نفر از هر صنف که در محله یکسانی فعالیت میکنند( را انتخاب نموده و به هر فرد گفته میشود که گزارش وی با گزارش فرد دیگری در همان صنف مقایسه شده و هرکدام که رقم کمتری گزارش داده باشد مشمول جریمه خواهد بود اما اگر رقم یکسانی گزارش دهند جریمه نخواهند شد و بدین صورت شرایط بازی برای هرکدام از افراد بهطور جداگانه تشریح میشود بهطوریکه هر فرد هیچ اطالعی از فرد دیگری که قرار است گزارش آنها با هم مقایسه شود نداشته و نمیداند وی چه درآمدی را گزارش خواهد کرد. البته با توجه به پاسخهای دور از انتظار افراد نمونه میتوان از افرادی استفاده نمود که دارای حداقلهایی از سواد برای فهم مسئله میباشند. بهعنوان مثال دانشجویان کارشناسی و یا کارشناسی ارشد اقتصاد یا مدیریت میتوانند نمونه مناسبی برای این شبیهسازی باشند. آلم و مک )2004( برای شبیهسازی یک حسابرسی مالیاتی از دانشجویان اقتصاد مقطع کارشناسی و همچنین عبدلی و همکاران )1394( از دانشجویان رشته اقتصاد و مدیریت بازرگانی در مقطع کارشناسی ارشد بهره جستهاند.

18 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز فهرست منابع 1 برومند 1. یونس )1391(»اقتصاد بخش عمومی«تهران انتشارات مهر سبحان. 2 شای 2. آز )1393(»سازمان صنعتی: نظریه و کاربردها«ترجمه کیومرث شهبازی مرکز نشر دانشگاهی تهران. 3 عبدلی 3. قهرمان ابریشمی حمید و حسینیفرد سید محمد )1394(»تحلیل نظری و تجربی حسابرسی مالیاتی مطلوب در مالیات بر درآمد جهت کاهش فرار مالیاتی«پژوهشنامه مالیات شماره 76 صص نویدی 4. حمیدرضا )1384(»مدل مالیاتی بازیهای ریاضی در وضعیت گریز مالیاتی و تبانی«مجله تحقیقات اقتصادی شماره 69 صص Allingham, M. and Sandemo, A. (1972). Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis, Journal of Public Economics, Vol.1, pp Cerqueti, R. and Copier, R. (2016). Corruption, Evasion and Environmental Policy: A Game Theory Approach, IMA Journal of Management Mathematics, Vol Corchen, C. (1992). Tax Evasion and the Underground Economy, European Journal of Political Economy, Vol. 8, pp Dixit, A. & Skeath, S. (2004). Games of Strategy, Norton & Company, 2nd Ed. 9. Fudenburg, D. &Tirole, J. (1991). Game Theory, MIT. 10. Gibbons, R. (1992). Game Theory for Applied Economists, Princeton University Press. 11. Gottlieb, D. (1985). Tax Evasion and Prisoner s Dilemma, Mathematical Social Sciences, Vol. 10, pp Jian, MA and Min, HU (2003). Analysis of Tax Evasion through Game Theory, Journal of Zhengzhou of Light Industry, Vol Lipatov, V. (2007). Complexity of out of Equilibrium Play in Tax Evasion

19 77 کنترل فرار مالیاتی بدون انجام حسابرسی با استفاده از نظریه بازی ها Game, Complexity Hints for Economic Policy, Part of the Series New Economic Windows, pp Sandemo, A. (2005). The Theory of Tax Evasion, International Tax Journal, Vol. 58, pp Raghavan, S. (2006). A Stochastic Game Model of Tax Evasion, Advances in Dynamic Games, Vol. 8, pp Rosato, A. (2006). An Attempt to Control Tax Evasion, SSRNElectronic Journal, DOI: /ssrn