ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

2 Το 2009 σε όλες τις εκδόσεις της απεικονίζεται λεπτομέρεια από το τραπεζογραμμάτιο των 200 ευρώ. ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009

3 Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2009 ιεύθυνση Kaiserstrasse Frankfurt am Main Germany Ταχυδροµική διεύθυνση Postfach Frankfurt am Main Germany Τηλέφωνο ικτυακός τόπος Φαξ Το ελτίο καταρτίστηκε µε ευθύνη της Eκτελεστικής Eπιτροπής της. Η µετάφραση και η έκδοση στην εθνική γλώσσα γίνεται από την αντίστοιχη εθνική κεντρική τράπεζα. Με επιφύλαξη παντός δικαιώµατος. Επιτρέπεται η φωτοαντιγραφή για εκπαιδευτικούς και µη εµπορικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή. Η τελευταία ηµεροµηνία για τα στατιστικά στοιχεία που περιλαµβάνονται στο παρόν τεύχος ήταν η 2α Σεπτεµβρίου ISSN Χ (έντυπη µορφή) ISSN (ηλεκτρονική µορφή)

4 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 5 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Σ1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 11 Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ 11 Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις 22 Τιµές και κόστος 63 Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας 76 ηµοσιονοµικές εξελίξεις 96 Οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες και το ισοζύγιο πληρωµών 106 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Χρονολόγιο µέτρων νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος 1 Το σύστηµα TARGET ( ιευρωπαϊκό αυτοµατοποιηµένο σύστηµα ταχείας µεταφοράς κεφαλαίων σε συνεχή χρόνο) V Εκδόσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από το και εξής VII Γλωσσάριο XV Πλαίσια: 1 Κίνδυνοι προστατευτισµού 19 2 Πρόσφατες εξελίξεις στις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις των νοικοκυριών της ζώνης του ευρώ 25 3 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νοµισµατικής πολιτικής που διενεργήθηκαν από τις 13 Μαΐου έως τις 11 Αυγούστου Νέα στοιχεία για τα ασφάλιστρα πιστωτικού κινδύνου και κινδύνου ρευστότητας που είναι ενσωµατωµένα στις αποδόσεις επιλεγµένων κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ 43 5 Οι δεσµοί οικονοµικής δραστηριότητας και πληθωρισµού στη ζώνη του ευρώ 66 6 Πρόσφατες εξελίξεις στη χρησιµοποίηση του παραγωγικού δυναµικού της ζώνης του ευρώ και παράγοντες που περιορίζουν την οικονοµική δραστηριότητα 82 7 Η σύνθεση της πρόσφατης µείωσης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ 88 8 Μακροοικονοµικές προβολές εµπειρογνωµόνων της για τη ζώνη του ευρώ 93 9 Εθνικοί δηµοσιονοµικοί κανόνες και θεσµοί ως συµπλήρωµα του δηµοσιονοµικού πλαισίου της ΕΕ Περιπτώσεις µείωσης του δηµόσιου χρέους σε χώρες της ζώνης του ευρώ 102 Σεπτέµβριος

5 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ I Ε Σ ΧΩΡΕΣ LU Λουξεµβούργο ΒΕ Βέλγιο HU Ουγγαρία BG Βουλγαρία ΜT Μάλτα CZ Τσεχία NL Ολλανδία DK ανία ΑT Αυστρία DE Γερµανία PL Πολωνία ΕE Εσθονία PT Πορτογαλία ΙE Ιρλανδία RΟ Ρουµανία GR Ελλάδα SI Σλοβενία ES Ισπανία SK Σλοβακία FR Γαλλία FI Φινλανδία ΙΤ Ιταλία SE Σουηδία CY Κύπρος UK Ηνωµένο Βασίλειο LV Λεττονία JP Ιαπωνία LT Λιθουανία US Ηνωµένες Πολιτείες AΛΛΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦIΕΣ ΑΕΠ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΒΡΜ5 Εγχειρίδιο Ισοζυγίου Πληρωµών του ΝΤ (5η έκδοση) c.i.f κόστος, ασφάλεια, ναύλος στα σύνορα του εισαγωγέα ΝΤ ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο ΟΕ ιεθνής Οργάνωση Εργασίας ΤΚ είκτης Τιµών Καταναλωτή ΤΠ είκτης Τιµών Παραγωγού ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση EθνKT εθνική κεντρική τράπεζα Ευρωπαϊκή Kεντρική Τράπεζα Εν ΤΚ Εναρµονισµένος είκτης Τιµών Καταναλωτή ENI Eυρωπαϊκό Nοµισµατικό Ίδρυµα ΕΣΚΤ Ευρωπαϊκό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών ΕΣΛ 95 Ευρωπαϊκό Σύστηµα Λογαριασµών 1995 EUR ευρώ f.o.b. ελεύθερο στα σύνορα του εξαγωγέα HWWI Ίδρυµα ιεθνών Οικονοµικών του Αµβούργου ΙΠ ισοζύγιο πληρωµών ΚΕαΜΠΜ Κόστος Εργασίας ανά Μονάδα Προϊόντος στη Μεταποίηση ΚΕαΜΠΣΟ Κόστος Εργασίας ανά Μονάδα Προϊόντος στο της Οικονοµίας ΝΧΙ Νοµισµατικά Χρηµατοπιστωτικά Ιδρύµατα ΠΚ πιστοποιητικά καταθέσεων ΟΝΕ Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση ΟΟΣΑ Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης ΣΣΙ Σταθµισµένη Συναλλαγµατική Ισοτιµία ΣΤΟ (αναθ. 1) Στατιστική ταξινόµηση οικονοµικών δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (αναθεώρηση 1) Τ Τράπεζα ιεθνών ιακανονισµών TT Ε (αναθ. 4) Τυποποιηµένη Ταξινόµηση ιεθνούς Εµπορίου (αναθεώρηση 4) Σύµφωνα µε την πρακτική της Κοινότητας, οι χώρες της ΕΕ αναφέρονται στο παρόν ελτίο µε την αλφαβητική σειρά του ονόµατός τους στην αντίστοιχη εθνική γλώσσα. 4 Σεπτέµβριος 2009

6 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Κατά τη συνεδρίαση της 3ης Σεπτεµβρίου 2009, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισε, βάσει της τακτικής οικονοµικής και νοµισµατικής ανάλυσης που διενεργεί, να διατηρήσει αµετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Τα σηµερινά επίπεδα των επιτοκίων εξακολουθούν να κρίνονται ενδεδειγµένα, αφού έχουν ληφθεί υπόψη όλες οι πληροφορίες και αναλύσεις που έχουν καταστεί διαθέσιµες µετά τη συνεδρίαση της 6ης Αυγούστου Στο πλαίσιο αυτό, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισε επίσης ότι το επιτόκιο της πράξης πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας 12 µηνών που θα κατανεµηθεί στις 30 Σεπτεµβρίου 2009 θα είναι το ισχύον επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης. Η απόφαση αυτή, η οποία εξακολουθεί να εγγυάται την ενίσχυση της ρευστότητας του τραπεζικού συστήµατος της ζώνης του ευρώ για παρατετα- µένη χρονική περίοδο µε πολύ ευνοϊκούς όρους, αναµένεται να ενθαρρύνει τη χορήγηση πιστώσεων στην οικονοµία της ζώνης του ευρώ και, εποµένως, να στηρίξει περαιτέρω την ανάκαµψη της οικονοµίας. Οι εξελίξεις των τιµών στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νοµισµατική πολιτική αναµένεται ότι θα συνεχίσουν να είναι υποτονικές. Ο ετήσιος πληθωρισµός (βάσει του Εν ΤΚ) ήταν ελαφρώς αρνητικός τον Αύγουστο σύµφωνα µε την προκαταρκτική εκτίµηση της Eurostat. Αυτό αντανακλά κυρίως τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης από τη σηµαντική άνοδο των τιµών των βασικών εµπορευµάτων το. Εντός των προσεχών µηνών αναµένεται η επάνοδος του πληθωρισµού (βάσει του Εν ΤΚ) σε µέτριους θετικούς ρυθ- µούς. Ταυτόχρονα, οι πιο πρόσφατες πληροφορίες ενισχύουν την άποψη του ιοικητικού Συµβουλίου ότι υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις σταθεροποίησης της οικονοµικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ και σε άλλες οικονοµίες. Αυτό συµβαδίζει µε την προσδοκία ότι η σηµαντική συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας έφθασε στο τέλος της και την διαδέχεται ήδη µια περίοδος σταθεροποίησης και πολύ σταδιακής ανάκαµψης. Οι διαθέσιµοι δείκτες προσδοκιών για τον πληθωρισµό σε µεσοµακροπρόθεσµη βάση εξακολουθούν να είναι σταθεροποιηµένοι σε επίπεδα συµβατά µε την επιδίωξη του ιοικητικού Συµβουλίου να διατηρεί τους ρυθµούς πληθωρισµού κάτω, αλλά πλησίον του 2% µεσοπρόθεσµα. Το αποτέλεσµα της νοµισµατικής ανάλυσης επιβεβαιώνει την εκτίµηση για συγκρατηµένες πληθωριστικές πιέσεις µεσοπρόθεσµα, καθώς ο ρυθµός νοµισµατικής και πιστωτικής επέκτασης εξακολουθεί να επιβραδύνεται. Στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων, το ιοικητικό Συµβούλιο αναµένει ότι η σταθερότητα των τιµών µεσοπρόθεσµα θα διατηρηθεί, γεγονός που θα εξακολουθήσει να στηρίζει την αγοραστική δύναµη των νοικοκυριών της ζώνης του ευρώ. Σε ό,τι αφορά την οικονοµική ανάλυση, µετά τους έντονα αρνητικούς ρυθµούς ανάπτυξης που σηµειώθηκαν στο τέλος του και στις αρχές του 2009, σύµφωνα µε την πρώτη εκτίµηση της Eurostat, το δεύτερο τρίµηνο του 2009 η οικονοµική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ µειώθηκε ελαφρώς µόνο και συρρικνώθηκε κατά 0,1% σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο. Οι δείκτες ερευνών για το τρίτο τρίµηνο του 2009 στηρίζουν την άποψη ότι η οικονοµία της ζώνης του ευρώ σταθεροποιείται περαιτέρω. Στο προσεχές µέλλον, η ζώνη του ευρώ αναµένεται να συνεχίσει να ωφελείται από την ανάκαµψη των εξαγωγών, από τις επιδράσεις των σηµαντικών µακροοικονοµικών µέτρων τόνωσης της οικονοµίας που βρίσκονται σε εξέλιξη, καθώς και από τα µέτρα που έχουν ληφθεί µέχρι στιγµής µε σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Επιπροσθέτως, αναµένεται ότι η εξέλιξη των αποθεµάτων σύµφωνα µε τον οικονοµικό κύκλο θα έχει θετική συµβολή. Ωστόσο, η αβεβαιότητα παραµένει υψηλή και η συνεχής µεταβλητότητα των εισερχόµενων στοιχείων καθιστά αναγκαία την προσεκτική ερµηνεία των διαθέσιµων πληροφοριών. Συνολικά, η ανάκαµψη αναµένεται να είναι µάλλον άνιση, δεδοµένου του προσωρινού χαρακτήρα ορισµένων από τους παράγοντες που την στηρίζουν και της συνεχιζόµενης διόρθωσης των ισολογισµών των χρηµατοπιστωτικών και µη χρη- µατοπιστωτικών τοµέων της οικονοµίας, τόσο εντός όσο και εκτός της ζώνης του ευρώ. Αυτή η εκτίµηση συµβαδίζει σε γενικές γραµµές µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτέµβριος

7 Σεπτεµβρίου Σύµφωνα µε αυτές τις προβολές, ο µέσος ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγ- µατικού ΑΕΠ θα διαµορφωθεί µεταξύ -4,4% και -3,8% το 2009 και µεταξύ -0,5% και +0,9% το Σε σύγκριση µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος του Ιουνίου 2009, αυτό συνεπάγεται αναθεώρηση προς τα άνω των διαστηµάτων των προβολών για το 2009 και το 2010, αντανακλώντας κυρίως τις πρόσφατες, πιο θετικές εξελίξεις και πληροφορίες. Οι προβλέψεις διεθνών οργανισµών συµβαδίζουν σε γενικές γραµµές µε τις προβολές των εµπειρογνωµόνων της του Σεπτεµβρίου Κατά την άποψη του ιοικητικού Συµβουλίου, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν αυτές τις προοπτικές παραµένουν σε γενικές γραµµές ισορροπηµένοι. Αφενός, είναι πιθανό να υπάρξουν εντονότερες από τις αναµενόµενες επιδράσεις οι οποίες απορρέουν από τα εκτεταµένα µακροοικονοµικά µέτρα τόνωσης της οικονοµίας που εφαρµόζονται και από άλλα µέτρα πολιτικής που έχουν ληφθεί. Η εµπιστοσύνη ενδέχεται επίσης να βελτιωθεί πιο γρήγορα, η επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας ενδέχεται να είναι λιγότερο έντονη από ό,τι αναµένεται επί του παρόντος και η εξωτερική ζήτηση ενδέχεται να αποδειχθεί πιο ισχυρή από ό,τι προβλέπεται. Αφετέρου, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες, οι οποίες σχετίζονται µε τις εντονότερες ή πιο παρατεταµένες αρνητικές αλληλεπιδράσεις µεταξύ της πραγµατικής οικονοµίας και των χρη- µατοπιστωτικών αγορών που εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από εντάσεις, τις νέες αυξήσεις των τιµών του πετρελαίου και άλλων βασικών εµπορευµάτων, την κλιµάκωση των πιέσεων προστατευτισµού και τη µη οµαλή διόρθωση των παγκόσµιων ανισορροπιών. Ταυτόχρονα, η αβεβαιότητα που περιβάλλει αυτές τις προοπτικές παραµένει υψηλότερη από ό,τι συνήθως. Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των τιµών, σύµφωνα µε την προκαταρκτική εκτίµηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισµός (βάσει του Εν ΤΚ) ήταν -0,2% τον Αύγουστο, έναντι -0,7% τον Ιούλιο. Η εξέλιξη αυτή συµβαδίζει µε τις προηγούµενες προσδοκίες και αντανακλά σε µεγάλο βαθµό τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που απορρέουν από τις µεταβολές των διεθνών τιµών των βασικών εµπορευµάτων πριν από ένα έτος. Λόγω αυτών των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης, οι ετήσιοι ρυθµοί πληθωρισµού αναµένεται να επανέλθουν και πάλι σε θετικά επίπεδα εντός των προσεχών µηνών. Σε έναν πιο µακροχρόνιο ορίζοντα, ο πληθωρισµός αναµένεται να διατηρηθεί σε θετικά επίπεδα, ενώ η εξέλιξη των τιµών και του κόστους συνολικά αναµένεται να παραµείνει υποτονική ως συνέπεια της συνεχιζόµενης συγκρατηµένης ζήτησης στη ζώνη του ευρώ και σε άλλες οικονοµίες. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σηµαντικό να υπογραµµιστεί εκ νέου ότι οι δείκτες των προσδοκιών για τον πληθωρισµό σε µεσοµακροπρόθεσµη βάση εξακολουθούν να είναι σταθεροποιηµένοι σε επίπεδα συµβατά µε την επιδίωξη του ιοικητικού Συµβουλίου να διατηρεί τους ρυθµούς πληθωρισµού κάτω, αλλά πλησίον του 2% µεσοπρόθεσµα. Οι προοπτικές αυτές είναι συµβατές µε τις προβολές των εµπειρογνωµόνων της του Σεπτεµβρίου 2009 για τον πληθωρισµό της ζώνης του ευρώ. Σε αυτές τις προβολές, ο ετήσιος πληθωρισµός (βάσει του Εν ΤΚ), ο οποίος αναθεωρήθηκε ελαφρώς προς τα άνω σε σχέση µε τις προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος του Ιουνίου του 2009 αντανακλώντας κυρίως αναθεωρήσεις προς τα άνω των τιµών της ενέργειας, εκτιµάται ότι θα διαµορφωθεί µεταξύ 0,2% και 0,6% το 2009 και µεταξύ 0,8% και 1,6% το Παρόµοια είναι σε γενικές γραµµές η εικόνα που διαµορφώνεται από τις διαθέσιµες προβλέψεις διεθνών οργανισµών. Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιµών είναι σε γενικές γραµµές ισορροπηµένοι. Σχετίζονται κυρίως µε τις προοπτικές για την οικονοµική δραστηριότητα και µε το ενδεχόµενο υψηλότερων από το αναµενό- µενο τιµών των βασικών εµπορευµάτων. Επιπλέον, οι αυξήσεις των έµµεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόµενων τιµών ενδέχεται να είναι εντονότερες από αυτές που αναµένονται επί του παρόντος, λόγω της ανάγκης για δηµοσιονοµική εξυγίανση τα προσεχή έτη. Όσον αφορά τη νοµισµατική ανάλυση, τα πιο πρόσφατα στοιχεία επιβεβαιώνουν τη συνεχή 6 Σεπτέµβριος 2009

8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ επιβράδυνση του ρυθµού νοµισµατικής και πιστωτικής επέκτασης µε την ευρεία έννοια. Τον Ιούλιο, οι ετήσιοι ρυθµοί αύξησης του Μ3 και των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα µειώθηκαν περαιτέρω στο 3,0% και 0,6% αντίστοιχα, καταγράφοντας νέα χαµηλότερα επίπεδα από το 1999 και εξής. Οι εξελίξεις αυτές στηρίζουν την εκτί- µηση για βραδύτερο υποκείµενο ρυθµό νοµισµατικής επέκτασης και συγκρατηµένες πληθωριστικές πιέσεις µεσοπρόθεσµα. Οι βραχυχρόνιες εξελίξεις του Μ3 και των συνιστωσών του εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από µεταβλητότητα. Οι πρόσφατες µεταβολές των επιτοκίων επί των διαφορετικών µέσων τα οποία περιλαµβάνονται στο Μ3 συνέχισαν να οδηγούν σε µεγάλες µετατοπίσεις κεφαλαίων, ιδίως από τις βραχυπρόθεσµες προθεσµιακές καταθέσεις στις καταθέσεις διάρκειας µίας ηµέρας. Η επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού αύξησης του Μ3 εξακολούθησε εποµένως να συνδυάζεται µε µια σηµαντική περαιτέρω επιτάχυνση του ετήσιου ρυθµού αύξησης του Μ1, ο οποίος τον Ιούλιο ανήλθε στο 12,1%. Επιπροσθέτως, η σχετικά έντονη ανοδική κλίση της καµπύλης αποδόσεων και η επανεµφάνιση της διάθεσης για ανάληψη κινδύνου, που αντανακλάται κυρίως στην άνοδο των τιµών των µετοχών τους τελευταίους µήνες, ενδέχεται να προκάλεσαν την άµβλυνση ως ένα βαθµό του ρυθµού ανόδου του Μ3. Η συνολική ροή τραπεζικών δανείων προς τον µη χρηµατοπιστωτικό ιδιωτικό τοµέα παρέµεινε συγκρατηµένη τον Ιούλιο, αν και οι διαφορές µεταξύ επιµέρους τοµέων δανειοληπτών έγιναν πιο έντονες. Η ροή των δανείων προς τα νοικοκυριά παρέµεινε ελαφρώς θετική, ενώ στην περίπτωση των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων η ροή των δανείων ήταν και πάλι αρνητική. Η µείωση των δανείων προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις εξακολουθεί να αντανακλά κυρίως τις υψηλές καθαρές εξοφλήσεις που παρατηρούνται στα δάνεια βραχύτερης διάρκειας, ενώ στις µεγαλύτερες διάρκειες η ροή δανείων παραµένει θετική. Η πτώση της παραγωγής και του εµπορίου και η συνεχιζόµενη αβεβαιότητα ως προς τις προοπτικές της επιχειρη- µατικής δραστηριότητας είναι πιθανόν να συγκρατούν τη ζήτηση των επιχειρήσεων για χρηµατοδότηση. Με δεδοµένη τη συνήθη χρονική υστέρηση που εµφανίζει η αύξηση των δανείων προς τις επιχειρήσεις σε σχέση µε την ανάκαµψη της οικονοµικής δραστηριότητας, είναι πιθανόν οι εξελίξεις της ροής των δανείων προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις τους προσεχείς µήνες να παραµείνουν υποτονικές. Ταυτόχρονα, η σταδιακή βελτίωση των συνθηκών χρηµατοδότησης, καθώς τα χαµηλά επιτόκια της αγοράς εξακολουθούν να µετακυλίονται στα χαµηλά επιτόκια χορηγήσεων των τραπεζών, αναµένεται να στηρίξει τη ζήτηση πιστώσεων την προσεχή χρονική περίοδο. Σε ένα περιβάλλον πολύ απαιτητικών προκλήσεων, οι τράπεζες θα πρέπει να λάβουν τα ενδεδειγµένα µέτρα ώστε να ενισχύσουν περαιτέρω την κεφαλαιακή τους βάση και, όπου απαιτείται, να αξιοποιήσουν πλήρως τα κυβερνητικά µέτρα στήριξης του χρηµατοπιστωτικού τοµέα, ιδίως όσον αφορά την ανακεφαλαιοποίηση. Συνοπτικά, οι πληροφορίες και οι αναλύσεις που έχουν καταστεί διαθέσιµες µετά τη συνεδρίαση του ιοικητικού Συµβουλίου στις 6 Αυγούστου 2009 επιβεβαιώνουν την άποψή του ότι τα σηµερινά επίπεδα των βασικών επιτοκίων της εξακολουθούν να κρίνονται ενδεδειγ- µένα. Στο πλαίσιο αυτό, κατά τη συνεδρίαση της 3ης Σεπτεµβρίου το ιοικητικό Συµβούλιο αποφάσισε επίσης ότι το επιτόκιο της πράξης πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας 12 µηνών που θα κατανεµηθεί στις 30 Σεπτεµβρίου 2009 θα είναι το ισχύον επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης. Οι εξελίξεις των τιµών στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νοµισµατική πολιτική αναµένεται ότι θα συνεχίσουν να είναι υποτονικές. Ο ετήσιος πληθωρισµός (βάσει του Εν ΤΚ) ήταν ελαφρώς αρνητικός τον Αύγουστο. Αυτό αντανακλά κυρίως τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης από τη σηµαντική άνοδο των τιµών των βασικών εµπορευµάτων το. Εντός των προσεχών µηνών αναµένεται η επάνοδος του πληθωρισµού (βάσει του Εν ΤΚ) σε µέτριους θετικούς ρυθ- µούς. Ταυτόχρονα, οι πιο πρόσφατες πληροφορίες ενισχύουν την άποψη του ιοικητικού Συµβουλίου ότι υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις σταθεροποίησης της οικονοµικής δρα- Σεπτέµβριος

9 στηριότητας στη ζώνη του ευρώ και σε άλλες οικονοµίες. Αυτό συµβαδίζει µε την προσδοκία ότι η σηµαντική συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας έφθασε στο τέλος της και την διαδέχεται ήδη µια περίοδος σταθεροποίησης και πολύ σταδιακής ανάκαµψης. Οι διαθέσιµοι δείκτες προσδοκιών για τον πληθωρισµό σε µεσοµακροπρόθεσµη βάση εξακολουθούν να είναι σταθεροποιηµένοι σε επίπεδα συµβατά µε την επιδίωξη του ιοικητικού Συµβουλίου να διατηρεί τους ρυθµούς πληθωρισµού κάτω, αλλά πλησίον του 2% µεσοπρόθεσµα. Η διασταύρωση του αποτελέσµατος της οικονοµικής ανάλυσης µε το αποτέλεσµα της νοµισµατικής ανάλυσης επιβεβαιώνει την εκτίµηση για συγκρατηµένες πληθωριστικές πιέσεις µεσοπρόθεσµα, καθώς ο ρυθµός νοµισµατικής και πιστωτικής επέκτασης εξακολουθεί να επιβραδύνεται. Στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων, το ιοικητικό Συµβούλιο αναµένει ότι η σταθερότητα των τιµών µεσοπρόθεσµα θα διατηρηθεί, γεγονός που θα εξακολουθήσει να στηρίζει την αγοραστική δύναµη των νοικοκυριών της ζώνης του ευρώ. Καθώς η µετάδοση της νοµισµατικής πολιτικής συντελείται µε χρονική υστέρηση, η πλήρης επίδραση των µέτρων νοµισµατικής πολιτικής του ιοικητικού Συµβουλίου στην οικονοµία ανα- µένεται να εµφανιστεί σταδιακά. Ως εκ τούτου, µε δεδοµένα όλα τα µέτρα που έχουν ληφθεί, η νοµισµατική πολιτική παρέχει συνεχή στήριξη στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Μόλις το µακροοικονοµικό περιβάλλον βελτιωθεί, το ιοικητικό Συµβούλιο θα φροντίσει ώστε τα µέτρα που έχουν ληφθεί να αναστραφούν εγκαίρως και να απορροφηθεί η χορηγηθείσα ρευστότητα προκειµένου να αντιµετωπιστούν αποτελεσµατικά τυχόν απειλές διατάραξης της σταθερότητας των τιµών µεσοµακροπρόθεσµα. Κατά αυτό τον τρόπο, το ιοικητικό Συµβούλιο θα συνεχίσει να διασφαλίζει τη σταθεροποίηση των µεσοπρόθεσµων προσδοκιών για τον πληθωρισµό. Αυτή η σταθεροποίηση είναι απαραίτητη για τη στήριξη της διαρκούς ανάπτυξης και της απασχόλησης και συµβάλλει στη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα. Συνεπώς, το ιοικητικό Συµβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις στο προσεχές µέλλον. Σε ό,τι αφορά τη δηµοσιονοµική πολιτική, τα πιο πρόσφατα τριµηνιαία στοιχεία για τη ζώνη του ευρώ και οι πιο πρόσφατες εξελίξεις στις επι- µέρους χώρες επιβεβαιώνουν µια σηµαντική επιδείνωση των δηµοσιονοµικών θέσεων το 2009, η οποία εκτιµάται ότι θα συνεχισθεί το Κατά την οριστικοποίηση των προϋπολογισµών τους και των µεσοπρόθεσµων δηµοσιονοµικών τους σχεδίων για το 2010, οι κυβερνήσεις πρέπει πλέον να αποδείξουν έµπρακτα τη δέσµευσή τους ότι θα διασφαλίσουν την ταχεία επάνοδο σε υγιή και βιώσιµα δηµόσια οικονοµικά όπως προβλέπει το Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Πιο συγκεκριµένα, είναι ουσιώδες να υπάρξουν φιλόδοξες και ρεαλιστικές στρατηγικές άρσης των επεκτατικών δηµοσιονοµικών µέτρων και δηµοσιονοµικής εξυγίανσης, που θα υποστηρίζονται από συγκεκριµένα διαρθρωτικά µέτρα. Η διαδικασία διαρθρωτικής προσαρµογής θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να ξεκινήσει όχι αργότερα από την οικονοµική ανάκαµψη και οι προσπάθειες εξυγίανσης θα πρέπει να ενταθούν το Οι προσπάθειες διαρθρωτικής εξυγίανσης θα πρέπει να υπερβούν σηµαντικά την τιµή αναφοράς 0,5% του ΑΕΠ ετησίως που προβλέπεται στο Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στις χώρες που παρουσιάζουν υψηλούς λόγους ελλείµµατος ή/και χρέους, η ετήσια διαρθρωτική προσαρµογή θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ. Τα διαρθρωτικά µέτρα θα πρέπει να επικεντρωθούν στην πλευρά των δαπανών, καθώς στις περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ οι συντελεστές φορολογίας και κοινωνικοασφαλιστικών εισφορών είναι ήδη υψηλοί. Σε ό,τι αφορά τις διαρθρωτικές πολιτικές, είναι πιθανόν η χρηµατοπιστωτική κρίση να επηρεάσει το αναπτυξιακό δυναµικό της ζώνης του ευρώ. Η προοπτική αυτή ενισχύει την ανάγκη ενδυνάµωσης των µεταρρυθµιστικών προσπαθειών για τη στήριξη της διατηρήσιµης ανάπτυξης και της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ. Προϋποθέτει, ιδίως, τον κατάλληλο καθορισµό των µισθών, επαρκή ευελιξία στην αγορά εργασίας και αποτελεσµατικά κίνητρα για εργασία. Ταυτόχρονα, χρειάζονται επειγόντως πολιτικές για την ενίσχυση του ανταγωνισµού και της καινοτοµίας, ώστε να επιταχυνθούν η αναδιάρ- 8 Σεπτέµβριος 2009

10 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ θρωση και οι επενδύσεις και να δηµιουργηθούν οι επιχειρηµατικές ευκαιρίες και η βελτίωση της παραγωγικότητας ως αναγκαίες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση διατηρήσιµης ανάκαµψης. Στο πλαίσιο αυτό, σηµαντικό ρόλο διαδραµατίζει µια ενδεδειγµένη αναδιάρθρωση και εξυγίανση του τραπεζικού τοµέα. Υγιείς ισολογισµοί, αποτελεσµατική διαχείριση κινδύνων και εφαρµογή επιχειρηµατικών µοντέλων που θα χαρακτηρίζονται από διαφάνεια και αξιοπιστία αποτελούν βασικό παράγοντα για την ενίσχυση της χρηµατοοικονοµικής ευρωστίας των τραπεζών και της αντοχής τους σε διαταραχές και θέτουν έτσι τα θεµέλια για µια διατηρήσιµη οικονοµική ανάπτυξη και χρηµατοπιστωτική σταθερότητα. Σεπτέµβριος

11 10 Σεπτέµβριος 2009

12 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ 1 Τ Ο Ε Ξ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Ο Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Η Σ Ζ Ω Ν Η Σ Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ Η παγκόσµια οικονοµία παρουσιάζει τελευταία ολοένα και περισσότερες ενδείξεις σταθεροποίησης, γεγονός που συνάδει µε την προσδοκία ότι έχει τερµατιστεί η σηµαντική συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, οι ρυθµοί του πληθωρισµού σε παγκόσµιο επίπεδο εξακολούθησαν την πτωτική τους πορεία τους τελευταίους µήνες λόγω επιδράσεων της βάσης σύγκρισης που σχετίζονται µε τις τιµές των βασικών εµπορευµάτων και την αυξανόµενη πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Παρόλο που εξακολουθεί να υπάρχει µεγάλη αβεβαιότητα, οι κίνδυνοι για τις παγκόσµιες οικονοµικές προοπτικές εν γένει θεωρούνται γενικώς εξίσου ανοδικοί και καθοδικοί. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η παγκόσµια οικονοµία παρουσιάζει τελευταία ολοένα και περισσότερες ενδείξεις σταθεροποίησης, γεγονός που συνάδει µε την προσδοκία ότι έχει τερµατιστεί η σηµαντική συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας, ιδίως στις µεγάλες αναδυόµενες αγορές, καθώς και σε ορισµένες προηγµένες οικονοµίες. Μετά από τη συρρίκνωση που παρατηρήθηκε το τελευταίο τρίµηνο του και το α τρίµηνο του 2009, η παγκόσµια ανάπτυξη έγινε θετική το β τρίµηνο του Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι τα µέτρα νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής απέφεραν αποτελέσµατα, καθώς και στη βελτίωση της εµπιστοσύνης τόσο των καταναλωτών όσο και των επιχειρήσεων. Το παγκόσµιο εµπόριο µετά από µια άνευ προηγουµένου και συγχρονισµένη καθίζηση γύρω στην αλλαγή του έτους παρουσιάζει επίσης αµυδρές ενδείξεις σταθεροποίησης, αν και σε πολύ χαµηλά επίπεδα. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία για το εµπόριο δείχνουν ότι ιδίως οι αναδυόµενες ασιατικές οικονοµίες αύξησαν τις εισαγωγές τους από τον υπόλοιπο κόσµο. ιάγραµµα 1 Παγκόσµιος δείκτης PMI (δείκτης διάχυσης, µηνιαία στοιχεία) Πηγή: Markit. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία βάσει δεικτών φανερώνουν περαιτέρω σταθεροποίηση της παγκόσµιας οικονοµικής δραστηριότητας. Ο συνολικός Παγκόσµιος είκτης Υπευθύνων Προµηθειών (PMI) συνέχισε την ανοδική πορεία του τους τελευταίους µήνες, προσεγγίζοντας περισσότερο το όριο µεταξύ οικονοµικής επέκτασης και συρρίκνωσης (βλ. ιάγραµµα 1). Τον Αύγουστο ο δείκτης PMI στον τοµέα της µεταποίησης διατηρήθηκε σε επίπεδα υψηλότερα από την οριακή τιµή (50) για τρίτο συνεχόµενο µήνα, γεγονός που δείχνει επέκταση της παραγωγής στον τοµέα της µεταποίησης µετά από τη συρρίκνωση που είχε παρατηρηθεί επί ένα έτος. Ταυτόχρονα, οι παγκόσµιοι ρυθµοί πληθωρισµού διατήρησαν την πτωτική πορεία τους. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο ετήσιος µετρούµενος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ τον Ιούλιο παρέµεινε αρνητικός και διαµορφώθηκε σε -0,6% (βλ. ιάγραµµα 2). Οι καθοδικές πιέσεις στις τιµές αντικατοπτρίζουν την αύξηση της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας λόγω της συρρίκνωσης της οικονοµικής δραστηριότητας, αλλά και σηµαντικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που σχετίζονται µε τις τιµές των βασικών εµπορευµάτων. Αυτές οι επιδράσεις που απορρέουν από τις περυσινές αυξήσεις των τιµών των βασικών εµπορευµάτων, έφθασαν στο αποκορύφωµά τους Σεπτέµβριος

13 τον Ιούλιο και θα αντιστραφούν τους επόµενους µήνες. Οι τιµές του πετρελαίου εξακολούθησαν να ανακάµπτουν καθ όλη τη διάρκεια του 2009, αντισταθµίζοντας έτσι σε κάποιο βαθµό τις καθοδικές πληθωριστικές πιέσεις. Η σηµασία της εξέλιξης των τιµών των βασικών εµπορευµάτων για τις τρέχουσες τάσεις του πληθωρισµού αντικατοπτρίζεται επίσης στο ρυθµό πληθωρισµού των χωρών του ΟΟΣΑ, εκτός των τιµών των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο οποίος µειώθηκε πολύ λιγότερο από το ρυθµό του µετρούµενου πληθωρισµού κατά τα τελευταία τρίµηνα και δια- µορφώθηκε στο 1,6% στο διάστηµα από την αρχή του έτους µέχρι τον Ιούλιο του Οι προσδοκίες για τον πληθωρισµό παραµένουν σταθεροποιηµένες σε θετικά επίπεδα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι παγκόσµιες πιέσεις προς την κατεύθυνση της αποκλιµάκωσης του πληθωρισµού θεωρούνται σε µεγάλο βαθµό προσωρινό φαινόµενο. ιάγραµµα 2 Εξελίξεις των τιµών διεθνώς (µηνιαία στοιχεία, ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) Πηγή: ΟΟΣΑ. ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις Ηνωµένες Πολιτείες, το πραγµατικό ΑΕΠ παρουσιάζει διαδοχικούς αρνητικούς ρυθµούς ανάπτυξης από το γ τρίµηνο του. Ωστόσο, ο ρυθµός επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας ήταν συγκρατηµένος το β τρίµηνο του 2009 και πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι ήδη έφθασε στο κατώτατο σηµείο του. Η ανηγµένη σε ετήσια βάση µείωση του ΑΕΠ ήταν 5,4% το δ τρίµηνο του και 6,4% το α τρίµηνο του 2009, αλλά το β τρίµηνο του 2009 µετριάστηκε σε 1,0% (βλ. ιάγραµµα 3). Στο πλαίσιο του περιορισµού των πιστώσεων και της επιδείνωσης των συνθηκών στην αγορά εργασίας, οι ιδιωτικές εγχώριες δαπάνες συρρικνώθηκαν περαιτέρω, γεγονός που αντικατοπτρίζει τον αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης των ιδιωτικών καταναλωτικών δαπανών και των ιδιωτικών επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου. Μεταξύ των παραγόντων που περιορίζουν τη µείωση της συνολικής δραστηριότητας περιλαµβάνεται η αύξηση των κρατικών δαπανών και η θετική συµβολή του εξωτερικού εµπορίου στην ανάπτυξη, καθώς οι εισαγωγές σηµείωσαν µεγαλύτερη πτώση σε σχέση µε τις εξαγωγές. Η εκποίηση των αποθεµάτων συνεχίστηκε το β τρίµηνο, παρόλο που ο ρυθ- µός επιβράδυνσης ήταν µικρότερος συγκριτικά µε το προηγούµενο τρίµηνο. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιµών, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ µειώθηκε σε -2,1% τον Ιούλιο του 2009 από -1,4% τον Ιούνιο. Η µείωση του µετρούµενου πληθωρισµού οφείλεται κατά κύριο λόγο σε επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που προέρχονται από τις περυσινές αυξήσεις των τιµών των βασικών εµπορευµάτων. Ο ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού, εξαιρουµένων των τιµών των ειδών διατροφής και της ενέργειας, µειώθηκε σε 1,5% τον Ιούλιο, από 1,7% τον Ιούνιο, εξακολουθώντας την πρόσφατη συγκρατηµένη πτωτική του τάση. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, οι προοπτικές για την οικονοµική δραστηριότητα στις ΗΠΑ κατά το εγγύς µέλλον έχουν βελτιωθεί κάπως. Η σταθεροποίηση των συνθηκών στις χρηµατοπιστωτικές αγορές, η επίδραση των νοµισµατικών και δηµοσιονοµικών κινήτρων και η αλλαγή της φάσης του κύκλου των αποθεµάτων ενδέχεται να επαναφέρουν την οικονοµική ανάπτυξη σε θετικούς ρυθµούς κατά το δεύτερο εξάµηνο του Ωστόσο, το γεγονός ότι τα βασικά οικονοµικά 12 Σεπτέµβριος 2009

14 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ χζ ιάγραµµα 3 Κύριες εξελίξεις στις µεγαλύτερες βιοµηχανικές οικονοµίες µεγέθη εξακολουθούν να είναι εξασθενηµένα υποδηλώνει ότι η ανάκαµψη ενδέχεται να παρα- µείνει υποτονική. Η επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας και η ανάγκη των νοικοκυριών να ανακτήσουν το προηγούµενο επίπεδο αποταµιεύσεων και να εξοφλήσουν τα χρέη που συσσώρευσαν τα προηγούµενα χρόνια είναι πιθανό να ασκήσουν καθοδική πίεση στην κατανάλωση. Ενώ η κατασκευαστική δραστηριότητα στον τοµέα των κατοικιών φαίνεται ότι έχει φθάσει στο χαµηλότερο επίπεδό της, η υψηλή πλεονάζουσα προσφορά κατοικιών στην αγορά εξακολουθεί να υποδηλώνει ασθενείς βραχυπρόθεσµες προοπτικές. Επιπλέον, η κάµψη της κατασκευαστικής δραστηριότητας στον τοµέα των εµπορικών ακινήτων ο οποίος κατά κανόνα ακολουθεί τις εξελίξεις που σηµειώνονται στις επενδύσεις για κατοικίες µε χρονική υστέρηση είναι πιθανό να συνεχιστεί. Πηγές: Εθνικά στοιχεία, Τ, Eurostat και υπολογισµοί της EKT. 1) Για τη ζώνη του ευρώ και το Ηνωµένο Βασίλειο χρησιµοποιούνται στοιχεία της Eurostat. Για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία χρησιµοποιούνται εθνικά στοιχεία. Τα αριθµητικά στοιχεία για το ΑΕΠ είναι εποχικώς διορθωµένα. 2) Για τη ζώνη του ευρώ και το Ηνωµένο Βασίλειο λαµβάνεται ο Εν ΤΚ. Για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία λαµβάνεται ο ΤΚ. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιµών, οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που σχετίζονται µε τις τιµές των βασικών εµπορευµάτων θα αντιστραφούν σταδιακά τους επόµενους µήνες. Μεσοπρόθεσµα, η έντονη ανάκαµψη των τιµών του πετρελαίου από την αρχή του έτους µπορεί να αντισταθµίσει τις καθοδικές πιέσεις στον µετρούµενο πληθωρισµό που απορρέουν από τη χαλάρωση της οικονοµικής δραστηριότητας. Τα µέλη της Οµοσπονδιακής Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ (FOMC) υποστηρίζουν την άποψη ότι η οικονοµική δραστηριότητα φθάνει στο κατώτατο σηµείο της, καθώς στη δήλωση της FOMC στις 12 Αυγούστου 2009 σηµειώνεται ότι η οικονοµική δραστηριότητα σταθεροποιείται. Στην ίδια σύσκεψη, η FOMC αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο-στόχο αµετάβλητο στο εύρος 0%-0,25%. Επιπλέον, η Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε πρόσφατα την παράταση ορισµένων χρηµατοδοτικών διευκολύνσεών της µε σκοπό την προώθηση της ροής πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τοµέα και αποφάσισε να επιβραδύνει τις εκ µέρους της αγορές τίτλων του ηµοσίου προκειµένου να προωθήσει µια οµαλή µετάβαση στις αγορές. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία η οικονοµική δραστηριότητα άρχισε να ανακάµπτει το β τρίµηνο του 2009, µετά από τέσσερα διαδοχικά τρίµηνα αρνητικής ανάπτυξης. Σύµφωνα µε τις πρώτες προκαταρκτικές εκτι- µήσεις της κυβέρνησης της Ιαπωνίας, το πραγµατικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,9% σε τριµηνιαία βάση Σεπτέµβριος

15 το β τρίµηνο του Η αύξηση αυτή αντικατοπτρίζει το θετικό ρυθµό ανόδου των εξαγωγών (6,3%) σε τριµηνιαία βάση, της ιδιωτικής κατανάλωσης (0,8%) και των δηµόσιων επενδύσεων (8,1%). Η αύξηση των δύο τελευταίων µεγεθών οφείλεται πρωτίστως στα δηµοσιονοµικά κίνητρα. Αντίθετα, οι ιδιωτικές επενδύσεις σε κατοικίες και οι λοιπές ιδιωτικές επενδύσεις συρρικνώθηκαν σε τριµηνιαία βάση, σηµειώνοντας πτώση κατά 9,5% και 4,3% αντίστοιχα. Έγιναν επίσης σηµαντικές αναθεωρήσεις των στοιχείων για το ΑΕΠ όσον αφορά το α τρίµηνο του 2009, καθώς το πραγ- µατικό ΑΕΠ σε τριµηνιαία βάση αναθεωρήθηκε προς τα άνω κατά 0,7 της εκατοστιαίας µονάδας και διαµορφώθηκε σε -3,1%. Ο πληθωρισµός των τιµών καταναλωτή υποχώρησε τους τελευταίους µήνες, καθώς ο ετήσιος συνολικός πληθωρισµός βάσει του ΤΚ µειώθηκε τον Ιούνιο σε -2,2%, έναντι -1,8% τον Ιούνιο, αντικατοπτρίζοντας το διευρυνόµενο παραγωγικό κενό και τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που συνδέονται µε τις τιµές της ενέργειας. Ο ετήσιος πληθωρισµός ΤΚ, χωρίς τα είδη διατροφής και την ενέργεια, παρέµεινε αρνητικός (-0,9%) τον Ιούλιο. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής του πυρήνα του πληθωρισµού ΤΚ, δηλ. χωρίς νωπά είδη διατροφής, µειώθηκε σε -2,2% τον Ιούλιο. Όσον αφορά το µέλλον, οι οικονοµικές προοπτικές στην Ιαπωνία αναµένεται να βελτιωθούν σταδιακά. Αυτό αντικατοπτρίζει εν µέρει την επίδραση των µέτρων στήριξης της οικονοµίας και της βελτίωσης των προοπτικών του εξωτερικού εµπορίου. Κατά την τελευταία της συνεδρίαση στις 11 Αυγούστου, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αµετάβλητο γύρω στο 0,1% το επιτόκιο-στόχο της για τις τοποθετήσεις µίας ηµέρας χωρίς παροχή ασφάλειας. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωµένο Βασίλειο το πραγµατικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε τα τελευταία τρίµηνα, αλλά ο ρυθµός µείωσης ήταν συγκρατηµένος. Το πραγµατικό ΑΕΠ σηµείωσε ευρεία µείωση κατά 2,4% σε τρι- µηνιαία βάση το α τρίµηνο του Το β τρίµηνο του 2009, το πραγµατικό ΑΕΠ µειώθηκε µε βραδύτερο ρυθµό (κατά 0,7% σε τριµηνιαία βάση), αντικατοπτρίζοντας τη λιγότερο αρνητική συνεισφορά της εγχώριας ζήτησης και τη συσσώρευση αποθεµάτων. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, το πραγµατικό ΑΕΠ αναµένεται να συρρικνωθεί περαιτέρω στο εγγύς µέλλον, αν και µε συγκρατηµένο ρυθµό, καθώς η µείωση της απασχόλησης και του πλούτου µε τη µορφή ακινήτων και χρηµατοοικονοµικών στοιχείων, σε συνδυασµό µε τον περιορισµό των πιστώσεων, πιθανώς θα συνεχίσουν να ασκούν δυσµενή επίδραση στις καταναλωτικές δαπάνες. Πρόσφατα στοιχεία ερευνών δείχνουν πιθανή σταθεροποίηση της δραστηριότητας προς το τέλος του Μετά από µικρή αύξηση στην αρχή του 2009, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ υποχώρησε και πάλι, φθάνοντας το 1,8% τον Ιούλιο. Ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ αναµένεται να διατηρηθεί σε επίπεδα κάτω του στόχου του 2% στο άµεσο µέλλον. Οι τιµές των κατοικιών ακολουθούν πτωτική πορεία από την έναρξη της χρηµατοπιστωτικής κρίσης στα µέσα του. Ωστόσο, οι καθοδικές πιέσεις στην αγορά κατοικίας χαλάρωσαν τους τελευταίους µήνες. Ειδικότερα, οι εγκρίσεις ενυπόθηκων δανείων αυξήθηκαν και οι τιµές των κατοικιών σηµείωσαν µικρή άνοδο σε µηνιαία βάση. Από το Μάρτιο του 2009, η Επιτροπή Νοµισµατικής Πολιτικής διατήρησε στο 0,5% το επίσηµο επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας για τα αποθεµατικά των εµπορικών τραπεζών. Επιπλέον, η Τράπεζα της Αγγλίας αύξησε δύο φορές (στις 7 Μαΐου και στις 6 Αυγούστου) το ύψος του προγράµµατος αγοράς περιουσιακών στοιχείων κατά 100 δισεκ. λίρες Αγγλίας συνολικά. Έτσι, το πρόγραµµα αυτό ανέρχεται πλέον σε 175 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Στις περισσότερες άλλες χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, το πραγµατικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε τα τελευταία τρίµηνα. Ωστόσο, ο ρυθµός της συρρίκνωσης φαίνεται ότι ήταν συγκρατη- 14 Σεπτέµβριος 2009

16 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ µένος το β τρίµηνο. Στη Σουηδία, το πραγµατικό ΑΕΠ παρέµεινε αµετάβλητο το β τρίµηνο του 2009 σε σχέση µε το προηγούµενο τρίµηνο (µε βάση στοιχεία διορθωµένα εποχικά και ως προς τον αριθµό των εργάσιµων ηµερών), αφού προηγουµένως είχε σηµειώσει πτώση κατά 0,9% σε τριµηνιαία βάση το α τρίµηνο του Στη ανία το προϊόν µειώθηκε κατά 1,1% το α τρίµηνο στο πλαίσιο υποτονικής εξωτερικής ζήτησης, πιο περιοριστικών συνθηκών χρηµατοδότησης και µειούµενης ιδιωτικής κατανάλωσης. Όσον αφορά το µέλλον, σύµφωνα µε τους βραχυπρόθεσµους δείκτες, ο ρυθµός µείωσης θα επιβραδυνθεί και στη ανία. Τους τελευταίους µήνες ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ υποχώρησε σε σχετικά χαµηλά επίπεδα και στις δύο χώρες. Τον Ιούλιο ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ διαµορφώθηκε σε 1,8% στη Σουηδία και 0,7% στη ανία. Στις 13 και στις 27 Αυγούστου 2009 η κεντρική τράπεζα της ανίας (Danmarks Nationalbank) αποφάσισε να µειώσει το βασικό της επιτόκιο κατά 10 µονάδες βάσης και τις δύο φορές, σε 1,35%. Στις 2 Ιουλίου 2009 η κεντρική τράπεζα της Σουηδίας (Sveriges Riksbank) αποφάσισε να µειώσει το βασικό της επιτόκιο κατά 25 µονάδες βάσης, σε 0,25%. Στα µεγαλύτερα κράτη-µέλη της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, εξαιρουµένης της Πολωνίας, σηµειώθηκε σηµαντική υποχώρηση του πραγµατικού ΑΕΠ το α τρίµηνο του Σε τριµηνιαία βάση, το πραγµατικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 2,5% στην Ουγγαρία, 3,4% στην Τσεχία και 4,6% στη Ρουµανία το α τρίµηνο του Η οικονοµική δραστηριότητα σηµείωσε τις καλύτερες επιδόσεις στην Πολωνία, όπου το ΑΕΠ αυξήθηκε µε τριµηνιαίο ρυθµό 0,3%, λόγω του ότι η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης διατηρήθηκε ισχυρή σε σχέση µε άλλες χώρες της περιοχής. Κατά το β τρίµηνο οι ρυθµοί ανάπτυξης βελτιώθηκαν σε όλες τις χώρες. Το πραγµατικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε µε βραδύτερο ρυθµό στην Ουγγαρία και τη Ρουµανία το β τρίµηνο κατά 2,1% και 1,2%, αντίστοιχα. Οι περισσότεροι βραχυπρόθεσµοι δείκτες (όπως οι δείκτες βιοµηχανικής παραγωγής και επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία) φανερώνουν συγκράτηση του ρυθµού επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας και στις δύο αυτές χώρες, παρόλο που ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης εξακολούθησε να µειώνεται σταθερά τους τελευταίους µήνες. Στην Τσεχία, ο ρυθ- µός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ απέκτησε θετικό πρόσηµο το β τρίµηνο, καθώς η οικονοµία επεκτάθηκε κατά 0,3% σε τριµηνιαία βάση σύµφωνα µε προκαταρκτικές εκτιµήσεις. Ταυτόχρονα, η αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ στην Πολωνία σηµείωσε µικρή άνοδο, φθάνοντας το 0,5%. Τον Ιούλιο του 2009 ο ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού βάσει του Εν ΤΚ µειώθηκε σε -0,1% στην Τσεχία και σε 5,0% στη Ρουµανία. Τον ίδιο µήνα ο πληθωρισµός αυξήθηκε περαιτέρω στην Πολωνία και την Ουγγαρία φθάνοντας το 4,5% και το 4,9% αντίστοιχα, γεγονός που αντικατοπτρίζει την επίδραση προηγούµενων υποτιµήσεων της συναλλαγµατικής ισοτιµίας, η οποία εκδηλώθηκε µε χρονική υστέρηση, και, στην περίπτωση της Ουγγαρίας, την επίδραση της αύξησης του ΦΠΑ τον Ιούλιο. Στις 24 Ιουνίου 2009 η κεντρική τράπεζα της Πολωνίας (Narodowy Bank Polski) αποφάσισε να µειώσει το βασικό της επιτόκιο κατά 25 µονάδες βάσης, σε 3,5%. Στις 27 Ιουλίου 2009 η κεντρική τράπεζα της Ουγγαρίας (Magyar Nemzeti Bank) αποφάσισε να µειώσει το βασικό της επιτόκιο κατά 100 µονάδες βάσης, σε 8,5%. Στις 24 Αυγούστου αποφάσισε να µειώσει περαιτέρω αυτό το επιτόκιο κατά 50 µονάδες βάσης σε 8,0%. Στις 5 Αυγούστου 2009 η κεντρική τράπεζα της Ρουµανίας (Banca Naţională a României) αποφάσισε να µειώσει το βασικό της επιτόκιο κατά 50 µονάδες βάσης, σε 8,5%. Μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ, οι χώρες της Βαλτικής υπέστησαν την εντονότερη µείωση της οικονοµικής δραστηριότητας τα πρόσφατα τρίµηνα. Στις χώρες αυτές συσσωρεύθηκαν µεγάλες εγχώριες και εξωτερικές ανισορροπίες τα τελευταία χρόνια. Μέχρι σήµερα η εξοµάλυνση των εξωτερικών ανισορροπιών επιτεύχθηκε µέσω της συρρίκνωσης της εγχώριας απορρόφησης. Τα τελευταία τρίµηνα η έντονη αύξηση του ποσοστού ανεργίας σε επίπεδα γύρω στο 15% συνέβαλε στη µείωση της κατανάλωσης. Παρόλο που το πραγµατικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε και πάλι στη Λιθουανία το β τρίµηνο µε ρυθµό παρόµοιο σε σχέση µε του α τριµήνου (σε τριµηνιαία βάση), Σεπτέµβριος

17 οι πρόσφατοι βραχυπρόθεσµοι δείκτες δραστηριότητας και εµπιστοσύνης παρουσιάζουν βελτίωση και στις χώρες της Βαλτικής. Αντίθετα, στη Βουλγαρία η οποία µέχρι σήµερα έχει επηρεαστεί λιγότερο από την κρίση σε σχέση µε τις άλλες µικρότερες οικονοµίες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης ορισµένοι βραχυπρόθεσµοι δείκτες (όπως οι δείκτες λιανικών πωλήσεων και επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία) εξακολούθησαν να επιδεινώνονται τους τελευταίους µήνες. Στη Ρωσία η οικονοµική δραστηριότητα συρρικνώθηκε περαιτέρω το β τρίµηνο του 2009, αλλά µε βραδύτερο ρυθµό σε σχέση µε το α τρίµηνο. Σύµφωνα µε προκαταρκτικές επίσηµες εκτιµήσεις, το πραγµατικό ΑΕΠ υποχώρησε κατά 0,5% την περίοδο αυτή σύµφωνα µε εποχικά διορθωµένα στοιχεία σε τριµηνιαία βάση, µε αποτέλεσµα το προϊόν να είναι µειωµένο κατά 10,9% σε σχέση µε ένα χρόνο νωρίτερα. Η επεκτατική δηµοσιονοµική πολιτική, η αύξηση των τιµών των βασικών εµπορευµάτων και η σταθεροποίηση της εξωτερικής ζήτησης θα µπορούσαν να συµβάλουν περαιτέρω στη σταδιακή ανάκαµψη της οικονοµικής δραστηριότητας το δεύτερο εξάµηνο του Παρά το µεγάλο αρνητικό παραγωγικό κενό, ο πληθωρισµός παρέµεινε υψηλός (12,0% σε δωδεκάµηνη βάση τον Ιούλιο). Καθώς εξαλείφεται σταδιακά ο αντίκτυπος της µετακύλισης των µεταβολών της συναλλαγµατικής ισοτιµίας, που εκδηλώθηκε µε χρονική υστέρηση, από την προηγούµενη υποτί- µηση του ρουβλίου Ρωσίας, οι πληθωριστικές πιέσεις αναµένεται να υποχωρήσουν κάπως τους επό- µενους µήνες. ΑΝΑ ΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στις αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας η οικονοµική δραστηριότητα άρχισε να ανακάµπτει το β τρίµηνο του 2009 και στις περισσότερες χώρες η µεταβολή του τριµηνιαίου ΑΕΠ έγινε θετική. Σηµαντικά δηµοσιονοµικά κίνητρα και επεκτατικές νοµισµατικές πολιτικές στήριξαν τις επενδύσεις στην περιοχή. Επιπλέον, οι φορολογικές περικοπές, οι κρατικές επιδοτήσεις, τα χαµηλά επιτόκια και ο πολύ χαµηλός ή και αρνητικός πληθωρισµός άσκησαν θετική επίδραση στο πραγµατικό διαθέσιµο εισόδηµα και την ιδιωτική κατανάλωση σε πολλές οικονοµίες. Στις περισσότερες χώρες εκτός από την Κίνα, ένας ακόµη παράγοντας που ευνόησε την ανάκαµψη ήταν το εξωτερικό εµπόριο, ιδίως το διαπεριφερειακό εµπόριο, το οποίο άρχισε να ανακάµπτει µετά από τη µεγάλη µείωσή του το δ τρίµηνο του και το α τρίµηνο του Ωστόσο, ο όγκος του εµπορίου εξακολουθεί να είναι σαφώς χαµηλότερος από ό,τι πριν την οικονοµική κάµψη. Στην Κίνα ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ ανήλθε σε 7,9% το β τρίµηνο του 2009, έναντι 6,1% το α τρίµηνο. Η ταχεία υλοποίηση των δηµοσιονοµικών µέτρων τόνωσε την αύξηση των πάγιων επενδύσεων, οι οποίες το πρώτο εξάµηνο του 2009 συνεισέφεραν 6,2 εκατοστιαίες µονάδες στη µέση αύξηση του ΑΕΠ που ανήλθε σε 7,1%. Η συµβολή της κατανάλωσης (3,8 εκατοστιαίες µονάδες) ήταν ελαφρώς µόνο χαµηλότερη σε σχέση µε το. Ωστόσο, η συµβολή των καθαρών εξαγωγών είχε αρνητικό πρόσηµο, κυρίως ως αποτέλεσµα των εισαγωγών, οι οποίες από άποψη όγκου έχουν ήδη επανέλθει σε επίπεδα που προσεγγίζουν αυτά του καλοκαιριού του. Ο κύριος προωθητικός παράγοντας των εισαγωγών ήταν η αύξηση των εισαγωγών πρώτων υλών σε συνδυασµό µε την ταχεία άνοδο των δηµοσίων επενδύσεων. Στο µεταξύ, οι εξαγωγές βρίσκονται µεν σε πορεία ανάκαµψης, αλλά αυξάνονται µε πολύ βραδύτερο ρυθµό. Πρόσφατα, η δυναµική των ιδιωτικών επενδύσεων παρουσίασε επίσης ορισµένες θετικές ενδείξεις, κυρίως λόγω των θετικότερων προοπτικών του τοµέα των ακινήτων. Η νοµισµατική πολιτική παρέµεινε διευκολυντική. Το υπόλοιπο της τραπεζικής χρηµατοδότησης ήταν αυξηµένο κατά 30% σε δωδεκάµηνη βάση στο τέλος Ιουλίου, εν πολλοίς λόγω του ότι µεγάλο µέρος των δηµοσίων επενδύσεων χρηµατοδοτείται από τραπεζικά δάνεια και όχι από τον κεντρικό προϋπολογισµό. Ο πληθωρισµός τιµών καταναλωτή παρέµεινε αρνητικός, καθώς οι τιµές καταναλωτή ήταν χαµηλότερες κατά 1,8% τον Ιούλιο σε σχέση µε ένα χρόνο νωρίτερα. 16 Σεπτέµβριος 2009

18 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ Στην Κορέα το πραγµατικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε µε ετήσιο ρυθµό 2,5% το β τρίµηνο του 2009, µετά από µείωση 4,2% το προηγούµενο τρίµηνο. Η εξέλιξη αυτή ήταν κυρίως αποτέλεσµα της δηµοσιονοµικής ώθησης, η οποία άσκησε θετική επίδραση τόσο στις επενδύσεις στον τοµέα των κατασκευών όσο και στις καταναλωτικές δαπάνες για διαρκή αγαθά, όπως τα αυτοκίνητα. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ συγκρατήθηκε περαιτέρω φθάνοντας το 1,6% τον Ιούλιο, τη χαµηλότερη τιµή του από το Μάιο του Η οικονοµική δραστηριότητα άρχισε να ανακάµπτει και στην Ινδία. Η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ έφθασε το 6,1% το β τρίµηνο του 2009, έναντι 5,8% το α τρίµηνο. Ο πληθωρισµός τιµών χονδρικής, ο βασικός δείκτης πληθωρισµού της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας, υποχώρησε ταχύτατα και έγινε αρνητικός από τον Ιούνιο του 2009 και µετά. Τον Αύγουστο ο ετήσιος πληθωρισµός ήταν -1,5%. Σε ορισµένες αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας, η ανάκαµψη βασίστηκε σε µεγάλο βαθµό στην εφαρµογή δηµοσιονοµικών κινήτρων. Η άµεση επίδραση των µέτρων δηµοσιονοµικής πολιτικής στην αύξηση του ΑΕΠ αναµένεται µεν να υποχωρήσει µεσοπρόθεσµα, αλλά η δηµοσιονοµική πολιτική σε συνδυασµό µε τη νοµισµατική πολιτική και τις ευνοϊκές εξελίξεις στις αγορές ακινήτων συνέβαλε στην αύξηση της εµπιστοσύνης στον ιδιωτικό τοµέα, γεγονός που µπορεί να δηµιούργησε τις προϋποθέσεις για πιο αυτόνοµη ανάπτυξη στο µέλλον. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Στη Λατινική Αµερική η οικονοµική δραστηριότητα παρουσίασε αµυδρές ενδείξεις ανάκαµψης σε αρκετές χώρες, αν και το Μεξικό εξακολουθεί να πλήττεται από πολύ σοβαρή κάµψη η οποία επιδεινώνεται από τις επιπτώσεις της γρίπης των χοίρων. Ο πληθωρισµός έχει αρχίσει να υποχωρεί σταδιακά στην περιοχή. Στο Μεξικό το πραγµατικό ΑΕΠ υποχώρησε κατά 10,3% το β τρί- µηνο του 2009 σε σχέση µε ένα έτος νωρίτερα, ύστερα από µείωση 8% το α τρίµηνο του Ο ετήσιος πληθωρισµός τιµών καταναλωτή ανήλθε κατά µέσο όρο σε 5,7% το β τρίµηνο, από 6,2% το α τρίµηνο του Στην Αργεντινή, σύµφωνα µε τους διαθέσιµους µηνιαίους δείκτες, η βιοµηχανική παραγωγή υποχώρησε µε µέσο ρυθµό 0,8% (σε δωδεκάµηνη βάση) το β τρίµηνο, ύστερα από µείωση 2,3% το α τρίµηνο. Στο µεταξύ, οι πληθωριστικές πιέσεις χαλάρωσαν, καθώς ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ ανήλθε σε 5,5% κατά µέσο όρο το β τρίµηνο, από 6,6% το α τρίµηνο. Στη Βραζιλία οι δείκτες υψηλής συχνότητας υποδηλώνουν ότι η οικονοµική δραστηριότητα ανέκαµψε κάπως το β τρίµηνο, καθώς η βιοµηχανική παραγωγή, για παράδειγµα, υποχώρησε κατά περίπου 12% σε δωδεκάµηνη βάση, έναντι µείωσης κατά σχεδόν 15% το α τρί- µηνο του Ο χαµηλότερος πληθωρισµός επέτρεψε σε ορισµένες κεντρικές τράπεζες της περιφέρειας να χαλαρώσουν τη νοµισµατική πολιτική τους. Σε συνδυασµό µε τις θετικές επιδράσεις στον πλούτο και τις καλές επιδόσεις των χρηµατιστηριακών αγορών, τούτο αναµένεται να τονώσει την εµπιστοσύνη στη Λατινική Αµερική. Επιπλέον, οι εξαγωγείς βασικών εµπορευµάτων επωφελήθηκαν από την άνοδο των τιµών και την αύξηση της ζήτησης από την Κίνα. 1.2 ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Τους τρεις τελευταίους µήνες οι τιµές του πετρελαίου αυξήθηκαν, φθάνοντας τα 70 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι περίπου. Οι τιµές του αργού πετρελαίου τύπου Brent διαµορφώθηκαν σε 70,3 δολ. ΗΠΑ στις 2 Σεπτεµβρίου, κατά 78% υψηλότερες σε σχέση µε την αρχή του 2009 (σε ευρώ η αύξηση ήταν περίπου 74%). Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, οι συµµετέχοντες στην αγορά ανα- µένουν αύξηση των τιµών µεσοπρόθεσµα, καθώς οι τιµές διαπραγµάτευσης των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης για το εκέµβριο του 2011 διαµορφώνονται γύρω στα 77 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Σεπτέµβριος

19 Μετά από απότοµη διόρθωση στα µέσα Ιουλίου, οι τιµές του πετρελαίου εξακολούθησαν την ανοδική τάση που παρατηρείται από τις αρχές του έτους (βλ. ιάγραµµα 4). Η αισιοδοξία που επικράτησε και πάλι στις αγορές ενισχύθηκε από τις βελτιωµένες οικονοµικές προοπτικές για την Ασία, γεγονός που οδήγησε το ιεθνή Οργανισµό Ενέργειας να αναθεωρήσει προς τα άνω τις προβολές του σχετικά µε τη ζήτηση πετρελαίου για το 2009 και το Ενώ η αύξηση της προσδοκώµενης µελλοντικής ζήτησης είχε θετικές συνέπειες στις τιµές του πετρελαίου για άµεση παράδοση (spot), τα αποθέµατα πετρελαίου παρέµειναν υψηλά και η τρέχουσα ζήτηση πετρελαίου εξακολούθησε να µειώνεται αν και µε βραδύτερο ρυθµό. ιάγραµµα 4 Κύριες εξελίξεις στις αγορές βασικών εµπορευµάτων Οι τιµές ορισµένων βασικών εµπορευµάτων εκτός της ενέργειας αυξήθηκαν επίσης τους τελευταίους µήνες. Συνολικά, ο δείκτης τιµών των βασικών εµπορευµάτων εκτός της ενέργειας (σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν περίπου 20% υψηλότερος προς τα τέλη Αυγούστου σε σχέση µε την αρχή του έτους. Οι τιµές των µετάλλων αυξήθηκαν, ενισχυµένες από τη βελτίωση των µακροοικονοµικών προοπτικών και τις προσδοκίες για επέκταση της αναπλήρωσης των αποθεµάτων πέραν της Κίνας στις χώρες του ΟΟΣΑ κατά το δεύτερο εξάµηνο του έτους. Αντίθετα, οι τιµές των βασικών ειδών διατροφής συνολικά υποχώρησαν κάπως λόγω των ευνοϊκότερων προοπτικών της προσφοράς, ιδίως για το σιτάρι και τον αραβόσιτο. Οι τιµές της ζάχαρης αποτέλεσαν εξαίρεση, καθώς αυξήθηκαν έντονα στο πλαίσιο ανησυχιών σχετικά µε τις καλλιέργειες της Ινδίας. Πηγές: Bloomberg και HWWΙ. ιάγραµµα 5 Σύνθετος προπορευόµενος δείκτης του ΟΟΣΑ (µηνιαία στοιχεία, διορθωµένα ως προς το εύρος) 1.3 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οι δείκτες υποδηλώνουν ολοένα και εντονότερα ότι η παγκόσµια οικονοµία παρουσιάζει ενδείξεις σταθεροποίησης µετά από την κατακόρυφη επιβράδυνση της οικονοµικής δραστηριότητας στις αρχές του έτους. Τον Ιούνιο ο σύνθετος προπορευόµενος δείκτης (CLI) για τις χώρες του ΟΟΣΑ βελτιώθηκε για τέταρτη συνεχή φορά, γεγονός που φανερώνει αισθητή βελτίωση της οικονοµικής δραστηριότητας (βλ. ιάγραµµα 5). Παρά τις εξελίξεις αυτές, ο δείκτης είναι χαµηλότερος κατά 5 µονάδες σε σχέση µε τον Ιούνιο του. Για τις αναδυόµενες οικονοµίες, οι δεί- Πηγή: ΟΟΣΑ. Σηµείωση: Ο δείκτης αναδυόµενων αγορών είναι σταθµικός µέσος όρος του σύνθετου προπορευόµενου δείκτη για τη Βραζιλία, την Κίνα και τη Ρωσία. 18 Σεπτέµβριος 2009

20 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ κτες CLI εξακολούθησαν επίσης να βελτιώνονται τους τελευταίους µήνες. Αυτή η βελτίωση των παγκόσµιων οικονοµικών προοπτικών µαρτυρείται και από το δείκτη World Economic Climate Indicator του Ifo, ο οποίος αυξήθηκε για δεύτερη συνεχή φορά το γ τρίµηνο του Η άνοδος του δείκτη ήταν αποτέλεσµα των ευνοϊκότερων προσδοκιών για τους επόµενους έξι µήνες και της θετικότερης αξιολόγησης της τρέχουσας οικονοµικής κατάστασης. Παρόλο που εξακολουθεί να επικρατεί µεγάλη αβεβαιότητα ως προς τις παγκόσµιες οικονοµικές προοπτικές, οι κίνδυνοι για την παγκόσµια δραστηριότητα θεωρούνται συνολικά ισορροπηµένοι. Αφενός, τα µέτρα πολιτικής που εφαρµόστηκαν σε ολόκληρο τον κόσµο µπορεί να αποκαταστήσουν την εµπιστοσύνη και να οδηγήσουν σε πιο διατηρήσιµη παγκόσµια ανάκαµψη. Αφετέρου, αν τα µέτρα πολιτικής σε παγκόσµιο επίπεδο δεν επιτύχουν την κατάλληλη ισορροπία µεταξύ της ώθησης της οικονοµίας και της πιο µακροπρόθεσµης διατηρησιµότητας, οι συνθήκες της χρηµατοπιστωτικής αγοράς ενδέχεται να γίνουν και πάλι δυσµενείς. Επιπλέον, µια περαιτέρω µη οµαλή διόρθωση των παγκόσµιων ανισορροπιών θα µπορούσε να οδηγήσει σε πιέσεις προς την κατεύθυνση του προστατευτισµού (βλ. Πλαίσιο 1 µε τίτλο Κίνδυνοι προστατευτισµού ) και σε δυσµενείς εξελίξεις στην παγκόσµια οικονοµία. Πλαίσιο 1 ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΣΜΟΥ Μετά την όξυνση της παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής κρίσης το Σεπτέµβριο του, η απότοµη συρρίκνωση του παγκόσµιου εµπορίου αποτέλεσε βασικό παράγοντα εξάπλωσης της οικονοµικής ύφεσης από χώρα σε χώρα, καθιστώντας την κρίση πραγµατικά παγκόσµιο φαινόµενο. 1 Παράλληλα, οι πιέσεις προστατευτισµού αυξάνονται διεθνώς, όπως φαίνεται από τις δηλώσεις πολιτικής και τις σφυγµοµετρήσεις, καθώς και από τις πρόσφατες εξελίξεις σε πολυµερείς, περιφερειακές και διµερείς εµπορικές διαπραγµατεύσεις. 2 Στο µεταξύ, σύµφωνα µε αποσπασµατικά στοιχεία, παρατηρούνται διακρίσεις σε βάρος των προµηθευτών αγαθών και υπηρεσιών του εξωτερικού. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, στο παρόν πλαίσιο αναλύονται τα πρόσφατα χαρακτηριστικά του προστατευτισµού και οι δυσµενείς επιπτώσεις του για την ανταγωνιστικότητα, την οικονοµική δραστηριότητα και την ευηµερία. Η εκτίµηση της πλήρους έκτασης των πρόσφατων πρωτοβουλιών προστατευτισµού είναι εξαιρετικά δύσκολη. Τα συναφή στοιχεία διατίθενται µε σηµαντική χρονική υστέρηση και πολλά εµπόδια που δεν σχετίζονται µε την τιµολόγηση καθώς και κάποιες πολύπλοκες µορφές προστασίας δύσκολα µπορούν να αναγνωριστούν και να ποσοτικοποιηθούν. Συχνά, οι στατιστικές σχετικά µε το ενδεχόµενο λήψης µέτρων προστατευτισµού, συµπεριλαµβανοµένων µέτρων διασφάλισης, ενεργειών αντιντάµπινγκ και αντισταθµιστικών δασµών, χρησιµοποιούνται ως πρώιµος δείκτης προστατευτισµού στο εµπόριο. Ωστόσο, σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου, υπάρχουν σηµαντικά κενά στα εµπειρικά στοιχεία όσον αφορά το ενδεχόµενο λήψης µέτρων προστατευτισµού, γεγονός που καθιστά δύσκολη την εξαγωγή γενικών τάσεων από αυτά τα στοιχεία. 3 1 Βλ. Πλαίσιο 1 µε τίτλο Η πρόσφατη απότοµη συρρίκνωση του παγκόσµιου εµπορίου από ιστορική σκοπιά στο τεύχος Μαρτίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου, καθώς και Πλαίσιο 10 µε τίτλο Η κάµψη του εµπορίου της ζώνης του ευρώ στο τεύχος Ιουνίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου. 2 Βλ. το άρθρο µε τίτλο Assessing global trends in protectionism στο τεύχος Φεβρουαρίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου. 3 Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου (2009), World Trade Report 2009: Trade policy commitments and contingency measures. Σεπτέµβριος

21 Έτσι, η αξιολόγηση των τάσεων προστατευτισµού πρέπει αναγκαστικά να βασίζεται σε έµµεσα στοιχεία. Η οικονοµετρική ανάλυση του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου υποδηλώνει ότι η συχνότητα των ενεργειών αντιντάµπινγκ, των αντισταθµιστικών δασµών και των µέτρων διασφάλισης φαίνεται να συνδέεται µε τον οικονοµικό κύκλο, ενώ ορισµένα στατιστικά στοιχεία υποδεικνύουν άνοδο της παγκόσµιας δραστηριότητας αντιντάµπινγκ σε καθοδικές φάσεις. Το Global Trade Alert, µια πρωτοβουλία παρακολούθησης που συντονίζει το Κέντρο Ερευνών Οικονοµικής Πολιτικής (CEPR), αναγνώρισε 87 νέα µέτρα που προτείνουν ή εφαρµόζουν 52 χώρες από το Νοέµβριο του τα οποία προβαίνουν σε διακρίσεις εις βάρος των εµπορικών εταίρων του εξωτερικού. Το ίδιο χρονικό διάστηµα, σύµφωνα µε την πρωτοβουλία Global Trade Alert, εφαρµόστηκαν τρία µόλις µέτρα ενίσχυσης των εµπορικών συναλλαγών. Μεταξύ των µέτρων προστατευτισµού που ανακοινώθηκαν ή εφαρµόστηκαν πρόσφατα, λίγα µόνο αποσκοπούσαν στην αύξηση των τιµολογίων. Έως τώρα, δεν φαίνεται να έχουν προκαλέσει τη λήψη ανταποδοτικών µέτρων µεγάλης κλίµακας, γεγονός που αποδίδεται ενδεχοµένως στον πολύπλοκο ιστό των πολυµερών, περιφερειακών και διµερών εµπορικών συµφωνιών. Πράγµατι, οι περισσότερες αυξήσεις τιµολογίων πραγµατοποιήθηκαν από χώρες οι οποίες εντάσσονται σε µικρότερο βαθµό στο διεθνές εµπορικό σύστηµα. Επιπλέον, η τρέχουσα επικράτηση των διεθνών παραγωγικών αλυσίδων περιόρισε ενδεχοµένως το αίτηµα των εταιριών για προστασία µε τη µορφή αύξησης των τιµολογίων και εφαρµογής ποσοτικών περιορισµών από πλευράς τους, δεδο- µένου ότι κάτι τέτοιο θα µπορούσε να διακόψει την οµαλή λειτουργία των διεθνών δικτύων παραγωγής τους. 4 Οι πιο αξιοσηµείωτες τάσεις προστατευτισµού συνδέονται µε τις δέσµες κινήτρων, ανάληψης υποχρεώσεων και επιδοτήσεων που παρείχαν οι κυβερνήσεις µαζικά, οι οποίες περιλαµβάνουν κατ εξακολούθηση παροχές που ευνοούν ουσιαστικά τους εγχώριους εταίρους και ζηµιώνουν τους εξαγωγείς, τους επενδυτές και τους εργαζοµένους του εξωτερικού. Οι Gamberoni and Newfarmer (2009) υποδεικνύουν ότι, αµέσως µετά τη δέσµευση των αρχηγών των χωρών του G20 στις 15 Νοεµβρίου του να αποφύγουν τη δηµιουργία νέων εµποδίων για τις επενδύσεις ή το εµπόριο αγαθών και υπηρεσιών, την εφαρµογή νέων περιορισµών στις εξαγωγές ή τη λήψη µέτρων ενίσχυσης των εξαγωγών που δεν συνάδουν µε τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου, 17 από τις εν λόγω 20 χώρες ανακοίνωσαν µέτρα προστατευτισµού. 5 Αντίστοιχα, σύµφωνα µε το Global Trade Alert, 67 νέοι περιορισµοί πέραν των τιµολογίων και των ποσοστώσεων εφαρµόστηκαν από το Νοέµβριο του και µετά. Η αύξηση του προστατευτισµού µπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Κατ αρχάς, τα υψηλά επίπεδα προστατευτισµού δηµιουργούν εκτεταµένες στρεβλώσεις στην αγορά, προκαλώντας σηµαντικό µεσοµακροπρόθεσµο κόστος, ιδίως για τις χώρες που εφαρµόζουν µέτρα αυτού του είδους. Η επιδότηση εγχώριων βιοµηχανιών συµπεριλαµβανοµένης της άµεσης κρατικής ενίσχυσης, της παροχής εγγυήσεων και της ανάληψης υποχρεώσεων προκαλούν τεχνητή µείωση του κόστους για τις εγχώριες εταιρίες, ενώ τα τιµολόγια ή οι ενέργειες αντιντάµπινγκ και οι αντισταθµιστικοί δασµοί προκαλούν τεχνητή αύξηση του κόστους των εισαγόµενων αγαθών και υπηρεσιών. ιάφορες προσοµοιώσεις βάσει του πλαισίου που χρησιµοποιούν οι Ottaviano, Taglioni 4 Βλ. Baldwin, R. and S. Evenett (2009), The collapse of global trade, murky protectionism, and the crisis: Recommendations for the G20 στη διεύθυνση 5 Βλ. Gamberoni, E. and R. Newfarmer (2009), Trade Protection: Incipient but Worrisome Trends, 2 Μαρτίου 2009 στη διεύθυνση 20 Σεπτέµβριος 2009

22 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ and di Mauro (2009), 6 δείχνουν ότι τέτοιου είδους µέτρα διατηρούν βραχυπρόθεσµα µόνο το εγχώριο παραγωγικό δυναµικό, ενώ εµποδίζουν την αποτελεσµατική ανακατανοµή πόρων, γεγονός που υποδηλώνει πιο µακροπρόθεσµο κόστος από πλευράς αποδοτικότητας της παραγωγής και διεθνούς ανταγωνιστικότητας. Επίσης, από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει ότι ο προστατευτισµός µειώνει την ευηµερία, περιορίζοντας την ποικιλία προϊόντων στην εγχώρια αγορά και ενισχύοντας τη δύναµη των εταιριών στην αγορά εις βάρος των καταναλωτών. Οι προσο- µοιώσεις των δυσµενών επιδράσεων που ασκεί στην ανταγωνιστικότητα η άνοδος του προστατευτισµού στο εµπόριο υποδεικνύουν ότι όλες οι χώρες ζηµιώνονται από τέτοιες πρωτοβουλίες, αλλά και ότι οι αναµενόµενες ζηµίες είναι σηµαντικότερες για τις χώρες που εφαρµόζουν τέτοιου είδους µέτρα, ιδίως εάν είναι σχετικά µικρές, ανοικτές ή εξειδικεύονται σε τοµείς που αντιµετωπίζουν υψηλό διεθνή ανταγωνισµό. Επιπλέον, µια διαφορετική προσοµοίωση υποδείγµατος µε βάση την πολυεθνική έκδοση του υποδείγµατος New Area-Wide Model (NAWM) 7 δείχνει ότι, εάν οι χώρες εφάρµοζαν µέτρα προστατευτισµού συστηµατικά, ο αντίκτυπος στην παγκόσµια ευηµερία και στη διαδικασία ανάκαµψης θα ήταν αξιοσηµείωτος. Μια µονοµερής αύξηση των τιµολογίων εισαγωγών κατά 5 εκατοστιαίες µονάδες σε µια µεγάλη οικονοµία θα µπορούσε να προκαλέσει επιβράδυνση του ρυθµού ανόδου του παγκόσµιου ΑΕΠ έως και κατά 1 εκατοστιαία µονάδα σε διάστηµα τεσσάρων ετών, ενώ ο αντίκτυπος θα µεγεθυνόταν εάν όλες οι χώρες εφάρµοζαν εκ παραλλήλου περιορισµούς στα τιµολόγια. Συµπερασµατικά, ο κίνδυνος ενός νέου κύµατος προστατευτισµού µετά τη χρηµατοπιστωτική κρίση δεν πρέπει να αγνοηθεί. Η υποτονική παγκόσµια ανάκαµψη και η αυξανόµενη ανεργία ενδέχεται να ενθαρρύνουν σε ολοένα µεγαλύτερο βαθµό τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν περιοριστικά µέτρα πολιτικής για το εµπόριο, τα οποία µπορεί να οδηγήσουν σε κλιµάκωση των ανταποδοτικών µέτρων, µε συνέπεια την επιβολή ακόµη σκληρότερων περιορισµών στις εµπορικές συναλλαγές και τη δηµιουργία εντάσεων. Ένα νέο κύµα προστατευτισµού στο εµπόριο όχι µόνο θα δηµιουργήσει προβλήµατα στη διαδικασία παγκόσµιας ανάκαµψης, δυσχεραίνοντας περαιτέρω τις εµπορικές ροές και επιβαρύνοντας την παγκόσµια ζήτηση, αλλά και θα µειώσει το παγκόσµιο αναπτυξιακό δυναµικό µακροπρόθεσµα. εδοµένων των συνεπειών του προστατευτισµού για την παγκόσµια οικονοµία, οι τάσεις προστατευτισµού πρέπει να αποθαρρύνονται έντονα. 6 Βλ. Ottaviano, G., D. Taglioni and F. di Mauro (2009), The Euro and the Competitiveness of European firms, Economic Policy, Ιανουάριος 2009, Vol. 57, σελ Βλ. Jacquinot and Straub (), Globalisation and the Euro Area: Simulation Based Analysis Using the New Area-Wide Model, ECB Working Paper No Σεπτέµβριος

23 2 Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Π Ι Σ Τ Ω Τ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ 2.1 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΧΙ Τα νοµισµατικά στοιχεία για το β τρίµηνο και τον Ιούλιο του 2009 επιβεβαιώνουν τη συνεχιζόµενη επιβράδυνση των ετήσιων ρυθµών ανόδου τόσο του M3 όσο και των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα. Αυτές οι εκ του παραλλήλου εξελίξεις υποδεικνύουν επιβράδυνση της υποκείµενης νοµισµατικής επέκτασης και υποτονικές πληθωριστικές πιέσεις µεσοπρόθεσµα. Η υποχώρηση του ετήσιου ρυθ- µού ανόδου των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα εξακολούθησε να διαµορφώνεται κυρίως από τη µείωση των χορηγήσεων προς επιχειρήσεις που δεν ανήκουν στο χρηµατοπιστωτικό τοµέα, ενώ η πτωτική ροή δανείων προς τα νοικοκυριά παρουσίασε ενδείξεις σταθεροποίησης. Το γεγονός ότι οι ροές δανείων προς το µη χρηµατοπιστωτικό ιδιωτικό τοµέα παραµένουν υποτονικές αντικατοπτρίζει σε µεγάλο βαθµό το χαµηλό επίπεδο της οικονοµικής δραστηριότητας και τη συνεχή αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τις προοπτικές για την οικονοµία και για την αγορά κατοικιών. Η αναπροσαρµογή προς τα κάτω των βασικών τοποθετήσεων των ΝΧΙ σε περιουσιακά στοιχεία, η οποία ανακόπηκε προς το τέλος του β τριµήνου, συνεχίστηκε τον Ιούλιο και εξακολουθεί να αποδίδεται κυρίως στη µείωση των απαιτήσεων έναντι του εξωτερικού. ΤΟ ΕΥΡΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ M3 Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του ευρέος νοµισµατικού µεγέθους M3 υποχώρησε περαιτέρω τον Ιούλιο του 2009 και διαµορφώθηκε σε 3,0% τον ίδιο µήνα, από 4,3% και 6,0% το β και το α τρί- µηνο του 2009 αντίστοιχα (βλ. ιάγραµµα 6). Οι πιο βραχυπρόθεσµες εξελίξεις, όπως µετρούνται π.χ. από τους τριµηνιαίους και εξαµηνιαίους ρυθ- µούς αύξησης ανηγµένους σε ετήσια βάση, συνέχισαν να χαρακτηρίζονται από µεταβλητότητα. Ωστόσο, πέραν αυτής της µεταβλητότητας, τα πιο πρόσφατα στοιχεία δεν υποδεικνύουν περαιτέρω έντονη επιβράδυνση του Μ3. ιάγραµµα 6 Αύξηση του Μ3 (εκατοστιαίες µεταβολές, εποχικώς και ηµερολογιακώς διορθωµένα στοιχεία) Η παρατηρούµενη επιβράδυνση της νοµισµατικής δυναµικής το β τρίµηνο και τον Ιούλιο αντικατοπτρίζει τις ανοµοιογενείς εξελίξεις των συνιστωσών του M3. Συγκεκριµένα, η ραγδαία πτώση της απόδοσης των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων προθεσµίας συγκριτικά µε τις καταθέσεις µίας ηµέρας µείωσε το κόστος ευκαιρίας της διακράτησης ρευστών τοποθετήσεων που περιλαµβάνονται στο Μ3 και αποτελεί το βασικό παράγοντα που συνέβαλε στη διαρκή ενίσχυση Πηγή: EKT. του ρυθµού ανόδου του M1. Παράλληλα, η εντονότερη κλίση της καµπύλης των αποδόσεων σε σύγκριση µε την αρχή του έτους έδωσε περισσότερα κίνητρα για µετατόπιση επενδύσεων από το M3 προς πιο µακροπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία που χαρακτηρίζονται από χαµηλότερο βαθµό ρευστότητας. Σε επίπεδο τοµέων, η πτώση του ετήσιου ρυθµού ανόδου του M3 αντανακλά κυρίως τη βραδύτερη συσσώρευση καταθέσεων τόσο από τα νοικοκυριά όσο και από µη νοµισµατικούς φορείς χρηµα- 22 Σεπτέµβριος 2009

24 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις τοπιστωτικής διαµεσολάβησης πέραν των ασφαλιστικών εταιριών και των ταµείων συντάξεων (ΛΦΧ ). Παράλληλα, οι επιχειρήσεις που δεν περιλαµβάνονται στο χρηµατοπιστωτικό τοµέα άρχισαν εκ νέου να συσσωρεύουν περιουσιακά στοιχεία που περιλαµβάνονται στο Μ3 (αφού περιόρισαν τις τοποθετήσεις τους τούς δύο πρώτους µήνες του έτους). Η εν λόγω αύξηση των αποθε- µατικών ρευστότητας συνάδει µε την ελαφρά βελτίωση των προσδοκιών για την παραγωγή. ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ M3 Η επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου του M3 εξακολούθησε να διαµορφώνεται κυρίως από την πτώση της συµβολής των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων εκτός των καταθέσεων µίας ηµέρας (δηλ. M2-M1) και της αντίστοιχης των εµπορεύσιµων χρηµατοδοτικών µέσων (δηλ. M3-M2), ενώ η συµβολή του M1 συνέχισε να αυξάνεται. Το β τρίµηνο του 2009 ο ετήσιος ρυθµός ανόδου του M1 αυξήθηκε σε 8,0%, από 5,3% το προηγούµενο τρίµηνο (βλ. Πίνακα 1). Στη συνέχεια, παρουσίασε νέα σηµαντική άνοδο και τον Ιούλιο διαµορφώθηκε σε 12,2%. Ο υψηλός ετήσιος ρυθµός αύξησης του M1 αντικατοπτρίζει την ισχυρή άνοδο και των δύο υποσυνιστωσών του. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του νοµίσµατος σε κυκλοφορία διατηρήθηκε ενισχυµένος σε 12,5% τον Ιούλιο, από 13,2% και 13,6% το β και το α τρίµηνο αντίστοιχα. Ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των καταθέσεων µίας ηµέρας επιταχύνθηκε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 6,9% το β τρίµηνο, από 3,6% το προηγούµενο τρίµηνο. Στη συνέχεια, αυξήθηκε περαιτέρω τον Ιούλιο και διαµορφώθηκε σε 12,1% τον ίδιο µήνα. Πίνακας I Συνοπτικός πίνακας νοµισµατικών µεγεθών (τα τριµηνιαία στοιχεία είναι µέσοι όροι, εποχικώς και ηµερολογιακώς διορθωµένοι) Υπόλοιπα ως ποσοστά % του M3 1) γ τρ. δ τρ. Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης α τρ Ιούν Ιούλ. M1 Νόµισµα σε κυκλοφορία Καταθέσεις µίας ηµέρας M2 - M1 (= λοιπές βραχυπρόθεσµες καταθέσεις) Καταθέσεις µε συµφωνηµένη διάρκεια έως 2 ετών Καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως 3 µηνών M2 M3 - M2 (= εµπορεύσιµα χρηµατοδοτικά µέσα) M3 Πιστώσεις προς κατοίκους ζώνης ευρώ Πιστώσεις προς τη γενική κυβέρνηση άνεια προς τη γενική κυβέρνηση Πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τοµέα άνεια προς τον ιδιωτικό τοµέα άνεια προς τον ιδιωτικό τοµέα διορθωµένα για πωλήσεις και τιτλοποίηση Πιο µακροπρόθεσµες χρηµατοοικονο- µικές υποχρεώσεις (πλην κεφαλαίου και αποθεµατικών) 45,9 0,7 2,7 5,3 8,0 9,4 12,2 7,8 7,5 12,4 13,6 13,2 12,8 12,5 38,2-0,6 0,8 3,6 6,9 8,6 12,1 40,8 19,1 15,8 9,3 3,0 0,4-2,6 22,6 37,6 29,0 12,9-0,8-6,1-12,1 18,2-1,7-0,5 4,5 8,6 10,4 12,3 86,8 9,2 8,9 7,2 5,5 4,9 4,7 13,2 8,9 4,1-0,8-2,5-4,0-7,0 100,0 9,1 8,2 6,0 4,3 3,6 3,0 9,1 7,4 5,9 4,3 4,2 3,3 0,6 1,7 5,6 8,4 10,7 10,9 2,1 2,9 2,3 1,5 2,4 2,4 10,9 8,6 6,0 3,5 2,9 1,8 9,1 7,4 4,6 2,2 1,5 0,6 10,1 8,5 6,1 3,6 2,7 1,8 3,3 1,2 1,8 2,7 3,0 3,2 Πηγή: EΚΤ. 1) Στοιχεία στο τέλος του τελευταίου διαθέσιµου µηνός. Το άθροισµα των επιµέρους στοιχείων ενδέχεται να µη συµφωνεί µε το σύνολο λόγω στρογγυλοποιήσεων. Σεπτέµβριος

25 Οι έντονες ροές προς τις καταθέσεις µίας ηµέρας το β τρίµηνο και τον Ιούλιο συνάδουν µε την τρέχουσα διαµόρφωση των επιτοκίων, η οποία χαρακτηρίζεται από περαιτέρω µειώσεις των επιτοκίων της αγοράς χρήµατος. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε την υποχώρηση σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα του κόστους ευκαιρίας της διακράτησης καταθέσεων µίας ηµέρας, οι οποίες προσφέρουν σχετικά µικρές αποδόσεις σε σύγκριση µε άλλα περιουσιακά στοιχεία που περιλαµβάνονται στο Μ3. Όταν το χαµηλό κόστος ευκαιρίας συνδυάζεται µε σηµαντική χρηµατοπιστωτική αβεβαιότητα, οι καταθέσεις µίας ηµέρας µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την προσωρινή τοποθέτηση κεφαλαίων, κατά τη µεταφορά τους µεταξύ άλλων κατηγοριών περιουσιακών στοιχείων. Εάν εξαλειφόταν η αβεβαιότητα, οι χαµηλές αποδόσεις των νοµισµατικών περιουσιακών στοιχείων θα µπορούσαν να προκαλέσουν πιο ανθεκτικές αναδιαρθρώσεις χαρτοφυλακίων προς περιουσιακά στοιχεία υψηλότερης απόδοσης. Ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων πέραν των καταθέσεων µίας ηµέρας υποχώρησε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε -2,6% τον Ιούλιο, από 3,0% και 9,3% το β και το α τρίµηνο αντίστοιχα. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τη σηµαντική επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων προθεσµίας (δηλ. των καταθέσεων µε συµφωνηµένη διάρκεια έως δύο ετών), οι οποίες υποχώρησαν σε -12,1% τον Ιούλιο, από -0,8% και 12,9% το β και το α τρίµηνο αντίστοιχα (βλ. ιάγραµµα 7). Αντίθετα, οι βραχυπρόθεσµες καταθέσεις ταµιευτηρίου (δηλ. καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως τριών µηνών) επιταχύνθηκαν µε ετήσιο ρυθµό 12,3% τον Ιούλιο, από 8,6% και 4,5% τα δύο προηγούµενα τρίµηνα. Τα στοιχεία για τα επιτόκια, τα οποία διατίθενται έως τον Ιούνιο, δείχνουν ότι η απόδοση των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων προθεσµίας συνέχισε να υποχωρεί το β τρίµηνο, ενώ οι διαφορές της έναντι των επιτοκίων των καταθέσεων µίας ηµέρας και των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων ταµιευτηρίου συνέχισαν να περιορίζονται. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε µετατοπίσεις από τις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις προθεσµίας προς αφενός τις κατα- ιάγραµµα 7 Κύριες συνιστώσες του Μ3 (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εποχικώς και ηµερολογιακώς διορθωµένα στοιχεία) Πηγή: EKT. ιάγραµµα 8 Βραχυπρόθεσµες καταθέσεις και συµφωνίες επαναγοράς (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, µη διορθωµένες για εποχικές και ηµερολογιακές επιδράσεις) Πηγή:. Σηµείωση: Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. 24 Σεπτέµβριος 2009

26 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις θέσεις µίας ηµέρας και αφετέρου τις καταθέσεις ταµιευτηρίου. Έτσι, φαίνεται ότι αντιστρέφεται η πορεία που παρατηρήθηκε σε προηγούµενες φάσεις της χρηµατοπιστωτικής κρίσης, το και το, όταν οι τράπεζες παρείχαν ελκυστικούς όρους για τις καταθέσεις προθεσµίας προκειµένου να αυξήσουν τη χρηµατοδότηση από τις καταθέσεις, δεδοµένου ότι οι είχαν ασκηθεί πιέσεις στη χρηµατοδότηση µέσω της αγοράς. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των εµπορεύσιµων χρηµατοδοτικών µέσων που περιλαµβάνονται στο M3 επιβραδύνθηκε σε -7,0% τον Ιούλιο, από -2,5% το β τρίµηνο και -0,8% το α τρίµηνο. Συγκεκριµένα, η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει τις σηµαντικές υποχωρήσεις του ετήσιου ρυθµού ανόδου των χρεογράφων διάρκειας έως δύο ετών και τον υποτονικό ετήσιο ρυθµό αύξησης των συµφωνιών επαναγοράς. Οι τοµείς διακράτησης χρήµατος της ζώνης του ευρώ περιόρισαν τις τοποθετήσεις τους σε βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα µετά την εντατικοποίηση της αναταραχής, ενώ η καθαρή έκδοση αυτών των µέσων (δηλ. έκδοση χωρίς εξοφλήσεις) ήταν επίσης αρνητική. Ο ετήσιος ρυθ- µός ανόδου των µεριδίων αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος, της σηµαντικότερης υποσυνιστώσας των εµπορεύσιµων χρηµατοδοτικών µέσων, επίσης επιβραδύνθηκε ελαφρά το β τρί- µηνο, ενώ τον Ιούλιο παρατηρήθηκαν εισροές. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των καταθέσεων του M3 που περιλαµβάνουν τις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις και τις συµφωνίες επαναγοράς και αντιπροσωπεύουν το ευρύτερο νοµισµατικό µέγεθος για το οποίο διατίθενται επίσηµα στοιχεία σε επίπεδο τοµέων υποχώρησε σε 5,0% το β τρί- µηνο, από 7,0% το προηγούµενο τρίµηνο. Η πτώση αυτή συνεχίστηκε τον Ιούλιο, καθώς ο ετήσιος ρυθµός αύξησης διαµορφώθηκε σε 3,6% αυτό το µήνα, από 4,4% τον Ιούνιο. Ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των καταθέσεων των νοικοκυριών που περιλαµβάνονται στο M3, οι οποίες έχουν τη µεγαλύτερη συµβολή στον ετήσιο ρυθµό αύξησης του συνόλου των καταθέσεων του M3, επιβραδύνθηκε σε 7,1% το β τρίµηνο, από 8,6% το προηγούµενο τρίµηνο. Στη συνέχεια υποχώρησε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 5,7% τον Ιούλιο, από 6,4% τον Ιούνιο (βλ. ιάγραµµα 8). Περισσότερες λεπτοµέρειες βλ. στο πλαίσιο. Πλαίσιο 2 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Οι επενδύσεις των νοικοκυριών σε βραχυπρόθεσµες τραπεζικές καταθέσεις που περιλαµβάνονται στο Μ3 παρέµειναν σε γενικές γραµµές σχετικά εύρωστες µετά την επιδείνωση της χρη- µατοπιστωτικής αναταραχής το Σεπτέµβριο του. Η εν λόγω γενική ευρωστία υποκρύπτει διάφορους αντίρροπους παράγοντες, όπως: α) ο χαµηλότερος ρυθµός αύξησης του διαθέσι- µου εισοδήµατος αφενός, και αφετέρου η αύξηση του ποσοστού αποταµίευσης, ή β) η έντονα ανοδική κλίση της καµπύλης αποδόσεων αφενός, (η οποία συνέβαλε στην αύξηση των επενδύσεων σε πιο µακροπρόθεσµα χρηµατοδοτικά µέσα εκτός του Μ3) και αφετέρου τα επίµονα υψηλά επίπεδα χρηµατοπιστωτικής αβεβαιότητας (και ως εκ τούτου η γενικότερη προτίµηση για ρευστά περιουσιακά στοιχεία). Με αφετηρία τη γενικότερη ευρωστία των επενδύσεων των νοικοκυριών σε καταθέσεις που περιλαµβάνονται στο Μ3, στο παρόν πλαίσιο εξετάζεται ο βαθµός στον οποίο οι µετατοπίσεις των καταθέσεων των νοικοκυριών εντός του Μ3 µπορούν να ερµηνευθούν µε βάση τις µεταβολές των επιτοκίων των διαφόρων ειδών βραχυπρόθεσµων καταθέσεων, και όχι ο βαθµός στον οποίο αντισταθµίζονται οι ανωτέρω παράγοντες µεταξύ Σεπτέµβριος

27 ιάγραµµα Α Βραχυπρόθεσµες καταθέσεις των νοικοκυριών (δισεκ. ευρώ, µηνιαίες ροές, στοιχεία εποχικώς διορθωµένα) Πηγές: και εκτιµήσεις της. τους. 1 Κάτι τέτοιο βοηθά να προσδιοριστεί η επιρροή που ασκεί η νοµισµατική πολιτική στις νοµισµατικές εξελίξεις µέσω µεταβολών στη διάρθρωση των αποδόσεων. Στο ιάγραµµα Α παρουσιάζονται οι µηνιαίες ροές στα διάφορα είδη βραχυπρόθεσµων τραπεζικών καταθέσεων των νοικοκυριών, ήτοι στις καταθέσεις µιας ηµέρας, στις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις προθεσµίας (δηλ. καταθέσεις µε διάρκεια έως δύο ετών) και στις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις ταµιευτηρίου (δηλ. καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως τριών µηνών). Από τον Ιανουάριο του 2005 έως τις αρχές του 2006, οι επενδύσεις των νοικοκυριών σε καταθέσεις που περιλαµβάνονται στο Μ3 αφορούν κυρίως ροές προς καταθέσεις µίας ηµέρας, γεγονός που αποδίδεται στις σχετικά µικρές διαφορές µεταξύ των επιτοκίων των καταθέσεων µίας ηµέρας και των επιτοκίων των άλλων δύο κατηγοριών βραχυπρόθεσµων καταθέσεων (βλ. ιάγραµµα Β), υποδηλώνοντας ότι το κόστος ευκαιρίας των καταθέσεων µίας ηµέρας ήταν σχετικά χαµηλό. Από τις αρχές του 2006 έως τα τέλη του, µεγάλο µέρος των επενδύσεων των νοικοκυριών σε καταθέσεις που περιλαµβάνονται στο Μ3 αφορούσε βραχυπρόθεσµες καταθέσεις και όχι καταθέσεις µίας ηµέρας. Μάλιστα, σε ορισµένους µήνες ήταν έκδηλη η εκροή από καταθέσεις µίας ηµέρας (δηλ. µετατοπίσεις από το εν λόγω είδος καταθέσεων), γεγονός που αιτιολογεί τη διεύρυνση της διαφοράς µεταξύ των επιτοκίων των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων κι εκείνων των καταθέσεων µίας ηµέρας κατά την περίοδο αύξησης των επιτοκίων. Παράλληλα, στη διάρκεια της εν λόγω περιόδου παρατηρήθηκαν επίσης συγκρατηµένες εκροές από βραχυπρόθεσµες 1 Λεπτοµερέστερη ανάλυση των χρηµατοπιστωτικών επενδύσεων των νοικοκυριών βλ. στο Πλαίσιο 2 µε τίτλο Πρόσφατες µετατοπίσεις µεταξύ διαφορετικών χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων που διακρατούνται από τα νοικοκυριά, στο τεύχος Ιουνίου του Μηνιαίου ελτίου, καθώς και στο Πλαίσιο 4 µε τίτλο Integrated euro area accounts for the first quarter of 2009, στο τεύχος Αυγούστου 2009 του Μηνιαίου ελτίου. 26 Σεπτέµβριος 2009

28 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις καταθέσεις ταµιευτηρίου, εξέλιξη που αντανακλά την αύξηση της διαφοράς µεταξύ των επιτοκίων των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων προθεσµίας και των καταθέσεων ταµιευτηρίου και αιτιολογεί την τάση που παρατηρήθηκε στη διάρκεια της περιόδου αύξησης των επιτοκίων το 1999 και το Η διαφορά µεταξύ των επιτοκίων των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων ταµιευτηρίου και των καταθέσεων µίας ηµέρας παρέµεινε αµετάβλητη στη διάρκεια της εν λόγω περιόδου, υποδηλώνοντας ότι όλες οι µετατοπίσεις µεταξύ των κατηγοριών βραχυπρόθεσµων καταθέσεων γίνονταν προς τις προθεσµιακές καταθέσεις. ιάγραµµα Β Σχετικές αποδόσεις των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων των νοικοκυριών (ποσοστά % ετησίως, εκατοστιαίες µονάδες) Πηγές: και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Στις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις προθεσµίας περιλαµβάνονται οι καταθέσεις µε συµφωνηµένη διάρκεια έως δύο έτη. Στις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις ταµιευτηρίου περιλαµβάνονται οι καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως τριών µηνών. Από τα τέλη του, σε περίοδο χαµηλότερων επιτοκίων των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων, οι επενδύσεις των νοικοκυριών σε καταθέσεις που περιλαµβάνονται στο Μ3 πήραν εκ νέου τη µορφή εισροών σε καταθέσεις µίας ηµέρας, γεγονός που αντανακλά κατά κύριο λόγο την απότοµη µείωση της διαφοράς των επιτοκίων µεταξύ των βραχυπρόθεσµων προθεσµιακών καταθέσεων και των καταθέσεων µίας ηµέρας, η οποία υποχώρησε σε επίπεδο που παρατηρήθηκε τελευταία φορά το Πέραν της σκόπιµης προσαρµογής των χαρτοφυλακίων στις µεταβολές των αποδόσεων, αυτό ενδεχοµένως να αντικατοπτρίζει µια πιο παθητική συµπεριφορά. Κάτι τέτοιο θα συνέβαινε π.χ. εάν οι βραχυπρόθεσµες καταθέσεις προθεσµίας που είχαν συµφωνηθεί κατά τη διάρκεια της περιόδου υψηλών και αυξανόµενων επιτοκίων µετατρέπονταν αυτοµάτως µετά τη λήξη τους σε καταθέσεις µίας ηµέρας και κατόπιν παρέµεναν απλώς τοποθετηµένες προσωρινά εκεί, δεδοµένου ότι οι διαφορές έναντι των καταθέσεων µίας ηµέρας είχαν στο µεταξύ σηµειώσει σηµαντική υποχώρηση. Από αυτή την άποψη, η τιµολογιακή συµπεριφορά των τραπεζών, εκτός του ότι µετακυλίεται στα επιτόκια της αγοράς, ενδέχεται να επηρεάζεται και από αλλαγές στις ευρύτερες συνθήκες χρηµατοδότησης των τραπεζών, π.χ. από τον περιορισµό της άλλοτε επείγουσας ανάγκης για προσέλκυση χρηµατοδότησης µέσω καταθέσεων µε την προσφορά ελκυστικών επιτοκίων, καθώς τον Οκτώβριο του άρχισε να εφαρµόζεται δέσµη µέτρων δηµόσιας στήριξης. Οι ροές προς βραχυπρόθεσµες καταθέσεις ταµιευτηρίου έγιναν επίσης θετικές από τα τέλη του, παράλληλα µε τη µεγάλη µείωση της διαφοράς των επιτοκίων µεταξύ των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων προθεσµίας και των καταθέσεων ταµιευτηρίου, καθώς και την προσωρινή ελαφρά αύξηση της διαφοράς των επιτοκίων µεταξύ των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων ταµιευτηρίου και των καταθέσεων µίας ηµέρας. Εντούτοις, οι ροές προς τις βραχυπρόθεσµες καταθέσεις ταµιευτηρίου τους προηγούµενους εννέα µήνες (δηλ. από τα τέλη του ) ήταν µεγαλύτερες από τις αντίστοιχες του 2005 την περίοδο που είχαν παρατηρηθεί παρόµοιες διαφορές στις 2 Βλ. π.χ. το ιάγραµµα 6 στο τεύχος Σεπτεµβρίου 2002 του Μηνιαίου ελτίου. Σεπτέµβριος

29 αποδόσεις. Αυτό αντανακλά ενδεχοµένως το γεγονός ότι, κατά την περίοδο σηµαντικής οικονοµικής αβεβαιότητας στο τέλος του, όταν πολλές χώρες εφάρµοσαν ενισχυµένα συστή- µατα εγγύησης των καταθέσεων, το γεγονός ότι επρόκειτο για µέσα αποταµίευσης τα κατέστησε περισσότερο ελκυστικά για τα νοικοκυριά και βάρυνε στην κρίση τους περισσότερο από ό,τι οι συναφείς αποδόσεις. Ενδέχεται ωστόσο να αντανακλά και το γεγονός ότι η διαφορά µεταξύ των επιτοκίων EURIBOR τριών µηνών τα οποία µπορούν να θεωρηθούν ως προσεγγιστική µεταβλητή των αποδόσεων των εµπορεύσιµων χρηµατοδοτικών µέσων και των επιτοκίων των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων ταµιευτηρίου και των προθεσµιακών καταθέσεων έγινε εµφανώς αρνητική από τον Ιανουάριο του 2009 και, κατά συνέπεια, ότι όλα τα είδη βραχυπρόθεσµων καταθέσεων είναι πιθανό να ευνοούνται λόγω των µετατοπίσεων από τα εµπορεύσιµα χρηµατοδοτικά µέσα σε παρόµοιες περιστάσεις. Συνολικά, η σύνθεση των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων των νοικοκυριών που περιλαµβάνονται στο Μ3 φαίνεται ότι έχει επηρεαστεί σηµαντικά από µεταβολές στα σχετικά επίπεδα αποδόσεων των διαφόρων ειδών βραχυπρόθεσµων καταθέσεων κατά τις πρόσφατες περιόδους αύξησης και µείωσης των επιτοκίων. Ωστόσο θα πρέπει να επισηµανθεί ότι, όπως είναι φυσικό, οι συνολικές ροές των βραχυπρόθεσµων καταθέσεων αντανακλούν και µεταβολές τόσο των πραγµατικών όσο και των αναµενόµενων αποδόσεων έναντι των µακροπρόθεσµων καταθέσεων και άλλων µη νοµισµατικών περιουσιακών στοιχείων τα οποία δεν εξετάζονται στο παρόν πλαίσιο. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των καταθέσεων του M3 από µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις συνέχισε να επιβραδύνεται το πρώτο εξάµηνο του έτους, υποχωρώντας σε -1,1% το β τρίµηνο, από -0,1% το προηγούµενο τρίµηνο, αλλά έγινε θετικός τον Ιούλιο και διαµορφώθηκε σε 0,9%. Εντούτοις, από την εξέταση των µηνιαίων ροών προκύπτει ότι οι µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις συνέχισαν να συσσωρεύουν στοιχεία του M3 ήδη από την άνοιξη του 2009, µια εξέλιξη που συνδέεται δυνητικά µε την αποκατάσταση των αποθεµατικών ρευστότητας στο πλαίσιο κάποιας βελτίωσης των προσδοκιών για την παραγωγή. Άλλη µια σηµαντική εξέλιξη σε επίπεδο τοµέων αφορά τον ετήσιο ρυθµό αύξησης των καταθέσεων του M3 που τηρούνται από µη νοµισµατικούς φορείς χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης, ο οποίος επιβραδύνθηκε σε 4,9% το β τρίµηνο από 10,4% το προηγούµενο τρίµηνο, ενώ στη συνέχεια παρουσίασε νέα σηµαντική υποχώρηση και διαµορφώθηκε σε -0,1% τον Ιούλιο. Συγκεκριµένα, η συγκράτηση αυτή αντανακλά τη συνεχιζόµενη επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου των καταθέσεων του Μ3 από ΛΦΧ. Οι εξελίξεις αυτές συνάδουν µε το αυξηµένο κόστος ευκαιρίας της διακράτησης περιουσιακών στοιχείων που περιλαµβάνονται στο Μ3 και µε τη συνακόλουθη ανάγκη των µη νοµισµατικών φορέων χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης να προσαρµόσουν τα χαρτοφυλάκιά τους µε τοποθετήσεις σε κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων υψηλότερης απόδοσης, λόγω της σχετικά απότοµης κλίσης της καµπύλης των αποδόσεων. Επίσης, η εξασθένηση του ρυθµού αύξησης των καταθέσεων του Μ3 από ΛΦΧ αντανακλά ενδεχοµένως την περιορισµένη δραστηριότητα τιτλοποίησης που παρατηρείται από την αλλαγή του έτους και µετά, δεδοµένου ότι η τιτλοποίηση συνοδεύεται συνήθως από ταυτόχρονη προσαρµογή των καταθέσεων των ΛΦΧ στην πλευρά του παθητικού του ισολογισµού των ΝΧΙ. ΚΥΡΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ M3 Όσον αφορά τους κύριους παράγοντες µεταβολής του M3, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του συνόλου των πιστώσεων που χορήγησαν τα ΝΧΙ σε κατοίκους της ζώνης του ευρώ, µε βάση τους τρι- 28 Σεπτέµβριος 2009

30 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις µηνιαίους µέσους όρους, συνέχισε να επιβραδύνεται το β τρίµηνο του 2009 και διαµορφώθηκε σε 4,3%, από 5,9% το προηγούµενο τρίµηνο, ενώ στη συνέχεια υποχώρησε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 3,3% τον Ιούλιο (βλ. Πίνακα 1). Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τη σηµαντική υποχώρηση του ετήσιου ρυθµού αύξησης των πιστώσεων που χορηγούν τα ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τοµέα, η οποία αντισταθµίστηκε εν µέρει µόνο από την ισχυρή επιτάχυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου των πιστώσεων προς τη γενική κυβέρνηση. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τη γενική κυβέρνηση επιταχύνθηκε σηµαντικά και διαµορφώθηκε σε 8,4% το β τρίµηνο, από 5,6% το προηγούµενο τρίµηνο. Στη συνέχεια, επιταχύνθηκε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 10,9% τον Ιούλιο. Οι αυξήσεις αυτές αντικατοπτρίζουν κυρίως τις περαιτέρω ισχυρές εισροές που παρατηρούνται από τον τοµέα των ΝΧΙ σε τίτλους της γενικής κυβέρνησης, γεγονός που συµβαδίζει µε τις ιστορικά παρατηρηθείσες κανονικότητες έναντι παλαιότερων κύκλων των επιτοκίων. Έτσι, τους τελευταίους µήνες οι τράπεζες απορροφούν σηµαντική ποσότητα της αυξηµένης προσφοράς κρατικών τίτλων. Αντίθετα, ο ετήσιος ρυθ- µός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τοµέα συνέχισε να υποχωρεί το β τρίµηνο (και διαµορφώθηκε σε 3,5%, από 6,0% το α τρίµηνο), ενώ στη συνέχεια επιβραδύνθηκε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 1,8% τον Ιούλιο. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά την επιβράδυνση των ετήσιων ρυθµών αύξησης όλων των υποσυνιστωσών. Ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των τοποθετήσεων των ΝΧΙ σε χρεόγραφα πλην µετοχών του ιδιωτικού τοµέα συνέχισε να επιβραδύνεται από 31,1% το α τρίµηνο σε 26,0% το β τρίµηνο και 20,5% τον Ιούλιο. Η υποχώρηση αυτή αντανακλά τις υποτονικές µηνιαίες ροές ιδίως µεταξύ Μαΐου και Ιουλίου και µπορεί να αποδοθεί στην πρόσφατη εξασθένηση της δραστηριότητας τιτλοποίησης. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των τοποθετήσεων των ΝΧΙ σε µετοχές και άλλες συµµετοχές παρέ- µεινε αρνητικός και συνέχισε να υποχωρεί, µε αποτέλεσµα να διαµορφωθεί σε -8,4% τον Ιούλιο, από -8,2% και -6,1% το β και το α τρίµηνο αντίστοιχα. Η συνεχιζόµενη µείωση των τοποθετήσεων των ΝΧΙ σε τίτλους αυτού του είδους αντανακλά ενδεχοµένως την περιορισµένη διάθεση των τραπεζών για ανάληψη κινδύνων, καθώς τα ΝΧΙ εξακολουθούν να βελτιώνουν τους ισολογισµούς τους. Επιπλέον, τα ΝΧΙ µπορεί επίσης να εκµεταλλεύθηκαν τις εκτιµώµενες από τα ίδια ως ευκαιρίες για πώληση, µετά την πρόσφατη βελτίωση των χρηµατιστηριακών αγορών, στο πλαίσιο της σηµαντικής αβεβαιότητας που εξακολουθεί να χαρακτηρίζει τις προοπτικές για την οικονοµία. Σηµαντική επιβράδυνση παρουσίασε ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των δανείων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τοµέα (της µεγαλύτερης συνιστώσας των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τοµέα), ο οποίος επιβραδύνθηκε σε 2,2% το β τρίµηνο, από 4,6% το προηγούµενο τρίµηνο, ενώ στη συνέχεια υποχώρησε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 0,6% τον Ιούλιο (βλ. Πίνακα 1). Καθώς η δραστηριότητα τιτλοποιήσεων µε γνήσια πώληση ήταν πιο υποτονική το β τρίµηνο και τον Ιούλιο, η στρέβλωση προς τα κάτω των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα που συνδέεται µε την επίδραση του αποχαρακτηρισµού δανείων υποχώρησε. Ωστόσο, εξακολουθεί να υφίσταται διαφορά 1,2 εκατοστιαίων µονάδων µεταξύ του προσαρµοσµένου και του µη προσαρµοσµένου ετήσιου ρυθµού ανόδου. Η συνεχιζόµενη επιβράδυνση που παρατηρείται στον ετήσιο ρυθµό ανόδου των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα ήταν εµφανής σε όλους τους τοµείς δανεισµού. Ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των δανείων προς ΛΧΙ επιβραδύνθηκε έντονα και διαµορφώθηκε σε 1,1% το β τρίµηνο, από 7,6% το προηγούµενο τρίµηνο, ενώ στη συνέχεια υποχώρησε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε -0,2% τον Ιούλιο. Ωστόσο, τα δάνεια προς ΛΧΙ χαρακτηρίζονται συνήθως από κάποια µεταβλητότητα και µπορεί να αντικατοπτρίζουν αιφνίδιες µετατοπίσεις επενδύσεων και χρηµατοδοτήσεων, ως αντίδραση σε µεταβολές της χρηµατοπιστωτικής αγοράς. Σεπτέµβριος

31 Ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των δανείων προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις επιβραδύνθηκε σηµαντικά σε 4,7% το β τρίµηνο, από 8,2% το προηγούµενο τρίµηνο και, στη συνέχεια, υποχώρησε περαιτέρω σε 1,6% τον Ιούλιο. Από την εξέταση της πιο βραχυπρόθεσµης δυναµικής προκύπτει ότι ο τριµηνιαίος ρυθµός ανόδου, ανηγµένος σε ετήσια βάση, επιβραδύνθηκε ακόµη πιο έντονα και διαµορφώθηκε γύρω στο -5,2% τον Ιούλιο, από -3,4% τον Ιούνιο και 0,8% το Μάρτιο. Από το Φεβρουάριο παρατηρούνται µηνιαίες εκροές, κυρίως για τις βραχύτερες διάρκειες (δηλ. έως ένα έτος). Η συρρίκνωση αυτή µπορεί να σχετίζεται µε τη µειωµένη ανάγκη των επιχειρήσεων για βραχυπρόθεσµα κεφάλαια λόγω του κύκλου των αποθεµάτων. υνητικά, µπορεί επίσης να σχετίζεται µε µετατοπίσεις από βραχυπρόθεσµο προς µακροπρόθεσµο δανεισµό προκειµένου να εξασφαλιστεί χρηµατοδότηση σε πιο µακροπρόθεσµη βάση και να διασφαλιστεί χαµηλό επίπεδο επιτοκίων, καθώς και µε την υποκατάσταση των τραπεζικών ιάγραµµα 9 Μ3 και πιο µακροπρόθεσµες χρηµατοοικονοµικές υποχρεώσεις των ΝΧΙ (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εποχικώς και ηµερολογιακώς διορθωµένες) Πηγή: EKT. δανείων από την έκδοση τίτλων. Πράγµατι, οι µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις εξακολουθούν να λαµβάνουν δάνεια µεγαλύτερης διάρκειας, παρόλο που ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των εν λόγω δανείων υποχώρησε (σε 5,5% τον Ιούλιο, από 6,8% το β τρίµηνο και 8,9% το προηγούµενο τρί- µηνο). Εντούτοις, η εξέλιξη αυτή συγκαλύπτει µια τριµηνιαία µέση εισροή το β τρίµηνο και µια ιδιαίτερα σηµαντική µηνιαία εισροή τον Ιούλιο. Από το Μάιο του 2009 η µηνιαία ροή δανείων προς τα νοικοκυριά είναι θετική, υποδεικνύοντας ότι η παλαιότερη καθοδική δυναµική έχει ανακοπεί και διαµορφωθεί σε ένα χαµηλό επίπεδο δραστηριότητας όσον αφορά τις χορηγήσεις. Υπό αυτή την έννοια, ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των δανείων προς τα νοικοκυριά ήταν µηδενικός τον Ιούλιο, δηλ. διατηρήθηκε αµετάβλητος συγκριτικά µε το β τρίµηνο και επιβραδύνθηκε από 0,9% το προηγούµενο τρίµηνο (βλ. Ενότητες 2.6 και 2.7 για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε την εξέλιξη των δανείων ανά τοµέα). Με βάση τις ιστορικά παρατηρηθείσες κανονικότητες, η τρέχουσα σταθεροποίηση του ρυθµού ανόδου των δανείων προς τα νοικοκυριά συνάδει ενδεχοµένως µε την περαιτέρω συρρίκνωση των δανείων προς τις επιχειρήσεις, τα οποία συνήθως ακολουθούν την εξέλιξη του επιχειρηµατικού κύκλου µε χρονική υστέρηση. 1 Όσον αφορά τους υπόλοιπους παράγοντες µεταβολής του M3, ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των πιο µακροπρόθεσµων χρηµατοοικονοµικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ (εκτός κεφαλαίου και αποθεµατικών) αυξήθηκε σε 3,2% τον Ιούλιο, από 2,7% το β τρίµηνο και 1,8% το α τρίµηνο, διατηρώντας έτσι την ανοδική τάση του που παρατηρείται από την αλλαγή του έτους (βλ. ιάγραµµα 9). Η εν λόγω άνοδος αντικατοπτρίζει, συγκεκριµένα, τον εντονότερο ρυθµό αύξησης των πιο µακροπρόθεσµων καταθέσεων (δηλ. καταθέσεων µε συµφωνηµένη διάρκεια άνω των δύο ετών και υπό προειδοποίηση άνω των τριών µηνών). Οι αυξηµένες τοποθετήσεις σε πιο µακροπρόθεσµες καταθέ- 1 Βλ. Πλαίσιο 6 µε τίτλο Η κυκλική εξέλιξη των δανείων προς τα νοικοκυριά και τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ, στο τεύχος Ιουνίου του Μηνιαίου ελτίου. 30 Σεπτέµβριος 2009

32 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις σεις συνάδουν µε την ελκυστικότητα των εν λόγω µέσων έναντι των πιο βραχυπρόθεσµων καταθέσεων, δεδοµένης της εντονότερης κλίσης της καµπύλης των αποδόσεων από την αρχή του έτους. Παράλληλα, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των χρεογράφων διάρκειας άνω των δύο ετών επιβραδύνθηκε το β τρίµηνο και τον Ιούλιο, αν και παρατηρήθηκαν θετικές µηνιαίες ροές από το Μάιο του 2009 και µετά. ιάγραµµα 10 Παράγοντες µεταβολής του Μ3 (ετήσιες ροές, δισεκ. ευρώ, στοιχεία εποχικώς και ηµερολογιακώς διορθωµένα) Ενώ καταγράφηκαν περαιτέρω εισροές κεφαλαίου και αποθεµάτων το β τρίµηνο, τον Ιούλιο σηµειώθηκε µια εκροή. Παρά την εκροή αυτή, ο ετήσιος ρυθµός ανόδου διαµορφώθηκε σε 10,1% τον Ιούλιο, από 9,9% το β τρίµηνο. Τέλος, οι καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού παρουσίασαν συγκρατηµένη ετήσια εισροή ύψους 17,9 δισεκ. ευρώ το β τρί- µηνο, µετά από σηµαντική ετήσια εκροή ύψους 183,7 δισεκ. ευρώ το προηγούµενο τρίµηνο. Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει τη συνέχιση των µηνιαίων εισροών, οι οποίες ήταν σηµαντικά αυξηµένες τον Απρίλιο και το Μάιο, και οφείλεται στην εντονότερη υποχώρηση των υποχρεώσεων έναντι του εξωτερικού σε σχέση µε τις απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού. Όσον αφορά τις απαιτήσεις, η εξέλιξη αυτή αποδίδεται στις συνεχιζόµενες εκροές για δάνεια προς µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ, ενώ όσον Πηγή:. Σηµείωση: Το Μ3 εµφανίζεται µόνο ως σηµείο αναφοράς (Μ3= ). Οι πιο µακροπρόθεσµες χρηµατοοικονοµικές υποχρεώσεις (εκτός κεφαλαίου και αποθεµατικών) παρουσιάζονται µε αρνητικό πρόσηµο, επειδή αφορούν υποχρεώσεις του τοµέα των ΝΧΙ. αφορά τις υποχρεώσεις, οι καταθέσεις που τηρούν µη κάτοικοι σε ΝΧΙ εξακολούθησαν να σηµειώνουν εκροές. Τον Ιούλιο οι ετήσιες εισροές στις καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού αυξήθηκαν στα 156,2 δισεκ. ευρώ (βλ. ιάγραµµα 10). Η προσαρµογή προς τα κάτω των κύριων απαιτήσεων του τοµέα των ΝΧΙ φαίνεται ότι συνεχίστηκε το β τρίµηνο και τον Ιούλιο, παρά την προσωρινή άνοδο που σηµειώθηκε τον Ιούνιο. Η διαδικασία αποµόχλευσης εξακολούθησε να στηρίζεται κυρίως στην εξάλειψη των απαιτήσεων έναντι του εξωτερικού, των απαιτήσεων έναντι άλλων ΝΧΙ και, σε µικρότερο βαθµό, των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα. ΓΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Με βάση την εξέλιξη της ονοµαστικής και της πραγµατικής απόκλισης της ποσότητας χρήµατος, η συσσώρευση ρευστότητας περιορίστηκε στη ζώνη του ευρώ το β τρίµηνο του 2009 (βλ. ιαγράµµατα 11 και 12). Τέτοιου είδους δείκτες της κατάστασης της ρευστότητας πρέπει να ερµηνεύονται µε επιφύλαξη, καθώς βασίζονται στην αξιολόγηση της διακράτησης χρήµατος ισορροπίας, η οποία χαρακτηρίζεται πάντα από αβεβαιότητα, πόσω δε µάλλον κατά την τρέχουσα περίοδο. Πράγµατι, οι διαφορές µεταξύ των δεικτών της απόκλισης της ποσότητας χρήµατος µπορεί να εκληφθούν ως ένδειξη της σηµαντικής αβεβαιότητας για την κατάσταση της ρευστότητας στη ζώνη του ευρώ στην παρούσα συγκυρία. Ανεξάρτητα από αυτές τις επιφυλάξεις, τα στοι- Σεπτέµβριος

33 ιάγραµµα 11 Εκτιµήσεις της απόκλισης της ονοµαστικής ποσότητας χρήµατος 1) ιάγραµµα 12 Εκτιµήσεις της απόκλισης της πραγµατικής ποσότητας χρήµατος 1) (ως ποσοστό % της ποσότητας χρήµατος του Μ3, στοιχεία εποχικώς και ηµερολογιακώς διορθωµένα, εκέµβριος 1998 = 0) (ως ποσοστό % της ποσότητας χρήµατος του πραγµατικού Μ3, εποχικώς και ηµερολογιακώς διορθωµένο, εκέµβριος 1998 = 0) Πηγή:. 1) Η απόκλιση της ονοµαστικής ποσότητας χρήµατος µετρείται ως η διαφορά του Μ3 από το επίπεδο στο οποίο θα διαµορφωνόταν αν αυξανόταν µε σταθερό ρυθµό ίσο προς την τιµή αναφοράς (4,5%) από το εκέµβριο του 1998 (ο οποίος λαµβάνεται ως περίοδος βάσης). 2) Οι εκτιµήσεις του µεγέθους των αναδιαρθρώσεων χαρτοφυλακίων προς στοιχεία του Μ3 καταρτίζονται βάσει της προσέγγισης που αναλύθηκε στην Ενότητα 4 του άρθρου µε τίτλο Νοµισµατική ανάλυση σε πραγµατικό χρόνο,,, Οκτώβριος Πηγή:. 1) Η απόκλιση της πραγµατικής ποσότητας χρήµατος ορίζεται ως η διαφορά του Μ3, αποπληθωρισµένου µε τον Εν ΤΚ, από το επίπεδο στο οποίο θα διαµορφωνόταν σε πραγµατικούς όρους αν αυξανόταν µε σταθερό ρυθµό ίσο προς την τιµή αναφοράς (4,5%) και µε πληθωρισµό συµβατό προς τον ορισµό που δίνει η στη σταθερότητα των τιµών, µε περίοδο βάσης το εκέµβριο του ) Οι εκτιµήσεις του µεγέθους των αναδιαρθρώσεων χαρτοφυλακίων προς στοιχεία του Μ3 καταρτίζονται µε τη χρήση της προσέγγισης που αναλύθηκε στην Ενότητα 4 του άρθρου µε τίτλο Νοµισµατική ανάλυση σε πραγµατικό χρόνο,, Μηνιαίο ελτίο, Οκτώβριος χεία συνολικά υποδεικνύουν σαφή συσσώρευση ρευστότητας τα τελευταία χρόνια, παρόλο που αυτή τείνει να υποχωρεί µετά τα υψηλότατα επίπεδα που είχε καταγράψει στο τέλος του προηγούµενου έτους. Συνοπτικά, τα πιο πρόσφατα στοιχεία επιβεβαιώνουν τη συνεχιζόµενη επιβράδυνση του ρυθµού ανόδου τόσο του Μ3 όσο και των δανείων προς τον ιδιωτικό τοµέα που παρατηρείται τα τελευταία τρίµηνα. Η επιβράδυνση της υποκείµενης νοµισµατικής επέκτασης που προκύπτει από αυτά τα στοιχεία στηρίζει την άποψη ότι το επίπεδο των πληθωριστικών πιέσεων θα είναι χαµηλό µεσοπρόθεσµα. Η βραχυπρόθεσµη εξέλιξη του M3 παρέµεινε ασταθής και σε χαµηλό επίπεδο, υποδεικνύει ωστόσο ότι η συρρίκνωση που χαρακτήρισε τη νοµισµατική επέκταση το α τρίµηνο του 2009 δεν συνεχίστηκε το β τρίµηνο ή τον Ιούλιο. 32 Σεπτέµβριος 2009

34 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις 2.2 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΤΟΜΕΩΝ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΕΠΕΝ ΥΤΕΣ Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του συνόλου των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων των µη χρηµατοπιστωτικών τοµέων επιβραδύνθηκε το α τρίµηνο του 2009, παρά τη σηµαντική περαιτέρω ενίσχυση των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων από τον τοµέα της γενικής κυβέρνησης. Οι ετήσιες ροές επενδύσεων προς οµολογιακά και µετοχικά αµοιβαία κεφάλαια διατηρήθηκαν αρνητικές το α τρίµηνο, υπήρξαν ωστόσο ενδείξεις βελτίωσης της εµπιστοσύνης των επενδυτών. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων των ασφαλιστικών εταιριών και των ταµείων συντάξεων επιβραδύνθηκε το α τρίµηνο, αντικατοπτρίζοντας τη µείωση των τοποθετήσεων των νοικοκυριών σε τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών. ΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ Το α τρίµηνο του 2009 (το πιο πρόσφατο τρίµηνο για το οποίο διατίθενται στοιχεία από τους λογαριασµούς της ζώνης του ευρώ) ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του συνόλου των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων των µη χρηµατοπιστωτικών τοµέων επιβραδύνθηκε σε 3,4%, από 3,7% το προηγούµενο τρί- µηνο. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι συνεχίστηκε εκ νέου η επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου που είχε παρατηρηθεί από τα µέσα του µέχρι το γ τρίµηνο του (βλ. Πίνακα 2). Η επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων το α τρίµηνο αντανακλά τον περιορισµό της συµβολής των επενδύσεων σε χρεόγραφα και τεχνικά αποθεµατικά Πίνακας 2 Χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις του µη χρηµατοπιστωτικού τοµέα της ζώνης του ευρώ Χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις Νόµισµα και καταθέσεις Τίτλοι πλην χρηµατοοικονοµικών παραγώγων από τους οποίους: βραχυπρόθεσµοι µακροπρόθεσµοι Μετοχές και λοιπές συµµετοχές, πλην των µεριδίων αµοιβαίων κεφαλαίων από τις οποίες: εισηγµένες µετοχές µη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιπά 2) Υπόλοιπο ως ποσοστό % του συνόλου των χρη- µατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού 1) δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ ,2 5,2 5,2 4,9 4,5 4,0 3,4 3,2 3,7 3,4 26 7,0 7,3 7,9 7,4 7,0 6,9 5,5 5,6 6,6 6,7 6 7,6 5,7 3,7 2,4 2,9 2,3 2,4 3,4 5,4 4,0 0 25,6 15,6 13,9 20,8 24,9 24,6 5,2-8,1-0,2-28,0 5 6,1 4,7 2,7 0,5 0,8-0,1 2,0 4,9 6,0 7,9 26 2,2 2,3 2,5 2,8 3,0 3,2 3,3 3,0 3,6 3,7 5 0,1 1,4 2,0 1,9 3,0 3,3 3,6 3,9 3,2 4,2 21 3,0 2,7 2,7 3,2 3,0 3,2 3,2 2,6 3,7 3,5 5-0,4 0,3 0,6-1,3-3,1-5,2-6,5-6,4-7,2-6,0 16 7,1 6,8 6,5 6,0 5,6 5,1 4,7 4,4 3,5 3,2 21 8,1 8,5 8,1 7,7 6,6 4,8 3,8 3,2 3,5 2,0 Μ3 3) 9,9 11,0 11,0 11,4 11,6 10,1 9,7 8,7 7,5 5,1 Πηγή:. 1) Στο τέλος του τελευταίου διαθέσιµου τριµήνου. Το άθροισµα των επιµέρους στοιχείων ενδέχεται να µη συµφωνεί µε το σύνολο λόγω στρογγυλοποιήσεων. 2)Τα λοιπά χρηµατοοικονοµικά περιουσιακά στοιχεία περιλαµβάνουν δάνεια, χρηµατοοικονοµικά παράγωγα και λοιπούς εισπρακτέους λογαριασµούς, οι οποίοι περιλαµβάνουν, µεταξύ άλλων, εµπορικές πιστώσεις που χορηγούνται από µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις. 3) Τέλος τριµήνου. Το νοµισµατικό µέγεθος Μ3 περιλαµβάνει νοµισµατικά µέσα που διακρατούνται από κατοίκους της ζώνης του ευρώ πλην των ΝΧΙ (δηλ. από το µη χρηµατοπιστωτικό τοµέα και τα µη νοµισµατικά ιδρύµατα του χρηµατοπιστωτικού τοµέα) και τηρούνται σε ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ και στην κεντρική κυβέρνηση. Σεπτέµβριος

35 των ασφαλιστικών εταιριών και, σε µεγαλύτερο βαθµό, σε λοιπά χρηµατοδοτικά µέσα (που περιλαµβάνουν στοιχεία όπως παράγωγα και εµπορικές πιστώσεις). Η συµβολή του νοµίσµατος και των καταθέσεων, των µετοχών και άλλων συµµετοχών, καθώς και των µεριδίων αµοιβαίων κεφαλαίων διατηρήθηκε γενικά αµετάβλητη σε σχέση µε το προηγούµενο τρίµηνο, καθώς ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των επενδύσεων σε µερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων έγινε λιγότερο αρνητικός. ιάγραµµα 13 Χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις των µη χρηµατοπιστωτικών τοµέων (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες) Όσον αφορά την ανάλυση κατά τοµέα, η επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού αύξησης των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων αντανακλά τη µειωµένη συµβολή τόσο των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων όσο και, σε µικρότερο βαθµό, των νοικοκυριών (βλ. ιάγραµµα 13). Αυτή αντισταθµίστηκε εν µέρει από την περαιτέρω έντονη άνοδο της συµβολής του τοµέα της γενικής κυβέρνησης, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη συνεχιζόµενη συσσώρευση χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων κυρίως µέσω δανείων, µετοχών και Πηγή:. χρεογράφων που σχετίζεται µε τη λήψη µέτρων για την εξασφάλιση της σταθερότητας του τραπεζικού τοµέα. Οι ετήσιοι ρυθµοί ανόδου των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων του τοµέα των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων και του τοµέα των νοικοκυριών διαµορφώνονται επί του παρόντος στα χαµηλότερα επίπεδά τους από την έναρξη του Τρίτου Σταδίου της ΟΝΕ. Περισσότερες λεπτοµέρειες σχετικά µε την εξέλιξη των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων αυτών των δύο τοµέων, βλ. στις Ενότητες 2.6 και 2.7. ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΕΠΕΝ ΥΤΕΣ Η αξία του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων των αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα της ζώνης του ευρώ (εκτός των αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος) συνέχισε να υποχωρεί το α τρίµηνο του 2009, αν και µε βραδύτερο ρυθµό σε σχέση µε το προηγούµενο τρίµηνο, κατά 20,7% σε δωδεκάµηνη βάση (σε σύγκριση µε 26,8% το δ τρίµηνο του ). 2 Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται κυρίως στη µικρότερη ετήσια υποχώρηση της αξίας των µετοχών και λοιπών συµµετοχών (οι οποίες ωστόσο παρέµειναν ο κύριος παράγοντας της συνολικής πτώσης), καθώς και των χρεογράφων εκτός µετοχών που διακρατούν αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα. Τα στοιχεία για τις συναλλαγές εξακολουθούν να υποδεικνύουν καθαρές εκροές από τα αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα, ωστόσο το µεγαλύτερο µέρος της δωδεκάµηνης µείωσης της αξίας του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων το α τρίµηνο οφείλεται στην αρνητική επίδραση των διαφορών αποτίµησης. 2 Επισηµαίνεται ότι τα στοιχεία εκεµβρίου του περιλαµβάνουν έναν αριθµό µη εποπτευόµενων αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα, µε αποτέλεσµα να σηµειωθεί αύξηση του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων κατά περίπου 120 δισεκ. ευρώ. Έτσι, οι ετήσιοι ρυθµοί ανόδου το δ τρίµηνο του και το α τρίµηνο του 2009 υποεκτιµούν την πραγµατική µείωση της αξίας του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων. 34 Σεπτέµβριος 2009

36 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις ιάγραµµα 14 Καθαρές ετήσιες ροές προς αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα (ανάλυση κατά κατηγορία) (δισεκ. ευρώ) ιάγραµµα Ι5 Χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις ασφαλιστικών εταιριών και ταµείων συντάξεων (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγές: EKT και EFAMA. 1) Υπολογισµοί της βάσει εθνικών στοιχείων που παρέχει η EFAMA. Πηγή: EKT. 1) Συµπεριλαµβάνονται δάνεια, καταθέσεις, τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών, λοιποί εισπρακτέοι λογαριασµοί και χρηµατοοικονοµικά παράγωγα. Τα στοιχεία που παρέχονται από την EFAMA 3 αναφορικά µε τις καθαρές πωλήσεις διαφορετικών τύπων αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα το α τρίµηνο υποδεικνύουν ότι οι καθαρές ετήσιες εκροές από τα µετοχικά, τα οµολογιακά και τα µικτά αµοιβαία κεφάλαια είναι κάπως µικρότερες από ό,τι το προηγούµενο τρίµηνο (βλ. ιάγραµµα 14). Παράλληλα, τα µετοχικά και τα οµολογιακά αµοιβαία κεφάλαια συνέχισαν να παρουσιάζουν πολύ εντονότερες εκροές συγκριτικά µε τα µικτά αµοιβαία κεφάλαια. Τα αµοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρήµατος παραµένουν η µοναδική κατηγορία αµοιβαίων κεφαλαίων µε θετικές ετήσιες ροές, οι οποίες διατηρήθηκαν γενικά αµετάβλητες σε σχέση µε το προηγούµενο τρίµηνο. Συνολικά, οι εξελίξεις το α τρίµηνο υποδηλώνουν ότι οι επενδύσεις σε αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα ενδεχοµένως ευνοήθηκαν ως ένα βαθµό από τη βελτίωση της εµπιστοσύνης των επενδυτών. Ο ετήσιος ρυθµός ανόδου των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων των ασφαλιστικών εταιριών και των ταµείων συντάξεων υποχώρησε σε 2,9% το α τρίµηνο του 2009, από 4,1% το προηγούµενο τρί- µηνο (βλ. ιάγραµµα 15). Η επιβράδυνση αυτή είχε ευρεία βάση σε διάφορα επενδυτικά µέσα και ήταν κυρίως εµφανής στις καταθέσεις και τα δάνεια (συµπεριλαµβανοµένων των λοιπών χρη- 3 Η European Fund and Asset Management Association (EFAMA) παρέχει πληροφορίες σχετικά µε τις καθαρές πωλήσεις (ή καθαρές εισροές) των µετοχικών και οµολογιακών αµοιβαίων κεφαλαίων ανοικτού τύπου στη Γερµανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Λουξεµβούργο, την Ολλανδία, την Αυστρία, την Πορτογαλία και τη Φινλανδία. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το Πλαίσιο µε τίτλο Πρόσφατες εξελίξεις όσον αφορά τις καθαρές πωλήσεις µεριδίων µετοχικών και οµολογιακών αµοιβαίων κεφαλαίων της ζώνης του ευρώ, στο τεύχος Ιουνίου 2004 του Μηνιαίου ελτίου. Σεπτέµβριος

37 µατοοικονοµικών επενδύσεων), τα οποία παρουσίασαν ιδιαίτερα έντονη άνοδο το προηγούµενο τρίµηνο. Η επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων αντικατοπτρίζει την εξασθένηση των ροών κεφαλαίου από τον τοµέα των νοικοκυριών µε τη µορφή τεχνικών αποθεµατικών των ασφαλιστικών εταιριών. 2.3 ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Τα επιτόκια της αγοράς χρήµατος συνέχισαν να υποχωρούν τους τρεις τελευταίους µήνες, ενώ η µεταβλητότητά τους διατηρήθηκε σε χαµηλά επίπεδα. Πιο συγκεκριµένα, παρατηρήθηκαν σε όλες τις διάρκειες υποχωρήσεις των επιτοκίων της αγοράς για συναλλαγές τόσο µε εξασφάλιση όσο και χωρίς εξασφάλιση, ωστόσο σε µικρότερο βαθµό από ό,τι τους προηγούµενους µήνες. Οι διαφορές µεταξύ των επιτοκίων για συναλλαγές µε εξασφάλιση και εκείνων χωρίς εξασφάλιση επίσης µειώθηκαν περαιτέρω, ωστόσο παρέµειναν υψηλές σε σύγκριση µε τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν πριν από την έναρξη της αναταραχής στη χρηµατοπιστωτική αγορά τον Αύγουστο του. Τους τρεις τελευταίους µήνες τα επιτόκια της αγοράς χρήµατος για συναλλαγές χωρίς εξασφάλιση συνέχισαν να υποχωρούν σε όλες τις διάρκειες. Η µείωση αυτή αντανακλά πρωτίστως την εκτόνωση των εντάσεων και την περαιτέρω σταθεροποίηση των συνθηκών στην αγορά χρήµατος στο πλαίσιο των µέτρων πιστωτικής στήριξης που έλαβε η (συµπεριλαµβανοµένης, συγκεκριµένα, της πράξης πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας ενός έτους που διενεργήθηκε στις 24 Ιουνίου). Στις 2 Σεπτεµβρίου τα επιτόκια EURIBOR ενός, τριών, έξι και δώδεκα µηνών δια- µορφώθηκαν σε 0,48%, 0,81%, 1,08% και 1,30% αντίστοιχα δηλ. µειώθηκαν κατά 45, 46, 38 και ιάγραµµα 16 Επιτόκια της αγοράς χρήµατος (ποσοστά % ετησίως, διαφορά σε εκατοστιαίες µονάδες, ηµερήσια στοιχεία) ιάγραµµα 17 Επιτόκια τριών µηνών: EUREPO, EURIBOR και πράξεων ανταλλαγής επιτοκίων µίας ηµέρας (ποσοστά % ετησίως, ηµερήσια στοιχεία) Πηγές: EKT και Reuters. Πηγές: EKT, Bloomberg και Reuters. 36 Σεπτέµβριος 2009

38 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις ιάγραµµα Ι8 Επιτόκια τριών µηνών και επιτόκια συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης στη ζώνη του ευρώ (ποσοστά % ετησίως, ηµερήσια στοιχεία) ιάγραµµα Ι9 Τεκµαρτή µεταβλητότητα µε βάση δικαιώµατα προαιρέσεως σε συµβόλαια µελλοντικής εκπλήρωσης επί του EURIBOR 3 µηνών που λήγουν το εκέµβριο του 2009 (ποσοστά % ετησίως, µονάδες βάσης, ηµερήσια στοιχεία) Πηγή: Reuters. Σηµείωση: Συµβόλαια µελλοντικής εκπλήρωσης τριών µηνών για παράδοση στο τέλος του τρέχοντος και των επόµενων τριών τρι- µήνων, όπως αναφέρονται στο Liffe. Πηγές: Bloomberg, Reuters και υπολογισµοί της. Σηµείωση: Ο δείκτης σε µονάδες βάσης προκύπτει ως το γινόµενο της τεκµαρτής µεταβλητότητας, εκφρασµένης σε ποσοστά %, επί το αντίστοιχο επιτόκιο (βλ. και το Πλαίσιο µε τίτλο είκτες της τεκµαρτής µεταβλητότητας βάσει των δικαιωµάτων προαιρέσεως επί συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης βραχυπρόθεσµων επιτοκίων του τεύχους Μαΐου 2002 του Μηνιαίου ελτίου). 32 µονάδες βάσης, αντίστοιχα, σε σχέση µε τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν την 1η Ιουνίου. Συνολικά, η διαφορά µεταξύ των επιτοκίων EURIBOR δώδεκα µηνών και ενός µηνός που αποτελεί δείκτη της κλίσης της καµπύλης των αποδόσεων της αγοράς χρήµατος αυξήθηκε κατά 13 µονάδες βάσης το ίδιο χρονικό διάστηµα, δηλ. από 69 µονάδες βάσης την 1η Ιουνίου σε 82 µονάδες βάσης στις 2 Σεπτεµβρίου (βλ. ιάγραµµα 16). Η διαφορά µεταξύ των επιτοκίων EURIBOR για συναλλαγές χωρίς εξασφάλιση και των επιτοκίων για συναλλαγές µε εξασφάλιση (όπως του δείκτη EUREPO ή των επιτοκίων που προκύπτουν από το δείκτη των πράξεων ανταλλαγής EONIA) συνέχισε να υποχωρεί το ίδιο χρονικό διάστηµα, αν και µε συγκρατηµένο ρυθµό σε σχέση µε τους προηγούµενους µήνες. Όσον αφορά τα επιτόκια τριών µηνών, η διαφορά αυτή διαµορφώθηκε σε 42 µονάδες βάσης στις 2 Σεπτεµβρίου, γεγονός που υποδηλώνει συγκρατηµένη µείωση συγκριτικά µε τις 49 µονάδες βάσης που παρατηρήθηκαν την 1η Ιουνίου. Συνολικά, ανεξάρτητα από τη συνεχή πτώση που ακολούθησε µετά τις µέγιστες τιµές που σηµειώθηκαν το Σεπτέµβριο του, οι διαφορές αυτές παραµένουν σχετικά µεγάλες σε σύγκριση µε τα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την έναρξη της αναταραχής στις χρηµατοπιστωτικές αγορές τον Αύγουστο του (βλ. ιάγραµµα 17). Στις 2 Σεπτεµβρίου τα επιτόκια που υπολογίζονται µε βάση τις τιµές των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης επί του EURIBOR τριών µηνών τα οποία λήγουν το εκέµβριο του 2009, το Μάρτιο του 2010 και τον Ιούνιο του 2010 διαµορφώθηκαν σε 0,865%, 1,055% και 1,370% αντίστοιχα, δηλ. Σεπτέµβριος

39 υποχώρησαν κατά 40, 31 και 23 µονάδες βάσης αντίστοιχα, σε σύγκριση µε τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν την 1η Ιουνίου (βλ. ιάγραµµα 18). Η τεκµαρτή µεταβλητότητα που προκύπτει από τα δικαιώµατα προαιρέσεως στα συµβόλαια µελλοντικής εκπλήρωσης επί του EURIBOR τριών µηνών τα οποία λήγουν το εκέµβριο του 2009 αυξήθηκε ελαφρά τους τρεις τελευταίους µήνες (βλ. ιάγραµµα 19). Μετά από τα υψηλά επίπεδα µεταβλητότητας που παρατηρήθηκαν στις αρχές Ιουνίου, ο δείκτης EONIA υποχώρησε σηµαντικά, κυρίως λόγω της πράξης πιο µακροπρόθεσµης αναχρη- µατοδότησης διάρκειας ενός έτους που διενεργήθηκε στις 24 Ιουνίου µέσω δηµοπρασίας σταθερού επιτοκίου µε κατανοµή ολόκληρου του ποσού (βλ. ιάγραµµα 20). Από τις 24 Ιουνίου ο δείκτης EONIA διατηρήθηκε γενικά σταθερός σε επίπεδα που υπερέβαιναν το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά λιγότερο από 10 µονάδες βάσης. Το επίπεδο αυτό αντικατοπτρίζει την αφθονία ρευστότητας στην αγορά χρήµατος, η οποία απορροφάται εν µέρει από τη σηµαντική ηµερήσια προσφυγή στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων (βλ. Πλαίσιο 3). ιάγραµµα 20 Επιτόκια της και επιτόκιο µίας ηµέρας (ποσοστά % ετησίως, ηµερήσια στοιχεία) Πηγές: EKT και Reuters. Πλαίσιο 3 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΥ ΙΕΝΕΡΓΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΙΣ 13 ΜΑΪΟΥ ΕΩΣ ΤΙΣ 11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2009 Στο παρόν πλαίσιο περιγράφεται η διαχείριση ρευστότητας από την κατά τις τρεις περιόδους τήρησης ελάχιστων αποθεµατικών που έληξαν στις 9 Ιουνίου, στις 7 Ιουλίου και στις 11 Αυγούστου Σ αυτές τις περιόδους, η συνέχισε να εφαρµόζει τα µέτρα ενισχυµένης πιστωτικής στήριξης που ελήφθησαν τον Οκτώβριο του ως αντίδραση στην κλιµάκωση της αναταραχής στις χρηµατοπιστωτικές αγορές. Συγκεκριµένα, διενεργήθηκαν πράξεις αναχρη- µατοδότησης σε ευρώ µε σταθερό επιτόκιο και κατανοµή ολόκληρου του ποσού έναντι ενός διευρυµένου φάσµατος ασφαλειών και για περισσότερες διάρκειες, όπως διάρκειες µίας περιόδου τήρησης, τριών µηνών και έξι µηνών. Επιπλέον, στις 24 Ιουνίου διενεργήθηκε για πρώτη φορά πράξη πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας ενός έτους, ενώ στις αρχές Ιουλίου το Ευρωσύστηµα προέβη στις πρώτες του αγορές στο πλαίσιο του προγράµµατος αγοράς καλυµ- µένων οµολογιών στο οποίο συµµετέχει. Όσον αφορά την παροχή ρευστότητας σε ξένα νοµίσµατα, το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφάσισε να συνεχίσει τη διενέργεια πράξεων ανοικτής αγοράς µε σκοπό την παροχή ρευστότητας σε δολάρια ΗΠΑ τουλάχιστον έως τα τέλη Σεπτεµβρίου του Επίσης, η παρέ- 38 Σεπτέµβριος 2009

40 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις τεινε την παροχή ελβετικών φράγκων προς αντισυµβαλλοµένους µέσω πράξεων ανοικτής αγοράς µέχρι τα τέλη Οκτωβρίου του Τέλος, τον Ιούνιο η πραγµατοποίησε συναλλαγή στο πλαίσιο µιας υφιστάµενης συµφωνίας ανταλλαγής που είχε συνάψει µε την κεντρική τράπεζα της Σουηδίας. ιάγραµµα Α Υπόλοιπα που τηρούν οι τράπεζες στους τρεχούµενους λογαριασµούς πέραν των υποχρεωτικών αποθεµατικών (δισεκ. ευρώ, µέσο επίπεδο για κάθε περίοδο τήρησης) Εντονότατη ζήτηση εκδηλώθηκε από την πλευρά των αντισυµβαλλοµένων για την πράξη πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας ενός έτους, η οποία κατέληξε στην κατανοµή ποσού ύψους 442 δισεκ. ευρώ. Κατά συνέπεια, ο δείκτης ΕΟΝΙΑ µειώθηκε και διαµορφώθηκε σε επίπεδο περίπου 10 µονάδων βάσης υψηλότερο από το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων, το οποίο παρέµεινε αµετάβλητο στο 0,25% κατά την εξεταζόµενη περίοδο. Στις 3 Ιουλίου ο δείκτης ΕΟΝΙΑ διαµορφώθηκε στο ιστορικά χαµηλό Πηγή:. επίπεδο του 0,328%. Επίσης, η διαφορά µεταξύ του EURIBOR τριών µηνών και του επιτοκίου των πράξεων ανταλλαγής επί του ΕΟΝΙΑ τριών µηνών, που απεικονίζει το επίπεδο του πιστωτικού κινδύνου και του κινδύνου ρευστότητας, µειωνόταν σταθερά κατά την εξεταζόµενη περίοδο και διαµορφώθηκε σε περίπου 48 µονάδες βάσης κατά µέσο όρο, σχεδόν στα επίπεδα που παρατηρούνταν πριν από τις σοβαρές πιέσεις που δέχθηκαν αρκετοί µεγάλοι τραπεζικοί όµιλοι στις αρχές του. Οι ανάγκες του τραπεζικού συστήµατος σε ρευστότητα Στις τρεις εξεταζόµενες περιόδους τήρησης, οι µέσες ηµερήσιες ανάγκες των τραπεζών σε ρευστότητα που ορίζονται ως το άθροισµα των αυτόνοµων παραγόντων, των ελάχιστων αποθεµατικών και των πλεοναζόντων αποθεµατικών (δηλ. των υπολοίπων που τηρούνται στους τρεχού- µενους λογαριασµούς πέραν των υποχρεωτικών αποθεµάτων), ανήλθαν συνολικά σε 598 δισεκ. ευρώ, ήταν δηλ. µειωµένες κατά 14 δισεκ. ευρώ σε σύγκριση µε το µέσο όρο των τριών προηγούµενων περιόδων τήρησης. Το µέσο ύψος των πλεοναζόντων αποθεµατικών µειώθηκε οριακά σε σύγκριση µε τις τρεις προηγούµενες περιόδους τήρησης κατά 0,1 δισεκ. ευρώ (βλ. ιάγραµµα Α). Το µέσο ύψος των αυτόνοµων παραγόντων υποχώρησε σε 380,2 δισεκ. ευρώ (βλ. ιάγραµµα Β) από 391,6 δισεκ. ευρώ τις τρεις προηγούµενες περιόδους τήρησης, αντανακλώντας την τεχνική αναταξινόµηση των πράξεων του Ευρωσυστήµατος σε ελβετικά φράγκα, οι οποίες από τις 6 Ιουλίου 2009 θεωρούνται πράξεις ανοικτής αγοράς και όχι αυτόνοµοι παράγοντες. Η συνακόλουθη µείωση των αυτόνοµων παραγόντων αντισταθµίστηκε εν µέρει από την αύξηση των τραπεζογραµµατίων σε κυκλοφορία και, σε µικρότερο βαθµό, από τα υψηλότερα επίπεδα καταθέσεων του ηµοσίου. Τέλος, το µέσο ύψος των υποχρεωτικών αποθεµατικών µειώθηκε κατά 2,4 δισεκ. ευρώ και διαµορφώθηκε σε 217 δισεκ. ευρώ. Σεπτέµβριος

41 Ως αποτέλεσµα της πολύ υψηλής ζήτησης για την πρώτη πράξη πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας ενός έτους, η µέση ηµερήσια προσφυγή στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων αυξήθηκε σηµαντικά και δια- µορφώθηκε σε 115 δισεκ. ευρώ την εξεταζό- µενη περίοδο. Η εν λόγω αύξηση ήταν κατά 81% υψηλότερη από το µέσο όρο των τριών προηγούµενων περιόδων τήρησης, στις οποίες συνεχίστηκε η σταδιακή µείωση της προσφυγής στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων κατά µέσο όρο, µετά από το υψηλότατο επίπεδο των 235,5 δισεκ. ευρώ που είχε παρατηρηθεί την περίοδο τήρησης που έληξε στις 20 Ιανουαρίου Αναλυτικότερα, η ηµερήσια προσφυγή στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων τις περιόδους τήρησης που έληξαν στις 9 Ιουνίου, στις 7 Ιουλίου και στις 11 Αυγούστου διαµορφώθηκε κατά µέσο όρο σε 22,3 δισεκ. ευρώ, 119,7 δισεκ. ευρώ και 185,1 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα. ιάγραµµα Β Ανάγκες σε ρευστότητα του τραπεζικού συστήµατος και προσφορά ρευστότητας (δισεκ. ευρώ, δίπλα σε κάθε κατηγορία αναγράφονται οι ηµερήσιοι µέσοι όροι ολόκληρης της περιόδου) Επιπρόσθετα, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο αυξήθηκε σηµαντικά η συµµετοχή στις πράξεις εξοµάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυµάνσεων της ρευστότητας µε σκοπό την απορρόφηση ρευστότητας, τις οποίες διενήργησε το Ευρωσύστηµα την τελευταία ηµέρα της περιόδου τήρησης (βλ. ιάγραµµα Β). Μέσω αυτών των δύο πράξεων απορροφήθηκε ρευστότητα ύψους 264 δισεκ. ευρώ κατά µέσο όρο, έναντι 89 δισεκ. ευρώ κατά µέσο όρο στις τρεις προηγούµενες περιόδους τήρησης. Η χρήση της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης διαµορφώθηκε κατά µέσο όρο σε 0,8 δισεκ. ευρώ την εξεταζόµενη περίοδο. Προσφορά ρευστότητας και επιτόκια Πηγή: EΚΤ. Αρχικά, ο όγκος του υπολοίπου των πράξεων ανοικτής αγοράς συνέχισε να µειώνεται, ακολουθώντας την τάση που παρατηρείται ήδη από τις αρχές του Ωστόσο, η πτωτική αυτή τάση ανακόπηκε στις 25 Ιουνίου, οπότε διακανονίστηκε η πρώτη πράξη πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας ενός έτους. Ως αποτέλεσµα της εν λόγω πράξης, το ύψος του υπολοίπου των πράξεων αναχρηµατοδότησης σε ευρώ διαµορφώθηκε στο νέο ιστορικά υψηλό επίπεδο των 896,5 δισεκ. ευρώ, δηλ. 40 δισεκ. ευρώ πάνω από το προηγούµενο ανώτατο επίπεδο που είχε σηµειωθεί στο τέλος του. Επίσης, δεδοµένου ότι περίπου τα 2/3 των ποσών άλλων πράξεων πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης που έληγαν, ανανεώθηκαν από τις 25 Ιουνίου και εξής, οι πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης αντιστοιχούσαν στο 90% 40 Σεπτέµβριος 2009

42 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις περίπου του συνολικού υπολοίπου των πράξεων ανοικτής αγοράς του Ευρωσυστήµατος στο τέλος της εξεταζόµενης περιόδου (βλ. ιάγραµµα Β), οι δε πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης διάρκειας µίας εβδοµάδας αντιπροσώπευαν µόλις το 10% περίπου. Πράγµατι, λόγω του σηµαντικού πλεονάσµατος ρευστότητας, οι όγκοι κατανοµής στις εν λόγω εβδο- µαδιαίες πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης υποχώρησαν σηµαντικά σε 94,1 δισεκ. ευρώ κατά µέσο όρο την περίοδο τήρησης που έληγε στις 11 Αυγούστου και µειώθηκαν κατά 60% σε σχέση µε το µέσο όρο των δύο προηγούµενων περιόδων τήρησης. ιάγραµµα Γ Ο δείκτης ΕΟΝΙΑ και τα επιτόκια της (ηµερήσια επιτόκια σε ποσοστά) Στις 6 Ιουλίου διενεργήθηκαν οι πρώτες αγορές στο πλαίσιο του προγράµµατος αγοράς καλυµµένων οµολογιών στο οποίο συµµετέχει το Ευρωσύστηµα. Στο πλαίσιο του εν λόγω προγράµµατος, πραγµατοποιήθηκαν κατά Πηγή:. µέσο όρο αγορές καλυµµένων οµολογιών αξίας 220 εκατ. ευρώ ηµερησίως την εξεταζόµενη περίοδο, ενώ η συνολική αξία των διακανονισµένων αγορών διαµορφώθηκε σε 5,9 δισεκ. ευρώ στις 11 Αυγούστου. Έως τις 2 Σεπτεµβρίου (την τελευταία ηµεροµηνία που καλύπτουν τα στοιχεία του παρόντος τεύχους του Μηνιαίου ελτίου) η συνολική αξία των αγορών είχε ανέλθει σε 9,6 δισεκ. ευρώ. Περαιτέρω πληροφορίες σχετικά µε το πρόγραµµα αγοράς καλυµµένων οµολογιών διατίθενται στο δικτυακό τόπο της. Τα βασικά επιτόκια της παραµένουν αµετάβλητα από τις 13 Μαΐου 2009: το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης έχει διαµορφωθεί σε 1%, το επιτόκιο της οριακής χρη- µατοδότησης σε 1,75% και το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων σε 0,25%. Ενώ η χρήση της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων µειώνεται, ο δείκτης ΕΟΝΙΑ εξακολούθησε να παρουσιάζει µεταβλητότητα στο πρώτο ήµισυ της εξεταζόµενης περιόδου και διαµορφώθηκε κατά µέσο όρο σε 0,82% (βλ. ιάγραµµα Γ). Ωστόσο, από τα τέλη του Ιουνίου, έπειτα από το διακανονισµό της πρώτης πράξης πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης διάρκειας ενός έτους, ο δείκτης ΕΟΝΙΑ κυµαίνεται γύρω στο 0,35% ως αποτέλεσµα της άφθονης προσφοράς ρευστότητας. Σε όλη τη διάρκεια της εξεταζόµενης περιόδου, ο δείκτης ΕΟΝΙΑ ήταν υψηλότερος την τελευταία ηµέρα της περιόδου τήρησης, κατά την οποία η διενεργούσε τις τακτικές πράξεις εξο- µάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυµάνσεων της ρευστότητας µε σκοπό την απορρόφηση ρευστότητας. Εντούτοις, δεν σηµείωνε άνοδο στο τέλος του µήνα, όπως συνέβαινε στις προηγού- µενες περιόδους τήρησης. Σεπτέµβριος

43 2.4 ΑΓΟΡΕΣ ΟΜΟΛΟΓΩΝ Τους τρεις τελευταίους µήνες, οι συνθήκες στην παγκόσµια αγορά οµολόγων συνέχισαν να αντικατοπτρίζουν τη βελτίωση του κλίµατος σ αυτήν. Ωστόσο, οι αποδόσεις των µακροπρόθεσµων κρατικών οµολόγων φαίνεται ότι ενσωµατώνουν µια προσεκτικότερη αξιολόγηση των προοπτικών για την ανάπτυξη, συγκριτικά µε την αντίστοιχη αξιολόγηση που αντικατοπτρίζεται στην εξέλιξη των τιµών των µετοχών το ίδιο χρονικό διάστηµα, και ενδεχοµένως έχουν επίσης επηρεαστεί από την αυξηµένη ζήτηση από πλευράς τραπεζικού τοµέα και θεσµικών επενδυτών παγκοσµίως, παρά την έντονη εκδοτική δραστηριότητα. Πράγµατι, ανεξάρτητα από τις θετικές εκπλήξεις που επεφύλασσαν τα πρόσφατα οικονοµικά στοιχεία, οι αποδόσεις των µακροπρόθεσµων κρατικών οµολόγων στη ζώνη του ευρώ στις 2 Σεπτεµβρίου ήταν κατά 45 µονάδες βάσης χαµηλότερες σε σχέση µε το επίπεδο του τέλους Μαΐου, ενώ διατηρήθηκαν γενικά αµετάβλητες στις Ηνωµένες Πολιτείες. Το επίπεδο των µακροπρόθεσµων ρυθµών πληθωρισµού νεκρού σηµείου στη ζώνη του ευρώ µειώθηκε κατά 10 µονάδες βάσης σε σχέση µε το τέλος Μαΐου και διαµορφώθηκε σε 2,1%. Όσον αφορά τις αγορές εταιρικών οµολόγων, η διατήρηση της τάσης περιορισµού της αποστροφής κινδύνου αντικατοπτρίζεται στην περαιτέρω υποχώρηση των διαφορών αποδόσεων µεταξύ των εταιρικών οµολόγων, ειδικά για τα οµόλογα χαµηλότερης επενδυτικής αξίας και για τα οµόλογα κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Από το τέλος Μαΐου έως τις 2 Σεπτεµβρίου του 2009, το επίπεδο των αποδόσεων των δεκαετών κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ υποχώρησε κατά 45 µονάδες βάσης περίπου και διαµορφώθηκε σε 3,6%, ανεξάρτητα από τις θετικές εκπλήξεις που έκρυβαν µερικές πρόσφατες δηµοσιεύσεις οικονοµικών στοιχείων (βλ. ιάγραµµα 21). Οι αποδόσεις των µακροπρόθεσµων κρατικών οµολόγων στις Ηνωµένες Πολιτείες, παρότι εµφάνισαν έντονες διακυµάνσεις το ίδιο χρονικό διάστηµα, διατηρήθηκαν γενικά αµετάβλητες και διαµορφώθηκαν σε 3,3% στις 2 Σεπτεµβρίου του 2009, δηλ. 15 µονάδες βάσης κάτω από το επίπεδο του τέλους Μαΐου. Αντίστοιχα, παρουσιάστηκε σύγκλιση των ονοµαστικών αποδόσεων των δεκαετών κρατικών οµολόγων στις ΗΠΑ και τη ζώνη του ευρώ και η διαφορά επιτοκίων περιορίστηκε κατά 20 µονάδες βάσης. Στην Ιαπωνία, οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών οµολόγων µειώθηκαν ελαφρά και διαµορφώθηκαν σε 1,3% στις 2 Σεπτεµβρίου. Συνολικά, φαίνεται ότι µε αυτό τον τρόπο οι επενδυτές σε οµολόγα υιοθετούν προσεκτικότερη στάση όσον αφορά τις προοπτικές για την ανάπτυξη σε σύγκριση µε τις προσδοκίες που ενσωµατώνουν οι αγορές µετοχών. Παράλληλα, διάφοροι παράγοντες της προσφοράς και της ζήτησης, όπως η συνεχιζόµενη απόκτηση κρατικών οµολόγων από τον τραπεζικό τοµέα και από θεσµικούς επενδυτές παγκοσµίως, στήριξαν ενδεχοµένως τις τιµές των οµολόγων, παρά την έντονη εκδοτική δραστηριότητα. ιάγραµµα 21 Αποδόσεις µακροπρόθεσµων οµολόγων του ηµοσίου (ποσοστά % ετησίως, ηµερήσια στοιχεία) Καταστάσεις στις οποίες η απόκτηση κρατικών χρεογράφων και τα βραχυπρόθεσµα επιτόκια ακολουθούν αντίθετες κατευθύνσεις πράγµατι αποτελούν σύνηθες φαινόµενο του κύκλου επι- Πηγές: Bloomberg και Reuters. Σηµείωση: Οι αποδόσεις των µακροπρόθεσµων οµολόγων του ηµοσίου αφορούν τα 10ετή οµόλογα ή οµόλογα µε την πλησιέστερη διαθέσιµη διάρκεια. 42 Σεπτέµβριος 2009

44 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις τοκίων της ζώνης του ευρώ (το ζήτηµα αυτό έχει ήδη παρουσιαστεί στο πλαίσιο µε τίτλο Πρόσφατες εξελίξεις όσον αφορά τις αγορές από ΝΧΙ χρεογράφων του τοµέα της γενικής κυβέρνησης της ζώνης του ευρώ που δηµοσιεύεται στο τεύχος Ιουνίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου). Πρόσφατα, η εξέλιξη των αποδόσεων των οµολόγων αποδιδόταν εν µέρει και στις επιδράσεις στη ρευστότητα (liquidity effects), δηλ. στην προθυµία των επενδυτών να καταβάλουν ασφάλιστρο για περιουσιακά στοιχεία τα οποία προσδοκούν ότι µπορούν να ρευστοποιηθούν µε χαµηλό κόστος οποιαδήποτε χρονική στιγµή. Περισσότερες λεπτοµέρειες για το εν λόγω ζήτηµα παρέχονται στο Πλαίσιο 4. Πλαίσιο 4 ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΑ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΚΑΙ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΝΣΩΜΑΤΩΜΕΝΑ ΣΤΙΣ ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Αφότου εκδηλώθηκε η χρηµατοπιστωτική κρίση, οι αγορές κρατικών οµολόγων παρουσιάζουν θεαµατικές διακυµάνσεις λόγω της στροφής των επενδυτών προς περιουσιακά στοιχεία µε υψηλό βαθµό ασφάλειας και ρευστότητας. Το φαινόµενο αυτό συνδέεται µε τις αυξοµειώσεις της προθυµίας των επενδυτών να αναλάβουν κινδύνους αλλά και µε τη διακύµανση των εκτιµήσεών τους για τους κινδύνους αυτούς. Συγκεκριµένα, τους προηγούµενους µήνες του έτους, οι διαφορές αποδόσεων των κρατικών οµολόγων στη ζώνη του ευρώ µεταξύ των διαφόρων κρατών-εκδοτών διευρύνθηκαν, φθάνοντας στο ανώτατο επίπεδό τους από την εισαγωγή του ευρώ αλλά µειώθηκαν σηµαντικά τους τελευταίους µήνες. 1 εδοµένου ότι οι προεκτάσεις των εν λόγω εξελίξεων για την άσκηση πολιτικής εξαρτώνται από τα αίτια που τις προκαλούν, είναι σηµαντικό να διαχωριστούν οι επιδράσεις των εκτιµώµενων µεταβολών της πιστοληπτικής διαβάθµισης των κρατώνεκδοτών από τις λοιπές επιδράσεις που συνήθως ονοµάζονται επιδράσεις στη ρευστότητα (liquidity effects). Οι επιδράσεις στη ρευστότητα αντικατοπτρίζουν την προθυµία των επενδυτών να καταβάλουν ασφάλιστρα για περιουσιακά στοιχεία που προσδοκούν να ρευστοποιήσουν µε χαµηλό κόστος οποιαδήποτε χρονική στιγµή. Το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει νέα στοιχεία όσον αφορά τη διάκριση των φαινοµένων της στροφής προς την ποιότητα και της στροφής προς τη ρευστότητα µε βάση τα οµόλογα που εκδίδουν διάφοροι οργανισµοί υπό την εγγύηση του γαλλικού και του γερµανικού ηµοσίου. Τα ασφάλιστρα πιστωτικού κινδύνου µπορούν να ελεγχθούν κατά προσέγγιση µέσω της σύγκρισης των αποδόσεων οµολόγων παρόµοιας αξιολόγησης. Ειδικότερα, σύµφωνα µε προηγούµενες µελέτες που έχουν εκπονηθεί για τις ΗΠΑ και τη Γερµανία, συνάγεται το συµπέρασµα ότι ο πιστωτικός κίνδυνος των οµολόγων οργανισµών που καλύπτονται πλήρως και ρητώς από κρατική εγγύηση είναι ίσος µε τον πιστωτικό κίνδυνο των κρατικών οµολόγων. 2 Τέτοιου είδους οµόλογα οργανισµών µε κρατική εγγύηση µπορούν να βοηθήσουν στο διαχωρισµό των ασφαλίστρων πιστωτικού κινδύνου από τα ασφάλιστρα ρευστότητας στην αγορά κρατικών οµολόγων. Λόγω του ότι η συνιστώσα του πιστωτικού κινδύνου που εµπεριέχεται στις αποδόσεις των οµολόγων τέτοιων οργανισµών εκτιµάται πως δεν διαφέρει από την αντίστοιχη των οµολόγων που εκδίδονται άµεσα 1 Πρόσφατη περαιτέρω ανάλυση των εξελίξεων στις διαφορές των αποδόσεων των κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ, βλ. στα Πλαίσια του Μηνιαίου ελτίου µε τίτλους A comparison of the developments in euro area sovereign bond spreads and US state bond spreads during the financial turmoil (Ιούλιος 2009), Πώς τα κρατικά σχέδια διάσωσης των τραπεζών επηρέασαν την αντίληψη για τον πιστωτικό κίνδυνο; (Μάρτιος 2009) και Recent widening in euro area sovereign bond yield spreads (Νοέµβριος ), καθώς και το άρθρο του Μηνιαίου ελτίου µε τίτλο The impact of government support to the banking sector on euro area public finances (Ιούλιος 2009). 2 Παρόµοια λογική ακολούθησε και ο Longstaff (2004) για τις ΗΠΑ (ο οποίος βασίστηκε σε οµόλογα που εκδίδει ο οργανισµός Resolution Funding Corporation) και, πιο πρόσφατα, ο Schwarz (2009) για τη Γερµανία (µε βάση οµόλογα του KfW). Βλ. F.A. Longstaff (2004), The Flight to Liquidity Premium in U.S. Treasury Bond Prices, Journal of Business, 77, , και K. Schwarz (2009), Mind the Gap: Disentangling Credit and Liquidity in Risk Spreads, δοκίµιο εργασίας, Columbia University. Σεπτέµβριος

45 από το ηµόσιο, τυχόν διαφορές στις αποδόσεις µεταξύ των οµολόγων οργανισµών και των κρατικών οµολόγων θα πρέπει λογικά να αντανακλούν επιδράσεις στη ρευστότητα. Η παρούσα ανάλυση επικεντρώνεται στις δύο µεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ και είναι βασισµένη στα οµόλογα που εκδίδουν ο γερµανικός οργανισµός Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) και ο γαλλικός Caisse d Amortissement de la Dette Sociale (CADES). Μολονότι οι στόχοι και οι βασικές δραστηριότητες των εν λόγω οργανισµών διαφέρουν, και οι δύο εξασφαλίζουν την πλήρη και ρητή εγγύηση του αντίστοιχου ηµοσίου. Επιπλέον, ο KfW και ο CADES είναι οι µεγαλύτεροι οργανισµοί της ζώνης του ευρώ ως προς τον όγκο έκδοσης οµολόγων και, σε αντίθεση µε άλλους οργανισµούς, ο αριθµός των οµολόγων τους σε κυκλοφορία είναι επαρκής για να υπολογιστούν µε αξιοπιστία οι καµπύλες των αποδόσεων. ιάγραµµα Α ιαφορές αποδόσεων µεταξύ οµολόγων µηδενικού τοκοµεριδίου του ηµοσίου και οργανισµών (ηµερήσια στοιχεία σε µονάδες βάσης, κινητοί µέσοι όροι πέντε ηµερών) Πηγές: Bloomberg και υπολογισµοί της. Το ιάγραµµα Α παρουσιάζει τις διαφορές των αποδόσεων µεταξύ των δεκαετών οµολόγων του γαλλικού και του γερµανικού ηµοσίου και µεταξύ των αντίστοιχων οµολόγων που εκδίδουν οι εν λόγω οργανισµοί. Τα αποτελέσµατα είναι ποιοτικώς ίδια και για άλλες διάρκειες. Έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι παρόλο που η διαφορά των αποδόσεων για τα οµόλογα του γαλλικού και του γερµανικού ηµοσίου κορυφώθηκε τους προηγούµενους µήνες του έτους, η διαφορά αποδόσεων µεταξύ των οµολόγων του KfW και των οµολόγων του CADES παρέµεινε αξιοσηµείωτα σταθερή µε µια απόκλιση που σε απόλυτους όρους δεν υπερέβη τις 10 µονάδες βάσης. Τα ιαγράµµατα Β και Γ απεικονίζουν τις τέσσερις καµπύλες αποδόσεων σε δύο διαφορετικές ηµεροµηνίες: στις 9 Μαρτίου 2009, όταν η διαφορά των δεκαετών κρατικών οµολόγων κορυφώθηκε (σε 54 µονάδες βάσης), και σε πιο πρόσφατη ηµεροµηνία. Ακόµα και την ηµέρα κατά την οποία η διαφορά ανάµεσα στις καµπύλες αποδόσεων των γαλλικών και των γερµανικών κρατικών οµολόγων ήταν µεγάλη, οι αντίστοιχες καµπύλες των οµολόγων των οργανισµών εξακολουθούσαν να ταυτίζονται σχεδόν. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει µε σαφήνεια ότι η αυξηµένη διαφορά των κρατικών οµολόγων αντανακλά µάλλον παράγοντες ρευστότητας και όχι ουσιαστικές µεταβολές της σχετικής εκτιµώµενης πιστοληπτικής διαβάθµισης των κρατών-εκδοτών. Επιπρόσθετα, η στενή αντιστοιχία των καµπυλών των γερµανικών και των γαλλικών οργανισµών υποδηλώνει ότι οι διαφορές στα ασφάλιστρα ρευστότητας µεταξύ των δύο οργανισµών-εκδοτών ήταν µικρές, σε αντίθεση µε αυτές µεταξύ των κρατών-εκδοτών. Η εξέλιξη των ασφαλίστρων που καταβάλλονται για τον κίνδυνο ρευστότητας σε καθεµία από τις αγορές κρατικών οµολόγων είναι δυνατό να εκτιµηθεί µέσω της σύγκρισης των αποδόσεων των κρατικών οµολόγων µε τις αποδόσεις των οµολόγων που εκδίδουν οργανισµοί στην ίδια χώρα. Το ιάγραµµα δείχνει ότι και στις δύο χώρες που αναλύονται στην παρούσα µελέτη, παρατηρήθηκε αύξηση των συγκεκριµένων ασφαλίστρων στο τέλος του /στις αρχές του Σεπτέµβριος 2009

46 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις ιάγραµµα Β Καµπύλες απόδοσης στο άρτιο στις 9 Μαρτίου 2009 ιάγραµµα Γ Καµπύλες απόδοσης στο άρτιο στις 28 Αυγούστου 2009 (ποσοστά % ετησίως) (ποσοστά % ετησίως) Πηγές: Bloomberg και υπολογισµοί. Σηµειώσεις: Τα σύµβολα των επεξηγήσεων αφορούν την απόδοση στη λήξη των συγκεκριµένων οµολόγων που χρησιµοποιήθηκαν στη διαµόρφωση των αντίστοιχων καµπυλών. Οι έντονες κυρτώσεις της καµπύλης των οµολόγων του γερµανικού ηµοσίου αντανακλούν κυρίως επιδράσεις που σχετίζονται µε την αγορά συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης επί οµολόγων. Πηγές: Bloomberg και υπολογισµοί. Ωστόσο, το ανώτατο επίπεδο αύξησης ήταν υψηλότερο για τη Γερµανία από ό,τι για τη Γαλλία, ενδεχοµένως επειδή το δεκαετές γερ- µανικό κρατικό οµόλογο χρησιµοποιείται ως οµόλογο αναφοράς και επειδή η αγορά συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης επί γερµανικών κρατικών οµολόγων, η οποία χαρακτηρίζεται από υψηλή ρευστότητα, άσκησε θετικές δευτερογενείς επιδράσεις στη ρευστότητα. 3 Παράλληλα, το διάγραµµα επιβεβαιώνει ότι τόσο τα οµόλογα των οργανισµών όσο και τα κρατικά οµόλογα δεν θεωρούνται στενά υποκατάστατα σε περιόδους κρίσης, γεγονός που ενδέχεται να συνδέεται εν µέρει µε τη διαφορετική σύνθεση των επενδυτών. Τα στοιχεία που παρατίθενται στο παρόν πλαίσιο συνάδουν µε την ερµηνεία της στροφής προς τη ρευστότητα (σε αντιδιαστολή µε την ερµηνεία της στροφής προς την ποιότητα), η οποία δίνει έµφαση στην αυξηµένη προτίµηση ιάγραµµα ιαφορές αποδόσεων µεταξύ οµολόγων µηδενικού τοκοµεριδίου του ηµοσίου και οργανισµών (ηµερήσια στοιχεία σε µονάδες βάσης, κινητοί µέσοι όροι πέντε ηµερών) Πηγές: Bloomberg και υπολογισµοί της. 3 Λεπτοµερή ανάλυση τέτοιων δευτερογενών επιδράσεων στη ρευστότητα, βλ. στο J. Ejsing and J. Sihvonen (2009), Liquidity premia in German government bonds, ECB Working Paper No Η σταθερά µικρή διαφορά αποδόσεων µεταξύ CADES και KfW υποδηλώνει ότι γεγονότα που χαρακτηρίζουν κάθε οργανισµό χωριστά δεν αιτιολογούν τις διαφορές των αποδόσεων µεταξύ των οµολόγων του ηµοσίου και των οµολόγων των οργανισµών στις δύο χώρες. Σεπτέµβριος

47 των επενδυτών για περιουσιακά στοιχεία µε χαµηλότερο κίνδυνο ρευστότητας. Συγκεκριµένα, η ανάλυση µαρτυρεί ότι η εντυπωσιακή αύξηση στη διαφορά των αποδόσεων γαλλικών και γερ- µανικών κρατικών οµολόγων δεν αποδίδεται υποχρεωτικά σε σχετικές µεταβολές της εκτιµώ- µενης πιστοληπτικής διαβάθµισης των εν λόγω κρατών-εκδοτών, αλλά πιθανότατα αντανακλά µεταβολές στα ασφάλιστρα ρευστότητας. Παρόλο που η παρούσα ανάλυση δεν µπορεί να επεκταθεί στα περισσότερα άλλα κράτη της ζώνης του ευρώ λόγω του ότι δεν διαθέτουν οµόλογα που εκδίδουν οργανισµοί υπό την εγγύηση του ηµοσίου, είναι εύλογο ότι οι επιδράσεις στη ρευστότητα έχουν επηρεάσει σηµαντικά τις αποδόσεις των κρατικών οµολόγων και σε άλλα κράτη της ζώνης του ευρώ. Για ορισµένα από τα κράτη αυτά, ωστόσο, οι µεγάλες διακυµάνσεις που παρατηρήθηκαν στις διαφορές των αποδόσεων επηρεάστηκαν εξίσου έντονα από την εξέλιξη των βασικών δηµοσιονοµικών µεγεθών, όπως τα αναµενόµενα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα και οι λόγοι χρέους/αεπ. 4 4 Βλ. το Πλαίσιο µε τίτλο The determinants of long-term sovereign bond yield spreads in the euro area στο πιο πάνω άρθρο του τεύχους Ιουλίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου, καθώς και τη σχετική µε αυτό βιβλιογραφία. Η αβεβαιότητα των συµµετεχόντων στην αγορά όσον αφορά τη βραχυπρόθεσµη εξέλιξη των αποδόσεων των οµολόγων, όπως υπολογίζεται µε βάση την τεκµαρτή µεταβλητότητα της αγοράς οµολόγων, υποχώρησε τους τρεις τελευταίους µήνες τόσο στη ζώνη του ευρώ όσο και στις Ηνωµένες Πολιτείες, αν και διατηρείται η σηµαντική απόκλιση της µεταβλητότητας µεταξύ των Ηνωµένων Πολιτειών και της ζώνης του ευρώ που προέκυψε στη διάρκεια του Μαΐου, γεγονός που υποδεικνύει κάπως αυξηµένη αβεβαιότητα σχετικά µε τις µελλοντικές εξελίξεις στις αποδόσεις των κρατικών οµολόγων των ΗΠΑ σε σύγκριση µε τις αποδόσεις των κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ. Παρόλο που υπάρχουν ενδείξεις εξοµάλυνσης των συνθηκών στις αγορές οµολόγων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, τα τρέχοντα επίπεδα µεταβλητότητας παραµένουν υψηλότερα από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν πριν από την έναρξη της χρηµατοπιστωτικής αναταραχής το γ τρί- µηνο του. Στις Ηνωµένες Πολιτείες, στην αρχή της εξεταζόµενης περιόδου, το ενδιαφέρον των επενδυτών στράφηκε από τη βελτίωση των προοπτικών για την αµερικανική οικονοµία στις ανησυχίες για την ταχύτητα και τη σταθερότητα της ανάκαµψης. Ως εκ τούτου, οι αποδόσεις των µακροπρόθεσµων κρατικών οµολόγων των ΗΠΑ παρουσίασαν έντονες αυξήσεις, τις οποίες ακολούθησαν εξίσου έντονες µειώσεις στη διάρκεια του Ιουνίου. Οι δηµοσιεύσεις οικονοµικών στοιχείων που υποδηλώνουν βελτίωση των προοπτικών για την οικονοµία, σε συνδυασµό µε τις ανησυχίες για απορρόφηση της µεγάλης προσφοράς κρατικών οµολόγων, συνέβαλαν στην ώθηση των αποδόσεων των κρατικών οµολόγων των ΗΠΑ προς τα άνω στη διάρκεια του Ιουλίου. Ωστόσο, η δηµοσίευση ανάµικτων και, συνολικά, περισσότερο αρνητικών οικονοµικών στοιχείων στη διάρκεια του Αυγούστου συνέβαλε στην αντιστροφή αυτών των κερδών. Οι εξελίξεις στις αγορές κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ ευθυγραµµίζονται σε γενικές γραµµές µε εκείνες στις ΗΠΑ κατά το µεγαλύτερο µέρος της εξεταζόµενης περιόδου, ωστόσο οδήγησαν σε σηµαντική πτώση των αποδόσεων. Συγκεκριµένα, οι αποδόσεις των κρατικών οµολόγων σηµείωσαν άνοδο στις αρχές Ιουνίου, γεγονός που συνάδει µε την αύξηση της διάθεσης για ανάληψη κινδύνου. Εντούτοις, η άνοδος αυτή αντιστράφηκε στη διάρκεια του δεύτερου δεκαπενθήµερου του Ιουνίου, µετά από τη δηµοσίευση ορισµένων οικονοµικών δεικτών που επεφύλασσε απογοητεύσεις. Η πτώση των αποδόσεων ανακόπηκε µόλις στα µέσα Ιουλίου, όταν η εµπιστοσύνη των επενδυτών βελτιώθηκε µετά τη δηµοσίευση θετικών στοιχείων για τη ζώνη του ευρώ. 46 Σεπτέµβριος 2009

48 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις ιάγραµµα 22 Αποδόσεις τιµαριθµοποιηµένων οµολόγων µηδενικού τοκοµεριδίου της ζώνης του ευρώ (ποσοστά ετησίως, κινητοί µέσοι όροι πέντε ηµερών των ηµερήσιων στοιχείων, εποχικώς διόρθωµένοι) ιάγραµµα 23 Ρυθµοί πληθωρισµού νεκρού σηµείου για τίτλους µηδενικού τοκοµεριδίου της ζώνη του ευρώ (ποσοστά % ετησίως, κινητοί µέσοι όροι πέντε ηµερών των ηµερήσιων στοιχείων, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) Πηγές: Reuters και υπολογισµοί της. Πηγές: Reuters και υπολογισµοί της. Ωστόσο, η βελτίωση αυτή ήταν βραχύβια και κατά το µεγαλύτερο µέρος του Αυγούστου οι αποδόσεις των κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ µειώνονταν παράλληλα µε τις αποδόσεις των κρατικών οµολόγων των ΗΠΑ. Οι αποδόσεις των µακροπρόθεσµων τιµαριθµοποιηµένων κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ διαµορφώθηκαν στις αρχές Σεπτεµβρίου σε επίπεδα χαµηλότερα από ό,τι στο τέλος Μαΐου (βλ. ιάγραµµα 22). Στις 2 Σεπτεµβρίου, η απόδοση του δεκαετούς τιµαριθµοποιηµένου οµολόγου της ζώνης του ευρώ διαµορφώθηκε γύρω στο 1,5%, δηλ. ήταν περίπου 40 µονάδες βάσης χαµηλότερη από ό,τι στο τέλος Μαΐου του Η πτώση των πιο βραχυπρόθεσµων πραγµατικών αποδόσεων ήταν περισσότερο ήπια κι έτσι η κλίση της καµπύλης των πραγµατικών αποδόσεων της ζώνης του ευρώ µειώθηκε κάπως. Γενικά, οι εξελίξεις στις αγορές τιµαριθµοποιηµένων οµολόγων φαίνεται να σταθεροποιήθηκαν στη διάρκεια των τριών τελευταίων µηνών µετά τις εντάσεις που ακολούθησαν την κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέµβριο του. Οι ρυθµοί πληθωρισµού νεκρού σηµείου στη ζώνη του ευρώ, οι οποίοι στο παρελθόν εµφάνισαν σηµαντική µεταβλητότητα, φαίνεται ότι σταθεροποιήθηκαν κάπως τους τρεις τελευταίους µήνες και επανήλθαν σε επίπεδα που συνάδουν µε εκείνα που παρατηρούνταν πριν από το καλοκαίρι του (βλ. ιάγραµµα 23). Στο τέλος της εξεταζόµενης περιόδου, οι ρυθµοί πληθωρισµού νεκρού σηµείου για ορίζοντα πέντε και δέκα ετών (spot) διαµορφώθηκαν γύρω στο 1,7% και 2,1% αντίστοιχα, δηλ. ήταν κατά περίπου 10 µονάδες βάσης χαµηλότεροι από ό,τι στα τέλη Μαΐου του Μια ακόµη ένδειξη της συνεχιζόµενης εξοµάλυνσης των αγορών τιµαριθµοποιηµένων οµολόγων είναι ο περιορισµός της διαφοράς Σεπτέµβριος

49 ιάγραµµα 24 Τεκµαρτά προθεσµιακά επιτόκια µίας ηµέρας στη ζώνη του ευρώ (ποσοστά % ετησίως, ηµερήσια στοιχεία) Πηγές:, EuroMTS (βασικά στοιχεία) και Fitch Ratings (κατηγορίες αξιολόγησης). Σηµειώσεις: Η καµπύλη αποδόσεων των τεκµαρτών προθεσµιακών επιτοκίων, η οποία βασίζεται στη διάρθρωση των επιτοκίων ανάλογα µε τη διάρκεια όπως παρατηρούνται στην αγορά, αντανακλά τις προσδοκίες της αγοράς για το ύψος των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων. Η µέθοδος που χρησιµοποιείται για τον υπολογισµό των καµπυλών των τεκµαρτών προθεσµιακών αποδόσεων περιγράφεται στην ενότητα Euro area yield curve στο δικτυακό τόπο της. Τα στοιχεία που χρησιµοποιήθηκαν για τον υπολογισµό είναι οι αποδόσεις κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ κατηγορίας ΑΑΑ. µεταξύ συγκρίσιµων µακροπρόθεσµων ρυθµών πληθωρισµού νεκρού σηµείου (forward) στις αγορές οµολόγων και πράξεων ανταλλαγής. Ο ρυθµός πληθωρισµού νεκρού σηµείου µετά από πέντε έτη για ορίζοντα πέντε ετών (forward) και ο ρυθµός πληθωρισµού νεκρού σηµείου που προκύπτει από πράξεις ανταλλαγής που συνδέονται µε τον πληθωρισµό για ορίζοντα πέντε ετών (forward) διαµορφώθηκαν και οι δύο στο 2,6% στις 2 Σεπτεµβρίου. Παρά την κάποια βελτίωση των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά τους πρόσφατους µήνες, οι αγορές τιµαριθµοποιηµένων οµολόγων είναι πιθανό ότι θα συνεχίσουν να επηρεάζονται από στρεβλώσεις της κατάστασης της ρευστότητας. Συγκεκρι- µένα, οι αποδόσεις των τιµαριθµοποιηµένων οµολόγων εξακολουθούν πιθανώς να ενσωµατώνουν ένα σηµαντικού ύψους ασφάλιστρο ως αποζηµίωση για τη µικρότερη ρευστότητα που χαρακτηρίζει τα τιµαριθµοποιηµένα οµόλογα, έναντι των αντίστοιχων ονοµαστικών. Ως εκ τούτου, απαιτείται σύνεση κατά την ερµηνεία της εξέλιξης αυτών των δεικτών. Λαµβάνοντας υπόψη αυτές τις επιφυλάξεις, οι προσδοκίες για τον πληθωρισµό στη ζώνη του ευρώ, όπως αντικατοπτρίζονται στις τιµές των τιµαριθµοποιη- µένων οµολόγων, παραµένουν σταθεροποιη- µένες µεσοµακροπρόθεσµα, παρά τις βραχυχρόνιες υποχωρήσεις. Μεταξύ τέλους Μαΐου και 2 Σεπτεµβρίου, η κλίση της καµπύλης των τεκµαρτών προθεσµιακών επιτοκίων µίας ηµέρας για τα κρατικά οµόλογα της ζώνης του ευρώ µειώθηκε κάπως (βλ. ιάγραµµα 24). Η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τις προοπτικές για την ανάπτυξη µεσοµακροπρόθεσµα διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα. Η µείωση της κλίσης της καµπύλης των προθεσµιακών επιτοκίων σε ορίζοντα δέκα ετών αντιστρέφει σε γενικές γραµµές την αύξηση της κλίσης που παρατηρήθηκε τους τρεις τελευταίους µήνες. Η επανεκτίµηση των κινδύνων συνεχίστηκε στη ζώνη του ευρώ, καθώς οι διαφορές αποδόσεων µεταξύ των εταιρικών οµολόγων υποχώρησαν µεταξύ τέλους Μαΐου και 2 Σεπτεµβρίου µε ρυθµό που προσέγγισε τα επίπεδα των τριών προηγούµενων µηνών. Οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών οµολόγων τόσο για τις χρηµατοπιστωτικές όσο και για τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις, καθώς και για διάφορες κατηγορίες αξιολόγησης στους εν λόγω τοµείς περιορίστηκαν σηµαντικά στη διάρκεια της εξεταζόµενης περιόδου και προσέγγισαν σε γενικές γραµµές τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν το καλοκαίρι του πριν από την κατάρρευση της Lehman Brothers, γεγονός που αντικατοπτρίζει διατήρηση της τάσης περιορισµού της αποστροφής κινδύνου. Ωστόσο, οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών οµολόγων παραµένουν υψηλότερες από ό,τι κατά την έναρξη της χρηµατοπιστωτικής αναταραχής το γ τρίµηνο του, αλλά οι εν λόγω διαφορές ενδέχεται να είχαν υποστεί υπερβολική συµπίεση στη διάρκεια της περιόδου έξαρσης των πιστώσεων που προηγήθηκε της χρηµατοπιστωτικής κρίσης. 48 Σεπτέµβριος 2009

50 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις 2.5 ΑΓΟΡΕΣ ΜΕΤΟΧΩΝ Τους τρεις τελευταίους µήνες, οι σηµαντικότερες χρηµατιστηριακές αγορές σε όλο τον κόσµο διατήρησαν την ανοδική τάση που ξεκίνησε στις αρχές Μαρτίου του Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει την αύξηση της διάθεσης για ανάληψη κινδύνου που αποδίδεται στη µεταβολή του κλίµατος της αγοράς, καθώς πολλοί συµµετέχοντες στην αγορά αναθεώρησαν προς τα άνω της προοπτικές ανάπτυξης για την παγκόσµια οικονοµία τα προσεχή τρίµηνα. Σ αυτό το πλαίσιο, η αβεβαιότητα στη χρηµατιστηριακή αγορά, όπως µετρείται µε βάση την τεκµαρτή µεταβλητότητα που προκύπτει από τις τιµές των δικαιωµάτων προαιρέσεως, συνέχισε να υποχωρεί στη διάρκεια των τριών τελευταίων µηνών και διαµορφώθηκε σε επίπεδα που προσέγγισαν εκείνα που είχαν παρατηρηθεί το καλοκαίρι του. Στη ζώνη του ευρώ οι τιµές των µετοχών, όπως µετρούνται µε βάση το δείκτη Dow Jones EURO STOXX, αυξήθηκαν κατά 10% από το τέλος Μαΐου έως τις 2 Σεπτεµβρίου (βλ. ιάγραµµα 25). Το ίδιο χρονικό διάστηµα, οι τιµές των µετοχών στις Ηνωµένες Πολιτείες και την Ιαπωνία, όπως µετρούνται µε το δείκτη Standard & Poor s 500 και το δείκτη Nikkei 225, αυξήθηκαν κατά 8% και στις δύο περιπτώσεις. Πρόκειται για συνέχιση της τάσης που εµφανίστηκε στο τέλος του α τριµήνου του 2009 και αντικατοπτρίζει αυξηµένη διάθεση για ανάληψη κινδύνου, η οποία αποδίδεται στη µεταβολή του κλίµατος της αγοράς. Συγκεκριµένα, οι προοπτικές για την ανάπτυξη της παγκόσµιας οικονοµίας τα προσεχή τρίµηνα αναθεωρήθηκαν προς τα άνω από πολλούς συµµετέχοντες στην αγορά, κυρίως το τελευταίο διάστηµα όσον αφορά τη ζώνη του ευρώ. Συµβαδίζοντας µε τις ανωτέρω εξελίξεις, η µεταβλητότητα στις χρηµατιστηριακές αγορές, όπως υπολογίζεται µε βάση την τεκµαρτή µεταβλητότητα που προκύπτει από τα δικαιώ- µατα προαιρέσεως επί µετοχών (βλ. ιάγραµµα 26), συνέχισε να υποχωρεί τους τελευταίους µήνες. Τα τρέχοντα επίπεδα µεταβλητότητας της χρηµατιστηριακής αγοράς ευθυγραµµίζονται µε εκείνα που παρατηρήθηκαν για τελευταία φορά το καλοκαίρι του, γεγονός που υποδηλώνει ότι η διόγκωση της αβεβαιότητας µετά την πτώχευση της Lehman Brothers επιβραδύνθηκε σηµαντικά. Ωστόσο, οι εξελίξεις στις χρηµατιστηριακές αγορές εξακολουθούν να επηρεάζονται από την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τον πιθανό ρυθµό ανάκαµψης. Παρά τις πρόσφατες βελτιώσεις, οι τιµές των µετοχών στη ζώνη του ευρώ διατηρούνται σε επίπεδο περίπου 30% χαµηλότερο από το µέσο όρο του. Οι θετικές εξελίξεις στις τιµές των µετοχών από το τέλος Μαΐου αφορούσαν διάφορους τοµείς τόσο στη ζώνη του ευρώ όσο και στις ιάγραµµα 25 είκτες τιµών µετοχών (1 Σεπτεµβρίου = 100, ηµερήσια στοιχεία) Πηγές: Reuters και Thomson Financial Datastream. Σηµείωση: Ευρύς δείκτης Dow Jones EURO STOXX για τη ζώνη του ευρώ, δείκτης Standard and Poor's 500 για τις ΗΠΑ και δείκτης Nikkei 225 για την Ιαπωνία. Ηνωµένες Πολιτείες. Τα κέρδη από τις τιµές των µετοχών του χρηµατοπιστωτικού τοµέα ήταν ιδιαίτερα µεγάλα, τόσο στη ζώνη του ευρώ όσο και στις Ηνωµένες Πολιτείες, καθώς οι αυξή- Σεπτέµβριος

51 Πίνακας 3 Μεταβολές των τιµών των κλαδικών δεικτών του Dow Jones EURO STOXX (τιµές τέλους περιόδου σε ποσοστά %) EURO STOXX Βασικές ύλες Καταναλωτικές υπηρεσίες Καταναλωτικά αγαθά Πετρέλαιο και φυσικό αέριο Χρηµατοπιστωτικός τοµέας Βιοµηχανία Υπηρεσίες υγείας Τεχνολογία Τηλεπι- Κοινή κοινω- νίες ωφέλεια Μερίδιο κλάδου στη χρηµατιστηριακή αξία (στοιχεία τέλους περιόδου) Μεταβολές τιµών (στοιχεία τέλους περιόδου) β' τρ. γ' τρ. δ' τρ α' τρ β' τρ. Ιούλιος 2009 Αύγουστος Μαΐου Σεπτ ,0 7,8 6,2 11,7 7,5 27,8 3,9 12,0 4,6 8,0 10,5-7,3 7,9-13,9-14,7 12,7-14,8-0,2-7,0-10,7-5,8 0,6-12,1-25,0-5,9 0,1-22,9-11,1-6,3-17,4-9,9-1,3-14,6-21,2-26,0-7,7-19,1-17,8-35,0-9,2-18,5-22,8-2,1-13,5-14,0-13,6-8,3-11,5-5,9-20,1-7,4-14,0-9,5-8,8-21,0 16,4 19,8 3,3 17,7 9,7 34,2 3,9 18,0 15,8 0,0 9,0 9,4 14,0 5,6 12,8 1,2 13,1 7,1 11,6 3,5 7,7 4,2 5,7 1,7 4,6-1,1 2,7 11,4 0,8 7,4 6,0 1,8 8,1 10,3 7,6 3,3 10,2-1,5 19,0 3,7 13,1 3,9 10,5 7,3 Πηγές: Thomson Financial Datastream και υπολογισµοί της. σεις έφθασαν έως το 19% και 11%, αντίστοιχα, από το τέλος Μαΐου έως τις 2 Σεπτεµβρίου. Η θετική εξέλιξη των τιµών των µετοχών του χρηµατοπιστωτικού τοµέα της ζώνης του ευρώ αντανακλά εν µέρει την ευνοϊκότερη αξιολόγηση της αγοράς όσον αφορά την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών της ζώνης του ευρώ και, ως εκ τούτου, την ικανότητά τους να αντεπεξέλθουν στην τρέχουσα επιβράδυνση της οικονοµίας. Επίσης, οι λογαριασµοί αποτελεσµάτων χρήσεως πολλών τραπεζών της ζώνης του ευρώ ήταν θετικοί το β τρίµηνο του Συνολικά, παρά τα κέρδη που παρατηρούνται τους τρεις τελευταίους µήνες, οι µετοχές του χρηµατοπιστωτικού τοµέα της ζώνης του ευρώ παραµένουν σε επίπεδο 50% χαµηλότερο από ό,τι πριν από την έναρξη της χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Όσον αφορά τους µη χρηµατοπιστωτικούς τοµείς, τους τρεις τελευταίους µήνες οι µετοχές του τοµέα των καταναλωτικών αγαθών και της βιοµηχανίας παρουσίασαν επίσης µεγάλες αυξήσεις, ενώ εκείνες πιο αµυντικών τοµέων, όπως υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και της υγείας, εµφάνισαν χαµηλότερες επιδόσεις (βλ. Πίνακα 3). Οι πρόσφατες θετικές µεταβολές του κλίµατος της αγοράς αντικατοπτρίζονται επίσης στην εξέ- ιάγραµµα 26 Τεκµαρτή µεταβλητότητα της χρηµατιστηριακής αγοράς (ποσοστά % ετησίως, κινητός µέσος όρος 5 ηµερών των ηµερήσιων στοιχείων) Πηγή: Bloomberg. Σηµειώσεις: Οι στατιστικές σειρές της τεκµαρτής µεταβλητότητας αντανακλούν την προσδοκώµενη τυπική απόκλιση των εκατοστιαίων µεταβολών των τιµών των µετοχών για περίοδο έως και τριών µηνών, όπως τεκµαίρεται από τις τιµές των δικαιωµάτων προαιρέσεως επί των χρηµατιστηριακών δεικτών. Οι δείκτες στους οποίους αναφέρεται η τεκµαρτή µεταβλητότητα είναι ο Dow Jones EURO STOXX 50 για τη ζώνη του ευρώ, ο Standard and Poor's 500 για τις ΗΠΑ και ο Nikkei 225 για την Ιαπωνία. 50 Σεπτέµβριος 2009

52 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις λιξη των κερδών τους τρεις τελευταίους µήνες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού (βλ. ιάγραµµα 27). Όσον αφορά τις εταιρίες που περιλαµβάνονται στο δείκτη Dow Jones EURO STOXX, παρατηρήθηκε αναθεώρηση προς τα άνω των προσδοκιών για τα κέρδη σε ορίζοντα 12 µηνών. Οι προσδοκίες έγιναν θετικές τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αφού επί αρκετούς µήνες σηµείωναν αρνητικές τιµές. Οι εν λόγω θετικές προσδοκίες για τα κέρδη του συνολικού δείκτη είναι συνακόλουθο των υψηλών πρσοδοκιών για τα κέρδη όσον αφορά τις επιχειρήσεις του χρη- µατοπιστωτικού τοµέα, ενώ οι προσδοκίες για τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις, µολονότι παρουσίασαν βελτίωση, παραµένουν σε αρνητικά επίπεδα. Στις Ηνωµένες Πολιτείες, η ανάκαµψη των προσδοκιών για τα κέρδη σε ορίζοντα 12 µηνών όσον αφορά τις επιχειρήσεις που περιλαµβάνονται στο δείκτη Standard & Poor s 500 αντανακλά επίσης την εντονότερη βελτίωση των κερδών των χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι πιο µακροπρόθεσµες προσδοκίες για τα κέρδη έχουν ήδη αναθεωρηθεί προς τα άνω όσον αφορά τις επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ σε σύγκριση µε την αρχή του β τριµήνου του Αντίθετα, οι µακροπρόθεσµες προσδοκίες για τα κέρδη στις Ηνωµένες Πολιτείες αναθεωρήθηκαν ελαφρά προς τα κάτω. ιάγραµµα 27 Προσδοκώµενη αύξηση των εταιρικών κερδών ανά µετοχή στις ΗΠΑ και τη ζώνη του ευρώ (ποσοστά % ετησίως, µηνιαία στοιχεία) Πηγές: Thomson Financial Datastream και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Προσδοκώµενη αύξηση των κερδών µε βάση το δείκτη Dow Jones EURO STOXX για τη ζώνη του ευρώ και το δείκτη Standard & Poor's 500 για τις ΗΠΑ. 1) Προσδοκώµενη από τους αναλυτές αύξηση των κερδών τους επόµενους 12 µήνες (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης). 2) Προσδοκώµενη από τους αναλυτές αύξηση των κερδών τα επό- µενα τρία έως πέντε έτη (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης). 2.6 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΟΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Το πραγµατικό µέσο κόστος χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ µειώθηκε σηµαντικά το β τρίµηνο του Η µείωση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έντονη υποχώρηση του πραγµατικού κόστους των βραχυπρόθεσµων τραπεζικών χορηγήσεων και του πραγµατικού κόστους της χρηµατοδότησης µέσω της έκδοσης χρεογράφων. Στο πλαίσιο αυτό, η ανοδική τάση της έκδοσης χρεογράφων από µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις που παρατηρείται από τον εκέµβριο του και εξής συνεχίστηκε, ενώ ο ρυθµός αύξησης της χρηµατοδότησης µέσω τραπεζών εξακολούθησε να επιβραδύνεται. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει περαιτέρω ανάκαµψη των αγορών εταιρικών χρεογράφων, αλλά ενδέχεται επίσης να αντανακλά τις δυσκολίες που αντιµετωπίζουν ορισµένες εταιρίες να αντλήσουν επαρκή κεφάλαια από τις τράπεζες. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ Το πραγµατικό κόστος της εξωτερικής χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ, όπως υπολογίζεται µε βάση το κόστος των διαφόρων πηγών χρηµατοδότη- Σεπτέµβριος

53 σης σταθµισµένο ως προς τα υφιστάµενα υπόλοιπα, µε διόρθωση για τυχόν επιδράσεις λόγω αποτίµησης, 4 υποχώρησε σε 3,9% το β τρίµηνο του 2009, δηλ. µειώθηκε κατά 32 µονάδες βάσης σε σύγκριση µε το α τρίµηνο του 2009 (βλ. ιάγραµµα 28). Τόσο τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων όσο και το κόστος της χρηµατοδότησης µέσω της έκδοσης χρεογράφων µειώθηκαν σε πραγµατικούς όρους κατά την εξεταζόµενη περίοδο. Η µείωση των βασικών επιτοκίων της κατά 50 µονάδες βάσης το β τρίµηνο του 2009 συνέβαλε περαιτέρω στην πτώση των πραγµατικών βραχυπρόθεσµων επιτοκίων των ΝΧΙ κατά 36 µονάδες βάσης την ίδια περίοδο, ενώ τα πραγµατικά µακροπρόθεσµα επιτόκια των ΝΧΙ υποχώρησαν κατά 9 µονάδες βάσης. Εν µέσω ανοδικών τάσεων στις χρηµατιστηριακές αγορές και µιας γενικότερης εκτόνωσης του κλίµατος αβεβαιότητας, το πραγµατικό κόστος των µετοχών µειώθηκε κατά 26 µονάδες βάσης, ενώ το κόστος χρηµατοδότησης µέσω της έκδοσης χρεογράφων υποχώρησε κατά περίπου 90 µονάδες βάσης. Από πιο µακροπρόθεσµη σκοπιά, το πραγµατικό συνολικό κόστος χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ δια- µορφώθηκε σε παρόµοια επίπεδα µε εκείνα που επικρατούσαν πριν από την εκδήλωση της χρηµατοπιστωτικής αναταραχής το καλοκαίρι του, παρόλο που το κόστος χρηµατοδότησης µέσω έκδοσης χρεογράφων παρέµεινε πιο αυξηµένο. ιάγραµµα 28 Πραγµατικό κόστος εξωτερικής χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ (ποσοστά % ετησίως) Πηγές:, Thomson Financial Datastream, Merrill Lynch και προβλέψεις του Consensus Economics. Σηµειώσεις: Το πραγµατικό κόστος της εξωτερικής χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων υπολογίζεται ως ο σταθµικός µέσος όρος του κόστους του τραπεζικού δανεισµού, του κόστους των χρεογράφων και του κόστους των µετοχών, βάσει των αντίστοιχων υφιστάµενων υπολοίπων, αποπληθωρισµένων µε τις προσδοκίες για τον πληθωρισµό (βλ. Πλαίσιο 4 του τεύχους Μαρτίου 2005 του Μηνιαίου ελτίου). Η εισαγωγή εναρ- µονισµένων στατιστικών στοιχείων για τα επιτόκια των ΝΧΙ στις αρχές του 2003 επέφερε διακοπή της στατιστικής σειράς. Προκειµένου να καταστεί αποτελεσµατική η µετάδοση της νοµισµατικής πολιτικής, είναι σηµαντικό οι µεταβολές των βασικών επιτοκίων της να επηρεάζουν τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων τόσο προς τα νοικοκυριά όσο και προς τις επιχειρήσεις. Σε κανονικές συνθήκες, η εξέλιξη του κόστους των βραχυπρόθεσµων τραπεζικών δανείων επηρεάζεται κυρίως από τις διακυµάνσεις των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων της χρηµαταγοράς (EURIBOR), ενώ τα πιο µακροπρόθεσµα τραπεζικά επιτόκια συνήθως αντανακλούν διακυµάνσεις στις αποδόσεις των κρατικών οµολόγων. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 4, τα τραπεζικά επιτόκια για νέες χορηγήσεις προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις µε µικρότερες διάρκειες µειώθηκαν κατά περίπου 40 µονάδες βάσης για τα µικρού ύψους δάνεια και κατά περίπου 30 µονάδες βάσης για τα µεγάλου ύψους δάνεια κατά την περίοδο Μαρτίου-Ιουνίου Παράλληλα, τα βραχυπρόθεσµα επιτόκια της αγοράς χρήµατος υποχώρησαν κατά περίπου 40 µονάδες βάσης, αντανακλώντας εν µέρει την περαιτέρω εξοµάλυνση των συνθηκών στις διατραπεζικές αγορές. Τα στοιχεία για τον Ιούλιο του 2009 επιβεβαιώνουν την πτωτική τάση των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων χορηγήσεων. 4 Αναλυτική περιγραφή του τρόπου µέτρησης του πραγµατικού κόστους της εξωτερικής χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ, βλ. στο Πλαίσιο 4 του τεύχους Μαρτίου 2005 του Μηνιαίου ελτίου. 52 Σεπτέµβριος 2009

54 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις Πίνακας 4 Επιτόκια ΝΧΙ για νέα δάνεια προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις (ποσοστά % ετησίως, µονάδες βάσης) Μεταβολή σε µονάδες βάσης έως τον Ιούλιο του ) γ τρ. δ τρ. α τρ Ιούν Ιούλ. Απρ Απρ Ιούν. Επιτόκια χορηγήσεων των ΝΧΙ Υπεραναλήψεις µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων 6,67 6,91 6,26 5,10 4,58 4, άνεια προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις ύψους έως 1 εκατ. ευρώ µε κυµαινόµενο επιτόκιο και µε αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου έως 1 έτος µε αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου άνω των 5 ετών 6,16 6,34 5,38 4,03 3,64 3, ,43 5,64 5,32 4,75 4,50 4, άνεια προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις ύψους άνω του 1 εκατ. ευρώ µε κυµαινόµενο επιτόκιο και µε αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου έως 1 έτος µε αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου άνω των 5 ετών 5,35 5,62 4,28 2,83 2,56 2, ,52 5,64 4,76 3,87 3,70 3, Υπόµνηση Επιτόκιο 3 µηνών της αγοράς χρήµατος Απόδοση διετούς κρατικού οµολόγου Απόδοση πενταετούς κρατικού οµολόγου 4,94 5,03 3,26 1,63 1,22 0, ,72 4,09 2,62 1,74 1,68 1, ,75 4,21 3,29 3,00 3,14 2, Πηγή:. 1) Το άθροισµα των επιµέρους στοιχείων ενδέχεται να µη συµφωνεί µε το σύνολο λόγω στρογγυλοποιήσεων. Σηµείωση: Τα τριµηνιαία στοιχεία είναι στοιχεία τέλους περιόδου. Οι αυξοµειώσεις των µακροπρόθεσµων επιτοκίων χορηγήσεων των τραπεζών ήταν πιο έκδηλες από τις αντίστοιχες των µακροπρόθεσµων αποδόσεων των κρατικών οµολόγων και συνέχισαν τη φθίνουσα πορεία τους, συµβαδίζοντας µε προηγούµενες συµπεριφορές µετακύλισης. 5 Ενώ τα τραπεζικά επιτόκια για µικρού ύψους µακροπρόθεσµα δάνεια προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις υποχώρησαν κατά περίπου 25 µονάδες βάσης, τα τραπεζικά επιτόκια για δάνεια ύψους άνω του 1 εκατ. ευρώ προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις σηµείωσαν µέση πτώση κατά περίπου 20 µονάδες βάσης τον Ιούνιο του Αυτό συνάδει µε τα αποτελέσµατα που κατέγραψε η έρευνα του Ιουλίου 2009 για τις τραπεζικές χορηγήσεις, 6 σύµφωνα µε την οποία το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που ανέφερε εφαρµογή αυστηρότερων κριτηρίων χορήγησης δανείων προς επιχειρήσεις ήταν κατά τι υψηλότερο όσον αφορά τα δάνεια προς µεγάλες επιχειρήσεις σε σύγκριση µε τα δάνεια προς µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις. Τον Ιούλιο του 2009 οι εξελίξεις που σηµειώθηκαν στα επιτόκια των τραπεζών για δάνεια µικρού και µεγάλου ύψους ήταν κάπως ανάµικτες. Οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών οµολόγων (µετρούµενες ως η διαφορά µεταξύ των αποδόσεων των εταιρικών οµολόγων και των αποδόσεων των κρατικών οµολόγων) περιέχουν χρήσι- µες πληροφορίες για τις συνθήκες χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ µέσω της έκδοσης χρεογράφων. Το β τρίµηνο του 2009 οι διαφορές αµβλύνθηκαν για όλες τις κατηγορίες αξιολόγησης και συνέχισαν να µειώνονται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Μάλιστα, σε ορισµένες περιπτώσεις υποχώρησαν στα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την πτώχευση της Lehman Broth- 5 Βλ. το άρθρο µε τίτλο Recent developments in the retail bank interest pass-through in the euro area στο τεύχος Αυγούστου 2009 του Μηνιαίου ελτίου. 6 Αναλυτική περιγραφή των αποτελεσµάτων που κατέγραψε η έρευνα του Ιουλίου 2009 για τις τραπεζικές χορηγήσεις, βλ. στο πλαίσιο 2 του τεύχους Αυγούστου 2009 του Μηνιαίου ελτίου Σεπτέµβριος

55 ers. Ειδικότερα, η συνολική µείωση κατά την εν λόγω περίοδο ήταν εντονότερη για τα οµόλογα χαµηλής αξιολόγησης, ιδίως για τα οµόλογα πολύ χαµηλής αξιολόγησης. Για παράδειγµα, η συνολική µείωση για τα οµόλογα υψηλών αποδόσεων της ζώνης του ευρώ ξεπέρασε τις 700 µονάδες βάσης, τα οµόλογα κατηγορίας ΒΒΒ υποχώρησαν κατά 160 µονάδες βάσης, ενώ τα οµόλογα κατηγορίας ΑΑ υποχώρησαν λιγότερο, κατά περίπου 30 µονάδες βάσης (βλ. ιάγραµµα 29). Αυτές οι διαφορές στη µείωση των αποδόσεων ενδέχεται να οφείλονται στις δυσµενέστερες εκτιµήσεις για τους κινδύνους και στην απροθυµία ανάληψης κινδύνων από τις αγορές, καθώς και στις ελαφρώς θετικότερες οικονοµικές προσδοκίες. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΟΕΣ Οι περισσότεροι δείκτες κερδοφορίας των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ υποδεικνύουν περαιτέρω συρρίκνωση το β τρίµηνο του Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των κερδών ανά µετοχή για τις εισηγµένες µη χρη- µατοπιστωτικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ υποχώρησε από -22,6% το Μάρτιο του 2009 σε -31,3% τον Αύγουστο του 2009 (βλ. ιάγραµµα 31). Όσον αφορά τις µελλοντικές προοπτικές, τα διαθέσιµα στοιχεία σχετικά µε τις προσδοκίες για τα κέρδη του επόµενου δωδεκαµήνου που παρέχονται από αναλυτές της χρηµατοπιστωτικής αγοράς, έχουν αναθεωρηθεί προς τα πάνω, αν και εξακολουθούν να λαµβάνουν αρνητικά πρόσηµα. Ο πραγµατικός ετήσιος ρυθµός αύξησης της εξωτερικής χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων (συµπεριλαµβανοµένων των δανείων των ΝΧΙ, των χρεογράφων και των εισηγ- µένων µετοχών) υποχώρησε και διαµορφώθηκε σε 1,9% το β τρίµηνο του 2009 έναντι 2,1% το α τρίµηνο (βλ. ιάγραµµα 31). Η υποχώρηση οφείλεται κυρίως στην έντονη επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού αύξησης του δανεισµού από ΝΧΙ, ο οποίος διαµορφώθηκε σε 1% το β τρίµηνο (έναντι 1,7% το α τρίµηνο) συµβάλλοντας σηµαντικά λιγότερο στην εξωτερική χρηµατοδότηση. Η συµβολή της χρηµατοδότησης τόσο µέσω της έκδοσης εισηγµένων µετοχών όσο και µέσω της έκδοσης χρεογράφων αυξήθηκε ελαφρά. ιάγραµµα 29 ιαφορές αποδόσεων εταιρικών οµολόγων µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων (µονάδες βάσης, µηνιαίοι µέσοι όροι) Πηγές: Thomson Financial Datastream και υπολογισµοί της. Σηµείωση: Οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών οµολόγων υπολογίζονται έναντι των αποδόσεων των κρατικών οµολόγων κατηγορίας ΑΑΑ. ιάγραµµα 30 Κέρδη ανά µετοχή εισηγµένων µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ (ποσοστά % ετησίως) Πηγή: Thomson Financial Datastream και υπολογισµοί της. 54 Σεπτέµβριος 2009

56 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις ιάγραµµα 31 Ανάλυση του πραγµατικού ετήσιου ρυθµού αύξησης της εξωτερικής χρηµατοδότησης των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων ιάγραµµα 32 Αποταµίευση, χρηµατοδότηση και επενδύσεις των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) (κινητά αθροίσµατα τεσσάρων τριµήνων, ποσοστά % της ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας) Πηγή:. Σηµείωση: Ως πραγµατικός ετήσιος ρυθµός αύξησης νοείται η διαφορά µεταξύ του ετήσιου ρυθµού αύξησης και του αποπληθωριστή του ΑΕΠ. Το ιάγραµµα 32 αποτυπώνει τις συνιστώσες της αποταµίευσης, της χρηµατοδότησης και των επενδύσεων των επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ, όπως καταγράφονται στους λογαριασµούς της ζώνης του ευρώ, τα διαθέσιµα στοιχεία για τους οποίους καλύπτουν έως και το α τρίµηνο του Αυτοί οι ευρύτεροι δείκτες δείχνουν ότι οι εταιρίες της ζώνης του ευρώ πραγµατοποίησαν συνολικά πολύ περισσότερες δαπάνες για πραγµατικές και χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις από όσες µπορούσαν να καλυφθούν µε Πηγή: Λογαριασµοί της ζώνης του ευρώ. Σηµειώσεις: Το χρέος περιλαµβάνει τα δάνεια, τα χρεόγραφα και τα αποθεµατικά των ταµείων συντάξεων. Η κατηγορία λοιπά περιλαµβάνει τα χρηµατοπιστωτικά παράγωγα, τους λοιπούς πληρωτέους/εισπρακτέους λογαριασµούς (συµψηφιστικά) και τις προσαρµογές. Οι δανειακές υποχρεώσεις και οι απαιτήσεις µεταξύ επιχειρήσεων συµψηφίζονται. Το χρηµατοδοτικό έλλειµµα είναι ο καθαρός δανεισµός, ο οπoίoς σε γενικές γραµµές είναι η διαφορά µεταξύ της ακαθάριστης αποταµίευσης και των ακαθάριστων επενδύσεων κεφαλαίου. εσωτερικά παραγόµενα κεφάλαια. Πρόκειται για το αναφερόµενο ως χρηµατοδοτικό έλλειµµα το οποίο σε γενικές γραµµές έχει διογκωθεί από τα µέσα του 2004 και εξής. Το α τρίµηνο του 2009 το χρηµατοδοτικό έλλειµµα διαµορφώθηκε σε 6,7% της συνολικής προστιθέµενης αξίας του µη χρη- µατοπιστωτικού τοµέα. Όπως φαίνεται και στο διάγραµµα, το µεγαλύτερο µέρος των εσωτερικών και εξωτερικών κεφαλαίων χρησιµοποιήθηκε για τη χρηµατοδότηση πραγµατικών επενδύσεων (ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου), ενώ οι χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις συνιστούσαν µικρότερο µέρος. Η καθαρή κτήση χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων, συµπεριλαµβανοµένων µετοχικών τίτλων, υποχώρησε το α τρίµηνο του 2009, λόγω του ότι οι µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις µείωσαν εκ νέου τις καθαρές αγορές εισηγµένων µετοχών και προέβησαν σε περαιτέρω µείωση των ρευστών διαθεσίµων τους. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των δανείων προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις επιβραδύνθηκε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 2,8% στο τέλος του β τριµήνου του 2009, συνεχίζοντας την τάση που ξεκίνησε το δεύτερο εξάµηνο του (βλ. Πίνακα 5). Τον Ιούλιο του 2009, ο ετήσιος Σεπτέµβριος

57 Πίνακας 5 Χρηµατοδότηση µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων (εκατοστιαίες µεταβολές, τέλους τριµήνου Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης γ τρ. δ τρ. α τρ άνεια ΝΧΙ 13,7 12,2 9,6 6,3 2,8 έως ενός έτους 12,1 9,9 6,9-0,3-5,4 άνω του ενός και έως 5 έτη 19,9 17,6 14,0 11,1 7,4 άνω των 5 ετών 12,4 11,4 9,5 8,2 5,8 Εκδοθέντα χρεόγραφα 7,4 3,4 5,9 7,1 9,0 βραχυπρόθεσµα 22,3 9,4 14,3 16,3-11,2 µακροπρόθεσµα, εκ των οποίων: 1) 4,8 2,2 4,4 5,5 13,1 σταθερού επιτοκίου 3,5 2,6 5,2 6,8 17,8 κυµαινόµενου επιτοκίου 12,6 2,6 4,5 1,9-0,9 Εκδοθείσες εισηγµένες µετοχές 1,0 0,1 0,0-0,1 0,4 Υπόµνηση 2) Συνολική χρηµατοδότηση 3,9 3,8 3,5 3,1 - άνεια προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις 9,9 9,4 8,3 6,5 - Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών 3) 0,3 0,4 0,0 0,1 - Πηγές:, Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµείωση: Τα στοιχεία του πίνακα (εξαιρουµένης της υπόµνησης) προέρχονται από τις νοµισµατικές και τραπεζικές στατιστικές και τις στατιστικές για την έκδοση τίτλων. Μικρές διαφορές µε τα στοιχεία των λογιστικών καταστάσεων οφείλονται κυρίως σε διαφορές των µεθόδων αποτίµησης. 1) Το άθροισµα των χρεογράφων σταθερού και κυµαινόµενου επιτοκίου µπορεί να µη συµφωνεί µε το σύνολο των µακροπρόθεσµων χρεογράφων, επειδή τα µακροπρόθεσµα χρεόγραφα µε µηδενικό τοκοµερίδιο, τα οποία ενσωµατώνουν διαφορές αποτίµησης, δεν εµφανίζονται χωριστά στον πίνακα. 2) Τα στοιχεία προέρχονται από τους τριµηνιαίους ευρωπαϊκούς κλαδικούς λογαριασµούς. Η συνολική χρηµατοδότηση των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων περιλαµβάνει δάνεια, εκδοθέντα χρεόγραφα, µετοχές και λοιπές συµµετοχές, τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών, λοιπούς πληρωτέους λογαριασµούς και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα. 3) Περιλαµβάνονται τα αποθεµατικά των ταµείων συντάξεων. ρυθµός αύξησης των δανείων προς τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις εξακολούθησε να υποχωρεί και διαµορφώθηκε σε 1,6%, κυρίως λόγω της συνεχιζόµενης συρρίκνωσης του βραχυπρόθεσµου δανεισµού. Η ραγδαία επιδείνωση της πραγµατικής οικονοµικής δραστηριότητας από τις αρχές του έτους µοιάζει να οδήγησε σε έντονη επιβράδυνση των συνολικών εργασιών δανεισµού. Η υποχώρηση ήταν πιο έντονη στα δάνεια µε µικρότερες διάρκειες. Όσον αφορά τη διάρθρωση των δανείων των ΝΧΙ κατά διάρκειες, οι ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των δανείων µε διάρκειες έως και ένα έτος διαµορφώθηκαν σε -8,4%, άνω του ενός έτους και έως πέντε έτη σε 6,1% και άνω των πέντε ετών σε 5,5%, τον Ιούλιο του Συγκριτικά, το Μάρτιο του 2009, οι εν λόγω ρυθµοί αύξησης είχαν διαµορφωθεί σε -0,3%, 11,1% και 8,2%, αντίστοιχα. Η έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων του Ευρωσυστήµατος παρέχει χρήσιµες πληροφορίες προκει- µένου να εξακριβωθεί ποιοι παράγοντες συµβάλλουν στη ζήτηση των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων για δάνεια. Όπως φαίνεται στο ιάγραµµα 33, αναφέρθηκε ότι δύο παράγοντες συγκεκριµένα οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου και οι συγχωνεύσεις και εξαγορές (Σ&Ε) συνέβαλαν κατά κύριο λόγο στη χαµηλότερη ζήτηση για δάνεια. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, η πιστωτική επέκταση αναµένεται να συνεχίσει να επιβραδύνεται. Στον πρόσφατο γύρο της έρευνας για τις τραπεζικές χορηγήσεις της ζώνης του ευρώ υπάρχουν ενδείξεις για µείωση των πιέσεων που ασκούνται στην προσφορά δανείων από τις τράπεζες, κυρίως όσον αφορά το κόστος των κεφαλαίων και τους περιορισµούς των λογιστικών καταστάσεων των τραπεζών. Ωστόσο, στην πραγµατικότητα, όπως υποδηλώνουν εµπειρικά στοιχεία, 56 Σεπτέµβριος 2009

58 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις η δυναµική του ρυθµού αύξησης των δανείων αντιδρά συνήθως στις µεταβολές των πιστοδοτικών κριτηρίων µε χρονική υστέρηση τριών έως τεσσάρων τριµήνων και τα δάνεια προς µη χρη- µατοπιστωτικές επιχειρήσεις τείνουν να έπονται του οικονοµικού κύκλου µε αρκετή διαφορά. Επιπρόσθετα, οι συγκρατηµένες προοπτικές των επενδύσεων εν όψει του χαµηλού βαθµού χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού, η µείωση των συγχωνεύσεων και εξαγωγών (Σ&Ε) και το σχετικά υψηλό επίπεδο δανειακής εξάρτησης των επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ ενδέχεται να περιορίσουν τη ζήτηση κεφαλαίων, ενώ οι πιέσεις που ασκούνται στις ταµειακές ροές και τα µειωµένα αποθεµατικά ρευστότητας υποδηλώνουν εντονότερη ανάγκη προσφυγής σε εξωτερική χρηµατοδότηση. ιάγραµµα 33 Αύξηση δανείων και παράγοντες που συµβάλλουν στη ζήτηση δανείων από µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, καθαρά ποσοστά %) Πέραν της χρηµατοδότησης µέσω δανείων από τα ΝΧΙ, οι επιχειρήσεις µπορούν επίσης να αντλήσουν κεφάλαια άµεσα από τις αγορές χρή- µατος. Τα πρόσφατα στοιχεία για την έκδοση χρεογράφων από µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις υποδηλώνουν περαιτέρω επιτάχυνση του ετήσιου ρυθµού αύξησης του συγκεκριµένου τρόπου χρηµατοδότησης, ο οποίος έφθασε σε 11,3% το β τρίµηνο του 2009 έναντι 9% το α τρίµηνο. Η ανοδική τάση της έκδοσης χρεογράφων υποδεικνύει επιδράσεις υποκατάστασης και Πηγή:. Σηµείωση: Τα καθαρά ποσοστά αναφέρονται στη διαφορά µεταξύ του ποσοστού των τραπεζών που δηλώνουν ότι ένας παράγοντας συνέβαλε σε αύξηση της ζήτησης και εκείνων που δηλώνουν ότι συνέβαλε σε µείωση της ζήτησης. Βλ. επίσης την έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων του Ιουλίου αντισταθµίζει την έντονη επιβράδυνση της χρηµατοδότησης µέσω τραπεζών. Επιπρόσθετα, σύµφωνα µε τα στοιχεία άλλων πηγών, διαφαίνονται ενδείξεις για ευρύτερη χρησιµοποίηση της έκδοσης χρεογράφων σε ολόκληρο το φάσµα των κατηγοριών αξιολόγησης και των τοµέων, συγκεκριµένα από εκδότες χαµηλότερης πιστοληπτικής ικανότητας και σε κυκλικούς τοµείς. Η αναζωογόνηση της αγοράς χρεογράφων υψηλής απόδοσης µοιάζει να αντανακλά αφενός την αυξηµένη προθυµία των επενδυτών για ανάληψη κινδύνων παγκοσµίως και αφετέρου τη µείωση των σχετικών διαφορών αποδόσεων. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των εισηγµένων µετοχών που εκδίδουν µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις επιταχύνθηκε και διαµορφώθηκε σε 1,5% το β τρίµηνο του 2009, στηριζόµενος στη θετική επίδοση των χρηµατιστηριακών αγορών. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ Η συνεχιζόµενη σθεναρή επέκταση της χρηµατοδότησης µέσω χρεογράφων από µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις, σε συνδυασµό µε την υποχώρηση του ακαθάριστου λειτουργικού πλεονάσµατος και του ΑΕΠ, προκάλεσαν περαιτέρω ελαφρά αύξηση των λόγων χρέους προς ΑΕΠ και χρέους προς ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασµα των επιχειρήσεων το β τρίµηνο του 2009 (βλ. ιάγραµµα 34). Αντανακλώντας τη σηµαντική µείωση των τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων και των επιτοκίων της αγοράς, η επιβάρυνση από πληρωµή τόκων των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων εξακολούθησε να µειώνεται το β τρίµηνο του 2009 και διαµορφώθηκε στα επίπεδα που είχαν κατα- Σεπτέµβριος

59 ιάγραµµα 34 Λόγοι χρέους του τοµέα των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων (ποσοστά %) ιάγραµµα 35 Καθαρή επιβάρυνση των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων για πληρωµές τόκων στις τράπεζες (µονάδες βάσης) Πηγές:, Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Το χρέος καταγράφεται βάσει των τριµηνιαίων ευρωπαϊκών κλαδικών λογαριασµών. Περιλαµβάνει δάνεια, εκδοθέντα χρεόγραφα και αποθεµατικά ταµείων συντάξεων. Τα στοιχεία καλύπτουν έως και το β τρίµηνο του Πηγή:. Σηµείωση: Η καθαρή επιβάρυνση για πληρωµές τόκων ορίζεται ως η διαφορά µεταξύ των µεσοσταθµικών επιτοκίων δανεισµού και των µεσοσταθµικών επιτοκίων καταθέσεων για τον τοµέα των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων και βασίζεται στα υφιστάµενα υπόλοιπα. γραφεί πριν από την έναρξη της χρηµατοπιστωτικής αναταραχής (βλ. ιάγραµµα 35). Συνολικά, το υψηλό επίπεδο του χρέους και η συναφής υψηλή επιβάρυνση από πληρωµή τόκων συνεπάγονται ότι οι µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις παραµένουν ευπαθείς στη συνεχιζόµενη αβεβαιότητα και σε ενδεχόµενες µελλοντικές διαταραχές. 2.7 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΟΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ Το β τρίµηνο του 2009 οι συνθήκες χρηµατοδότησης των νοικοκυριών χαρακτηρίστηκαν από την περαιτέρω υποχώρηση των επιτοκίων των τραπεζικών χορηγήσεων και από τη χαλάρωση των αυστηρών πιστοδοτικών κριτηρίων για την έγκριση δανείων. Ωστόσο, η δυναµική του δανεισµού των νοικοκυριών παρέµεινε υποτονική αντανακλώντας ενδεχοµένως την τρέχουσα εξασθένηση της οικονοµικής δραστηριότητας και τη συνεχιζόµενη αβεβαιότητα που περιβάλλει τις οικονοµικές προβλέψεις και τις προοπτικές της αγοράς κατοικιών. Ο συγκρατηµένος δανεισµός των νοικοκυριών οδήγησε στη σταθεροποίηση του υψηλού χρέους τους, ενώ η επιβάρυνσή τους από την πληρωµή τόκων περιορίστηκε ακόµα περισσότερο. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ Λόγω της περαιτέρω µείωσης των βασικών επιτοκίων της το β τρίµηνο του 2009, τα επιτόκια των δανείων από τα ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας συνέχισαν να υποχωρούν έντονα (βλ. ιάγραµµα 36). Ωστόσο, η εν λόγω υποχώρηση εστιάζεται κυρίως στα βραχυπρόθε- 58 Σεπτέµβριος 2009

60 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις σµα επιτόκια δανεισµού, και ιδίως στα δάνεια µε κυµαινόµενο επιτόκιο και αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου έως και ένα έτος. Πράγ- µατι, τον Ιούνιο το επιτόκιο αυτών των δανείων διαµορφώθηκε σε νέα ιστορικώς χαµηλά επίπεδα, κατά περίπου 270 µονάδες βάσης µειω- µένο από την ανώτατη τιµή που παρατηρήθηκε τον Οκτώβριο του. Αντίθετα, το β τρίµηνο του 2009 τα µακροπρόθεσµα επιτόκια δανεισµού παρέµειναν σε γενικές γραµµές αµετάβλητα. Ως εκ τούτου, η διάρθρωση κατά διάρκειες των επιτοκίων των δανείων για αγορά κατοικίας εξακολούθησε να εµφανίζει θετική διαφορά µεταξύ των επιτοκίων των δανείων µε µεγάλη (δηλ. άνω των δέκα ετών) και µικρή (δηλ. έως ένα έτος) αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου. ιάγραµµα 36 Επιτόκια ΝΧΙ επί δανείων προς νοικοκυριά για αγορά κατοικίας (ποσοστά % ετησίως, µη περιλαµβανοµένων των επιβαρύνσεων, επιτόκια νέων εργασιών) Το β τρίµηνο του 2009 παρατηρήθηκε επίσης περαιτέρω υποχώρηση αν και σηµαντικά µικρότερη για τις περισσότερες αρχικές περιόδους καθορισµού του επιτοκίου των επιτοκίων των ΝΧΙ για την καταναλωτική πίστη. Η υποχώρηση αυτή ήταν ιδιαίτερα µεγάλη τόσο στα βραχυπρόθεσµα επιτόκια (δηλ. των δανείων κυµαινόµενου επιτοκίου µε αρχική περίοδο Πηγή:. καθορισµού του επιτοκίου έως ένα έτος) όσο και στα µακροπρόθεσµα επιτόκια (δηλ. δανείων µε αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου άνω των πέντε ετών). Εντούτοις, τα επιτόκια δανείων µε αρχική περίοδο καθορισµού του επιτοκίου άνω του ενός και έως πέντε έτη παρέµειναν σηµαντικά χαµηλότερα από τα επιτόκια άλλων τύπων καταναλωτικής πίστης. Οι διαφορές µεταξύ των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων των νέων δανείων για αγορά κατοικίας και των συγκρίσιµων επιτοκίων της αγοράς αµβλύνθηκαν κατά τι το β τρίµηνο, ενώ η αντίστοιχη διαφορά των µακροπρόθεσµων επιτοκίων περιορίστηκε σηµαντικά. Όσον αφορά την καταναλωτική πίστη, οι διαφορές των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων παρέµειναν γενικώς αµετάβλητες το β τρίµηνο, ενώ οι διαφορές των µακροπρόθεσµων επιτοκίων µειώθηκαν σηµαντικά. Συνολικά, η πτωτική τάση των διαφορών υποδεικνύει ότι τα επιτόκια των ΝΧΙ για δάνεια προς νοικοκυριά προσαρµόζονται στην υποχώρηση των επιτοκίων της αγοράς µετά τη µεγάλη µείωση των βασικών επιτοκίων της. Τα αποτελέσµατα της έρευνας τραπεζικών χορηγήσεων του Ιουλίου 2009 υποδηλώνουν ότι το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που ανέφεραν ότι εφάρµοσαν αυστηρότερα πιστοδοτικά κριτήρια µειώθηκε περαιτέρω το β τρίµηνο, όσον αφορά τόσο τα δάνεια για αγορά κατοικίας όσο και την καταναλωτική πίστη και τα λοιπά δάνεια. Οι προοπτικές της αγοράς κατοικιών, οι προσδοκίες σχετικά µε τη γενικότερη οικονοµική δραστηριότητα και µια λιγότερο αρνητική εκτίµηση του κινδύνου της απαιτούµενης εξασφάλισης παρέµειναν οι πρωταρχικοί παράγοντες που συνέβαλαν στην εν λόγω υποχώρηση το β τρίµηνο. Όσον αφορά τα δάνεια για αγορά κατοικίας, η µείωση των περιθωρίων περιορίστηκε το β τρίµηνο τόσο για τα δάνεια µέτριου κινδύνου όσο και για τα δάνεια υψηλότερου κινδύνου, ενώ η καθαρή αυστηροποίηση όρων και προϋποθέσεων (εκτός των Σεπτέµβριος

61 τιµών) παρέµεινε γενικά σταθερή. Αντίθετα, όσον αφορά την καταναλωτική πίστη και τα λοιπά δάνεια, οι τράπεζες συνέχισαν να αυξάνουν τα περιθώριά τους, αλλά να εφαρµόζουν λιγότερο αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις. Τέλος, συνολικά, ενώ σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις των τραπεζών η ζήτηση για καταναλωτική πίστη και λοιπά δάνεια παρέµεινε αρνητική το β τρίµηνο, η ζήτηση δανείων για αγορά κατοικίας έλαβε οριακά θετικό πρόσηµο για πρώτη φορά από το β τρίµηνο του ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΟΕΣ Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των συνολικών δανείων που χορηγήθηκαν στα νοικοκυριά επιβραδύνθηκε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 2,6% το α τρίµηνο του 2009 (το πιο πρόσφατο τρίµηνο για το οποίο διατίθενται στοιχεία από τους λογαριασµούς της ζώνης του ευρώ), έναντι 3,7% το προηγούµενο τρίµηνο. Ο ρυθµός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά από µη ΝΧΙ παρέµεινε σε πολύ υψηλά επίπεδα και δια- µορφώθηκε σε 18,2% το α τρίµηνο του Ωστόσο, σε µεγάλο βαθµό, η εξέλιξη αυτή δεν αντανακλά νέο δανεισµό από µη ΝΧΙ, αλλά µάλλον τον αντίκτυπο της τιτλοποίησης µέσω γνήσιας πώλησης (όπου τα δάνεια αποχαρακτηρίζονται και κατά συνέπεια αφαιρούνται από τις λογιστικές καταστάσεις των ΝΧΙ για να καταχωρηθούν στη συνέχεια ως δάνεια από ΛΦΧ ). Η δραστηριότητα αυτή ήταν ιδιαίτερα έντονη το δ τρίµηνο του. Τα στοιχεία για τα δάνεια των ΝΧΙ υποδεικνύουν συνέχιση της καθοδικής τάσης του ετήσιου ρυθµού αύξησης των συνολικών δανείων προς τα νοικοκυριά το β τρίµηνο του 2009 (βλ. ιάγραµµα 37), ενώ οι µηνιαίες ροές έδωσαν σηµάδια σταθεροποίησης. ιάγραµµα 37 δανείων προς νοικοκυριά (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες, τέλος τριµήνου) Πηγή:. Σηµείωση: Το σύνολο των δανείων περιλαµβάνει τα δάνεια προς νοικοκυριά από όλους τους θεσµικούς φορείς, συµπεριλαµβανοµένου του υπόλοιπου κόσµου. Για το β τρίµηνο του 2009 το σύνολο των δανείων υπολογίστηκε βάσει των συναλλαγών που καταγράφηκαν στις νοµισµατικές και τραπεζικές στατιστικές. Πληροφορίες για τις διαφορές ως προς τον υπολογισµό των ρυθ- µών αύξησης µεταξύ δανείων των ΝΧΙ και συνόλου των δανείων βλ. στις σχετικές τεχνικές σηµειώσεις. Τον Ιούλιο του 2009 ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά ήταν µηδενικός, παραµένοντας αµετάβλητος από το β τρίµηνο, σηµειώνοντας όµως πτώση από το 0,9% του α τριµήνου. Η βραχυπρόθεσµη δυναµική, όπως µετρείται από τον τριµηνιαίο ρυθµό αύξησης, ανηγµένο σε ετήσια βάση, παρέµεινε επίσης κοντά στο µηδέν τον Ιούλιο. Ωστόσο, οι µηνιαίες ροές των δανείων προς τα νοικοκυριά, αν και µικρές, παρέµειναν θετικές τον Ιούλιο (ακόµα και πριν από τη διόρθωση για την επίδραση της τιτλοποίησης), υποδεικνύοντας ότι η προηγούµενη καθοδική τάση ενδέχεται να έχει ανακοπεί. Η συνεχιζόµενη συγκρατηµένη εξέλιξη του δανεισµού συµβαδίζει µε την έντονη ύφεση που παρατηρείται στις αγορές κατοικιών, την εξασθένηση της οικονοµικής δραστηριότητας και την αβεβαιότητα σχετικά µε τις προοπτικές των εισοδηµάτων. Επιπλέον, το γεγονός ότι το επίπεδο χρέωσης των νοικοκυριών παραµένει υψηλό σε σχέση µε προηγούµενους οικονοµικούς κύκλους ενδέχεται να ασκεί καθοδική επίδραση στο δανεισµό. 60 Σεπτέµβριος 2009

62 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις Η επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά αντανακλά τις εξελίξεις τόσο στο δανεισµό για αγορά κατοικίας, ο οποίος αποτελεί τη µεγαλύτερη υποσυνιστώσα των δανείων προς τα νοικοκυριά, όσο και στην καταναλωτική πίστη. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των δανείων για αγορά κατοικίας έγινε εκ νέου οριακά αρνητικός τον Ιούλιο και διαµορφώθηκε σε -0,2% τον ίδιο µήνα, παραµένοντας αµετάβλητος από το β τρίµηνο αλλά χαµηλότερος του 0,7% του α τριµήνου. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης της καταναλωτικής πίστης επιβραδύνθηκε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε -1,1% τον Ιούλιο, έναντι -0,3% και 1,3% το β και το α τρίµηνο, αντίστοιχα. Όσον αφορά την πλευρά του ενεργητικού στη λογιστική κατάσταση του τοµέα των νοικοκυριών της ζώνης του ευρώ, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των συνολικών χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων συνέχισε να υποχωρεί και διαµορφώθηκε σε 2,4% το α τρίµηνο του 2009 έναντι 2,5% και 2,7% το δ και γ τρίµηνο του αντίστοιχα (βλ. ιάγραµµα 38). Η επιβράδυνση αυτή οφείλεται κυρίως στις συνεχιζόµενες (αν και φθίνουσες) καθαρές πωλήσεις µετοχών και µεριδίων αµοιβαίων κεφαλαίων, καθώς και στη µειωµένη συµβολή των επενδύσεων σε χρεόγραφα και ασφαλιστικά προϊόντα. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις των νοικοκυριών σε καταθέσεις εξακολούθησαν να έχουν τη µεγαλύτερη συµβολή, αν και ήταν ελαφρώς πιο συγκρατηµένες, αντανακλώντας την προτίµησή τους για ασφαλή και ρευστά περιουσιακά στοιχεία, δεδοµένης της αβεβαιότητας που περιβάλλει τις µελλοντικές οικονοµικές εξελίξεις. Οι καταθέσεις αντιπροσώπευαν το 37,5% του χαρτοφυλακίου των νοικοκυριών το α τρίµηνο του 2009, παρουσιάζοντας αύξηση κατά περίπου 7 εκατοστιαίες µονάδες έναντι του β τριµήνου του, δηλ. πριν από την εκδήλωση της χρηµατοπιστωτικής αναταραχής. Παράλληλα, το α τρίµηνο του 2009 οι επενδυτικές ροές σε ασφάλειες ζωής ανέκαµψαν µετά από την καθοδική τάση που είχε παρατηρηθεί τα προηγούµενα οκτώ τρίµηνα. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ Οι συνεχιζόµενες υποτονικές εξελίξεις στο δανεισµό των νοικοκυριών επέφεραν σταθερο- ιάγραµµα 38 Χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις των νοικοκυριών (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγές: και Eurostat. 1) Περιλαµβάνονται τα δάνεια, οι λοιποί εισπρακτέοι λογαριασµοί και τα χρηµατοπιστωτικά παράγωγα. ιάγραµµα 39 Χρέος των νοικοκυριών και πληρωµές τόκων (ποσοστά %) Πηγές: και Eurostat. Σηµειώσεις: Το χρέος των νοικοκυριών περιλαµβάνει το σύνολο των δανείων προς τα νοικοκυριά από όλους τους θεσµικούς τοµείς, συµπεριλαµβανοµένου του υπόλοιπου κόσµου. Οι πληρωµές για τόκους δεν περιλαµβάνουν το πλήρες κόστος χρηµατοδότησης που κατέβαλαν τα νοικοκυριά, καθώς δεν περιέχονται οι προµήθειες για χρηµατοπιστωτικές υπηρεσίες. Τα στοιχεία του τελευταίου τριµήνου είναι εν µέρει εκτιµήσεις. Σεπτέµβριος

63 ποίηση της δανειακής επιβάρυνσης των νοικοκυριών τα τελευταία τρίµηνα. Ο λόγος του χρέους προς το διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών παρέµεινε σε ελαφρώς χαµηλότερα του 94% επίπεδα από την αρχή του, µετά από την κορύφωσή του στο τέλος του, και εκτιµάται ότι αυξήθηκε οριακά το β τρίµηνο του 2009 (βλ. ιάγραµµα 39). Η εκτιµώµενη οριακή αύξηση συνδέεται µε την εντονότερη επιβράδυνση της πραγµατικής δραστηριότητας και του εισοδήµατος σε σχέση µε το χρέος. Οµοίως, ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ των νοικοκυριών εκτιµάται ότι αυξήθηκε ελαφρά το πρώτο εξάµηνο του τρέχοντος έτους. Παράλληλα, η επιβάρυνση από πληρωµή τόκων του τοµέα των νοικοκυριών εκτιµάται ότι υποχώρησε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 3,3% του διαθέσιµου εισοδήµατος το β τρίµηνο από 3,5% το προηγούµενο τρίµηνο. Αυτό αντανακλά τον αντίκτυπο της υποχώρησης των τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων, ιδίως στην περίπτωση των δανείων µε κυµαινόµενο επιτόκιο. 62 Σεπτέµβριος 2009

64 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Tιµές και κόστος 3 Τ Ι Μ Ε Σ Κ Α Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Σύµφωνα µε την προκαταρκτική εκτίµηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ στη ζώνη του ευρώ διαµορφώθηκε σε -0,2% τον Αύγουστο έναντι -0,7% τον Ιούλιο. Η εξέλιξη αυτή συνάδει µε προηγούµενες προσδοκίες και αντανακλά τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που οφείλονται στις διακυµάνσεις των τιµών των βασικών εµπορευµάτων παγκοσµίως το προηγούµενο έτος. Εξαιτίας αυτών των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης, οι ετήσιοι ρυθµοί πληθωρισµού προβλέπεται να λάβουν εκ νέου θετικό πρόσηµο εντός των ερχόµενων µηνών. Μελλοντικά, ο πληθωρισµός αναµένεται να παραµείνει θετικός, ενώ η συνολική εξέλιξη των τιµών και του κόστους θα παραµείνει υποτονική λόγω της συνεχιζόµενης αναιµικής ζήτησης στη ζώνη του ευρώ και αλλού. Σύµφωνα µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της του Σεπτεµβρίου 2009, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να κυµανθεί µεταξύ 0,2% και 0,6% το 2009 και µεταξύ 0,8% και 1,6% το Οι κίνδυνοι για την εξέλιξη του πληθωρισµού είναι σε γενικές γραµµές εξίσου ανοδικοί και καθοδικοί. 3.1 ΤΙΜΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Η διαδικασία αποκλιµάκωσης του πληθωρισµού που χαρακτηρίζει τη ζώνη του ευρώ συνεχίστηκε το καλοκαίρι του Αφού κορυφώθηκε σε 4,0% τον Ιούλιο του, ο µετρούµενος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ έγινε αρνητικός τον Ιούνιο και διαµορφώθηκε σε -0,7% τον Ιούλιο. Η πτώση του πληθωρισµού οφείλεται κυρίως στην έντονη µείωση που σηµείωσαν οι συνιστώσες της ενέργειας και των ειδών διατροφής του Εν ΤΚ της ζώνης του ευρώ. Το γεγονός αυτό αντανακλά τις έντονες καθοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης τους τελευταίους µήνες. Ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ εκτός της ενέργειας και των ειδών διατροφής µειώθηκε εξίσου, αλλά η πτωτική του πορεία ήταν οµαλότερη και αποδίδεται κυρίως στην επιβράδυνση της οικονοµίας. Σύµφωνα µε την προκαταρκτική εκτίµηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ για τη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε και διαµορφώθηκε σε -0,2% τον Αύγουστο έναντι -0,7% τον Ιούλιο (βλ. Πίνακα 6). Παρόλο που δεν έχουν ακόµα δηµοσιευθεί οι επίσηµες εκτιµήσεις για τις συνιστώσες του Εν ΤΚ τον Αύγουστο, τα διαθέσιµα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η αύξηση του ετήσιου ρυθµού µεταβολής του Εν ΤΚ αντανακλά την ανοδική επίδραση της βάσης σύγκρισης στη συνι- Πίνακας 6 Η εξέλιξη των τιµών (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) Εν ΤΚ και οι συνιστώσες του Γενικός δείκτης 1) Ενέργεια Μη επεξεργασµένα είδη διατροφής Επεξεργασµένα είδη διατροφής Βιοµηχανικά αγαθά εκτός ενέργειας Υπηρεσίες Άλλοι δείκτες τιµών Τιµές παραγωγού βιοµηχανικών προϊόντων Τιµές πετρελαίου (ευρώ/βαρέλι) Τιµές βασικών εµπορευµάτων εκτός ενέργειας Μάρτ Απρ Μάιος 2009 Ιούν Ιούλ Αύγ ,1 3,3 0,6 0,6 0,0-0,1-0,7-0,2 2,6 10,3-8,1-8,8-11,6-11,7-14,4. 3,0 3,5 2,4 1,6 0,7 0,0-1,1. 2,8 6,1 1,6 1,2 1,0 1,1 0,8. 1,0 0,8 0,8 0,8 0,8 0,6 0,5. 2,5 2,6 1,9 2,5 2,1 2,0 1,9. 2,7 6,1-3,2-4,8-5,9-6,5-8,5. 52,8 65,9 36,5 39,0 42,8 49,5 46,5 51,1 9,2 4,4-29,1-23,8-22,8-22,7-22,9. Πηγές: Eurostat, HWWΙ και υπολογισµοί της βάσει στοιχείων της Thomson Financial Datastream. 1) Ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ για τον Αύγουστο του 2009 αφορά την προκαταρκτική εκτίµηση της Eurostat. Σεπτέµβριος

65 στώσα των τιµών της ενέργειας. Η θετική αυτή επίδραση απορρέει από τη µείωση των τιµών του αργού πετρελαίου στα τέλη του καλοκαιριού του. Όπως προβλέπεται, οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που συνδέονται µε τις µεγάλες αυξοµειώσεις των τιµών του πετρελαίου τα τελευταία δύο έτη έχουν επηρεάσει σηµαντικά τη διαµόρφωση του ετήσιου πληθωρισµού βάσει του Εν ΤΚ και θα συνεχίσουν να την επηρεάζουν. Παρόλο που οι εν λόγω επιδράσεις της βάσης σύγκρισης οδήγησαν σε επιβράδυνση του πληθωρισµού στη ζώνη του ευρώ έως τον Ιούλιο του 2009, η τάση αυτή αναµένεται να αντιστραφεί τους ερχόµενους µήνες. Όσον αφορά τους επιµέρους τοµείς, η µεταβλητότητα που παρουσίασαν οι συνιστώσες της ενέργειας και των ειδών διατροφής του Εν ΤΚ στη ζώνη του ευρώ συνδέεται στενά µε τη µεταβλητότητα των τιµών των βασικών εµπορευµάτων σε παγκόσµιο επίπεδο. Οι διακυµάνσεις των συνιστωσών της ενέργειας του Εν ΤΚ αντανακλούν τις συνδυασµένες επιδράσεις αφενός των µεταβολών στις τιµές των πετρελαιοειδών (όπως βενζίνη, ντήζελ και πετρέλαιο θέρµανσης), που οφείλονται κυρίως στις τιµές του αργού πετρελαίου παγκοσµίως και επηρεάζονται εξίσου από τα διαφορετικά περιθώρια διύλισης, και αφετέρου των µεταβολών στις τιµές των συνιστωσών της ενέργειας που περιλαµβάνονται στον Εν ΤΚ εκτός του πετρελαίου (όπως ηλεκτρικό ρεύµα και φυσικό αέριο), οι οποίες έχουν την τάση να ακολουθούν τις τιµές του αργού πετρελαίου µε χρονική υστέρηση. Τον Ιούλιο του 2009, ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής των τιµών της ενέργειας επιβραδύνθηκε και διαµορφώθηκε σε -14,4%, ύστερα από αύξηση άνω του 17% το προηγούµενο έτος. Η σηµαντικότατη υποχώρηση του πληθωρισµού της συνιστώσας της ενέργειας του Εν ΤΚ που παρατηρήθηκε το τελευταίο δωδεκάµηνο αντανακλούσε κατά κύριο λόγο τη µείωση των ετήσιων ρυθ- µών µεταβολής των τιµών των υγρών καυσίµων κίνησης και θέρµανσης, καθώς και, σε µικρότερο βαθµό, τις διακυµάνσεις των τιµών του ηλεκτρικού ρεύµατος και του φυσικού αερίου. Ωστόσο, τους ερχόµενους µήνες δεν αποκλείονται περαιτέρω µειώσεις στην τελευταία κατηγορία αγαθών (βλ. ιάγραµµα 40). ιάγραµµα 40 Ανάλυση του πληθωρισµού βάσει του Εν ΤΚ: κύριες συνιστώσες (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, µηνιαία στοιχεία) Πηγή: Eurostat. 64 Σεπτέµβριος 2009

66 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Tιµές και κόστος Ο πληθωρισµός των τιµών των ειδών διατροφής µετριάστηκε σταδιακά αφότου κορυφώθηκε στα µέσα του, ακολουθώντας γενικά την πορεία της συνιστώσας της ενέργειας. Η σταδιακή υποχώρηση του πληθωρισµού των τιµών των ειδών διατροφής στη ζώνη του ευρώ µπορεί να αποδοθεί κυρίως στις καθοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης, οι οποίες οφείλονται στη ραγδαία αύξηση των τιµών των βασικών εµπορευµάτων έως και τον Ιούλιο του και την επακόλουθη µείωσή τους, καθώς και στην υποτονική καταναλωτική ζήτηση. Οι καθοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης θεωρούνται ιδιαίτερα χρήσιµες για τον προσδιορισµό των µεταβολών των ετήσιων ρυθ- µών πληθωρισµού των ειδών διατροφής που περιλαµβάνονται στον Εν ΤΚ τους πρόσφατους µήνες. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής της συνιστώσας των µη επεξεργασµένων ειδών διατροφής του Εν ΤΚ της ζώνης του ευρώ διαµορφώθηκε στο -1,1% τον Ιούλιο του Παρατηρήθηκε σταδιακή χαλάρωση των πληθωριστικών πιέσεων που ασκούνται στα περισσότερα στοιχεία της συγκεκριµένης συνιστώσας του Εν ΤΚ, κυρίως στα στοιχεία που είναι περισσότερο εκτεθειµένα σε µεταβολές των τιµών των βασικών εµπορευµάτων, όπως π.χ. οι τιµές του κρέατος. Επιπρόσθετα, ο ετήσιος ρυθ- µός µεταβολής της εν λόγω συνιστώσας επηρεάστηκε από τις µεγαλύτερες από το σύνηθες εποχικές µειώσεις των τιµών των οπωροκηπευτικών κατά τη θερινή περίοδο. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής των τιµών των επεξεργασµένων ειδών διατροφής επιβραδύνθηκε και διαµορφώθηκε σε 0,8% τον Ιούλιο του 2009 έναντι του ανώτατου επιπέδου 7,2% στο οποίο είχε φθάσει 12 µήνες νωρίτερα. Στην περίπτωση και αυτής της συνιστώσας, οι µεταβολές των τιµών των στοιχείων που είναι πιο εκτεθειµένα στην εξέλιξη των τιµών των βασικών εµπορευµάτων, όπως τα δηµητριακά, τα γαλακτοκοµικά προϊόντα, τα έλαια και τα λίπη, αποτελούν το βασικό παράγοντα µείωσης του ετήσιου ρυθµού του πληθωρισµού. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής των τιµών των µη ενεργειακών βιοµηχανικών αγαθών είχε εισέλθει σε ελαφρώς καθοδική τροχιά από την αρχή του έτους και διαµορφώθηκε σε 0,5% τον Ιούλιο του 2009, δηλ. ήταν ελάχιστα χαµηλότερος του µέσου όρου του (0,8%). Η µείωση του πληθωρισµού των τιµών των µη ενεργειακών βιοµηχανικών αγαθών συντελέστηκε σε συνθήκες υποτονικής καταναλωτικής ζήτησης, πτωτικών τιµών σε επίπεδο παραγωγού και, πολύ πρόσφατα, καλοκαιρινών εκπτώσεων. Η πρόσφατη εξέλιξη του πληθωρισµού των µη ενεργειακών βιοµηχανικών αγαθών αποδίδεται κυρίως στη µειωµένη συµβολή των διαρκών αγαθών και συγκεκριµένα των αυτοκινήτων. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής των τιµών των αυτοκινήτων στη ζώνη του ευρώ διαµορφώθηκε σε -0,7% τον Ιούλιο, αντανακλώντας µεγάλες εκπτώσεις ή άλλες προσφορές. Αντίθετα, ο πληθωρισµός στην υποσυνιστώσα των ηµιδιαρκών αγαθών υποχώρησε ελαφρά. Αυτή η τελευταία συνιστώσα, που αντιστοιχεί σε ένα µεγάλο ποσοστό µη ενεργειακών βιοµηχανικών αγαθών, αντικατοπτρίζει σε µεγάλο βαθµό τις αυξοµειώσεις των τιµών των ειδών ένδυσης και υπόδησης. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής των τιµών των ηµιδιαρκών αγαθών παρουσίασε επίσης µικρή πτώση τους τελευταίους µήνες έπειτα από πολυετή άνοδο που οφειλόταν στο συνδυασµό των αυξανόµενων διοικητικά καθοριζόµενων τιµών, οι οποίες επηρεάζουν τις τιµές της ύδρευσης λόγου χάρη, και των τιµών των βασικών εµπορευµάτων. Ο πληθωρισµός των τιµών του τοµέα των υπηρεσιών συνέχισε επίσης να µετριάζεται ελαφρώς τους τελευταίους µήνες και διαµορφώθηκε σε 1,9% τον Ιούλιο του Συνολικά, ο τρέχων πληθωρισµός των τιµών των υπηρεσιών είναι αρκετά χαµηλότερος από το µέσο όρο των δύο τελευταίων ετών, 2,5% περίπου, αλλά πλησιάζει το µέσο όρο της περιόδου , δηλ. της περιόδου πριν εκδηλωθούν οι αναταράξεις στις τιµές του πετρελαίου και των ειδών διατροφής. Τους πρόσφατους µήνες, η εξέλιξη του πληθωρισµού του τοµέα των υπηρεσιών συνέχισε να επηρεάζεται από τη φθίνουσα συµβολή της συνιστώσας των προσωπικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών αναψυχής και, σε µικρότερο βαθµό, της συνιστώσας των µεταφορικών υπηρεσιών, η οποία ήταν αξιόλογη έως το γ τρίµηνο του. Η υποτονική καταναλωτική ζήτηση ενδέχεται να οδήγησε σε περικοπές των περιττών εξόδων από την πλευρά των καταναλωτών, ενώ ο σκληρός ανταγωνισµός µεταξύ των εταιριών Σεπτέµβριος

67 πιθανότατα ευνόησε τη µετακύλιση παλαιότερων µειώσεων του κόστους των συντελεστών παραγωγής στους καταναλωτές, ιδίως αναφορικά µε τις τιµές της ενέργειας και των ειδών διατροφής. Όσον αφορά τις µεταφορικές υπηρεσίες, η µειωµένη συµβολή αυτής της συνιστώσας αντανακλά σχεδόν εξ ολοκλήρου τις µεταβολές στο στοιχείο των εναέριων επιβατικών µεταφορών που εντάσσεται στον Εν ΤΚ. Κατά πάσα πιθανότητα, αυτό οφείλεται στις δυσκολίες που αντιµετωπίζει ο τοµέας των αεροµεταφορών εξαιτίας της µειωµένης ζήτησης για επαγγελµατικά ταξίδια ή ταξίδια αναψυχής. Επίσης, η καθοδική τάση που παρατηρήθηκε στον ετήσιο ρυθµό αύξησης των τιµών των υπηρεσιών επικοινωνίας και των κατοικιών συνεχίστηκε, µολονότι µοιάζει να έχει επιβραδυνθεί ελαφρά. Συνολικά, εκτός όλων των στοιχείων των ειδών διατροφής και της ενέργειας που στο καλάθι του Εν ΤΚ αντιστοιχούν σε περίπου 30%, ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ, που παρέµεινε γενικά σταθερός από την αρχή του έως το τέλος του, σηµείωσε καθοδική πορεία από την αρχή του έτους κι έπειτα. Τον Ιούλιο του 2009 ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής στο εν λόγω µέγεθος ήταν 1,3%, κατά 0,5 εκατοστιαία µονάδα χαµηλότερος από τον ετήσιο µέσο όρο για τα έτη και. Η περαιτέρω µείωση του πληθωρισµού βάσει του Εν ΤΚ εκτός των ειδών διατροφής και της ενέργειας αντανακλά κυρίως την εξασθένιση του µακροοικονοµικού περιβάλλοντος. Το Πλαίσιο 5 διερευνά το πώς συσχετίζεται η οικονοµική δραστηριότητα µε τον πληθωρισµό και µελετά για ποιο λόγο ο πληθωρισµός δεν σηµειώνει µεγαλύτερη µείωση αντιδρώντας στην κατακόρυφη κάµψη της οικονοµικής δραστηριότητας. Πλαίσιο 5 ΟΙ ΕΣΜΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ σηµείωσε έντονη πτώση τα τελευταία τρίµηνα και ανα- µένεται να παραµείνει υποτονική στο εγγύς µέλλον, γεγονός που υποδηλώνει ότι διευρύνθηκε πιθανώς σηµαντικά η διαφορά µεταξύ ζήτησης και δυνητικής προσφοράς, ή ο βαθµός χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, ο µετρούµενος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ επηρεάστηκε από διακυµάνσεις των τιµών των βασικών εµπορευµάτων, ενώ, σύµφωνα µε όλες σχεδόν τις διαθέσιµες προβλέψεις, ο Εν ΤΚ χωρίς τις τιµές της ενέργειας αναµένεται να ακολουθήσει πτωτική πορεία, αλλά µε βραδύ ρυθµό, τόσο το τρέχον έτος όσο και το επόµενο. Το παρόν πλαίσιο επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στο ερώτηµα γιατί δεν παρατηρείται εντονότερη πτώση του πληθωρισµού ως αποτέλεσµα της απότοµης επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας. Παρόλο που ο πληθωρισµός αποτελεί εντέλει νοµισµατικό φαινόµενο, η διαφορά µεταξύ του συνολικού προϊόντος και της δυνητικής προσφοράς αποτελεί καθοριστικό παράγοντα των πληθωριστικών πιέσεων βραχυπρόθεσµα. Η πίεση που ασκεί η ζήτηση στους πόρους η ένταση µε την οποία χρησιµοποιούν οι επιχειρήσεις υφιστάµενο προσωπικό και κεφάλαιο και ο βαθµός στενότητας στην αγορά εργασίας επηρεάζει το κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων, την τιµολογιακή τους δύναµη και τις τιµολογιακές τους αποφάσεις. Η λεγόµενη καµπύλη Phillips παρέχει ένα τυποποιηµένο πλαίσιο για την κατανόηση αυτών των σχέσεων. Στην αρχική της µορφή, η καµπύλη Phillips παρουσίαζε µια απλή βραχυχρόνια σχέση µεταξύ πληθωρισµού και ποσοστού ανεργίας. Στις σύγχρονες παραλλαγές της, αναγνωρίζεται ότι η δυνητική προσφορά µπορεί επίσης να παρουσιάσει διακυµάνσεις µε την πάροδο του χρό- 66 Σεπτέµβριος 2009

68 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Tιµές και κόστος νου και έτσι ο πληθωρισµός συσχετίζεται µε τις αποκλίσεις της οικονοµικής δραστηριότητας από το δυνητικό της επίπεδο το παραγωγικό κενό. 1 Αναγνωρίζεται επίσης η επίδραση των προσδοκιών των επιχειρήσεων και των εργαζοµένων στον καθορισµό των τιµών και των µισθών. Έτσι, περιλαµβάνονται δείκτες των προσδοκιών για τον πληθωρισµό είτε σχετικά µε τις µελλοντικές εξελίξεις (για παράδειγµα, προσδοκίες που διατυπώνονται σε έρευνες) είτε σχετικά µε τις παρελθούσες εξελίξεις (δηλ. προσδοκίες όσον αφορά τον πληθωρισµό προηγούµενων περιόδων), αντικατοπτρίζοντας το γεγονός ότι οι προσδοκίες µπορούν να διαµορφωθούν προσαρ- µοζόµενες στις πρόσφατες εξελίξεις του πληθωρισµού. Τέλος, τα υποδείγµατα πληθωρισµού επιχειρούν επίσης να αποτυπώσουν την επίδραση ορισµένων παραγόντων που σχετίζονται µε την προσφορά, όπως οι αλλαγές των τιµών του πετρελαίου και άλλων βασικών εµπορευµάτων. Επειδή οι αλλαγές αυτών των τιµών τείνουν να µετακυλίονται σχετικά γρήγορα στον µετρούµενο πληθωρισµό βάσει του Εν ΤΚ, οι αιφνίδιες διακυµάνσεις µπορούν να έχουν σηµαντική επίδραση στον πληθωρισµό βραχυχρόνια. Αυτό κατέστη πρόδηλο τα τελευταία χρόνια, όταν οι απότοµες αυξοµειώσεις των τιµών των βασικών εµπορευµάτων σε παγκόσµιο επίπεδο ιδίως των ειδών διατροφής και του πετρελαίου αποτέλεσαν βασικό παράγοντα της έντονης ανόδου και πτώσης του πληθωρισµού βάσει του Εν ΤΚ στη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο, τις δύο τελευταίες δεκαετίες οι διακυµάνσεις του εφεδρικού παραγωγικού δυναµικού ήταν σχετικά περιορισµένες, γεγονός που δυσχεραίνει τη χρήση της καµπύλης Phillips για τον ακριβή προσδιορισµό της επίδρασης στον πληθωρισµό και δεν επιτρέπει βεβαιότητα σχετικά µε το πώς µπορεί να επηρεάσει τον πληθωρισµό το τρέχον παραγωγικό κενό στη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο, η παρελθούσα εµπειρία δείχνει µάλλον ότι οι αυξοµειώσεις του βαθµού χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας διαδραµατίζουν αρκετά περιορισµένο ρόλο στη διαδικασία του πληθωρισµού στη ζώνη του ευρώ. Όπως φαίνεται από το διάγραµµα, η σχέση µεταξύ παραγωγικού κενού και εξέλιξης των τιµών δεν υπήρξε ενιαία στο παρελθόν και, κατά µέσο όρο, απαιτούνται σχετικά µεγάλες µεταβολές του παραγωγικού κενού για να επηρεαστεί ο πληθωρισµός της ζώνης του ευρώ. 2 Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ο πληθωρισµός της ζώνης του ευρώ ενδέχεται να παραµείνει εύλογα ανθεκτικός παρά την έντονη επιδείνωση της δραστηριότητας. Ένα άλλο ζήτηµα που περιπλέκει την εξέταση της σχέσης πληθωρισµού-προϊόντος µέσω της καµπύλης Phillips προκύπτει από το γεγονός ότι είναι δύσκολη η ακριβής µέτρηση των παραγωγικών κενών. 3 Το συνολικό παραγωγικό δυναµικό της οικονοµίας δεν είναι παρατηρήσιµο µέγεθος, αλλά προϊόν εκτίµησης, γεγονός που αναπόφευκτα εισάγει το στοιχείο της αβεβαιότητας. Το ανωτέρω διάγραµµα, στο οποίο παρουσιάζονται οι εκτιµήσεις διαφόρων διεθνών οργανισµών σχετικά µε το παραγωγικό κενό, αποτυπώνει αυτή την αβεβαιότητα παρόλο που οι δείκτες τείνουν εν πολλοίς να ακολουθούν την ίδια πορεία, υπάρχουν περίοδοι διαφωνίας σχετικά µε το βαθµό στον οποίο η ζήτηση υπερέβαινε την προσφορά. 1 Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τους διάφορους διαθέσιµους δείκτες, βλ. στο άρθρο µε τίτλο Αύξηση του δυνητικού προϊόντος και παραγωγικό κενό: έννοια, χρήσεις και εκτιµήσεις στο τεύχος Οκτωβρίου 2000 του Μηνιαίου ελτίου. Συναφής έννοια είναι η χρησιµοποίηση του παραγωγικού δυναµικού (που αναπτύσσεται λεπτοµερέστερα στο Πλαίσιο 6 του παρόντος τεύχους του Μηνιαίου ελτίου), η οποία µετρά το εφεδρικό παραγωγικό δυναµικό εντός των επιχειρήσεων. Το παραγωγικό κενό είναι ένας ευρύτερος δείκτης που εκφράζει συνοπτικά το βαθµό στον οποίο η τρέχουσα οικονοµική δραστηριότητα είναι υψηλότερη ή χαµηλότερη από τη συνολική διατηρήσιµη δυνητική προσφορά. 2 Βλ., για παράδειγµα, A. Musso, L. Stracca and D. von Dijk, Instability and nonlinearity in the euro area Phillips curve, σειρά Working Papers, No. 811,, Σεπτέµβριος, καθώς και G. Fagan and J. Morgan, Econometric models of the euro area central banks, Edward Elgar Press, Βλ. το πλαίσιο µε τίτλο Η (αν)αξιοπιστία των εκτιµήσεων του παραγωγικού κενού σε πραγµατικό χρόνο στο τεύχος Φεβρουαρίου 2005 του Μηνιαίου ελτίου. Σεπτέµβριος

69 Επιπλέον, οι αξιολογικές κρίσεις σχετικά µε το δυναµικό της οικονοµίας και το βαθµό χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας σε πραγµατικό χρόνο χαρακτηρίζονται από σηµαντική αβεβαιότητα. Τέτοιου είδους ανησυχίες είναι ενδεχοµένως ιδιαίτερα συναφείς υπό τις παρούσες συνθήκες, στις οποίες παραµένει ασαφές το κατά πόσον η αιφνίδια επιβράδυνση της δραστηριότητας αντικατοπτρίζει τις αρνητικές επιπτώσεις παραγόντων από την πλευρά της προσφοράς που θα µείωναν σηµαντικά το δυνητικό προϊόν. Πράγµατι, η τρέχουσα κάµψη ενδέχεται να περιλαµβάνει και υποχώρηση της δυνητικής προσφοράς είτε καθοδική µεταβολή είτε βραδύτερη µελλοντική αύξηση ή και τα δύο. Μια τέτοια καθοδική µεταβολή της δυνητικής προσφοράς θα µπορούσε να οφείλεται, για παράδειγµα, σε αιφνίδια προσαρ- µογή του πλεονάζοντος παραγωγικού δυναµικού που είχε συσσωρευθεί πριν από τη χρη- µατοπιστωτική κρίση µέσω της αχρήστευσης και απόρριψης υλικού κεφαλαίου ή του εντονότερου ρυθµού απόσβεσης παλαιότερων επενδύσεων. Υπό τις παρούσες συνθήκες, το επιχείρηµα αυτό θα µπορούσε να έχει εφαρ- ιάγραµµα Επιλεγµένοι δείκτες του παραγωγικού κενού στη ζώνη του ευρώ και πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ εκτός ενέργειας (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, ετήσια στοιχεία) Πηγές: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΝΤ, ΟΟΣΑ και Eurostat. Σηµειώσεις: Οι εκτιµήσεις για το παραγωγικό κενό των ετών 2009 και 2010 αποτελούν προβολές. Τα στοιχεία για τον Εν ΤΚ εκτός ενέργειας το 2009 βασίζονται στις διαθέσιµες µηνιαίες παρατηρήσεις. µογή π.χ. στον τοµέα των κατασκευών, στην αυτοκινητοβιοµηχανία και στο χρηµατοπιστωτικό τοµέα. Επιπλέον, η πολύ µεγάλη αύξηση της ανεργίας και η συρρίκνωση που παρατηρείται σε ορισµένους τοµείς µπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του επιπέδου της διαρθρωτικής ανεργίας. Κατά το µέτρο που αυτοί οι παράγοντες συνεπάγονται ότι το δυνητικό προϊόν της ζώνης του ευρώ είναι µικρότερο, κάτι τέτοιο θα υποδήλωνε ότι ο βαθµός χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας είναι µικρότερος από αυτόν που προκύπτει από τις εκτιµήσεις του διαγράµµατος και ότι οι δυνάµεις αποκλιµάκωσης του πληθωρισµού στη ζώνη του ευρώ πιθανόν να είναι πιο υποτονικές από ό,τι θα ήταν σε περίπτωση που η επιβράδυνση οφειλόταν αποκλειστικά σε παράγοντες από την πλευρά της ζήτησης. 4 Υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους ο πληθωρισµός αναµένεται να παραµείνει σχετικά ανθεκτικός παρά τη σηµαντική κάµψη της ζήτησης. Ένας βασικός παράγοντας που αποτυπώνεται στην καµπύλη Phillips είναι το γεγονός ότι οι προσδοκίες για τον πληθωρισµό διαδρα- µατίζουν σηµαντικό ρόλο στην εξέλιξη του πληθωρισµού. Το προηγούµενο έτος οι προσδοκίες για τον πληθωρισµό στη ζώνη του ευρώ παρέµειναν σταθερές, ενώ οι δείκτες των µεσοπρόθεσµων προσδοκιών για τον πληθωρισµό διατηρήθηκαν γύρω στο 2%. Ένα επιπλέον στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ότι ορισµένα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της οικονοµίας µπορεί να συνεπάγονται σηµαντικές µη γραµµικότητες ή ασυµµετρίες όσον αφορά την ανταπόκριση των τιµών στις µεταβολές της δραστηριότητας. Για παράδειγµα, 4 Το θέµα αναπτύσσεται πιο διεξοδικά στο τεύχος Ιουλίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου, στο Πλαίσιο 4 µε τίτλο Potential output estimates for the euro area. 68 Σεπτέµβριος 2009

70 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Tιµές και κόστος οι επιχειρήσεις µπορεί να είναι λιγότερο πρόθυµες να µειώσουν τις τιµές από ό,τι να τις αυξήσουν, και οι εργαζόµενοι να αντιδράσουν ιδιαίτερα έντονα στη µείωση των ονοµαστικών µισθών, οι συµβάσεις να τίθενται υπό επαναδιαπραγµάτευση σε αραιά διαστήµατα ή οι µισθοί να τιµαριθµοποιούνται µε βάση την παλαιότερη εξέλιξη των τιµών. 5 Αυτού του είδους οι ακαµψίες των µισθών και των τιµών θα περιόριζαν την αποκλιµάκωση του πληθωρισµού λόγω της επιδείνωσης των οικονοµικών συνθηκών. Συνολικά, διαπιστώνεται ότι υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους ο πληθωρισµός ανα- µένεται να παραµείνει σχετικά ανθεκτικός παρά τη µεγάλη επιδείνωση των οικονοµικών συνθηκών που καταγράφηκε µέχρι πρόσφατα στη ζώνη του ευρώ. Ο αναµενόµενος βαθµός χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας αναµένεται να διαδραµατίσει ελάσσονα ρόλο στη διαδικασία του πληθωρισµού στη ζώνη του ευρώ τα επόµενα τρίµηνα. Εξακολουθεί να υπάρχει σηµαντική αβεβαιότητα σχετικά µε το βαθµό χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας και το ρόλο του παραγωγικού κενού στη διαµόρφωση του πληθωρισµού. Ειδικότερα, δεν είναι σαφές κατά πόσον η αιφνίδια επιβράδυνση της δραστηριότητας αντικατοπτρίζει τις αρνητικές επιπτώσεις παραγόντων από την πλευρά της προσφοράς που ενδέχεται να έχουν µειώσει το δυνητικό προϊόν. Η τρέχουσα κάµψη είναι πιθανό να εµπεριέχει µείωση της δυνητικής προσφοράς, γεγονός που θα συνεπαγόταν µικρότερο παραγωγικό κενό και ασθενέστερες δυνάµεις αποκλιµάκωσης του πληθωρισµού. Επιπλέον, η καµπύλη Phillips υπογραµµίζει το γεγονός ότι, ενώ ο βαθµός χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας µπορεί να συµβάλει στη διακύµανση του πληθωρισµού βραχυχρόνια, οι σταθεροποιηµένες προσδοκίες για τον πληθωρισµό αποτελούν επίσης καίριο προσδιοριστικό παράγοντα διαµόρφωσής του. 5 Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τον καθορισµό των τιµών στη ζώνη του ευρώ, βλ. στο άρθρο µε τίτλο Τιµολογιακή συµπεριφορά στη ζώνη του ευρώ στο τεύχος Νοεµβρίου 2005 του Μηνιαίου ελτίου. 3.2 ΤΙΜΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Τους τελευταίους µήνες οι πιέσεις στις τιµές κατά µήκος της αλυσίδας προσφοράς εξασθένησαν περαιτέρω και παραµένουν ιδιαίτερα υποτονικές. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής των τιµών παραγωγού βιοµηχανικών προϊόντων (εκτός των κατασκευών), που έγινε αρνητικός στις αρχές του έτους, συνέχισε να επιβραδύνεται σταθερά τους τελευταίους µήνες. Όλες οι συνιστώσες έχουν συµβάλει στην περαιτέρω µείωση του ετήσιου ρυθµού µεταβολής των τιµών παραγωγού βιοµηχανικών προϊόντων, αλλά οι τιµές της ενέργειας και των ενδιάµεσων αγαθών είχαν σοβαρότατο αντίκτυπο εξαιτίας της χαµηλής ζήτησης για βιοµηχανικά προϊόντα και εξαιτίας των καθοδικών επιδράσεων της βάσης σύγκρισης. Η υποχώρηση του πληθωρισµού των τιµών παραγωγού προκλήθηκε αρχικά από τις τιµές της ενέργειας και των ενδιάµεσων αγαθών. Στη συνέχεια απέκτησε πιο ευρεία βάση και οι συνιστώσες στα µεταγενέστερα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας σηµείωσαν επίσης αρνητικούς ετήσιους ρυθµούς µεταβολής. Η εξέλιξη αυτή του ετήσιου ρυθµού µεταβολής των τιµών των καταναλωτικών αγαθών σε επίπεδο παραγωγού υποδηλώνει συνεχιζόµενες καθοδικές πιέσεις στη συνιστώσα των µη ενεργειακών βιοµηχανικών αγαθών που περιλαµβάνονται στον Εν ΤΚ. Ο ετήσιος ρυθµός µεταβολής των τιµών παραγωγού βιοµηχανικών προϊόντων υποχώρησε και δια- µορφώθηκε σε -8,5% τον Ιούλιο του 2009, ενώ δώδεκα µήνες νωρίτερα παρουσίαζε αύξηση άνω του 9%. Εκτός της ενέργειας (και των κατασκευών), ο ετήσιος πληθωρισµός των τιµών παραγωγού µειώθηκε σε -4,0% τον Ιούλιο. Αυτή η περαιτέρω µείωση αποδίδεται σε όλες τις συνιστώσες Σεπτέµβριος

71 του εν λόγω πληθωρισµού. Οι ετήσιοι ρυθµοί µεταβολής για όλες τις συνιστώσες έφθασαν σε πρωτοφανή αρνητικά επίπεδα, µε εξαίρεση τη συνιστώσα των κεφαλαιακών αγαθών που παρέ- µεινε οριακά θετική (βλ. ιάγραµµα 41). Παρά την εν λόγω εξέλιξη των ετήσιων ρυθµών µεταβολής, η βραχυπρόθεσµη δυναµική των συνιστωσών της ενέργειας και των ενδιάµεσων αγαθών φαίνεται στο σύνολό της να έχει αντιστραφεί τους τελευταίους µήνες. Αυτό αποτελεί πιθανότατα αντίδραση στη συνολική αύξηση των τιµών του πετρελαίου και των βιοµηχανικών πρώτων υλών σε µηνιαία βάση, αλλά και στη σταθεροποίηση της ζήτησης σε χαµηλά επίπεδα. Συνεπώς, η βραχυπρόθεσµη δυναµική σηµατοδοτεί τη γενικότερη εξασθένηση των καθοδικών πιέσεων που ασκήθηκαν στις τιµές κατά το παρελθόν. Επιπλέον, οι έντονες επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που πηγάζουν από την αντιστροφή της αύξησης των τιµών του αργού πετρελαίου, η οποία ξεκίνησε τον Αύγουστο του, θα ασκήσουν ανοδικές πιέσεις στον ετήσιο ρυθµό µεταβολής των τιµών παραγωγού τους ερχόµενους µήνες. Επίσης, σύµφωνα µε τις πληροφορίες ερευνών σχετικά µε την τιµολογιακή συµπεριφορά των επιχειρήσεων τους τελευταίους µήνες, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι καθοδικές πιέσεις επί των τιµών θα µετριαστούν (βλ. ιάγραµµα 42). Όσον αφορά το είκτη Υπευθύνων Προµηθειών, τόσο ο δείκτης τιµών των συντελεστών παραγωγής όσο και ο δείκτης των τιµών για το µεταποιητικό τοµέα κινούνται ανοδικά από τον Απρίλιο του 2009, πιθανότατα λόγω των µηνιαίων αυξήσεων στις τιµές των βασικών εµπορευµάτων, αλλά και λόγω των χαµηλότερων πιέσεων που αποσκοπούν στη µείωση των τιµών µε στόχο τη στήριξη των πωλήσεων. Τον Αύγουστο του 2009 και οι δύο δείκτες αυξήθηκαν σηµαντικά. Συγκεκριµένα, ο δείκτης τιµών των συντελεστών παραγωγής επανήλθε σε επίπεδα που είχαν να παρατηρηθούν από τον Οκτώβριο του και ο δείκτης τιµών του µεταποιητικού τοµέα έφτασε στο ανώτατο επίπεδό του το τρέχον έτος. Όσον αφορά τον τοµέα των υπηρεσιών, οι καθοδικές πιέσεις επί των τιµών σταθεροποιήθηκαν τους πρόσφατους µήνες. Σε σύγκριση µε το µεταποιητικό τοµέα, οι δείκτες ιάγραµµα 41 Ανάλυση τιµών παραγωγού βιοµηχανικών προϊόντων (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, µηνιαία στοιχεία) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. ιάγραµµα 42 Έρευνες για τις τιµές συντελεστών παραγωγής και τις τιµές προϊόντος σε επίπεδο παραγωγού (δείκτες διάχυσης, µηνιαία στοιχεία) Πηγή: Markit. Σηµείωση: Τιµή µεγαλύτερη του 50 δηλώνει αύξηση των τιµών, ενώ τιµή µικρότερη του 50 δηλώνει µείωση. 70 Σεπτέµβριος 2009

72 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Tιµές και κόστος του τοµέα των υπηρεσιών παρουσίασαν µικρότερη µείωση έναντι του γ τριµήνου του. Ειδικά ο δείκτης τιµών των συντελεστών παραγωγής υποχώρησε σηµαντικά λιγότερο, πιθανότατα λόγω του ότι, σε αντίθεση µε το δείκτη του µεταποιητικού τοµέα, εµπεριέχει το κόστος εργασίας, το οποίο αποδείχθηκε πιο ανθεκτικό από τα λοιπά στοιχεία κόστους των συντελεστών παραγωγής. Τα αριθµητικά µεγέθη του Αυγούστου, εάν επιβεβαιωθούν από τεκµηριωµένα στοιχεία τους ερχό- µενους µήνες, υποδεικνύουν ότι οι καθοδικές πιέσεις µετριάζονται µε ταχύ ρυθµό. Ωστόσο, παρά τις πρόσφατες αυξήσεις, όλοι οι δείκτες παραµένουν κάτω του 50, δηλ. του θεωρητικού σηµείου µηδενικής µεταβολής, και εξακολουθούν να σηµατοδοτούν µείωση τιµών, κατά µέσο όρο, σε σύγκριση µε τον προηγούµενο µήνα, αν και µε σηµαντικά βραδύτερους ρυθµούς συγκριτικά µε τους πρόσφατους µήνες. 3.3 ΕΙΚΤΕΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η αύξηση του κόστους εργασίας, που κορυφώθηκε στο τέλος του, δείχνει εµφανή σηµάδια υποχώρησης, γεγονός που αντανακλά τόσο τη χαµηλότερη αύξηση των αποδοχών όσο και τη µείωση των ωρών εργασίας. Οι εν λόγω εξελίξεις επέφεραν διαφοροποιήσεις στην ταχύτητα µε την οποία επιβραδύνονται οι ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των συµβατικών αποδοχών, του ωριαίου κόστους εργασίας και της µισθολογικής δαπάνης ανά µισθωτό (βλ. ιάγραµµα 43 και Πίνακα 7). Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των συµβατικών αποδοχών στη ζώνη του ευρώ, ο µοναδικός διαθέσιµος µέχρι στιγµής δείκτης κόστους εργασίας για το σύνολο των εξελίξεων του β τριµήνου του 2009, µειώθηκε από 3,2% το α τρίµηνο σε 2,7% το β τρίµηνο του Η υποχώρηση αυτή συνιστά τη µεγαλύτερη τριµηνιαία πτώση που σηµειώθηκε από το Ενδεχοµένως, η εν λόγω πτώση αντανακλούσε τη µειωµένη διαπραγµατευτική ισχύ των εργαζοµένων ως συνέπεια της ιάγραµµα 43 Επιλεγµένοι δείκτες κόστους εργασίας (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, τριµηνιαία στοιχεία) Πηγές: Eurostat, εθνικά στοιχεία και υπολογισµοί της. Πίνακας 7 είκτες του κόστους εργασίας (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά) Συµβατικές αποδοχές Συνολικό ωριαίο κόστος εργασίας Μισθολογική δαπάνη ανά µισθωτό Υπόµνηση: Παραγωγικότητα εργασίας Κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος γ τρ. δ τρ. α τρ ,1 3,2 2,9 3,4 3,6 3,2 2,7 2,7 3,3 2,3 3,4 4,0 3,7. 2,5 3,1 3,2 3,4 2,8 1,8. 0,9-0,1 0,3-0,1-1,7-3,6. 1,6 3,2 2,8 3,5 4,5 5,6. Πηγές: Eurostat, εθνικά στοιχεία και υπολογισµοί της. Σεπτέµβριος

73 έντονης επιβράδυνσης της δραστηριότητας, της µεγάλης αύξησης της ανεργίας και της κατακόρυφης πτώσης του πληθωρισµού. Ωστόσο, αν και ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των συµβατικών αποδοχών διαµορφώθηκε σε 2,7% το β τρίµηνο του 2009, παραµένει στο ίδιο ή και υψηλότερο επίπεδο µε το αντίστοιχο οποιουδήποτε άλλου τρι- µήνου από το 1996 έως το. Ως εκ τούτου, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των συµβατικών αποδοχών στη ζώνη του ευρώ παραµένει υψηλός χάρη στις σηµαντικές µισθολογικές αυξήσεις που σηµειώθηκαν το. Καθώς αυτός ο δείκτης µετρά τις συµφωνηµένες αυξήσεις των αποδοχών µέσα από συλλογικές συµβάσεις, η µάλλον ανθεκτική τάση του µπορεί να αποδοθεί στη διάρκεια των συλλογικών συµβάσεων εργασίας (περίπου διετής) στη ζώνη του ευρώ. Πράγµατι, ένα µεγάλο µέρος των συµβάσεων εργασίας συνήφθησαν προτού αρχίσει να µειώνεται ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ και προτού αρχίσει να συρρικνώνεται η οικονοµική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ. εδοµένου ότι οι συµβατικές αποδοχές ανταποκρίνονται στις µεταβολές των οικονοµικών συνθηκών µε χρονική υστέρηση, δεν αποκλείονται τυχόν περαιτέρω µειώσεις του εν λόγω δείκτη. ιάγραµµα 44 Εξέλιξη του κόστους εργασίας κατά τοµέα (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, τριµηνιαία στοιχεία) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµείωση: CPE είναι η µισθολογική δαπάνη ανά µισθωτό και LCI είναι ο δείκτης κόστους εργασίας. Ο δείκτης συµβατικών αποδοχών αντανακλά τη βασική συνιστώσα των προσυµφωνηµένων αποδοχών, αλλά δεν καλύπτει τις µεταβολές που συντελούνται σε άλλες συνιστώσες µισθολογικής δαπάνης, όπως κοινωνικοασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών και ευέλικτες µορφές αµοιβής, π.χ. µπόνους. Αντίθετα, η εξέλιξη αυτών των συνιστωσών αντανακλάται στους δύο άλλους δείκτες που χρησιµοποιούνται για την παρακολούθηση της εξέλιξης του κόστους εργασίας στη ζώνη του ευρώ, δηλ. ωριαίο κόστος εργασίας και µισθολογική δαπάνη ανά µισθωτό. Η βασική διαφορά ανάµεσα στους εν λόγω δείκτες σχετίζεται µε το γεγονός ότι το κόστος εργασίας υπολογίζεται σε ωριαία βάση, ενώ η µισθολογική δαπάνη ανά µισθωτό παρακολουθεί το κόστος µε βάση τον κάθε µισθωτό χωριστά. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του ωριαίου κόστους εργασίας στη ζώνη του ευρώ παρουσίασε ελαφρά µείωση και διαµορφώθηκε σε 3,7% το α τρίµηνο του 2009 έναντι 4,0% το δ τρίµηνο του. Η έντονη ακόµα αύξηση του ωριαίου κόστους εργασίας οφείλεται σε µεγάλο βαθµό σε προηγούµενες µισθολογικές συµφωνίες, καθώς και στον αντίκτυπο των διαφόρων µέτρων που ελήφθησαν για τη µείωση των ωρών εργασίας ανά µισθωτό, καθώς η µείωση των ωρών εργασίας συνοδεύεται συχνά από µια δυσανάλογη µείωση της αµοιβής της εργασίας, όπως λ.χ. στην περίπτωση της Γερµανίας, όπου εφαρµόζεται ευέλικτο ωράριο. 1 Λόγω του ότι τέτοιου είδους µέτρα προσαρµογής έχουν µεγα- 1 Βλ. επίσης το Πλαίσιο µε τίτλο Προσαρµογές της αγοράς εργασίας κατά την τρέχουσα περίοδο επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας στο τεύχος Ιουνίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου. 72 Σεπτέµβριος 2009

74 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Tιµές και κόστος λύτερο αντίκτυπο στον τοµέα της βιοµηχανίας, το ωριαίο κόστος εργασίας στον εν λόγω τοµέα παρουσίασε µεγαλύτερη αύξηση το α τρίµηνο του 2009, συγκεκριµένα κατά 6,1% έναντι 3,6% στον τοµέα των κατασκευών και κατά 2,4% στον τοµέα των υπηρεσιών (βλ. ιάγραµµα 44). Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης της µισθολογικής δαπάνης ανά µισθωτό µειώθηκε σε 1,8% το α τρί- µηνο του 2009 από 2,8% το δ τρίµηνο του. Η κατακόρυφη πτώση που σηµείωσε ο ρυθµός αύξησης της µισθολογικής δαπάνης ανά µισθωτό το α τρίµηνο του 2009 προκλήθηκε επίσης από τη µείωση των ωρών εργασίας, τις περικοπές των ευέλικτων µορφών αµοιβής και, κυρίως, από τις αρνητικές εξελίξεις στη Γερµανία, την Ιταλία, την Ολλανδία και το Βέλγιο. Οι εξελίξεις αυτές συντελέστηκαν παράλληλα µε τα προγράµµατα εργασίας µειωµένου ωραρίου που εφαρµόζονται ευρέως στις εν λόγω χώρες, µε στόχο τη µείωση των ωρών εργασίας ανά µισθωτό. Η ανάλυση κατά τοµείς υποδεικνύει ότι η επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης της µισθολογικής δαπάνης ανά µισθωτό το α τρίµηνο προκλήθηκε κατά κύριο λόγο από την εξέλιξη των υπηρεσιών της αγοράς (συµπεριλαµβανοµένων του εµπορίου, των µεταφορών, των επικοινωνιών και των χρηµατοπιστωτικών και επιχειρηµατικών υπηρεσιών). Πιο συγκρατηµένη µείωση παρατηρήθηκε στους τοµείς των κατασκευών και των µη εµπορεύσιµων υπηρεσιών. Η παραγωγικότητα µετρούµενη ως το προϊόν ανά µισθωτό σηµείωσε ραγδαία υποχώρηση από - 1,6% σε δωδεκάµηνη βάση το τελευταίο τρίµηνο του σε -3,6% το α τρίµηνο του 2009, καθώς η απασχόληση δεν ακολούθησε την έντονη συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας. Μολονότι µειώθηκε η µισθολογική δαπάνη ανά µισθωτό, η επιβράδυνση της οικονοµικής δραστηριότητας µε ταχύτερους ρυθµούς οδήγησε, µε τη σειρά της, στη ραγδαία άνοδο του ρυθµού αύξησης του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος. Συγκεκριµένα, ο ρυθµός αύξησης του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος σηµείωσε νέο ιστορικά υψηλό επίπεδο από την έναρξη της ΟΝΕ και δια- µορφώθηκε σε 5,6% το α τρίµηνο του 2009 έναντι 4,5% το δ τρίµηνο του. Ωστόσο, η παραγωγικότητα ως προς την ωριαία παραγωγή υποχώρησε πολύ λιγότερο, λόγω του ότι η προσαρµογή της απασχόλησης στις συνθήκες της παρούσας ύφεσης αφορούσε περισσότερο τις ώρες εργασίας παρά τον αριθµό των µισθωτών. Αυτό οφείλεται στα ειδικά προγράµµατα που έχουν εφαρµοστεί σε πολλές χώρες της ζώνης του ευρώ (βλ. Ενότητα 4.2). 3.4 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΕΡ ΟΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ Το α τρίµηνο του 2009 τα εταιρικά κέρδη στη ζώνη του ευρώ µειώθηκαν κατά 8,3% σε δωδεκά- µηνη βάση, δηλ. η προσαρµογή προς τα κάτω που παρατηρείται από τα µέσα του επιδεινώθηκε απότοµα. Η σηµαντική συρρίκνωση που παρατηρήθηκε το α τρίµηνο ήταν η ισχυρότερη που έχει καταγραφεί ποτέ και αποδίδεται στην επιβράδυνση της οικονοµικής δραστηριότητας (σε όρους όγκου) και στην υποχώρηση των κερδών ανά µονάδα προϊόντος (δηλ. του περιθωρίου κέρδους ανά µονάδα προϊόντος) βλ. ιάγραµµα 45. Το περιθώριο αυτό µειώθηκε, κυρίως εξαιτίας του υψηλού ρυθµού αύξησης του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος, καθώς η ζήτηση ήταν υποτονική και οι εταιρίες δεν κατάφεραν να µετακυλήσουν το εν λόγω κόστος στις τελικές τιµές, και παρά τη χαλάρωση των εξωτερικών πιέσεων που προήλθε από τις τιµές του πετρελαίου και των λοιπών βασικών εµπορευµάτων. Όσον αφορά τους κύριους κλάδους δραστηριότητας (βιοµηχανία και υπηρεσίες της αγοράς), η συρρίκνωση των κερδών ήταν ιδιαίτερα σοβαρή για τη βιοµηχανία, µε ρυθµό υψηλότερο του 33% σε δωδεκάµηνη βάση το α τρίµηνο του 2009 (βλ. ιάγραµµα 46). Η εν λόγω µεγαλύτερη συρρίκνωση σε σύγκριση µε άλλους κλάδους αποδίδεται σε µεγάλο βαθµό στην εντονότερη υποχώρηση της δραστηριότητας στη βιοµηχανία, λόγω της µεγαλύτερης κυκλικότητας του συγκεκριµένου κλάδου, καθώς Σεπτέµβριος

75 ιάγραµµα 45 Συνιστώσες της αύξησης των κερδών στη ζώνη του ευρώ: προϊόν και κέρδος ανά µονάδα προϊόντος (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, τριµηνιαία στοιχεία) ιάγραµµα 46 Εξέλιξη της κερδοφορίας στους κύριους κλάδους δραστηριότητας της ζώνης του ευρώ (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, τριµηνιαία στοιχεία) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. και στην εντονότερη αύξηση του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος. Η τελευταία φορά που παρατηρήθηκε πτώση των κερδών σε δωδεκάµηνη βάση στον κλάδο της βιοµηχανίας ήταν στα µέσα του Επίσης, το α τρίµηνο του 2009 παρατηρήθηκε µείωση των ετήσιων κερδών σε δωδεκά- µηνη βάση στον τοµέα των υπηρεσιών της αγοράς. Πρόκειται για την πρώτη υποχώρηση από το 1996, τότε δηλαδή που άρχισαν να διατίθενται στοιχεία για το εν λόγω µέγεθος. Πέραν των διαθέσιµων στοιχείων των εθνικών λογαριασµών, η συνεχιζόµενη συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας και το υψηλό επίπεδο του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος είναι πιθανό να ασκήσουν πρόσθετη καθοδική πίεση στα εταιρικά κέρδη για το υπόλοιπο Τα υποτονικά εταιρικά κέρδη στη ζώνη του ευρώ ίσως ασκήσουν αρνητική επίδραση στις προοπτικές για την απασχόληση και τις επενδύσεις. 3.5 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟ Βραχυπρόθεσµα, οι προοπτικές για τον ετήσιο ρυθµό πληθωρισµού βάσει του Εν ΤΚ εξακολουθούν να εξαρτώνται από την επίδραση της βάσης σύγκρισης που σχετίζεται µε τις µεταβολές των τιµών της ενέργειας το. Λόγω της επίδρασης της βάσης σύγκρισης, προβλέπεται ότι οι ετήσιοι ρυθµοί πληθωρισµού θα γίνουν και πάλι θετικοί τους προσεχείς µήνες. Όσον αφορά τις εξελίξεις σε ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, αναµένεται ότι ο πληθωρισµός θα παρα- µείνει θετικός, ενώ οι συνολικές εξελίξεις των τιµών και του κόστους θα διατηρηθούν υποτονικές, καθώς η ζήτηση παραµένει ασθενής στη ζώνη του ευρώ και αλλού. Οι δείκτες των προσδοκιών για τον πληθωρισµό µεσοµακροπρόθεσµα παραµένουν σταθεροποιηµένοι, συµβαδίζοντας µε το στόχο του ιοικητικού Συµβουλίου να διατηρεί τα επίπεδα πληθωρισµού κάτω αλλά πλησίον του 2% µεσοπρόθεσµα. 74 Σεπτέµβριος 2009

76 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Tιµές και κόστος Η προοπτική αυτή συνάδει µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της του Σεπτεµβρίου του Στις εν λόγω προβολές, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ στη ζώνη του ευρώ φαίνεται ότι θα κυµαίνεται µεταξύ 0,2% και 0,6% το 2009 και µεταξύ 0,8% και 1,6% το 2010, καθώς οι εν λόγω προβολές αναθεωρήθηκαν ελαφρά προς τα άνω σε σχέση µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος του Ιουνίου του 2009, γεγονός που αντικατοπτρίζει κυρίως την αναθεώρηση προς τα άνω των τιµών της ενέργειας. Οι κίνδυνοι όσον αφορά τις προσδοκίες για τον πληθωρισµό είναι γενικά εξίσου ανοδικοί και καθοδικοί. Συγκεκριµένα, συνδέονται µε τις προοπτικές για την οικονοµική δραστηριότητα, καθώς και µε τις υψηλότερες από τις αναµενόµενες τιµές των βασικών εµπορευµάτων. Επιπλέον, οι αυξήσεις της έµµεσης φορολογίας και των διοικητικά καθοριζόµενων τιµών ενδέχεται να είναι υψηλότερες από αυτές που αναµένονται επί του παρόντος λόγω της ανάγκης δηµοσιονοµικής εξυγίανσης τα επόµενα χρόνια. Σεπτέµβριος

77 4 H Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η, Η Ζ Η Τ Η Σ Η Κ Α Ι Η Α Γ Ο Ρ Α Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Σ Μετά τον έντονα αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης που παρατηρήθηκε στις αρχές του έτους, η οικονο- µική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ σύµφωνα µε την πρώτη εκτίµηση της Eurostat µειώθηκε ελαφρά το β τρίµηνο του 2009, κατά 0,1%, σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο. Οι δείκτες ερευνών για το γ τρίµηνο του 2009 στηρίζουν την άποψη ότι η οικονοµία της ζώνης του ευρώ σταθεροποιήθηκε περαιτέρω. Στο εγγύς µέλλον η ζώνη του ευρώ αναµένεται να συνεχίσει να ωφελείται από την ανάκαµψη των εξαγωγών, τα σηµαντικά µακροοικονοµικά µέτρα στήριξης που εφαρµόζονται ήδη και τα µέτρα που έχουν ληφθεί µέχρι στιγµής για την αποκατάσταση της λειτουργίας του χρη- µατοπιστωτικού συστήµατος. Επιπλέον, ο κύκλος των αποθεµάτων αναµένεται να έχει θετική συµβολή. Ωστόσο, η αβεβαιότητα παραµένει σε υψηλά επίπεδα και η επίµονη µεταβλητότητα των εισερχόµενων πληροφοριών καθιστά αναγκαία την προσεκτική ερµηνεία των διαθέσιµων στοιχείων. Συνολικά, η ανάκαµψη αναµένεται να είναι ανοµοιογενής, λόγω του προσωρινού χαρακτήρα ορισµένων παραγόντων στήριξης και της εν εξελίξει διόρθωσης του ισολογισµού στο χρηµατοπιστωτικό και µη χρηµατοπιστωτικό τοµέα της οικονοµίας, τόσο εντός όσο και εκτός της ζώνης του ευρώ. Οι κίνδυνοι για αυτές τις προοπτικές είναι γενικά εξίσου ανοδικοί και καθοδικοί. Η εν λόγω εκτίµηση είναι γενικά συµβατή µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της του Σεπτεµβρίου του 2009 για τη ζώνη του ευρώ, σύµφωνα µε τις οποίες ο µέσος ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ θα διαµορφωθεί µεταξύ -4,4% και -3,8% το 2009 και µεταξύ -0,5% και +0,9% το Σε σύγκριση µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος του Ιουνίου 2009, αυτό υποδηλώνει αναθεώρηση των διαστηµάτων προς τα επάνω για το 2009 και το 2010, γεγονός που αντανακλά κυρίως τις πρόσφατες πιο θετικές εξελίξεις και στοιχεία. Οι προβλέψεις των διεθνών οργανισµών γενικά συµβαδίζουν µε τις προβολές των εµπειρογνωµόνων της του Σεπτεµβρίου ΟΙ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΕΠ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Ο ρυθµός κάµψης της δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ επιβραδύνθηκε έντονα το β τρίµηνο του 2009, εν µέρει λόγω της καλύτερης από ό,τι αναµενόταν επίδοσης των εξαγωγών. Σύµφωνα µε την πρώτη εκτίµηση της Eurostat, η οποία δηµοσιεύθηκε στις 2 Σεπτεµβρίου, ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ το β τρίµηνο επιβραδύνθηκε κατά 0,1%, µετά από επιβράδυνση κατά 2,5% το α τρίµηνο. Τα στοιχεία του β τριµήνου για το ΑΕΠ επιβεβαιώνουν την άποψη ότι η κάµψη της οικονοµικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ έφθασε σε σηµείο καµπής το α τρίµηνο (βλ. ιάγραµµα 47). Στοιχεία ερευνών δείχνουν ότι η ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ το γ τρίµηνο του 2009 εξακολούθησε να είναι υποτονική, αν και µε τάσεις σταθεροποίησης. Η συγκράτηση του ρυθµού µείωσης του πραγ- µατικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ το β τρίµηνο οφείλεται εν µέρει στο γεγονός ότι οι εξαγωγές ιάγραµµα 47 Αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ και συµβολές (τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης και τριµηνιαία συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες, στοιχεία εποχικώς διορθωµένα) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. 76 Σεπτέµβριος 2009

78 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας σταθεροποιήθηκαν µετά την κατάρρευση του εµπορίου παγκοσµίως το τελευταίο τρίµηνο του και το α τρίµηνο του Η εγχώρια ζήτηση επίσης υποχώρησε λιγότερο το β τρίµηνο σε σύγκριση µε τα δύο προηγούµενα τρίµηνα. Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται από την ανάλυση των δαπανών για το β τρίµηνο. Παράλληλα, η συµβολή των αποθεµάτων στην ανάπτυξη εξακολούθησε να είναι σε µεγάλο βαθµό αρνητική κατά το β τρίµηνο. Στις ενότητες που ακολουθούν παρουσιάζονται λεπτοµερέστερα οι εξελίξεις της ζήτησης. Ι ΙΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Οι δαπάνες των νοικοκυριών σταθεροποιήθηκαν το β τρίµηνο του 2009 µετά από σηµαντική πτώση τα δύο προηγούµενα τρίµηνα. Σύµφωνα µε την πρώτη εκτίµηση της Eurostat, ο ρυθµός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης διαµορφώθηκε σε 0,2% το β τρίµηνο (έναντι του προηγούµενου τρι- µήνου). Τόσο οι δείκτες που βασίζονται σε έρευνες όσο και τα στοιχεία για τις δαπάνες των νοικοκυριών υποδεικνύουν ότι η ιδιωτική κατανάλωση ενδεχοµένως να παραµείνει σχετικά υποτονική µέχρι το τέλος του έτους. Τα διαθέσιµα στοιχεία φανερώνουν ότι οι δείκτες εµπιστοσύνης του λιανικού εµπορίου και των καταναλωτών αυξήθηκαν τους τελευταίους µήνες, αφού είχαν φθάσει σε ιστορικώς χαµηλά επίπεδα την άνοιξη (βλ. ιάγραµµα 48). Μια πιο προσεκτική µατιά αποκαλύπτει ότι η ανάκαµψη του συνολικού δείκτη από το κατώτατο σηµείο που είχε φτάσει το Μάρτιο απορρέει κυρίως από τη βελτίωση της εκτίµησης των καταναλωτών σχετικά µε τη γενική κατάσταση της οικονοµίας και από την ελαφρώς λιγότερο απαισιόδοξη στάση τους όσον αφορά την ανεργία. Η αντίληψη των νοικοκυριών για την οικονοµική τους κατάσταση και τις αποταµιεύσεις τους βελτιώθηκε ελάχιστα στη διάρκεια της εν λόγω περιόδου. ιάγραµµα 48 Λιανικές πωλήσεις και εµπιστοσύνη των επιχειρήσεων του λιανικού εµπορίου και του τοµέα των νοικοκυριών (µηνιαία στοιχεία) Όσον αφορά τα ποσοτικά στοιχεία για τις καταναλωτικές δαπάνες, η πρόσφατη δυναµική του λιανικού εµπορίου καταδεικνύει ότι η φθίνουσα πορεία που είχε αρχίσει από τα µέσα του έφθασε το κατώτατο επίπεδό της. Σε τριµηνιαία βάση, το λιανικό εµπόριο υποχώρησε κατά 0,2% το β τρίµηνο του 2009 σε σύγκριση µε µείωση 0,6% το α τρίµηνο. Με βάση τις επιµέρους συνιστώσες, η µείωση των λιανικών πωλήσεων το β τρίµηνο προήλθε κυρίως από τη συνιστώσα που δεν περιλαµβάνει τα είδη διατροφής. Η µείωση αυτή αντικατοπτρίζει εν µέρει επιδράσεις υποκατάστασης από άλλα λιγότερο απαραίτητα προϊόντα προς την αγορά αυτοκινήτων. Πράγ- µατι, η επίδραση των οικονοµικών κινήτρων για την αγορά αυτοκινήτου σε ορισµένες χώρες είναι ορατή στα στοιχεία για τα νέα επιβατικά αυτοκίνητα, τα οποία σηµείωσαν τριµηνιαίο ρυθµό αύξησης 12,3% το β τρίµηνο του Ο ρυθµός αύξησης των πωλήσεων στα είδη διατροφής κυµάνθηκε σε θετικά επίπεδα το β τρί- µηνο. Πηγές: Eurostat και Έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Επιχειρήσεις και τους Καταναλωτές. 1) Ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, κινητός µέσος όρος τριών µηνών, στοιχεία διορθωµένα ως προς τον αριθµό των εργάσιµων ηµερών. 2) ιαφορές ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων, στοιχεία διορθωµένα τόσο εποχικά όσο και ως προς το µέσο όρο. Σεπτέµβριος

79 Όσον αφορά τους προσδιοριστικούς παράγοντες της ιδιωτικής κατανάλωσης, το πραγµατικό διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών παρέµεινε σχετικά ανθεκτικό κατά τη φάση επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας. Το πραγµατικό διαθέσιµο εισόδηµα των καταναλωτών στηρίχθηκε από τρεις βασικούς παράγοντες. Πρώτος παράγοντας στήριξης ήταν η αναµενόµενη δυσκαµψία των µισθών (που οφείλεται κυρίως στη διάρκεια των συλλογικών µισθολογικών συµβάσεων) στο πλαίσιο της έντονης µείωσης της δραστηριότητας. Η εξοικονόµηση εργασίας και οι επιδοτούµενες από την κυβέρνηση προσαρµογές των ωρών εργασίας είναι ο δεύτερος παράγοντας που έχει στηρίξει την απασχόληση και, κατά συνέπεια, το διαθέσιµο εισόδηµα. Τρίτος παράγοντας που συµβάλλει στην ανθεκτικότητα του πραγµατικού διαθέσιµου εισοδήµατος είναι η υποχώρηση του µετρούµενου πληθωρισµού. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, ο ρυθµός αύξησης του πραγ- µατικού διαθέσιµου εισοδήµατος των νοικοκυριών εκτιµάται ότι θα είναι περισσότερο υποτονικός, κυρίως λόγω του χαµηλότερου ρυθµού αύξησης των µισθών και των υψηλότερων ποσοστών κατάργησης θέσεων απασχόλησης (βλ. Ενότητα 4.2). Ωστόσο, ο αναµενόµενος χαµηλός πληθωρισµός τους επόµενους µήνες ενδεχοµένως να λειτουργήσει ως αντισταθµιστικός παράγοντας. Οι επιδράσεις στον πλούτο, που επήλθαν από τις µεταβολές στις τιµές των χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων, επίσης επηρέασαν τη συνολική κατανάλωση, άµεσα (στην περίπτωση νοικοκυριών που κατέχουν τέτοια περιουσιακά στοιχεία) και έµµεσα, µέσω των διαύλων εµπιστοσύνης. Από το ξέσπασµα της χρηµατοπιστωτικής αναταραχής πριν από δύο χρόνια και µετά, οι εξελίξεις στα χρηµατοοικονοµικά περιουσιακά στοιχεία και τα ακίνητα στη ζώνη του ευρώ έχουν αρνητική επίδραση στον πλούτο των νοικοκυριών (κι επίσης συνέβαλαν στην αύξηση του ποσοστού αποτα- µίευσης). Από τις αρχές του 2009, οι χρηµατιστηριακές αγορές στη ζώνη του ευρώ έχουν σηµειώσει έντονη ανάκαµψη, ενώ σε πολλές χώρες οι τιµές των κατοικιών έχουν υποχωρήσει. Παρόλο που αυτές οι εξελίξεις ενδεχοµένως να έχουν αντίκτυπο στην κατανάλωση (µέσω των προαναφερόµενων άµεσων και έµµεσων διαύλων), η πραγµατική οικονοµική επίδραση των βραχυχρόνιων διακυ- µάνσεων στις τιµές των χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων και των ακινήτων δεν θα πρέπει να υπερεκτιµηθεί. Στην πραγµατικότητα, τα διαθέσιµα εµπειρικά στοιχεία δείχνουν ότι οι µεταβολές στα χρηµατοοικονοµικά περιουσιακά στοιχεία και στα ακίνητα δεν επηρεάζουν πολύ τη ροπή προς κατανάλωση στη ζώνη του ευρώ. Οι µεταβολές στη ροπή των καταναλωτών προς αποταµίευση αποτελούν επίσης καθοριστικό παράγοντα για την εκτίµηση της δυναµικής της κατανάλωσης. Το ποσοστό αποταµίευσης των νοικοκυριών αυξήθηκε στη διάρκεια του και τις αρχές του 2009, αντικατοπτρίζοντας την όξυνση της οικονοµικής και χρηµατοπιστωτικής αβεβαιότητας. Η χρηµατοπιστωτική και η µακροοικονοµική αβεβαιότητα, οι οποίες εξακολουθούν να είναι υψηλές, και η µείωση του πλούτου, καθώς επίσης και οι συνθήκες στην αγορά εργασίας πιθανόν να συµβάλουν στη δηµιουργία µεγαλύτερης ροπής προς αποταµίευση στο δεύτερο εξάµηνο του Υψηλά ποσοστά αποταµίευσης αναµένεται να σηµειωθούν σε χώρες µε έντονη επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας ή έντονη µείωση των τιµών των κατοικιών ή σε χώρες όπου τα νοικοκυριά εµφανίζουν υψηλό χρέος. Συνοπτικά, η κατανάλωση προβλέπεται να παραµείνει σχετικά υποτονική για το υπόλοιπο του 2009, κυρίως λόγω της αναµενόµενης περαιτέρω επιδείνωσης των συνθηκών στην αγορά εργασίας. Ενδέχεται όµως η κατανάλωση να σηµειώσει αύξηση µεγαλύτερη από την αναµενόµενη. Αυτό µπορεί να συµβεί αν οι επιδράσεις από τα εκτεταµένα µακροοικονοµικά µέτρα στήριξης είναι εντονότερες από τις αναµενόµενες ή αν η εµπιστοσύνη βελτιωθεί ταχύτερα από ό,τι αναµένεται επί του παρόντος. Ταυτόχρονα, υπάρχει πιθανότητα τα νοικοκυριά να αποφασίσουν να αυξήσουν περαιτέρω τις αποτα- µιεύσεις τους εν αναµονή µιας πιο περιοριστικής δηµοσιονοµικής πολιτικής στο µέλλον. Τέλος, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά µε το βαθµό στον οποίο θα επηρεαστεί η ιδιωτική κατανάλωση όταν λήξουν τα τρέχοντα προγράµµατα παροχής κινήτρων για την αγορά καινούργιων αυτοκινήτων. 78 Σεπτέµβριος 2009

80 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ Όπως και στις προηγούµενες περιπτώσεις επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας, οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου αποτελούν έναν από τους κυριότερους παράγοντες της τρέχουσας απότοµης συρρίκνωσης της οικονοµικής δραστηριότητας. Η κατακόρυφη µείωση τόσο των επιχειρη- µατικών επενδύσεων όσο και των επενδύσεων για κατασκευές από τις αρχές του οφείλεται στην ασθενέστερη ζήτηση, τα χαµηλά επίπεδα επιχειρηµατικών προσδοκιών, τον αρνητικό ρυθµό αύξησης της κερδοφορίας, τον ιστορικά χαµηλό βαθµό χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυνα- µικού και τα αυστηρά κριτήρια για την παροχή δανείων. Το β τρίµηνο του 2009, οι επενδύσεις µειώθηκαν κατά 1,3% σε τριµηνιαία βάση. Η εν λόγω µείωση, ωστόσο, ήταν µικρότερη από τη µείωση που παρατηρήθηκε το α τρίµηνο, όταν οι επενδύσεις υποχώρησαν κατά 5,3%. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, οι επιχειρηµατικές επενδύσεις (κυρίως περιουσιακά στοιχεία για χρήση στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών) θα επηρεαστούν σηµαντικά από την καταναλωτική ζήτηση και το συνολικό κόστος χρηµατοδότησης, αλλά και από παράγοντες που αφορούν συγκεκριµένες επιχειρήσεις, όπως για παράδειγµα τη δανειακή εξάρτηση και την πρόσβαση στη χρηµατοδότηση (είτε άµεσα από την αγορά είτε µε την άντληση κεφαλαίων από τις τράπεζες). Πρώτον, η εγχώρια ζήτηση αναµένεται να σταθεροποιηθεί, αλλά σε σχετικά χαµηλά επίπεδα, και κατά συνέπεια η συµβολή της στις επενδύσεις θα παραµείνει χαµηλή. Ως εκ τούτου, η ασθενής ζήτηση και ο χαµηλός βαθµός χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού πιθανώς θα περιορίσουν την ανάγκη των επιχειρήσεων να επενδύσουν σε περιουσιακά στοιχεία που χρησιµοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία. Η ανάλυση των δαπανών του πραγµατικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ δείχνει ότι η απότοµη πτώση των εξαγωγών ανακόπηκε το β τρίµηνο του Εφόσον όλες οι άλλες παράµετροι παραµείνουν σταθερές, µια άνοδος της παγκόσµιας ζήτησης θα στήριζε τις επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ, δεδοµένου ότι η εξωτερική ζήτηση αποτελείται κυρίως από ζήτηση για αγαθά, για την παραγωγή των οποίων απαιτούνται περισσότερα κεφάλαια. εύτερον, διάφοροι δείκτες του κόστους χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων δείχνουν ότι το κόστος θα µειωθεί στη διάρκεια του 2009 (βλ. Ενότητα 2). Η αναµενόµενη περαιτέρω εξοµάλυνση των χρη- µατοπιστωτικών αγορών ενδεχοµένως θα συµβάλει να διατηρηθεί το κόστος χρηµατοδότησης σε χαµηλά επίπεδα στο άµεσο µέλλον και κατά συνέπεια θα βοηθήσει να µετριαστεί η αναµενόµενη συρρίκνωση των επενδύσεων. Τρίτον, παράγοντες που αφορούν συγκεκριµένες επιχειρήσεις, όπως η δανειακή εξάρτηση και η πρόσβαση στη χρηµατοδότηση έχουν επίσης κρίσιµη σηµασία για τη δυναµική των επενδύσεων. ιάφοροι δείκτες υποδεικνύουν ότι η δανειακή εξάρτηση των µη χρη- µατοπιστωτικών επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ είναι σχετικά υψηλή σύµφωνα µε τα ιστορικά δεδοµένα (βλ. ιάγραµµα 34 στην Ενότητα 2). Επιπλέον, σύµφωνα µε τα στοιχεία που προκύπτουν από τις πιο πρόσφατες έρευνες τραπεζικών χορηγήσεων, παρατηρείται σηµαντική σωρευτική αυστηροποίηση των πιστοδοτικών κριτηρίων για την έγκριση δανείων και ανοικτών πιστώσεων προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις, στο πλαίσιο της υποτονικής ροής των πιστώσεων. Ωστόσο, η πιο πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι το β τρίµηνο του 2009 το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που κατέγραψαν εφαρµογή αυστηρότερων πιστοδοτικών κριτηρίων για την έγκριση δανείων και ανοικτών πιστώσεων προς επιχειρήσεις σε γενικές γραµµές µειώθηκε κατά το ήµισυ από το αντίστοιχο ποσοστό του α τριµήνου (βλ. Πλαίσιο 2 στο τεύχος Αυγούστου 2009 του Μηνιαίου ελτίου). Οι επενδύσεις σε κατασκευές, οι οποίες περιλαµβάνουν κατοικίες και ακίνητα για εµπορική χρήση, αντιπροσωπεύουν το ήµισυ περίπου του συνόλου των επενδύσεων και κατά συνέπεια οι εξελίξεις στον τοµέα των κατασκευών επηρεάζουν σε σηµαντικό βαθµό τις συνολικές επενδύσεις. Εκτός από τους παραπάνω παράγοντες (καταναλωτική ζήτηση, συνολικό κόστος χρηµατοδότησης και παράγοντες που αφορούν συγκεκριµένες επιχειρήσεις), οι επενδύσεις σε κατασκευές καθορίζονται επίσης από την εξέλιξη των τιµών των κατοικιών και των εµπορικών ακινήτων. Όσον αφορά τις µελ- Σεπτέµβριος

81 λοντικές εξελίξεις, ενδεχόµενες περαιτέρω διορθώσεις στις τιµές τόσο των κατοικιών όσο και των εµπορικών ακινήτων, καθώς και η προοπτική της υποτονικής ζήτησης για κατοικίες και εµπορικά ακίνητα πιθανότατα να συγκρατήσουν τις επενδύσεις σε κατασκευές στο άµεσο µέλλον. Εν κατακλείδι, οι συνολικές επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ αναµένεται να παραµείνουν µειωµένες και ενδεχοµένως να εξακολουθήσουν να συρρικνώνονται το β εξάµηνο του 2009, ως αποτέλεσµα του χαµηλού βαθµού χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού, σε συνδυασµό µε τη χαµηλή εξωτερική και εγχώρια ζήτηση και τις υποτονικές προοπτικές για τις αγορές κατοικιών στη ζώνη του ευρώ. ΗΜΟΣΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Μετά από άνοδο 0,7% το α τρίµηνο του 2009, η δηµόσια κατανάλωση αυξήθηκε κατά 0,4% το β τρίµηνο (έναντι του προηγούµενου τριµήνου). Η δηµόσια κατανάλωση πιθανώς θα συνεχίσει να παρέχει κάποια στήριξη στην εγχώρια ζήτηση κατά το β εξάµηνο του 2009, καθώς οι δηµόσιες δαπάνες συνήθως αφορούν την παροχή συλλογικών υπηρεσιών, όπως άµυνα, δικαιοσύνη, υγεία και εκπαίδευση, ενώ τείνει να είναι λιγότερο εκτεθειµένη στις εξελίξεις του οικονοµικού κύκλου σε σχέση µε άλλες συνιστώσες της ζήτησης. Η στήριξη της ζήτησης από τη δηµόσια κατανάλωση ανα- µένεται επίσης να είναι θετική το 2010, αν και σε χαµηλότερα επίπεδα. Ωστόσο, η δηµόσια κατανάλωση δεν αναµένεται να επηρεαστεί από τα τρέχοντα µέτρα στήριξης της οικονοµίας. Την περίοδο , περισσότερο από το ήµισυ της δηµοσιονοµικής ώθησης για την αύξηση του ΑΕΠ εκτιµάται ότι θα προέρχεται από δηµόσιες επενδύσεις, ενώ η πρόσθετη στήριξη θα προέρχεται από µεταβιβάσεις στα νοικοκυριά και µεταβολές στη φορολόγηση της εργασίας. ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ Η πορεία των αποθεµάτων κατά την τρέχουσα περίοδο επιβράδυνσης της οικονοµίας είναι σε γενικές γραµµές συµβατή µε τα ιστορικά δεδοµένα. Γενικά, στην αρχή µιας περιόδου επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας, παρατηρείται ακούσια συσσώρευση αποθεµάτων, καθώς καθυστερεί η προσαρµογή της παραγωγής στη µείωση της ζήτησης. Μετά από αυτή την περίοδο ακολουθεί µια διαδικασία εκποίησής τους, καθώς οι επιχειρήσεις προσπαθούν να περιορίσουν τα αποθέµατά τους, µειώνοντας την παραγωγή πιο δραστικά από ό,τι ενδεχοµένως επιτάσσει η αναµενόµενη υποχώρηση της ζήτησης. Όταν ανακάµπτει η οικονοµία, τα επίπεδα των αποθεµάτων αρχίζουν εκ νέου να αυξάνονται. Λεπτοµέρειες βλ. στο Πλαίσιο µε τίτλο Recent developments in stock building στο τεύχος Μαΐου 2009 του Μηνιαίου ελτίου. Η συµβολή των αποθεµάτων στο ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ ήταν θετική το δεύτερο εξάµηνο του, καθώς οι επιχειρήσεις αύξησαν αρχικά τα αποθέµατά τους. Αυτό οφείλεται ίσως στο γεγονός ότι οι επιχειρήσεις αιφνιδιάστηκαν από την ταχύτητα και την έκταση της υποχώρησης της παγκόσµιας και της εγχώριας ζήτησης. Τα στοιχεία για το α και β τρίµηνο του 2009 δείχνουν ότι η τάση αυτή αντιστράφηκε και τα αποθέµατα είχαν αρνητική συµβολή στο ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, σύµφωνα µε αποσπασµατικά στοιχεία, ο ρυθ- µός εκποίησης των αποθεµάτων θα µειωθεί και ορισµένες επιχειρήσεις ίσως ακόµη και να αρχίσουν να συσσωρεύουν αποθέµατα. Έτσι, τα αποθέµατα πιθανόν να συµβάλουν θετικά στο ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ το δεύτερο εξάµηνο του Το µέγεθος αυτής της συµβολής, ωστόσο, παραµένει αβέβαιο. Εάν η ζήτηση αυξηθεί µε ταχείς ρυθµούς και οι επιχειρήσεις αναθεωρήσουν τις προσδοκίες τους όσον αφορά τις µελλοντικές προοπτικές, ενδεχοµένως να θελήσουν να αντιδράσουν σχετικά γρήγορα. Από την άλλη πλευρά, το υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας σχετικά µε την εγχώρια και την εξωτερική ζήτηση ενδεχοµένως να αναγκάσει τις επιχειρήσεις να είναι σχετικά επιφυλακτικές στην προσαρµογή των αποθεµάτων, µε αποτέλεσµα να µετριαστεί η θετική συµβολή των αποθεµάτων. 80 Σεπτέµβριος 2009

82 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Η ανάλυση των δαπανών του πραγµατικού ΑΕΠ το β τρίµηνο επιβεβαιώνει ότι έχει τερµατιστεί η µεγάλη µείωση των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ που παρατηρήθηκε τα δύο προηγούµενα τρί- µηνα. Οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν κατά 1,1% το β τρίµηνο του 2009, σε σύγκριση µε τη µείωση κατά 7,2% και 8,8% που καταγράφηκε το τελευταίο τρίµηνο του και το α τρί- µηνο του 2009 αντίστοιχα. Οι εισαγωγές σηµείωσαν πτώση κατά 2,8% το β τρίµηνο, µετά από µειώσεις κατά 4,7% και 7,8% τα δύο προηγούµενα τρίµηνα. Έτσι, το β τρίµηνο του 2009, το εµπορικό ισοζύγιο συνέβαλε θετικά στην αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ, για πρώτη φορά µετά από το β τρίµηνο του. Οι δείκτες υποδηλώνουν ολοένα και περισσότερο ότι η παγκόσµια ύφεση φθάνει στο κατώτατο επίπεδό της, µε τη συµβολή ισχυρών µέτρων στήριξης σε παγκόσµιο επίπεδο και τη βελτίωση των συνθηκών χρηµατοδότησης στα σηµαντικότερα τµήµατα της αγοράς (βλ. Ενότητα 1). Κατά την κατάρρευση του παγκοσµίου εµπορίου στα τέλη του και τις αρχές του 2009, η ζήτηση για κεφαλαιακά αγαθά στη ζώνη του ευρώ επηρεάστηκε σηµαντικά. Πιθανόν οι πρόσφατες ενδείξεις βελτίωσης της παγκόσµιας ζήτησης να οδηγήσουν σε µια κάποια ανάκαµψη της ζήτησης για κεφαλαιακά αγαθά, γεγονός που θα στηρίξει τις επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ που εξαρτώνται από τις εξαγωγές. Ωστόσο, καθώς η ανάκαµψη στη ζώνη του ευρώ αναµένεται να εκδηλωθεί µε κάποια χρονική υστέρηση σε σχέση µε την άνοδο της παγκόσµιας οικονοµικής δραστηριότητας, η αύξηση των εισαγωγών αναµένεται να είναι λίγο πιο υποτονική από την αύξηση των εξαγωγών. 4.2 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Από την εξέταση της προστιθέµενης αξίας και των εξελίξεων στη βιοµηχανική παραγωγή, προκύπτει ότι ο τοµέας της βιοµηχανίας εξακολούθησε να συρρικνώνεται το β τρίµηνο του 2009, ενώ ο τρι- µηνιαίος ρυθµός αύξησης της προστιθέµενης αξίας κυµάνθηκε ξανά σε θετικά επίπεδα, µετά από µείωση τα δύο προηγούµενα τρίµηνα. Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας εξακολούθησαν να επιδεινώνονται (βλ. τη σχετική ενότητα παρακάτω). Το ποσοστό ανεργίας στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε σε 9,5% τον Ιούλιο, καταγράφοντας άνοδο 0,1 της εκατοστιαίας µονάδας σε σύγκριση µε τον προηγούµενο µήνα. Το α τρίµηνο του 2009, ο ρυθµός αύξησης της απασχόλησης µειώθηκε κατά 0,9% σε τριµηνιαία βάση. ΤΟ ΠΡΟΪΟΝ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΑ Η παραγωγή στη ζώνη του ευρώ µειώθηκε σηµαντικά το τελευταίο τρίµηνο του και το α τρί- µηνο του 2009 και σταθεροποιήθηκε το β τρίµηνο. Ως εκ τούτου, διευρύνθηκε το πλεονάζον δυνα- µικό στην οικονοµία και υποχώρησαν πολύ γρήγορα οι πιέσεις στο παραγωγικό δυναµικό εντός των επιχειρήσεων. Τον Ιούλιο ο βαθµός χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού στον τοµέα της βιοµηχανίας διαµορφώθηκε σε νέα πρωτοφανή χαµηλά επίπεδα (69,5%), πολύ χαµηλότερα από το µακροχρόνιο µέσο όρο και αρκετά χαµηλότερα από το κατώτατο σηµείο που είχε καταγραφεί κατά την ύφεση της δεκαετίας του 90. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυνα- µικού βρίσκεται σε ιστορικώς χαµηλά επίπεδα σε όλες τις κύριες βιοµηχανικές οµάδες, ιδίως στους τοµείς των ενδιάµεσων και των κεφαλαιακών αγαθών. Σύµφωνα µε τις έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον τοµέα της βιοµηχανίας και των υπηρεσιών, οι επιχειρήσεις αναφέρουν ότι η ανεπαρκής ζήτηση αποτελεί το κατ εξοχήν εµπόδιο για την ανάπτυξη, ενώ η σηµασία των χρη- µατοοικονοµικών περιορισµών εµφανίζεται σχετικά µικρή, αν και πρόσφατα αυξάνεται κάπως (βλ. Πλαίσιο 6). Σεπτέµβριος

83 Πλαίσιο 6 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Εν µέσω της τρέχουσας ύφεσης, το ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ παρουσίασε έντονη µείωση, η οποία άγγιξε το 5% µεταξύ του α τριµήνου του, τότε που έφθασε στο υψηλότερό του επίπεδο, και του β τριµήνου του Η εν λόγω µείωση είναι σχεδόν διπλάσια από αυτή της προηγούµενης µεγάλης ύφεσης του Η δραστηριότητα σε όλους τους τοµείς της οικονοµίας έχει επηρεαστεί σηµαντικά, αλλά, όπως και σε προηγούµενες περιόδους ύφεσης, η βιοµηχανία δέχθηκε το ισχυρότερο πλήγµα. Αν και από την πρώτη πλήρη δηµοσίευση των εθνικών λογαριασµών για το β τρίµηνο του 2009 από τη Eurostat προκύπτει ισχυρή συγκράτηση του ρυθµού υποχώρησης του ΑΕΠ, τα στοιχεία για την προστιθέµενη αξία δείχνουν σηµαντική υποχώρηση της βιοµηχανικής δραστηριότητας το εν λόγω τρίµηνο, που όµως είναι µικρότερη σε σύγκριση µε τα δύο προηγούµενα τρίµηνα. Το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει τον τρόπο µε τον οποίο εξελίχθηκε η χρησιµοποίηση του παραγωγικού δυναµικού στη ζώνη του ευρώ µετά από τη ραγδαία πτώση της δραστηριότητας στο βιοµηχανικό κλάδο. Αντλώντας στοιχεία από έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξετάζει επίσης τους παράγοντες που έχουν περιορίσει την οικονοµική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ το τελευταίο διάστηµα. Χρησιµοποίηση του παραγωγικού δυναµικού στο βιοµηχανικό κλάδο της ζώνης του ευρώ Ο ρυθµός χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού στη ζώνη του ευρώ, ένας δείκτης του βαθµού χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας στο βιοµηχανικό κλάδο, υποχώρησε επανειληµµένα τα τελευταία τρίµηνα, φθάνοντας σε ιστορικά χαµηλά επίπεδα (βλ. ιάγραµµα A). Έχοντας σηµειώσει εξαιρετικά απότοµη πτώση τον Ιανουάριο και τον Απρίλιο του 2009, ακολούθησε µια πιο µέτρια πτωτική πορεία τον Ιούλιο του 2009, συµβαδίζοντας έτσι µε την πρόσφατη επιβράδυνση του ρυθµού κάµψης της βιοµηχανικής δραστηριότητας. Τον Ιούλιο, ο εν λόγω ρυθµός στη ζώνη του ευρώ διαµορφώθηκε στο 69,5%, δηλ. πολύ χαµηλότερα από το µακροπρόθεσµο µέσο όρο του 81,6% από τότε που ξεκίνησε η στατιστική σειρά το 1985 και επίσης πολύ χαµηλότερα από το κατώτατο σηµείο που έφθασε στη διάρκεια της ύφεσης του ιάγραµµα Α Χρησιµοποίηση του παραγωγικού δυναµικού στη βιοµηχανία και ανά κατηγορία βιοµηχανικών αγαθών (ποσοστά % επί του πλήρους παραγωγικού δυναµικού) Η χρησιµοποίηση του παραγωγικού δυναµικού παρουσιάζει σηµαντικές διαφορές ανά κατηγορία βιοµηχανικών αγαθών. Στην κατηγορία των κεφαλαιακών αγαθών, που τον Ιανουάριο του είχε φθάσει στο πιο υψηλό επίπεδο, παρουσίασε την πιο απότοµη πτώση, κατά περισσότερες από 20 ποσοστι- Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. 82 Σεπτέµβριος 2009

84 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας αίες µονάδες, µε αποτέλεσµα να πέσει στο ιστορικά χαµηλό επίπεδο του 67,6% τον Ιούλιο του Σε παρόµοια χαµηλά επίπεδα υποχώρησε και για τα ενδιάµεσα αγαθά, όµως ούτε τα προ της ύφεσης επίπεδα ήταν ιδιαίτερα υψηλά. Στον τοµέα των καταναλωτικών αγαθών άγγιξε επίσης ιστορικά χαµηλό επίπεδο τον Ιούλιο. Ωστόσο, οι συνήθως πιο περιορισµένες κυκλικές διακυµάνσεις στην παραγωγή των εν λόγω αγαθών αντικατοπτρίστηκαν στη µικρότερη αύξηση των περιθωρίων χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού σε αντιδιαστολή προς τους άλλους δύο τοµείς. ιάγραµµα Β Χρησιµοποίηση του παραγωγικού δυναµικού στις βιοµηχανίες βασικών µετάλλων και αυτοκινήτων, ρυµουλκούµενων και ηµιρυµουλκούµενων (ποσοστά % επί του πλήρους παραγωγικού δυναµικού) Αυτή η ελλιπής χρησιµοποίηση των παραγωγικών πόρων είναι ιδιαίτερα έντονη σε ορισµένες βιοµηχανίες που εντάσσονται σε αυτές τις κατηγορίες. Τα µεγαλύτερα περιθώρια χρησιµοποίησης αφορούν τα βασικά µέταλλα, τα αυτοκίνητα, τα ρυµουλκούµενα και τα ηµιρυ- µουλκούµενα οχήµατα (βλ. ιάγραµµα B). Ο Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. βαθµός χρησιµοποίησης µειώθηκε στο 60% περίπου τον Ιούλιο και, παρά τα κίνητρα για την απόσυρση παλαιών οχηµάτων σε πολλές χώρες της ζώνης του ευρώ, υπήρξε µόνο οριακή αύξηση της χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυνα- µικού. Παράγοντες που περιορίζουν τη δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ Οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές παρέχουν πληροφορίες σχετικά µε τους παράγοντες που περιορίζουν την οικονοµική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ. Οι ερωτηθέντες καλούνται να επιλέξουν ανάµεσα στους παρακάτω παράγοντες: ανεπαρκής ζήτηση, έλλειψη εργατικού δυναµικού, έλλειψη υλικών και/ή εξοπλισµού, οικονοµικοί περιορισµοί, άλλοι παράγοντες, και τίποτε από τα παραπάνω (δηλ. όταν τίποτε δεν περιορίζει τη δραστηριότητα). Το ιάγραµµα Γ συνοψίζει το ποσοστό που συγκέντρωσε κάθε παράγοντας στο βιοµηχανικό τοµέα (δηλ. αποκλείεται η κατηγορία τίποτε από τα παραπάνω ). Συνολικά, οι παράγοντες που περιορίζουν τη βιοµηχανική παραγωγή έχουν αυξηθεί σε πρωτοφανή επίπεδα εν µέσω της τρέχουσας κρίσης και έχουν σαφώς υπερβεί τα αντίστοιχα επίπεδα της ύφεσης του Η ανεπαρκής ζήτηση αποτελεί τον παράγοντα µε τη µεγαλύτερη κατά πολύ επίδραση στη µείωση της παραγωγής, ο οποίος µάλιστα ακολούθησε ανοδική πορεία το τρίµηνο έως τον Απρίλιο του 2009, ενώ αυξήθηκε ελαφρά µόνο τους µήνες µέχρι τον Ιούλιο του Αντιθέτως, η επίδραση όλων των υπόλοιπων παραγόντων, συµπεριλαµβανοµένων των οικονο- µικών περιορισµών, φαίνεται πιο µέτρια, τουλάχιστον σε σχετικούς όρους. Κατά την περίοδο έως τον Ιούλιο του 2009, οι οικονοµικοί περιορισµοί ο δεύτερος σηµαντικότερος παράγοντας παρουσίασαν σχετική αύξηση. Αντιθέτως, όπως και κατά τη διάρκεια της ύφεσης του , οι επιπτώσεις της έλλειψης εργατικού δυναµικού, υλικών και/ή εξοπλισµού υποχώρησαν σε πολύ χαµηλά επίπεδα. Σεπτέµβριος

85 ιάγραµµα Γ Περιορισµοί στη βιοµηχανική παραγωγή (ποσοστά %) Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα στοιχεία για τον τοµέα των υπηρεσιών, που είναι διαθέσιµα µόνο από τα µέσα του 2003 και µετά, δείχνουν ότι υπήρξε αύξηση των περιορισµών µετά από την έναρξη της κρίσης (βλ. ιάγραµµα ). Τα συνολικά τους επίπεδα δεν είναι εξαιρετικά, αλλά η ανεπαρκής ζήτηση άγγιξε επίπεδα ρεκόρ και συνιστά τον κατά πολύ µεγαλύτερο περιοριστικό παράγοντα για τις υπηρεσίες, όπως και για τη βιοµηχανική παραγωγή, ακολουθούµενη από τους οικονοµικούς περιορισµούς. Το τρίµηνο έως τον Ιούλιο του 2009, η ανεπαρκής ζήτηση υποχώρησε κάπως, σε σχετικούς όρους, ενώ οι οικονοµικοί περιορισµοί αυξήθηκαν συγκεντρώνοντας µεγαλύτερο ποσοστό στον κλάδο των υπηρεσιών σε σύγκριση µε τη βιοµηχανία, χωρίς να καθίσταται σαφές εάν αυτό ισχύει και σε απόλυτους όρους. Επί του παρόντος, φαίνεται ότι η ανεπάρκεια της ζήτησης είναι πολύ πιο σηµαντικός παράγοντας από τους οικονοµικούς περιορισµούς, τόσο για τις υπηρεσίες όσο και για τη βιοµηχανία. Παρόµοια είναι τα πορίσµατα της έρευνας για τον κατασκευαστικό τοµέα, η οποία περιλαµβάνει έναν επιπλέον περιοριστικό παράγοντα: τις καιρικές συνθήκες. Οι περιορισµοί στην οικοδο- µική δραστηριότητα ανήλθαν σε πολύ υψηλά επίπεδα στις αρχές του 2009, κυρίως λόγω της αυξανόµενης σηµασίας της ανεπαρκούς ζήτησης. Οι δυσµενείς καιρικές συνθήκες στις αρχές του έτους επίσης συνέβαλαν προς αυτή την κατεύθυνση (βλ. ιάγραµµα Ε). Η συνακόλουθη µείωση των συνολικών περιορισµών στην κατασκευαστική δραστηριότητα συνδέεται κυρίως µε τις καιρικές συνθήκες, ενώ η σχετική σηµασία της ανεπαρκούς ζήτησης και των οικονοµικών περιορισµών παρουσιάζει µικρή αύξηση. Συνολικά, η απότοµη ύφεση στη ζώνη του ευρώ οδήγησε σε ραγδαία µείωση του βαθµού χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού στον τοµέα της βιοµηχανίας, ο οποίος τον Ιούλιο άγγιξε ιστορικά χαµηλό επίπεδο κάτω του 70%, ενώ η πτώση σε ορισµένους κλάδους ήταν ακόµη πιο 84 Σεπτέµβριος 2009

86 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας ιάγραµµα Περιορισµοί στον τοµέα των υπηρεσιών (ποσοστά %) ιάγραµµα Ε Περιορισµοί στην οικοδοµική δραστηριότητα (ποσοστά %) Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. απότοµη. Καταδεικνύεται έτσι ο υψηλός βαθµός ευπάθειας ορισµένων τοµέων της οικονοµίας. εν είναι σαφές µε ποιον τρόπο θα αποκατασταθούν τα κανονικά επίπεδα στο µέλλον, δηλ. µέσω υψηλότερης ζήτησης ή µέσω χαµηλότερου παραγωγικού δυναµικού, καθώς το τελευταίο συνεπάγεται χαµηλότερο δυνητικό ΑΕΠ. Όσον αφορά τους παράγοντες που περιορίζουν την οικονοµική δραστηριότητα, η ανεπαρκής ζήτηση αποτελεί το µεγαλύτερο κατά πολύ εµπόδιο για την οικονοµική δραστηριότητα εν µέσω της τρέχουσας ύφεσης σε όλους τους κλάδους της οικονοµίας. Συγκριτικά, οι οικονοµικοί περιορισµοί φαίνονται σχετικά ήσσονος σηµασίας, αν και επιτάθηκαν πρόσφατα. Η εξέταση των εξελίξεων στο πραγµατικό ΑΕΠ το β τρίµηνο του 2009 από τη σκοπιά της προστιθέµενης αξίας φανερώνει ότι υπάρχουν ορισµένες διαφορές ανά τοµέα. Η δραστηριότητα στον τοµέα της βιοµηχανίας (εξαιρουµένων των κατασκευών) σηµείωσε πτώση, για πέµπτο συνεχές τρίµηνο, κατά 2% (βλ. ιάγραµµα 49). Ωστόσο, σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία για τη βιοµηχανική παραγωγή, η εν λόγω πτώση ήταν πολύ µικρότερη από την απότοµη υποχώρηση της δραστηριότητας που καταγράφηκε το τελευταίο τρίµηνο του και το α τρί- µηνο του Σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία ερευνών για τις επιχειρήσεις, επιβεβαιώνεται ότι η υποχώρηση της βιοµηχανικής δραστηριότητας έφθασε σε σηµείο καµπής στις αρχές του 2009 (βλ. ιάγραµµα 50). Ένας από τους κυριότερους δείκτες ερευνών, ο είκτης Υπευθύνων Προµηθειών (PMI) για τον τοµέα της µεταποίησης της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε τον Αύγουστο για έκτο συνεχόµενο µήνα, πλησιάζοντας το θεωρητικό σηµείο µηδενικής µεταβολής 50. Παροµοίως, οι µεταβολές του PMI στον υποδείκτη της παραγωγής (ο οποίος κατ αρχήν θα έπρεπε να συνδέεται πιο στενά µε τη βιο- µηχανική δραστηριότητα από ό,τι ο γενικός σύνθετος δείκτης) υποδηλώνουν επίσης µια πιο αισιό- Σεπτέµβριος

87 ιάγραµµα 49 Συµβολή στην αύξηση της βιοµηχανικής παραγωγής (ρυθµός αύξησης και συµβολή σε εκατοστιαίες µονάδες, µηνιαία στοιχεία, εποχικώς διορθωµένα) ιάγραµµα 50 Βιοµηχανική παραγωγή, επιχειρηµατικές προσδοκίες στη βιοµηχανία και ΡΜΙ (µηνιαία στοιχεία, εποχικώς διορθωµένα) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Τα στοιχεία που παρουσιάζονται υπολογίζονται ως κινητοί µέσοι όροι τριών µηνών έναντι του αντίστοιχου µέσου όρου της προηγούµενης τριµηνίας. Πηγές: Eurostat, Έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Επιχειρήσεις και τους Καταναλωτές, Markit και υπολογισµοί της. Σηµείωση: Όλες οι σειρές αναφέρονται στη µεταποίηση. 1) Τριµηνιαίες εκατοστιαίες µεταβολές. 2) ιαφορές ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων, µεταβολές σε σύγκριση µε την προηγούµενη τριµηνία. 3) είκτης Υπευθύνων Προµηθειών, αποκλίσεις από την τιµή 50. δοξη προοπτική για τον τοµέα της µεταποίησης. Αυτή η εκτίµηση επιβεβαιώνεται από άλλους δείκτες εµπιστοσύνης καθώς και από αποσπασµατικά στοιχεία. Η συµβολή του τοµέα των κατασκευών στο πραγµατικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ ήταν ελαφρώς αρνητική το β τρίµηνο του Από χώρα σε χώρα διακρίνονται σχετικά µεγάλες αποκλίσεις στην προστιθέµενη αξία του τοµέα των κατασκευών. Οι πιο σηµαντικές µειώσεις παρατηρήθηκαν σε χώρες όπου η βαρύτητα του εν λόγω τοµέα για τη διαµόρφωση του ΑΕΠ είχε αυξηθεί σηµαντικά πριν από τη χρηµατοπιστωτική αναταραχή. Ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης της παραγωγής στον τοµέα των υπηρεσιών, ο οποίος κυµαινόταν σε θετικά επίπεδα από την έναρξη της αναταραχής στα µέσα του, έγινε αρνητικός το δ τρί- µηνο του και η µείωση επιταχύνθηκε το α τρίµηνο του Το β τρίµηνο, ο τριµηνιαίος ρυθ- µός αύξησης της προστιθέµενης αξίας επανήλθε σε θετικά επίπεδα, καθώς αυξήθηκε κατά 0,3%. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, οι βραχυχρόνιες προοπτικές της οικονοµικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ παραµένουν δυσµενείς. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού στις επιχειρήσεις του τοµέα της µεταποίησης διαµορφώθηκε στα χαµηλότερα επίπεδα από την έναρξη της έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ άλλοι δείκτες επίσης υποδηλώνουν κλιµάκωση των πιέσεων στο παραγωγικό δυναµικό. 86 Σεπτέµβριος 2009

88 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας Πίνακας 8 Αύξηση της απασχόλησης (εκατοστιαίες µεταβολές έναντι της προηγούµενης περιόδου, εποχικώς διορθωµένες) οικονοµίας εκ της οποίας: Γεωργία και αλιεία Βιοµηχανία Πλην κατασκευών Κατασκευές Υπηρεσίες Εµπόριο και µεταφορές Χρηµατοοικονοµικά και επιχειρηµατική δραστηριότητα ηµόσια διοίκηση 1) Ετήσιοι ρυθµοί α τρ. Τριµηνιαίοι ρυθµοί γ τρ. δ τρ. α τρ ,8 0,8 0,4 0,1-0,2-0,4-0,9-1,4-1,5 0,7-1,4-0,6 0,3-1,0 1,4-0,9 0,1-0,5-0,8-1,4-1,7 0,3-0,2 0,3-0,2-0,4-1,0-1,4 4,0-2,4-0,4-1,2-1,5-2,2-2,6 2,1 1,5 0,5 0,3 0,1 0,0-0,6 1,9 1,3 0,7 0,1 0,0-0,4-1,0 4,0 2,5 1,2 0,2 0,1-0,6-1,0 1,3 1,2 0,0 0,6 0,1 0,6 0,0 Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. 1) Περιλαµβάνει επίσης εκπαίδευση, υγεία και άλλες υπηρεσίες. ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Από τα µέσα της δεκαετίας του 90 η αύξηση της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ κατά κανόνα επηρεάζεται µε χρονική υστέρηση από τις διακυµάνσεις του επιχειρηµατικού κύκλου. Ο βαθµός υστέρησης διαφέρει µεταξύ των επιµέρους τοµέων. Στον τοµέα των κατασκευών, όπου απασχολούνται πολλοί εργαζόµενοι σε προσωρινή βάση, ο ρυθµός της απασχόλησης άρχισε να µειώνεται νωρίτερα κατά την περίοδο της τρέχουσας επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας από ό,τι στους τοµείς της βιοµηχανίας, των υπηρεσιών και του δηµοσίου τοµέα, όπου η προσαρµογή του αριθµού των εργαζοµένων προς τα κάτω συνήθως είναι πιο δύσκολη (βλ. Πίνακα 8). ιάγραµµα 51 Αύξηση της απασχόλησης και προσδοκίες για την απασχόληση (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, διαφορές ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) Πηγές: Eurostat και Έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Επιχειρήσεις και τους Καταναλωτές. Σηµείωση: Οι διαφορές ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων είναι διορθωµένες ως προς το µέσο όρο. Σεπτέµβριος

89 Ένας τρόπος να εξοικονοµήσουν οι επιχειρήσεις εργασία, προκειµένου να προσαρµοστούν στην υποχώρηση της ζήτησης, είναι να µειώσουν τις ώρες εργασίας. Πράγµατι, στη διάρκεια της κρίσης, πολλές χώρες της ζώνης του ευρώ έχουν εφαρµόσει ειδικά προγράµµατα για τις ώρες εργασίας. Μέσω αυτών των προγραµµάτων έχουν µειωθεί οι ώρες εργασίας µε διάφορους τρόπους, π.χ. µε αλλαγές στις συµφωνίες για ευέλικτα ωράρια εργασίας, γενικές µειώσεις των υπερωριών και ειδικά προγράµµατα εξοικονόµησης θέσεων απασχόλησης. Σε ορισµένες χώρες, τα εν λόγω προγράµµατα εφαρµόζονται υπό τη µορφή µειωµένων εβδοµάδων εργασίας ή ακόµη και προσωρινών περιόδων ανεργίας, κατά τις οποίες οι εργαζόµενοι συµµετέχουν εκ περιτροπής στην παραγωγική διαδικασία. Στο Πλαίσιο 7 φαίνεται ότι η οικονοµική ύφεση δεν επηρέασε εξίσου και τα δύο φύλα, όλες τις ηλιακές οµάδες και όλες τις µορφές απασχόλησης. Συγκεκριµένα, οι άνδρες εργαζόµενοι, οι εργαζόµενοι ηλικίας 15 έως 24 ετών, οι εργαζόµενοι µε λίγες δεξιότητες και αυτοί που απασχολούνται µε συµβάσεις προσωρινής απασχόλησης φαίνεται πως είναι πιο εκτεθειµένοι στον κίνδυνο απώλειας θέσεων απασχόλησης κατά τη διάρκεια της οικονοµικής επιβράδυνσης. Πλαίσιο 7 Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΑΤΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η τρέχουσα κάµψη έχει προκαλέσει σηµαντική επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας της ζώνης του ευρώ. Στο παρόν πλαίσιο εξετάζονται λεπτοµερέστερα οι πιο πρόσφατες εξελίξεις της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ ανά χώρα και τοµέα, καθώς και για διάφορες οµάδες εργαζοµένων. Σύµφωνα µε τα εθνικολογιστικά στοιχεία, ο ρυθµός αύξησης της συνολικής απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ επιβραδύνθηκε στη διάρκεια του, σηµειώνοντας πτώση από 1,8% το σε 0,9%, και το α τρίµηνο του 2009 µειώθηκε περαιτέρω, φθάνοντας το -1,3% σε δωδεκάµηνη βάση. Η επιδείνωση αυτή οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στις εξελίξεις στην Ισπανία (βλ. ιάγραµµα Α). Μέχρι σήµερα, η σοβαρή οικονοµική κάµψη έχει πλήξει κυρίως την απασχόληση στον τοµέα των κατασκευών και, σε µικρότερο βαθµό, στον τοµέα της µεταποίησης (στους οποίους σηµειώθηκε, αντίστοιχα, µείωση της απασχόλησης της τάξεως του -7,3% και του -3% σε δωδεκάµηνη βάση το α τρίµηνο του 2009). Η συνολική απασχόληση στον τοµέα των υπηρεσιών της αγοράς άρχισε να συρρικνώνεται µόλις το α τρίµηνο του Όσον αφορά τη συµβολή των επιµέρους τοµέων στο ρυθµό αύξησης της συνολικής απασχόλησης, οι τοµείς των κατασκευών και της µεταποίησης µαζί ευθύνονται για το 80% της συνολικής µείωσης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ το α τρίµηνο του 2009, ενώ η συµβολή του τοµέα των υπηρεσιών στη συνολική απασχόληση υποχώρησε έντονα τα τελευταία τρίµηνα (βλ. ιάγραµµα Β). Η πιο πρόσφατη προσαρµογή της απασχόλησης παρουσιάζει άνιση κατανοµή µεταξύ διαφόρων τµηµάτων του εργατικού δυναµικού. Τα διαγράµµατα Γ-ΣΤ παρουσιάζουν την εξέλιξη του ρυθ- µού αύξησης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ ανάλογα µε το φύλο, την ηλικιακή οµάδα, το επίπεδο δεξιοτήτων και το είδος της σύµβασης απασχόλησης, µε βάση τα στοιχεία της έρευνας εργατικού δυναµικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 1 Σύµφωνα µε αυτά τα στοιχεία, οι οµάδες εργαζοµένων που φαίνεται ότι επλήγησαν σφοδρότερα από την επιδείνωση της απασχόλησης τα τελευταία τρίµηνα είναι οι άνδρες εργαζόµενοι ( ιάγραµµα Γ), οι µισθωτοί ηλικίας 15 έως 24 ετών ( ιάγραµµα ), οι εργαζόµενοι µε λίγες 1 Επί του παρόντος δεν υπάρχουν στοιχεία για το Λουξεµβούργο για το α τρίµηνο του Σεπτέµβριος 2009

90 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας ιάγραµµα Α Συνολικός ρυθµός αύξησης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ και συµβολή επιµέρους χωρών (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή ανά τρίµηνο σε εκατοστιαίες µονάδες) ιάγραµµα Β Συνολικός ρυθµός αύξησης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ και συµβολή επιµέρους τοµέων (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή ανά τρίµηνο σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµείωση: Οι ράβδοι απεικονίζουν τη συµβολή κάθε χώρας ή οµάδας χωρών. Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµείωση: Οι ράβδοι απεικονίζουν τη συµβολή κάθε χώρας ή οµάδας χωρών. δεξιότητες ( ιάγραµµα Ε) και οι εργαζόµενοι µε προσωρινές συµβάσεις ( ιάγραµµα ΣΤ). Η µείωση της προσωρινής απασχόλησης ήταν ιδιαίτερα έντονη (-0,8% το, ενώ ακολούθησε µείωση -8,7% σε δωδεκάµηνη βάση το α τρίµηνο του 2009). Το ότι οι επιπτώσεις για τους νέους και τους άνδρες εργαζοµένους ήταν σηµαντικότερες προκύπτει και από τα πρόσφατα στοιχεία σχετικά µε τα ποσοστά ανεργίας. Από το α τρίµηνο του µέχρι το α τρίµηνο του 2009, η ανεργία των ανδρών αυξήθηκε κατά 2 εκατοστιαίες µονάδες (φθάνοντας το 8,5%), ενώ η ανεργία των γυναικών αυξήθηκε κατά µία εκατοστιαία µονάδα (φθάνοντας το 9,2%) και η ανεργία των εργαζοµένων της νεότερης ηλικιακής οµάδας σηµείωσε αύξηση κατά 3,9 εκατοστιαίες µονάδες (στο 18,5% το α τρίµηνο του 2009), έναντι αύξησης κατά 1,3 εκατοστιαίες µονάδες (στο 7,7%) για τους εργαζοµένους ηλικίας 25 ετών και άνω. Οι εξελίξεις στην Ισπανία αποτέλεσαν τη βασική αιτία επιδείνωσης των επιδόσεων της αγοράς εργασίας στη ζώνη του ευρώ στο εσωτερικό κάθε κατηγορίας, ιδίως στην περίπτωση των ανδρών και της προσωρινής απασχόλησης, καθότι στη χώρα αυτή αποδίδεται το 57% και το 60% αντίστοιχα της µείωσης της απασχόλησης στα εν λόγω τµήµατα της αγοράς εργασίας. Οι διαφορετικές εξελίξεις για τους άνδρες και τις γυναίκες µπορεί να συνδέονται µε την αλληλεπίδραση δύο παραγόντων. Παρόλο που υπάρχουν στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι στους επι- µέρους κλάδους η απασχόληση των γυναικών χαρακτηρίζεται από µεγαλύτερη κυκλικότητα συγκριτικά µε την απασχόληση των ανδρών, 2 φαίνεται ότι ο παράγοντας αυτός αντισταθµίστηκε ενδεχοµένως από το γεγονός ότι µεγάλο ποσοστό των ανδρών εργάζεται σε τοµείς που επλήγησαν σφοδρότερα από την οικονοµική κάµψη, όπως των κατασκευών και της µεταποίησης. Σύµφωνα µε την 2 Βλ., για παράδειγµα, Shin, D. (2000), Gender and Industry Differences in Employment Cyclicality: Evidence over the Postwar Period, Economic Inquiry, Vol. 38, No. 4, Σεπτέµβριος

91 ιάγραµµα Γ Ρυθµός αύξησης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ κατά φύλο (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή ανά τρίµηνο σε εκατοστιαίες µονάδες) ιάγραµµα Ρυθµός αύξησης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ κατά ηλικιακή οµάδα (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή ανά τρίµηνο σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµείωση: Οι ράβδοι απεικονίζουν τη συµβολή κάθε χώρας ή οµάδας χωρών. Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Οι ράβδοι απεικονίζουν τη συµβολή κάθε χώρας ή οµάδας χωρών. Ο αριθµός 1 αντιστοιχεί στους εργαζοµένους ηλικίας ετών, ο αριθµός 2 στους εργαζοµένους ηλικίας ετών και ο αριθµός 3 στους εργαζοµένους ηλικίας ετών. έρευνα εργατικού δυναµικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη ζώνη του ευρώ την περίοδο κατά µέσον όρο το 71,5% των γυναικών εργαζόταν στον τοµέα των υπηρεσιών (εξαιρουµένης της δηµόσιας διοίκησης), ενώ µόλις το 12,2% εργαζόταν στη βιοµηχανία και τις κατασκευές. 3 Συγκριτικά, τα αντίστοιχα ποσοστά για τους άνδρες εργαζοµένους ήταν 49,1% και 34,3%. Το άλλο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό αυτών των στοιχείων είναι η σχετική επιδείνωση των προοπτικών απασχόλησης των νεότερων εργαζοµένων (ηλικίας ετών) σε σύγκριση µε τους γηραιότερους (55-64), καθώς η απασχόληση των νεότερων εργαζοµένων σηµείωσε ιδιαίτερα έντονη πτώση που έφθασε το -6,9% σε βάση δωδεκαµήνου το α τρίµηνο του Οι σχετικά θετικές εξελίξεις για τους γηραιότερους εργαζοµένους (ο ρυθµός αύξησης της απασχόλησης της εν λόγω κατηγορίας εργαζοµένων ανήλθε σε 4,2% µεταξύ του α τριµήνου του και του α τριµήνου του 2009) ενδέχεται να οφείλονται σε µεταρρυθµίσεις της αγοράς εργασίας τα τελευταία χρόνια, µε βάση τις οποίες θεσπίστηκαν αυστηρότεροι κανόνες για την πρόωρη συνταξιοδότηση και ενθαρρύνθηκε η παραµονή των γηραιότερων εργαζοµένων στην αγορά εργασίας. Το γεγονός ότι η µείωση της απασχόλησης είχε µέχρι σήµερα περιορισµένες επιπτώσεις στους εργαζοµένους µε µόνιµες θέσεις εργασίας αντικατοπτρίζει, σε κάποιο βαθµό, το υψηλό επίπεδο προστασίας της απασχόλησης που επικρατεί σε ορισµένες χώρες, παράγοντας που αναµένεται να εµποδίσει την αύξηση των µόνιµων θέσεων εργασίας κατά την περίοδο ανάκαµψης. Ένας ακόµη παράγοντας µπορεί να είναι τα µέτρα που έλαβαν οι κυβερνήσεις αρκετών χωρών της ζώνης του ευρώ για την επιδότηση της απασχόλησης µέσω προγραµµάτων βραχυπρόθεσµης εργασίας. Όπως σηµειώνεται στο πλαίσιο µε τίτλο Προσαρµογές της αγοράς εργασίας κατά την τρέ- 3 Κατά την περίοδο αυτή οι άνδρες αντιπροσώπευαν το 77,5% και το 92,4% του συνόλου των εργαζοµένων στη βιοµηχανία και τις κατασκευές, αντίστοιχα. 90 Σεπτέµβριος 2009

92 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας ιάγραµµα Ε Ρυθµός αύξησης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ ανάλογα µε το µορφωτικό επίπεδο (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή ανά τρίµηνο σε εκατοστιαίες µονάδες) ιάγραµµα ΣΤ Ρυθµός αύξησης της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ ανάλογα µε το είδος της σύµβασης απασχόλησης (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, συµβολή ανά τρίµηνο σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Οι ράβδοι απεικονίζουν τη συµβολή κάθε χώρας ή οµάδας χωρών. Οι αριθµοί 1, 2 και 3 αντιστοιχούν σε χαµηλό, µεσαίο και υψηλό µορφωτικό επίπεδο αντίστοιχα. Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Σηµειώσεις: Οι ράβδοι απεικονίζουν τη συµβολή κάθε χώρας ή οµάδας χωρών. Ο αριθµός 1 δηλώνει θέσεις προσωρινής απασχόλησης και ο αριθµός 2 θέσεις µόνιµης απασχόλησης. χουσα περίοδο επιβράδυνσης της οικονοµικής δραστηριότητας στο τεύχος Ιουνίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου, τα προγράµµατα αυτού του είδους συµβάλλουν στην προστασία τµήµατος του ανθρώπινου κεφαλαίου σε µια εταιρία όταν η επιβράδυνση της οικονοµικής δραστηριότητας είναι βραχεία. Ωστόσο, αν εφαρµοστούν για µεγαλύτερες περιόδους, αυτά τα προγράµµατα µπορεί να εµποδίσουν τις απαραίτητες διαρθρωτικές προσαρµογές. Ταυτόχρονα, οι πολύ έντονες αρνητικές επιπτώσεις της κάµψης σε ορισµένες κατηγορίες, όπως οι εργαζόµενοι µε λίγες δεξιότητες και οι εργαζόµενοι µε προσωρινές συµβάσεις εργασίας (συχνά νέοι άνθρωποι), είναι ένα θέµα που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Όσο περισσότερο χρόνο τα άτοµα αυτής της κατηγορίας παραµένουν χωρίς εργασία, τόσο περισσότερο κινδυνεύουν να απαξιωθούν οι δεξιότητές τους και γενικότερα να µειωθεί η απασχολησιµότητά τους, γεγονός που τα δυσκολεύει να βρουν δουλειά στο µέλλον. Για αυτό το λόγο, στην παρούσα συγκυρία έχει καίρια σηµασία να µειωθεί ο κίνδυνος κοινωνικού αποκλεισµού και να στηριχθεί η παραµονή αυτών των πιο ευάλωτων οµάδων στην αγορά εργασίας. Οι προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να περιλαµβάνουν αποτελεσµατικές ενεργητικές πολιτικές στην αγορά εργασίας και µέτρα για την προώθηση της διά βίου εκπαίδευσης µε σκοπό τη διευκόλυνση της επανένταξης των εργαζοµένων αυτών στην αγορά εργασίας. Τα διάφορα προγράµµατα για τη µείωση των ωρών εργασίας έχουν βοηθήσει να αποτραπεί µια µεγάλη πτώση των ποσοστών απασχόλησης. Εν τούτοις, το α τρίµηνο του 2009, ο τριµηνιαίος ρυθ- µός αύξησης της απασχόλησης υποχώρησε κατά 0,9%, ποσοστό υψηλότερο από τη µείωση κατά 0,4% που σηµειώθηκε το τελευταίο τρίµηνο του (βλ. Πίνακα 8). Η παραγωγικότητα ανά εργαζόµενο µειώθηκε σηµαντικά, αντικατοπτρίζοντας την εκτεταµένη εξοικονόµηση εργασίας στον τοµέα της βιοµηχανίας και την έντονη επιβράδυνση της οικονοµικής δραστηριότητας (βλ. ιάγραµµα 52). Σεπτέµβριος

93 ιάγραµµα 52 Παραγωγικότητα της εργασίας ιάγραµµα 53 Ανεργία (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) (µηνιαία στοιχεία, εποχικώς διορθωµένα) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. Πηγή: Eurostat. Τα τελευταία δεδοµένα για την ανεργία συνάδουν µε τη µείωση της απασχόλησης. Το ποσοστό ανεργίας στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε σε 9,5% τον Ιούλιο, κατά 0,1 της εκατοστιαίας µονάδας σε σχέση µε τον προηγούµενο µήνα (βλ. ιάγραµµα 53). Η ανεργία παρέµεινε σε γενικές γραµ- µές αµετάβλητη σε αρκετές χώρες, αλλά συνεχίζει να αυξάνεται σηµαντικά σε άλλες, ιδιαίτερα στην Ισπανία και τη Γαλλία. Όσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις, µετά από την έντονη επιβράδυνση της παραγωγής στα τέλη του και τις αρχές του 2009 και το πολύ χαµηλό επίπεδο χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού, οι επιχειρήσεις ενδεχοµένως να µην είναι σε θέση πλέον να εξοικονοµήσουν εργασία. Ως εκ τούτου, εκτιµάται ότι τους ερχόµενους µήνες θα σηµειωθούν περαιτέρω αυξήσεις στα ποσοστά ανεργίας της ζώνης του ευρώ. 4.3 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Μετά τον έντονα αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης που παρατηρήθηκε στις αρχές του έτους, η οικονο- µική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ σύµφωνα µε τις αρχικές εκτιµήσεις της Eurostat µειώθηκε ελαφρά το β τρίµηνο του 2009, κατά 0,1% σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο. Οι δείκτες ερευνών για το γ τρίµηνο του 2009 στηρίζουν την άποψη ότι η οικονοµία της ζώνης του ευρώ σταθεροποιήθηκε περαιτέρω. Στο εγγύς µέλλον η ζώνη του ευρώ αναµένεται να συνεχίσει να ωφελείται από την ανάκαµψη των εξαγωγών, τα σηµαντικά µακροοικονοµικά µέτρα στήριξης που εφαρµόζονται ήδη και τα µέτρα που έχουν ληφθεί µέχρι στιγµής για την αποκατάσταση της λειτουργίας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Επιπλέον, ο κύκλος των αποθεµάτων αναµένεται να συµβάλει θετικά. Ωστόσο, η αβεβαιότητα παραµένει σε υψηλά επίπεδα και η επίµονη µεταβλητότητα των εισερχόµενων πληροφοριών καθιστά αναγκαία µια προσεκτική ερµηνεία των διαθέσιµων στοιχείων. Συνολικά, η ανάκαµψη αναµένεται να είναι ανοµοιογενής, δεδοµένου του προ- 92 Σεπτέµβριος 2009

94 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας σωρινού χαρακτήρα ορισµένων παραγόντων στήριξης και της εν εξελίξει διόρθωσης του ισολογισµού στο χρηµατοπιστωτικό και µη χρηµατοπιστωτικό τοµέα της οικονοµίας, τόσο εντός όσο και εκτός της ζώνης του ευρώ. Η εν λόγω εκτίµηση είναι γενικά συµβατή µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της του Σεπτεµβρίου του 2009 για τη ζώνη του ευρώ. Σύµφωνα µε τις εν λόγω προβολές, ο µέσος ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ θα διαµορφωθεί µεταξύ -4,4% και -3,8% το 2009 και µεταξύ -0,5% και +0,9% το Περισσότερες λεπτοµέρειες βλ. στο Πλαίσιο 8. Οι κίνδυνοι για αυτές τις προοπτικές είναι σε γενικές γραµµές εξίσου ανοδικοί και καθοδικοί. Από την ανοδική πλευρά, τα εκτενή µακροοικονοµικά µέτρα στήριξης της οικονοµίας και τα λοιπά µέτρα πολιτικής που έχουν ληφθεί ενδεχοµένως να ασκήσουν εντονότερες επιδράσεις από ό,τι αναµενόταν. Η εµπιστοσύνη πιθανόν επίσης να βελτιωθεί µε ταχύτερο ρυθµό, η επιδείνωση της αγοράς εργασίας να είναι λιγότερο έντονη από ό,τι αναµένεται επί του παρόντος και η εξωτερική ζήτηση µπορεί να αποδειχθεί ισχυρότερη από ό,τι εκτιµάται. Από την καθοδική πλευρά, εξακολουθεί να υπάρχει ανησυχία σχετικά µε µια πιο έντονη ή πιο παρατεταµένη αρνητική αλληλεπίδραση µεταξύ της πραγµατικής οικονοµίας και των συγκρατηµένων χρηµατοπιστωτικών αγορών, µε τις νέες αυξήσεις των τιµών του πετρελαίου και άλλων βασικών εµπορευµάτων, την εντατικοποίηση των πιέσεων προστατευτισµού και τη µη οµαλή διόρθωση των παγκόσµιων ανισορροπιών. Παράλληλα, η αβεβαιότητα όσον αφορά τις εν λόγω προβλέψεις παραµένει εντονότερη από ό,τι συνήθως. Πλαίσιο 8 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΝΩΝ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Οι εµπειρογνώµονες της κατάρτισαν προβολές για τις µακροοικονοµικές εξελίξεις στη ζώνη του ευρώ, µε βάση τα στοιχεία που ήταν διαθέσιµα έως τις 21 Αυγούστου Αντανακλώντας τις προοπτικές για βραδεία ανάκαµψη παγκοσµίως, ο µέσος ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγ- µατικού ΑΕΠ θα είναι, σύµφωνα µε τις προβολές, αρνητικός το 2009 µεταξύ -4,4% και -3,8% και στη συνέχεια θα διαµορφωθεί µεταξύ -0,5% και +0,9% το Ο µεγάλος βαθµός χαλάρωσης της οικονοµικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ σύµφωνα µε τις τρέχουσες υποθέσεις αναµένεται να συγκρατήσει τις πληθωριστικές πιέσεις. Ο µέσος ρυθµός αύξησης του συνολικού Εν ΤΚ θα διαµορφωθεί, βάσει των προβολών, µεταξύ 0,2% και 0,6% το 2009 και στη συνέχεια θα ανέλθει µεταξύ 0,8% και 1,6% το Τεχνικές υποθέσεις όσον αφορά τα επιτόκια, τις συναλλαγµατικές ισοτιµίες, τις τιµές των βασικών εµπορευµάτων και τις δηµοσιονοµικές πολιτικές Οι τεχνικές υποθέσεις που αφορούν τα επιτόκια, καθώς και τις τιµές της ενέργειας και των µη ενεργειακών βασικών εµπορευµάτων, βασίζονται στις προσδοκίες της αγοράς σύµφωνα µε στοι- 1 Οι µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων της συµπληρώνουν τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος οι οποίες καταρτίζονται δύο φορές ετησίως από κοινού από εµπειρογνώµονες της και των εθνικών κεντρικών τραπεζών της ζώνης του ευρώ. Οι τεχνικές που χρησιµοποιούνται είναι συµβατές µε εκείνες που χρησιµοποιούνται στις προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος, όπως περιγράφονται στο έντυπο "A guide to Eurosystem staff macroeconomic projection exercises",, Ιούνιος 2001, το οποίο διατίθεται στο δικτυακό τόπο της. Προκειµένου να εκφραστεί η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τις προβολές, τα αποτελέσµατα για κάθε µεταβλητή παρουσιάζονται υπό τη µορφή διαστηµάτων. Τα διαστήµατα για κάθε µεταβλητή και κάθε χρονικό ορίζοντα προβολής αντιστοιχούν σε διάστηµα εµπιστοσύνης 75% βάσει υποδείγµατος. Η µέθοδος που χρησι- µοποιείται περιγράφεται στη δηµοσίευση µε τίτλο "New procedure for constructing ECB staff projection ranges",, Σεπτέµβριος, η οποία διατίθεται στο δικτυακό τόπο της. Λόγω των υφιστάµενων ασυνήθιστων οικονοµικών και χρηµατοοικονοµικών περιστάσεων, στην παρούσα συγκυρία η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τις προβολές είναι µεγαλύτερη από ό,τι συνήθως. Σεπτέµβριος

95 Πίνακας A Μακροοικονοµικές προβολές για τη ζώνη του ευρώ 1), 2) (µέσες ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) Εν ΤΚ 3,3 0,2 0,6 0,8 1,6 Πραγµατικό ΑΕΠ 0,6-4,4-3,8-0,5 0,9 Ιδιωτική κατανάλωση 0,3-1,3-0,5-0,8 0,6 ηµόσια κατανάλωση 1,9 1,4 2,0 1,0 1,8 Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου -0,2-12,1-9,9-5,2-1,2 Εξαγωγές (αγαθά και υπηρεσίες) 0,9-16,2-13,6-0,6 2,4 Εισαγωγές (αγαθά και υπηρεσίες) 1,0-13,6-11,0-2,3 2,1 1) Οι προβολές για το πραγµατικό ΑΕΠ και τις συνιστώσες του αναφέρονται σε στοιχεία διορθωµένα ως προς τον αριθµό των εργάσι- µων ηµερών. Οι προβολές για τις εξαγωγές και τις εισαγωγές περιλαµβάνουν το εµπόριο εντός της ζώνης του ευρώ. 2) Τα στοιχεία περιλαµβάνουν τη Σλοβακία από το, εξαιρουµένου του Εν ΤΚ, στον οποίο η Σλοβακία περιλαµβάνεται από το Οι µέσες ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές για το 2009 βασίζονται στη σύνθεση της ζώνης του ευρώ που περιλαµβάνει τη Σλοβακία ήδη από το. χεία έως και τις 14 Αυγούστου Η υπόθεση που αφορά τα βραχυπρόθεσµα επιτόκια έχει καθαρά τεχνικό χαρακτήρα. Τα βραχυπρόθεσµα επιτόκια µετρούνται βάσει του EURIBOR τριών µηνών, ενώ οι προσδοκίες της αγοράς εξάγονται από τα επιτόκια των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης. Σύµφωνα µε τη µεθοδολογία, το µέσο επίπεδο των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων συνολικά εκτιµάται σε 1,3% για το 2009 και 1,6% για το Οι προσδοκίες της αγοράς για τις ονοµαστικές αποδόσεις των 10ετών οµολόγων του ηµοσίου στη ζώνη του ευρώ υποδηλώνουν µέσο επίπεδο 4,1% για το 2009 και 4,3% για το Το βασικό σενάριο των προβολών λαµβάνει υπόψη του ότι πρόσφατα παρουσιάστηκαν ενδείξεις βελτίωσης των χρηµατοπιστωτικών συνθηκών και διατυπώνει την υπόθεση ότι στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής θα µειωθούν περαιτέρω οι διαφορές των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων χορηγήσεων των τραπεζών σε σχέση µε το EURIBOR τριών µηνών. Κατά παρόµοιο τρόπο, διατυπώνεται η υπόθεση ότι οι συνθήκες προσφοράς πιστώσεων θα γίνουν σταδιακά πιο χαλαρές στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα. Όσον αφορά τα βασικά εµπορεύµατα, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις για τις µελλοντικές εξελίξεις των τιµών που προκύπτουν από τις τιµές των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης τις δύο τελευταίες εβδοµάδες έως τις 14 Αυγούστου 2009, οι τιµές του πετρελαίου ανά βαρέλι αναµένεται, βάσει των υποθέσεων, να διαµορφωθούν κατά µέσο όρο στα 62,4 δολάρια ΗΠΑ το 2009 και στα 78,8 δολάρια ΗΠΑ το Οι τιµές των µη ενεργειακών βασικών εµπορευµάτων σε δολάρια ΗΠΑ θα µειωθούν σηµαντικά, βάσει των υποθέσεων, κατά 21,4% το 2009, αλλά θα αυξηθούν κατά 17,1% το Οι τεχνικές υποθέσεις για τις διµερείς συναλλαγµατικές ισοτιµίες παραµένουν αµετάβλητες στο χρονικό ορίζοντα προβολής, στα µέσα επίπεδα που επικρατούσαν το διάστηµα δύο εβδο- µάδων που έληξε στις 14 Αυγούστου Αυτό συνεπάγεται ότι η συναλλαγµατική ισοτιµία ευρώ/δολαρίου ΗΠΑ θα διαµορφωθεί σε 1,38 το 2009 και σε 1,43 το 2010 και ότι η σταθµισµένη συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ θα ανατιµηθεί κατά 0,1% το 2009 και κατά 0,6% επιπλέον το Οι υποθέσεις για τη δηµοσιονοµική πολιτική βασίζονται στα εθνικά σχέδια προϋπολογισµών σε κάθε χώρα της ζώνης του ευρώ, τα οποία ήταν διαθέσιµα στις 14 Αυγούστου Περι Οι υποθέσεις για τις τιµές του πετρελαίου και των τροφίµων βασίζονται στις τιµές των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης έως το τέλος του χρονικού ορίζοντα. Όσον αφορά τα λοιπά βασικά εµπορεύµατα, οι τιµές τους θα ακολουθήσουν, βάσει των υποθέσεων, τα συµβόλαια µελλοντικής εκπλήρωσης έως το γ τρίµηνο του 2010 και στη συνέχεια θα εξελιχθούν σύµφωνα µε την παγκόσµια οικονο- µική δραστηριότητα. 94 Σεπτέµβριος 2009

96 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας λαµβάνουν όλα τα µέτρα πολιτικής που έχουν ήδη εγκριθεί από τα εθνικά κοινοβούλια ή έχουν προσδιοριστεί λεπτοµερώς από τις κυβερνήσεις και πιθανότατα θα εγκριθούν νοµοθετικά. Υποθέσεις όσον αφορά το διεθνές περιβάλλον Οι προοπτικές για την παγκόσµια οικονοµία συνεχίζουν να επηρεάζονται από τις επιπτώσεις της χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Ωστόσο, µετά την πρωτοφανή συντονισµένη καθίζηση του παγκόσµιου εµπορίου στο τέλος του και στις αρχές του 2009, ο ρυθµός παγκόσµιας ανάπτυξης εκτιµάται ότι έγινε θετικός το β τρίµηνο του 2009 και αναµένεται να ενισχυθεί βραδέως. Ωστόσο, λόγω της ευρύτατης ανάγκης αναδιάρθρωσης των ισολογισµών, η παγκόσµια ανάπτυξη ανα- µένεται, βάσει των προβολών, να παραµείνει υποτονική στο χρονικό ορίζοντα προβολής. Συνολικά, το παγκόσµιο πραγµατικό ΑΕΠ εκτός της ζώνης του ευρώ αναµένεται να µειωθεί κατά 1,2% κατά µέσο όρο το 2009, αλλά να αυξηθεί κατά 2,7% το Αντανακλώντας τη σηµαντική διόρθωση του παγκόσµιου εµπορίου, η εξωτερική ζήτηση για εξαγωγές της ζώνης του ευρώ ανα- µένεται να σηµειώσει πτώση κατά 13,0% το 2009 και να ανακάµψει κατά 1,7% το Προβολές για την αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ Ο ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ είναι αρνητικός στη ζώνη του ευρώ από το δεύτερο τρίµηνο του και εξής. Μετά την έντονη συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας στο τέλος του και στις αρχές του 2009, το δεύτερο τρίµηνο του 2009 το πραγµατικό ΑΕΠ µειώθηκε ελαφρώς µόνο. Σύµφωνα µε πρόσφατους βραχυπρόθεσµους οικονοµικούς δείκτες και έρευνες, το πραγµατικό ΑΕΠ αναµένεται ότι θα συνεχίσει να σταθεροποιείται το δεύτερο εξά- µηνο του έτους και ότι θα ανακάµψει σταδιακά στη διάρκεια του Η αναµενόµενη βελτίωση στηρίζεται από την αναζωογόνηση των εξαγωγών. Η εγχώρια ζήτηση αναµένεται να ωφεληθεί από τα µέτρα δηµοσιονοµικής ώθησης που έχουν υλοποιηθεί, την αύξηση των αποθεµάτων σύµφωνα µε τον οικονοµικό κύκλο και τα µέτρα που έχουν ληφθεί για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Ωστόσο, η ανάκαµψη αναµένεται να είναι άνιση δεδοµένου του προσωρινού χαρακτήρα ορισµένων από τους παράγοντες που τη στηρίζουν και µάλλον υποτονική, δεδοµένης της εξασθένησης της παγκόσµιας οικονοµικής δραστηριότητας και του υψηλού επιπέδου αβεβαιότητας. Οι επενδύσεις, πιο συγκεκριµένα, αναµένεται να µειωθούν έως τα µέσα του Η ιδιωτική κατανάλωση εκτιµάται ότι θα περιοριστεί λόγω της ανόδου της ανεργίας και της χαµηλής εµπιστοσύνης των καταναλωτών, παρόλο που τα πραγµατικά εισοδήµατα στηρίζονται από τον χαµηλό πληθωρισµό. Συνολικά, ο ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ, ο οποίος ανήλθε σε 0,6% το, αναµένεται να είναι αρνητικός το 2009, µεταξύ - 4,4% και -3,8%, και να διαµορφωθεί µεταξύ -0,5% και +0,9% το Προβολές για τις τιµές και το κόστος Πίνακας B Σύγκριση µε τις προβολές του Ιουνίου του 2009 (µέσες ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) Πραγµατικό ΑΕΠ Ιούνιος ,6-5,1-4,1-1,0 0,4 Πραγµατικό ΑΕΠ Σεπτέµβριος ,6-4,4-3,8-0,5 0,9 Εν ΤΚ Ιούνιος ,3 0,1 0,5 0,6 1,4 Εν ΤΚ Σεπτέµβριος ,3 0,2 0,6 0,8 1,6 Σεπτέµβριος

97 Προβολές για τις τιµές και το κόστος Αντανακλώντας τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που σχετίζονται µε προηγούµενες απότο- µες αυξήσεις των τιµών των βασικών εµπορευµάτων, ο µέσος ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού (βάσει του Εν ΤΚ) αναµένεται να επιβραδυνθεί φθάνοντας σε επίπεδο µεταξύ 0,2% και 0,6% το 2009, από 3,3% το. Ενώ αυτές οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης θα αντιστραφούν τους προσεχείς µήνες, οι λιγότερο ευνοϊκές οικονοµικές προοπτικές για τη ζώνη του ευρώ αναµένεται να συγκρατήσουν τις εγχώριες πιέσεις στις τιµές, ο δε πληθωρισµός εκτιµάται βάσει των προβολών ότι θα διαµορφωθεί µεταξύ 0,8% και 1,6% το Ο ρυθµός αύξησης της µισθολογικής δαπάνης ανά µισθωτό, ο οποίος ήταν πολύ υψηλός το, αναµένεται να επιβραδυνθεί σηµαντικά το 2009 και στη συνέχεια να ανακάµψει βραδέως, ενώ οι µισθολογικές αυξήσεις θα είναι συγκρατηµένες τόσο στο δηµόσιο όσο και στον ιδιωτικό τοµέα, καθώς οι συνθήκες στις αγορές εργασίας επιδεινώνονται και ο πληθωρισµός παραµένει υποτονικός. Τα χαµηλότερα περιθώρια κέρδους αναµένεται να ασκήσουν ανασταλτική επίδραση στον πληθωρισµό το 2009, έως ότου ανακάµψουν και πάλι. Σύγκριση µε τις προβολές του Ιουνίου 2009 Σε σύγκριση µε τις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος που δηµοσιεύθηκαν στο του Ιουνίου 2009, τα διαστήµατα για το ρυθµό αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ το 2009 και το 2010 έχουν προσαρµοστεί προς τα άνω, αντανακλώντας τα καλύτερα από ό,τι αναµενόταν αποτελέσµατα για το ΑΕΠ το β τρίµηνο του 2009 και τις ελαφρώς πιο ευνοϊκές προοπτικές για την εγχώρια και την εξωτερική ζήτηση στο υπόλοιπο του έτους. Τα διαστήµατα για τον ετήσιο ρυθµό αύξησης του συνολικού Εν ΤΚ το 2009 και το 2010 έχουν επίσης προσαρµοστεί ελαφρώς προς τα άνω σε σχέση µε τα διαστήµατα του Ιουνίου 2009, αντανακλώντας κυρίως τις αναθεωρήσεις προς τα άνω των τιµών της ενέργειας και, σε µικρότερο βαθµό, τις αναθεωρήσεις προς τα άνω των προβολών για την αύξηση του πραγµατικού ΑΕΠ. 96 Σεπτέµβριος 2009

98 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ηµοσιονοµικές εξελίξεις 5 Η Μ Ο Σ Ι Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Τα πιο πρόσφατα τριµηνιαία δηµοσιονοµικά στοιχεία και οι εξελίξεις των δηµόσιων οικονοµικών σε πολλές χώρες της ζώνης του ευρώ επιβεβαιώνουν την αναµενόµενη έντονη επιδείνωση των δηµοσιονοµικών προοπτικών. εδοµένης της διαφαινόµενης ταχείας αύξησης του δηµοσιονοµικού ελλείµ- µατος και του δηµόσιου χρέους προς το ΑΕΠ το 2009 και το 2010, καθώς και των δηµοσιονοµικών κινδύνων που απορρέουν από τις µεγάλου ύψους κρατικές εγγυήσεις, έχει ζωτική σηµασία να προετοιµάσουν και να ανακοινώσουν οι κυβερνήσεις φιλόδοξες και ρεαλιστικές στρατηγικές εξυγίανσης των δηµόσιων οικονοµικών. Προκειµένου να διορθωθούν οι τεράστιες δηµοσιονοµικές ανισορροπίες, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ολοκληρώσουν τους προϋπολογισµούς του 2010 και τα µεσοπρόθεσµα σχέδιά τους µε στόχο τη γρήγορη εξυγίανση και τη διατηρησιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών. Πιο συγκεκριµένα, η διόρθωση των υπερβολικών ελλειµµάτων εντός των προθεσµιών που έχουν τεθεί καθιστά αναγκαίες τις προσπάθειες εξυγίανσης που ξεπερνούν το ελάχιστο όριο αναφοράς του 0,5% του ΑΕΠ ετησίως, όπως ορίζεται στο Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Σε κάθε περίπτωση, η εξυγίανση δεν θα πρέπει να έπεται της οικονοµικής ανάκαµψης και οι προσπάθειες χρειάζεται να ενταθούν το 2011 µέσω της περιστολής των δαπανών και αξιόπιστων, άρτια σχεδιασµένων δηµοσιονοµικών κανόνων. ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΤΟ 2009 Τα τελευταία τριµηνιαία δηµοσιονοµικά στοιχεία που διατίθενται µέχρι και το α τρίµηνο του 2009 επιβεβαιώνουν ότι φέτος η χρηµατοοικονοµική κρίση είχε δραµατικές επιπτώσεις στα δηµόσια οικονοµικά των χωρών της ζώνης του ευρώ, όπως προέβλεψαν την άνοιξη του 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλοι διεθνείς οργανισµοί. Τα στοιχεία για τη ζώνη του ευρώ δείχνουν ότι η µεγάλη αύξηση των δηµόσιων εσόδων στο πλαίσιο του γενικότερα θετικού µακροοικονοµικού περιβάλλοντος τα προηγούµενα χρόνια µετριάστηκε το και επιβραδύνθηκε αισθητά το (σε όρους δωδεκά- µηνων ρυθµών αύξησης των κινητών αθροισµάτων τεσσάρων τριµήνων). Η αύξηση των εσόδων ήταν σχεδόν µηδενική το α τρίµηνο του 2009 και προβλέπεται να είναι αρνητική εντός του έτους (βλ. ιάγραµµα 54α). Αντιθέτως, ο ρυθµός αύξησης των κρατικών δαπανών για το, που ήταν µέτριος στο παρελθόν, ξεπέρασε τον αντίστοιχο των εσόδων και προβλέπεται ότι θα εξακολουθήσει να είναι υψηλότερος την προσεχή περίοδο. Ως εκ τούτου, αναµένεται σηµαντική διεύρυνση της διαφοράς µεταξύ εσόδων και δαπανών προς το ΑΕΠ (βλ. ιάγραµµα 54β). Οι δηµοσιονοµικές εξελίξεις ανα- µένεται να επηρεαστούν από τη λειτουργία των αυτόµατων δηµοσιονοµικών σταθεροποιητών στο πλαίσιο ενός ιδιαίτερα ασθενούς µακροοικονοµικού περιβάλλοντος, καθώς και από τον αντίκτυπο των µέτρων ώθησης της οικονοµίας, την υστέρηση των εσόδων και τον αυτοτροφοδοτούµενο χαρακτήρα της αύξησης των δηµόσιων δαπανών. Η δηµοσιονοµική πολιτική για τη ζώνη του ευρώ, ως προς τη µεταβολή του κυκλικά διορθωµένου πρωτογενούς πλεονάσµατος, προβλέπεται να είναι επεκτατική το Ο λόγος του χρέους της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ αναµένεται να αυξηθεί µε ταχείς ρυθµούς, αντανακλώντας όχι µόνο την επιδείνωση των δηµοσιονοµικών αποτελεσµάτων και την απότοµη µείωση του ονοµαστικού ΑΕΠ, αλλά και τη χρηµατοδότηση µεγάλου ύψους πράξεων εκτός ισολογισµού µε στόχο τη στήριξη του χρηµατοοικονοµικού τοµέα (για περισσότερες λεπτοµέρειες, βλ. άρθρο The impact of government support to the banking sector on euro area public finances στο τεύχος Ιουλίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου). Αυτές οι πράξεις συνέβαλαν στην ταχύτερη αύξηση του χρέους της γενικής κυβέρνησης, από το γ τρίµηνο του σε όρους κινητών αθροισµάτων τεσσάρων τριµήνων (βλ. ιάγραµµα 55). ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΕ ΙΑ ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΚΑΙ ΕΠΕΙΤΑ ΣΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΧΩΡΩΝ Οι περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ καταρτίζουν επί του παρόντος τα σχέδια των προϋπολογισµών τους για το 2010 και παράλληλα επικαιροποιούν τα µεσοπρόθεσµα δηµοσιονοµικά τους Σεπτέµβριος

99 ιάγραµµα 54 Στατιστικά στοιχεία και προβολές για τα έσοδα και τις δαπάνες του ηµοσίου στη ζώνη του ευρώ σχέδια. Στην παρούσα φάση, δεδοµένου ότι οι πληροφορίες για τα δηµοσιονοµικά σχέδια είναι ακόµη ελλιπείς, είναι δυνατή µόνο µια απόπειρα εκτίµησης της προοπτικής των δηµόσιων οικονοµικών στη ζώνη του ευρώ. Η παρακάτω επισκόπηση των τρεχουσών εξελίξεων και σχεδίων περιορίζεται στις µεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ. Πηγές: Υπολογισµοί της βάσει στοιχείων της Eurostat και εθνικών στοιχείων, εαρινές πρόβλεψεις 2009 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σηµείωση: Τα διαγράµµατα παρουσιάζουν την εξέλιξη των συνολικών εσόδων και των συνολικών δαπανών της γενικής κυβέρνησης ως κινητά αθροίσµατα τεσσάρων µηνών για την περίοδο από το α τρίµηνο του 2006 έως το α τρίµηνο του 2009, καθώς και τις ετήσιες προβολές για το 2009 και το 2010 από την πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της άνοιξης του Στη Γερµανία, σύµφωνα µε τις επικαιροποιηµένες δηµοσιονοµικές προβολές που γνωστοποιήθηκαν από το Υπουργείο Οικονοµικών τον Ιούλιο, το δηµοσιονοµικό αποτέλεσµα της γενικής κυβέρνησης αναµένεται να επιδεινωθεί σηµαντικά από µια σχεδόν ισοσκελισµένη θέση το σε έλλειµµα 4% του ΑΕΠ το 2009 και 6% το 2010, όπως προέβλεψε σε γενικές γραµµές η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την άνοιξη του Η ουσιαστική επιδείνωση της δηµοσιονοµικής κατάστασης το 2009 και το 2010 οφείλεται κυρίως στη λειτουργία των αυτόµατων δηµοσιονοµικών σταθεροποιητών στο πλαίσιο της σοβαρής οικονοµικής επιβράδυνσης και της εφαρµογής σηµαντικών µέτρων ώθησης της οικονοµίας (που αναλογούν περίπου στο 1,5% του ΑΕΠ για το 2009 και στο 2% για το 2010) µε σκοπό τη σταθεροποίηση της οικονοµίας. Η κυβέρνηση προβλέπει βελτίωση του προϋπολογισµού κατά 1% του ΑΕΠ ετησίως από το 2011 και έπειτα, η οποία αναµένεται να συρρικνώσει το έλλειµµα στο 3% του ΑΕΠ το Στη Γαλλία, σύµφωνα µε τις επικαιροποιηµένες δηµοσιονοµικές προβολές της κυβέρνησης τον Ιούνιο, το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης ανα- µένεται να κυµανθεί µεταξύ 7% και 7,5% του ΑΕΠ το 2009 και το 2010, σηµειώνοντας σηµαντική αύξηση από το 3,5% του ΑΕΠ το. Αυτή η αναµενόµενη επιδείνωση της δηµοσιονοµικής κατάστασης είναι χειρότερη από τις εαρινές προβλέψεις 2009 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σύµφωνα µε τις οποιές το έλλειµµα θα έφθανε 6,6% του ΑΕΠ το 2009 και 7,0% το 2010) και προκύπτει από τη λειτουργία των αυτόµατων δηµοσιονοµικών σταθεροποιητών, την εκούσια µείωση εσόδων (η οποία απορρέει, για παράδειγµα, από τη µείωση του ΦΠΑ στον κλάδο της εστίασης από την 1η Ιουλίου 2009), τις χαµηλότερες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και µια εφάπαξ µείωση φόρου το 2009 για τα νοικοκυριά µε χαµηλά εισοδήµατα. Σύµφωνα µε τις προκαταρκτικές εκτιµήσεις που αποτελούν τη βάση του σχεδίου προϋπολογισµού για το 2010, η κυβέρνηση στοχεύει σε προσπάθεια ετήσιας εξυγίανσης ύψους κατά µέσο όρο 0,5% του ΑΕΠ, σε διαρθρωτικούς όρους, από το 2010 και εξής. Το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να κυµανθεί µεταξύ 5-5,5% έως το 2012, παραβαίνοντας έτσι τη δέσµευση της χώρας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεδοµένης 98 Σεπτέµβριος 2009

100 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ηµοσιονοµικές εξελίξεις της προθεσµίας που της έχει δοθεί για διόρθωση του υπερβολικού της ελλείµµατος µέχρι το ιάγραµµα 55 ηµοσιονοµικό έλλειµµα και µεταβολή του χρέους στη ζώνη του ευρώ Στην Ιταλία, η κυβέρνηση γνωστοποίησε τον Ιούλιο νέες µεσοπρόθεσµες προβλέψεις για την περίοδο , σύµφωνα µε τις οποίες το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης αναµένεται να αυξηθεί από κάτω του 3% του ΑΕΠ το στο 5,3% και 5,0% του ΑΕΠ το 2009 και 2010 αντίστοιχα, προτού υποχωρήσει στο 2,4% το Οι προβολές για το 2009 και το 2010 είναι πιο απαισιόδοξες από αυτές που περιέχονται στις εαρινές προβλέψεις 2009 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (4,5% και 4,8% του ΑΕΠ αντίστοιχα). Τον Ιούλιο, το ιταλικό κοινοβούλιο, ενέκρινε τη µετατροπή σε νόµο του διατάγµατος για την καταπολέµηση της κρίσης που εξέδωσε η κυβέρνηση στα τέλη Ιουνίου. Η δέσµη µέτρων προβλέπει µείωση της φορολογίας εισοδήµατος νοµικών προσώπων υπό τη µορφή φορολογικών κινήτρων για νέες επενδύσεις σε µηχανήµατα. Σύµφωνα µε την κυβέρνηση, η δέσµη αυτή δεν θα επηρεάσει τις δανειακές ανάγκες της γενικής κυβέρνησης, (κινητά αθροίσµατα τεσσάρων µηνών ως ποσοστό του ΑΕΠ) Πηγές: Υπολογισµοί της βάσει στοιχείων της Eurostat και εθνικών στοιχείων και των εαρινών προβλέψεων 2009 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. καθώς τα µέτρα δηµοσιονοµικής ώθησης που αυξάνουν το έλλειµµα θα αντισταθµιστούν πλήρως από αλλαγές σε άλλα στοιχεία του προϋπολογισµού. Η κυβέρνηση αποδίδει την προβλεπόµενη σταδιακή µείωση του ελλείµµατος την περίοδο στην αναµενόµενη βελτίωση της µακροοικονοµικής κατάστασης και σε (µέχρι στιγµής ασαφή) διορθωτικά µέτρα, τα οποία θα αναλογούν ετησίως σε 0,4% και 1,2% του ΑΕΠ το 2012 και το Στην Ισπανία, στελέχη της κυβέρνησης επεσήµαναν τον Ιούλιο ότι, παρά τις πρόσφατες αυξήσεις της φορολογίας στον καπνό και τα καύσιµα, το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης αναµένεται να φθάσει το 9,5% του ΑΕΠ το 2009, σχεδόν 1 εκατοστιαία µονάδα υψηλότερο από τις εαρινές προβλέψεις 2009 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αναµένεται περαιτέρω επιδείνωση των δηµοσιονοµικών προοπτικών κυρίως εξαιτίας της µεγαλύτερης µείωσης των εσόδων (που αντανακλά σε κάποιο βαθµό τη διακοπή της πορείας συσσώρευσης σηµαντικών κερδών τα έτη πριν από την οικονοµική επιβράδυνση), καθώς και εξαιτίας του υψηλού ρυθµού αύξησης των κοινωνικών παροχών, των προβλεπόµενων συνεπειών των κυκλικών εξελίξεων και των µέτρων που έχουν ληφθεί τα τελευταία δύο χρόνια, συµπεριλαµβανοµένης της φορολογικής µεταρρύθµισης του, µιας δέσµης µέτρων ώθησης της οικονοµίας στις αρχές του και των πρόσθετων µέτρων δηµοσιονοµικής ώθησης στα τέλη του και στις αρχές του Υπάρχει περιορισµένη πληροφόρηση ως προς το εάν η ισπανική κυβέρνηση περιµένει να εκπληρώσει την ευρωπαϊκή δέσµευσή της για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείµµατος εντός της προθεσµίας του ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ Τα πιο πρόσφατα στοιχεία επιβεβαιώνουν τις εαρινές προβλέψεις 2009 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι όλες οι χώρες της ζώνης του ευρώ πλην τριών (της Κύπρου, του Λουξεµβούργου και της Φινλανδίας) θα υπερβούν εντός του 2009 την τιµή αναφοράς για το δηµοσιονοµικό έλλειµµα (3% του ΑΕΠ), ενώ το 2010 κινδυνεύουν όλες να την υπερβούν. Ο κατ επέκταση ραγδαία αυξανόµενος λόγος χρέους σε συνδυασµό µε τις σηµαντικές κρατικές εγγυήσεις που δόθηκαν σε χρηµατο- Σεπτέµβριος

101 πιστωτικές και µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις αποτελούν σοβαρή απειλή για τη διατηρησι- µότητα των δηµόσιων οικονοµικών. Αυτές οι ανησυχητικές εξελίξεις αναδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη να προετοιµάσουν και να διαβιβάσουν όλες οι χώρες της ζώνης του ευρώ φιλόδοξες και ρεαλιστικές στρατηγικές εξόδου από τα δηµοσιονοµικά µέτρα για την αντιµετώπιση της κρίσης, καθώς και µεσοπρόθεσµες κατευθύνσεις εξυγίανσης για µια ταχεία επιστροφή σε υγιή και διατηρήσιµα δηµόσια οικονοµικά. Στο πλαίσιο αυτό, οι δηµοσιονοµικές πολιτικές θα πρέπει να καθοδηγούνται από τις διατάξεις του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, οι οποίες θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικό οι χώρες που παρουσιάζουν υπερβολικό δηµοσιονοµικό έλλειµµα να το διορθώσουν εντός των προθεσµιών που έχουν τεθεί από το Συµβούλιο της ΕΕ. Πέραν των τεσσάρων χωρών για τις οποίες έχει ήδη ενεργοποιηθεί η ιαδικασία Υπερβολικού Ελλείµµατος, δηλ. τις: Ελλάδα (µε προθεσµία για διόρθωσή του το 2010), Γαλλία, Ισπανία (µε προθεσµία και για τις δύο το 2012) και Ιρλανδία (µε προθεσµία το 2013) το Συµβούλιο ECOFIN, κατά τη συνεδρίασή του στις 7 Ιουλίου, έδωσε χρονική προθεσµία στη Μάλτα µέχρι το 2010 για τη µείωση του ελλείµµατός της κάτω από το 3%. Την ίδια ηµέρα, το Συµβούλιο κάλεσε το Βέλγιο να υποβάλει, µέχρι τις 20 Σεπτεµβρίου το αργότερο, συµπληρωµατικές πληροφορίες για το πρόγραµµα σταθερότητάς του, οι οποίες να περιλαµβάνουν µια καλά τεκµηριωµένη µεσοπρόθεσµη δηµοσιονοµική στρατηγική. Ακολουθώντας τις κατευθύνσεις δηµοσιονοµικής πολιτικής που δόθηκαν από τους Υπουργούς της Οµάδας Ευρώ στις 8 Ιουνίου 2009, οι κυβερνήσεις δεσµεύθηκαν να εφαρµόσουν δυναµικές µεσοπρόθεσµες στρατηγικές εξόδου από την κρίση, οι οποίες θα οδηγήσουν στην έγκαιρη διόρθωση των υπερβολικών ελλειµµάτων. Οι στρατηγικές αυτές θα παρουσιαστούν στον επόµενο γύρο των προγραµµάτων σταθερότητας. Πέραν τούτου, οι Υπουργοί της Οµάδας Ευρώ επιβεβαίωσαν τη δέσµευσή τους να εφαρµόσουν πλήρως το εποπτικό πλαίσιο που ορίζεται από το Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. εδοµένης της απότοµης επιδείνωσης της δηµοσιονοµικής κατάστασης κατά το τρέχον και το επό- µενο έτος στις περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ, οι προσπάθειες εξυγίανσης θα πρέπει να ξεπεράσουν κατά πολύ το ελάχιστο κριτήριο αναφοράς του 0,5% του ΑΕΠ ετησίως, όπως ορίζεται στο Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Πιο συγκεκριµένα, η ετήσια διαρθρωτική προσαρµογή στις χώρες µε υψηλό λόγο δηµοσιονοµικού ελλείµµατος ή/και χρέους, θα πρέπει να αναλογεί σε τουλάχιστον 1,0% του ΑΕΠ προκειµένου να διασφαλίσει την έγκαιρη διόρθωση των υπερβολικών ελλειµµάτων και τη συγκράτηση των κινδύνων για τη διατηρησιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών. Η διαρθρωτική προσαρµογή δεν θα πρέπει να έπεται της οικονοµικής ανάκαµψης και θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες δηµοσιονοµικής εξυγίανσης το Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να τηρούνται πλήρως οι προθεσµίες για τη διόρθωση των υπερβολικών ελλειµµάτων αντί να καταστούν κινούµενοι στόχοι που µετατίθενται συνεχώς. Μελλοντικά, θα πρέπει να διατηρηθούν υψηλοί ρυθµοί δηµοσιονοµικής εξυγίανσης ακόµη και µετά τη διόρθωση των υπερβολικών ελλειµµάτων µε σκοπό την επίτευξη των µεσοπρόθεσµων δηµοσιονοµικών στόχων το συντοµότερο δυνατό. Απαιτούνται φιλόδοξες προσπάθειες ώστε να βελτιωθεί σηµαντικά η δηµοσιονοµική κατάσταση αφότου αντιστραφούν οι άµεσες επιπτώσεις της κρίσης, ιδίως δεδοµένων των συνεπειών της γήρανσης του πληθυσµού που ήδη επιβαρύνουν τους κρατικούς προϋπολογισµούς και πρόκειται να ενταθούν τα επόµενα χρόνια (για περισσότερες λεπτο- µέρειες, βλ. το πλαίσιο µε τίτλο Έκθεση για τη γήρανση του πληθυσµού του 2009: επικαιροποιηµένες προβολές για τις κρατικές δαπάνες που σχετίζονται µε τη γήρανση του πληθυσµού στο τεύχος Ιουνίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου). Προκύπτει, λοιπόν, µια ιδιαίτερα επιτακτική ανάγκη επίτευξης των µεσοπρόθεσµων στόχων για τη διασφάλιση της διατηρησιµότητας των δηµόσιων οικο- Σεπτέµβριος

102 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ηµοσιονοµικές εξελίξεις νοµικών µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα. Η υιοθέτηση αξιόπιστων, καλά σχεδιασµένων εθνικών δηµοσιονοµικών κανόνων για συµµόρφωση µε τις ευρωπαϊκές δεσµεύσεις µπορεί να διαδραµατίσει διευκολυντικό ρόλο (βλ. Πλαίσιο 9). Πλαίσιο 9 ΕΘΝΙΚΟΙ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΙ ΩΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙ- ΣΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ Η Συνθήκη ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και το Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης παρέχουν το νοµικό και θεσµικό πλαίσιο για την επίτευξη και διατήρηση εύρωστων δηµόσιων οικονοµικών στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, θα πρέπει επίσης να αποτελούν κατευθυντήρια γραµµή για τις δηµοσιονοµικές στρατηγικές εξόδου και εξυγίανσης των κρατών-µελών, µε στόχο την αντιστροφή των µέτρων στήριξης της οικονοµίας και την άµεση διόρθωση του υπερβολικού ελλείµ- µατος. 1 Όπως τονίζεται σε µεγάλο µέρος της βιβλιογραφίας, οι εθνικοί δηµοσιονοµικοί κανόνες θα αποτελούσαν πολύ χρήσιµο συµπλήρωµα του δηµοσιονοµικού πλαισίου της ΕΕ προκει- µένου να ενισχυθεί η δηµοσιονοµική πειθαρχία και να διασφαλιστεί η βιωσιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών στη ζώνη του ευρώ. 2 Όπως είναι φυσικό, οι εγχώριοι δηµοσιονοµικοί κανόνες είναι εναρµονισµένοι µε την εθνική κυριαρχία, υπόκεινται σε έγκριση από το εθνικό κοινοβούλιο και η εφαρµογή τους µπορεί να ελέγχεται από ανεξάρτητους εθνικούς φορείς. Αυτό επιτρέπει στις κυβερνήσεις να ενισχύουν τις δεσµεύσεις τους για δηµοσιονοµική σύνεση µε την εφαρµογή αξιόπιστων και φιλόδοξων δηµοσιονοµικών κανόνων, τους οποίους υποστηρίζουν αυστηροί µηχανισµοί επιβολής. 3 Ως εκ τούτου, ενώ τα ανώτατα όρια του ελλείµµατος και του χρέους σύµφωνα µε τη Συνθήκη ίδρυσης της ΕΚ και το Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και οι µεσοπρόθεσµοι δηµοσιονοµικοί στόχοι συνιστούν κοινά και σταθερά σηµεία αναφοράς για τη δηµοσιονοµική σύνεση σε όλα τα κράτη-µέλη, οι εθνικοί δηµοσιονοµικοί κανόνες και θεσµοί µπορούν να ενισχύσουν τη συµ- µόρφωση προς τις εν λόγω διατάξεις σε επίπεδο ΕΕ. Σύµφωνα µε πρόσφατα εµπειρικά στοιχεία για τις χώρες της ΕΕ, οι ισχυροί εγχώριοι δηµοσιονοµικοί κανόνες πράγµατι ενθαρρύνουν τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν πιο συνετή δηµοσιονοµική πολιτική. 4 Συγκεκριµένα, είναι γενικά παραδεκτό ότι ο περιορισµός των κρατικών δαπανών βάσει κανόνων αποτελεί ενδεδειγµένο µέσο για να επιτευχθεί δηµοσιονοµική σύνεση σε εθνικό επίπεδο, καθώς οι πολιτικές πιέσεις για απόκλιση από τη δηµοσιονοµική πειθαρχία τείνουν να είναι ιδιαίτερα έντονες όσον αφορά τις δαπάνες. 5 Κατά συνέπεια, οι χώρες που έχουν επιβάλει κανόνες για τις κρατικές δαπάνες θα πρέπει, τηρουµένων των αναλογιών, να επι- 1 Σύνοψη των κυρίων διατάξεων του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης βλ. στο πλαίσιο µε τίτλο Το νοµικό πλαίσιο για την εξασφάλιση της άσκησης υγιούς δηµοσιονοµικής πολιτικής στην ΟΝΕ στο τεύχος Μαρτίου 2009 του Μηνιαίου ελτίου. Εκτενής περιγραφή και αξιολόγηση των δηµοσιονοµικών κανόνων της ΕΕ παρέχεται από τους R. Morris, H. Ongena και L. Schuknecht, The reform and implementation of the Stability and Growth Pact, ECB Occasional Paper No 47, Βλ. π.χ. L. Schuknecht EU fiscal rules: issues and lessons from political economy, ECB Working Paper No 421, 2004, και M. Buti, S. Eijffinger and D. Franco, Revisiting the Stability and Growth Pact: Grand Design or Internal Adjustment?, CEPR Discussion Paper No 3692, Βλ. A. Fatás, J. von Hagen, A. Hughes Hallett, R. Strauch and A. Sibert, Stability and Growth in Europe: Towards a Better Pact, Monitoring European Integration 13, ZEI/CEPR, Bonn/London, Βλ. π.χ. X. Debrun, L. Moulin, A. Turrini, J. Ayuso-i-Casals and M. Kumar, Tied to the mast? National fiscal rules in the European Union, Economic Policy, Vol. 23 (4), ,. 5 Βλ. π.χ. Public Finances in EMU, European Commission, 2003, 2005 και 2006, και G. Ljungman, Expenditure Ceilings A Survey, IMF Working Paper No 282,. Σεπτέµβριος

103 δείξουν αυστηρότερη συµµόρφωση προς το δηµοσιονοµικό πλαίσιο της ΕΕ σε σύγκριση µε άλλες χώρες της ΕΕ. Εκτός από την ενίσχυση της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας των κεντρικών κυβερνήσεων, οι εγχώριοι δηµοσιονοµικοί κανόνες αποτελούν χρήσιµο µέσο συντονισµού της δηµοσιονοµικής πολιτικής µεταξύ των διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης: τα περισσότερα κράτη-µέλη διαθέτουν µεγάλη δηµοσιονοµική αυτονοµία σε υποεθνικό επίπεδο. Αυτή η οµοσπονδιακή δοµή ενδέχεται να προκαλέσει γενικευµένα προβλήµατα, καθώς οι επιπτώσεις της δηµοσιονοµικής απειθαρχίας σε υποεθνικό επίπεδο συχνά εξαπλώνονται σε άλλες βαθµίδες διακυβέρνησης και επηρεάζουν τον τοµέα της γενικής κυβέρνησης στο σύνολό της. Ως εκ τούτου, ο περιορισµός της υποεθνικής δηµοσιονοµικής πολιτικής µέσω εγχώριων κανόνων βοηθά να επέλθει δηµοσιονοµική σύνεση σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, κάτι που είναι απαραίτητο για την επίτευξη των δηµοσιονοµικών στόχων της γενικής κυβέρνησης που έχουν τεθεί σύµφωνα µε το δηµοσιονοµικό πλαίσιο της ΕΕ. Η εφαρµογή εγχώριων δηµοσιονοµικών κανόνων θα πρέπει να στηριχθεί από το συνολικό θεσµικό πλαίσιο. Συγκεκριµένα, ο βαθµός συµµόρφωσης των κυβερνήσεων προς τους κανόνες θα πρέπει ενδεχοµένως να αξιολογείται από ανεξάρτητους και αµερόληπτους φορείς. Επιπλέον, η ισχύς των δηµοσιονοµικών κανόνων εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από το γεγονός ότι η συµ- µόρφωση µπορεί να ελέγχεται από τους πολίτες. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη απλών και µετρήσιµων κανόνων και απαιτεί ακριβή και έγκαιρη υποβολή των στοιχείων των δηµοσιονοµικών σχεδίων και εξελίξεων από τις κυβερνήσεις. Η πρόσφατη αύξηση του λόγου του δηµόσιου χρέους καταδεικνύει έναν άλλο σηµαντικό τοµέα στον οποίο οι εγχώριοι κανόνες και θεσµοί θα µπορούσαν να αποτελέσουν χρήσιµο συµπλήρωµα του δηµοσιονοµικού πλαισίου της ΕΕ. Συγκεκριµένα, η δέσµευση προς σαφείς στόχους όσον αφορά την εξέλιξη του χρέους σε εθνικό επίπεδο µπορεί να ενισχύσει ακόµη περισσότερο τον πειθαρχικό ρόλο των δηµοσιονοµικών πλαισίων τα οποία είναι προσανατολισµένα στο έλλειµµα για δύο λόγους. Πρώτον, οι στόχοι αυτοί, λόγω της εξαιρετικής τους διαφάνειας για τους ψηφοφόρους, θα αποτελούσαν σταθερό σηµείο αναφοράς, βάσει του οποίου θα µπορούσε να µετρηθεί η προσπάθεια της κυβέρνησης να µειώσει το χρέος. εύτερον, η αντιµετώπιση τόσο του ελλείµµατος όσο και του χρέους θα περιόριζε τα πολιτικά κίνητρα µετατόπισης δράσεων εκτός προϋπολογισµού προκειµένου να εφαρµοστούν οι δηµοσιονοµικοί περιορισµοί που επιβάλλει το δηµοσιονοµικό πλαίσιο της ΕΕ. 6,7 Οι προκλήσεις που αντιµετωπίζουν τα δηµόσια οικονοµικά στην τρέχουσα συγκυρία δεν αφήνουν περιθώρια για γρήγορες λύσεις, ιδίως δεδοµένης της αβεβαιότητας που επικρατεί σχετικά µε το ρυθµό ανάκαµψης. Ωστόσο, οι θεωρητικοί προβληµατισµοί αλλά και η εµπειρία επι- µέρους χωρών υποδηλώνουν ότι η αυστηρή εφαρµογή και τήρηση δηµοσιονοµικών πλαισίων που βασίζονται σε κανόνες θα αποτελέσουν χρήσιµα εργαλεία προκειµένου η δηµοσιονοµική πολιτική να συντελέσει στη διατηρησιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών. 6 Λεπτοµέρειες σχετικά µε τη χρήση των προσαρµογών ελλείµµατος-χρέους ως µέσου για την εφαρµογή των περιορισµών του δηµοσιονοµικού πλαισίου της ΕΕ, βλ. στο J. von Hagen and G. Wolff, What do deficits tell us about debt? Empirical evidence on creative accounting with fiscal rules in the EU, Journal of Banking and Finance, Vol. 30, , Η άποψη ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να δεσµευθούν να καταβάλουν φιλόδοξες προσπάθειες µείωσης του χρέους εκφράζεται επίσης στην έκθεση εµπειρογνωµόνων του ΝΤ επί της διαβούλευσης του 2009 για το Άρθρο IV σχετικά µε τις πολιτικές της ζώνης του ευρώ, η οποία ολοκληρώθηκε στις 17 Ιουλίου Σεπτέµβριος

104 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ηµοσιονοµικές εξελίξεις Πέραν των άµεσων επιπτώσεών της, η χρηµατοοικονοµική κρίση και η µεγάλη οικονοµική κάµψη µπορούν επίσης να επηρεάσουν τα δηµόσια οικονοµικά µε χρονική υστέρηση. Αυτή η επιπρόσθετη πίεση προέρχεται από τρεις µείζονες κινδύνους. Πρώτον, οι σοβαροί κίνδυνοι που συνδέονται µε τα µέτρα διάσωσης των τραπεζών εξακολουθούν να επηρεάζουν τόσο τα κρατικά έσοδα όσο και τις κρατικές δαπάνες. Αφενός, µπορεί να µην αποπληρωθούν πλήρως τα δάνεια ή µπορεί να χρειαστεί στο µέλλον να πωληθούν (µε ζηµίες) τα αποκτηθέντα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών. Αφετέρου, οι κρατικές εγγυήσεις που δόθηκαν στο χρηµατοοικονοµικό τοµέα αποτελούν ενδεχόµενες υποχρεώσεις που µπορεί, εν τέλει, να πρέπει να εξοφληθούν. εύτερον, το πραγµατικό δηµοσιονοµικό κόστος των µέτρων διάσωσης είναι ακόµη πολύ αβέβαιο. Πιο συγκεκριµένα, στις 15 Ιουλίου, η Eurostat γνωστοποίησε απόφαση µε την οποία τεκµαίρεται ότι ορισµένες κρατικές παρεµβάσεις για τη στήριξη χρηµατοπιστωτικών οργανισµών και αγορών µεσούσης της χρηµατοοικονοµικής κρίσης δεν πρόκειται τουλάχιστον σε πρώτη φάση να καταχωρηθούν στατιστικά στους λογαριασµούς της γενικής κυβέρνησης. Ωστόσο, ανεξαρτήτως της καταχώρησής τους και της χρονικής στιγµής για την πραγµατοποίησή της, οι συνακόλουθοι κίνδυνοι για τα δηµόσια οικονο- µικά πρέπει να τυγχάνουν στενής παρακολούθησης σε συνθήκες πλήρους διαφάνειας. Για το λόγο αυτό, η Eurostat ανακοίνωσε επίσης την πρόθεσή της να δηµοσιοποιήσει, από τον Οκτώβριο του 2009, συµπληρωµατικούς πίνακες που αφορούν τις πράξεις στήριξης των χρηµατοπιστωτικών ιδρυ- µάτων (π.χ. κρατικές εγγυήσεις, φορείς ειδικού σκοπού, προσωρινά προγράµµατα ενίσχυσης της ρευστότητας). Τρίτον, η τρέχουσα απότοµη συρρίκνωση της οικονοµικής δραστηριότητας µπορεί να ακολουθηθεί από παρατεταµένη περίοδο υποτονικής οικονοµικής ανάπτυξης, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει σε χαµηλότερο διαρθρωτικό επίπεδο φορολογικών εσόδων. Προκειµένου να αποφευχθεί περαιτέρω αύξηση των ελλειµµάτων, οι κυβερνήσεις χρειάζεται εποµένως να προσαρ- µόσουν δεόντως τις δαπάνες τους στις νέες µακροοικονοµικές συνθήκες και, ιδίως, να αντιστρέψουν την απότοµη αύξηση των κρατικών δαπανών το συντοµότερο δυνατόν. Υπό το πρίσµα αυτών των δηµοσιονοµικών κινδύνων και δεδοµένου ότι οι περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ θα αντιµετωπίσουν σηµαντικά υψηλότερο λόγο χρέους σε σύγκριση µε την περίοδο πριν από την κρίση, είναι απαραίτητη η µείωση του χρέους και θα πρέπει να επιτευχθεί κατά προτίµηση µέσω της περιστολής των δαπανών. Οι εµπειρίες πολλών χωρών της ζώνης του ευρώ δείχνουν ότι είναι εφικτή µια ταχεία και σηµαντική µείωση του χρέους, ενώ οι κυβερνήσεις µπορούν να ενσωµατώσουν τα διδάγµατα του παρελθόντος στις µελλοντικές τους στρατηγικές (βλ. Πλαίσιο 10). Πλαίσιο 10 ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ H χρηµατοοικονοµική κρίση και η σοβαρή οικονοµική ύφεση συνέβαλαν στη σηµαντική αύξηση του λόγου δηµόσιου χρέους/αεπ σε πολλές χώρες της ζώνης του ευρώ. εδοµένου ότι αυτή η κατάσταση δηµιουργεί σοβαρούς κινδύνους για τη διατηρησιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών και χρήζει επείγουσας αντιµετώπισης, το παρόν πλαίσιο εξετάζει παρελθούσες εµπειρίες µείωσης του δηµόσιου χρέους στη ζώνη του ευρώ. Οι αυξανόµενοι λόγοι χρέους της γενικής κυβέρνησης των χωρών της ζώνης του ευρώ εγείρουν το ερώτηµα ποιοι παράγοντες θα συµβάλουν στη σταθεροποίηση των λόγων χρέους/αεπ και στη σταθερή µείωσή τους στη συνέχεια. Μια ανάλυση της επιτυχούς παρελθούσας εµπειρίας διαφόρων χωρών παρέχει πολύτιµα στοιχεία για τη µελέτη πιθανών εναλλακτικών πολιτικών µε σκοπό τη µείωση του χρέους στο µέλλον. Ο ακόλουθος πίνακας συνοψίζει την εξέλιξη του Σεπτέµβριος

105 δηµόσιου χρέους στις 11 χώρες που υιοθέτησαν το ευρώ όταν δηµιουργήθηκε η Νοµισµατική Ένωση το 1999 και στην Ελλάδα που εντάχθηκε το Ο πίνακας συγκρίνει τον λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ για τα έτη 1991 (το έτος υπογραφής της Συνθήκης του Μάαστριχτ), 1998 (το έτος πριν από την έναρξη του Τρίτου Σταδίου της ΟΝΕ) και το, και απαριθµεί τις χώρες που µείωσαν σηµαντικά κατά περισσότερες από 20 ποσοστιαίες µονάδες το δηµόσιο χρέος τους, από το υψηλότερο επίπεδό του στα µέσα της δεκαετίας του 1990 στο πιο πρόσφατο χαµηλότερο επίπεδο. Όπως φαίνεται από τις τρεις πρώτες στήλες του πίνακα, ο λόγος του χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ ακολούθησε διαφορετική πορεία σε κάθε χώρα. Ορισµένες χώρες, όπως η Γερµανία και η Γαλλία, δεν κατόρθωσαν να αντιστρέψουν εντελώς την αύξησή του κατά την περίοδο αναφοράς και, συνακόλουθα, ο λόγος δηµόσιου χρέους/αεπ ήταν υψηλότερος το από ό,τι το Αντιθέτως, άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία και το Βέλγιο, αν και ξεκίνησαν από υψηλότερα επίπεδα, περιόρισαν σηµαντικά τον λόγο δηµόσιου χρέους/αεπ σε σύγκριση µε το 1991 και το Σε πέντε (από τις δώδεκα) χώρες συγκεκριµένα το Βέλγιο, την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία ο λόγος αυτός κατέγραψε σηµαντική υποχώρηση κατά τη διάρκεια περιόδου µεγαλύτερης των 10 ετών. Ο πρώτος (t 0 ) και ο τελευταίος χρόνος (t n ) της περιόδου µείωσης του χρέους παρουσιάζονται σε παρενθέσεις. Επίσης, αναφέρεται η ανώτατη τιµή Εξέλιξη του χρέους σε επιλεγµένες χώρες της ζώνης του ευρώ και σηµαντική µείωση του δηµόσιου χρέους (ποσοστά % του ΑΕΠ) Χώρα/ Περίοδος σηµαντικής µείωσης του χρέους (t 0 t n ) Βέλγιο (1994-) Γερµανία Ιρλανδία ( ) Ελλάδα Ισπανία (1997-) Γαλλία Ιταλία Λουξεµβούργο Ολλανδία (1994-) Αυστρία Πορτογαλία Φινλανδία (1995-) Λόγος του χρέους Μεταβολή του λόγου του χρέους Μεταβολή του λόγου του χρέους Συµβολή Ανώτατη Κατώτατη Πρωτογενές Φαινόµενο Προσαρτιµή τιµή αποτέ- της χιονο- µογή (t 0 t -1 ) λεσµα στιβάδας ελλείµµατος-χρέους (t 1 ) (t n ) 1= ,0 117,1 89,6 134,2 84,0-50,2 69,4 27,7-8,5 39,5 60,3 65,9 94,5 53,1 43,2 94,1 24,9-69,2 48,7-38,1 17,5 75,0 102,6 97,6 43,4 63,2 39,5 66,8 36,2-30,6 25,3-11,2 5,9 36,0 59,4 68,0 98,0 114,9 105,8 4,1 7,4 14,7 76,6 65,7 58,2 78,5 45,6-32,9 35,8 8,0-5,1 56,3 64,8 62,5 57,7 52,1 66,4 22,2 48,2 33,4 57,8 33,4-24,4 64,8 0,8 39,7 Πηγή: Υπολογισµοί της βασισµένοι στη βάση δεδοµένων AMECO της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σηµείωση: Η µεταβολή του λόγου του ακαθάριστου δηµόσιου χρέους προς το ΑΕΠ µπορεί να αναλυθεί ως εξής: rt g t b t =pb t + b t-1 +sƒ t- 1 + g t Όπου t είναι δείκτης χρόνου, b είναι το ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ, pb είναι το πρωτογενές αποτέλεσµα του προϋπολογισµού ως ποσοστό του ΑΕΠ (δηµοσιονοµικό αποτέλεσµα µείον πληρωµές τόκων), r είναι το πραγµατικό επιτόκιο, g είναι ο ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ και sf είναι η προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ. Σεπτέµβριος

106 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας του λόγου δηµόσιου χρέους/αεπ κατά το έτος που προηγείται της έναρξης της πτωτικής πορείας (t -1 ), η κατώτατη τιµή κατά το τελευταίο έτος της περιόδου µείωσης του χρέους (t n ) καθώς και η σωρευτική µείωσή του, η οποία ποικίλλει. Όπως φαίνεται, στην περίπτωση της Φινλανδίας σηµειώθηκε υποχώρηση κατά 24 εκατοστιαίες µονάδες σε περίοδο 14 ετών, µεταξύ 1995 και, ενώ στην περίπτωση της Ιρλανδίας η µείωση µεταξύ 1994 και 2006 ξεπέρασε τις 69 εκατοστιαίες µονάδες. Οι τρεις τελευταίες στήλες του πίνακα παρουσιάζουν αναλυτικά τη συνολική µείωση του λόγου χρέους/αεπ, από το ανώτατο στο κατώτατο σηµείο, βάσει τριών στοιχείων. Πρώτον, το πρωτογενές αποτέλεσµα, το οποίο σε περίπτωση πλεονάσµατος τείνει να συρρικνώνει το δηµόσιο χρέος. εύτερον, τη διαφορά µεταξύ του ρυθµού αύξησης του ΑΕΠ και των επιτοκίων, γνωστή και ως φαινόµενο της χιονοστιβάδας, η οποία δείχνει την ανοδική (ή καθοδική) τάση που ακολουθεί ο λόγος χρέους/αεπ, εάν η αύξηση του ΑΕΠ είναι χαµηλότερη (ή υψηλότερη) των τόκων που καταβάλλονται επί του δηµόσιου χρέους. Τρίτον, την προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους, η οποία αντικατοπτρίζει τα αποτελέσµατα της συσσώρευσης ή της πώλησης χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων, τις προσαρµογές της αξίας του εξωτερικού χρέους λόγω µεταβολών των συναλλαγµατικών ισοτιµιών καθώς και στατιστικές προσαρµογές, αλλά και λοιπές µεταβολές. 1 Από τις τελευταίες τρεις στήλες του πίνακα προκύπτουν τα εξής πορίσµατα: Πρώτον, τα πρωτογενή πλεονάσµατα συνέβαλαν στη συρρίκνωση του χρέους και στις πέντε χώρες στις οποίες η συρρίκνωση αυτή ήταν σηµαντική. Στο Βέλγιο και τη Φινλανδία, η συµβολή του πρωτογενούς πλεονάσµατος ήταν κατά µέσο όρο περίπου 5 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ ετησίως, στην Ιρλανδία 3,5 και στην Ολλανδία και την Ισπανία περίπου 2,5 (υπολογίζεται ως το πηλίκο της συνολικής συµβολής του πρωτογενούς αποτελέσµατος διά του αριθµού των ετών της περιόδου µείωσης του χρέους). εύτερον, τα πραγµατικά επιτόκια παρουσίασαν αισθητή πτώση, ενώ στην Ιρλανδία και την Ισπανία ο ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ ήταν τόσο υψηλός ώστε να προκαλέσει χιονοστιβάδα καθοδικής τάσης, η οποία συνέβαλε σηµαντικά στη µείωση του λόγου δηµόσιου χρέους/αεπ. Επίσης, τα πρωτογενή πλεονάσµατα των χωρών αυτών ήταν υψηλότερα από τα αναµενόµενα χάρη στους υψηλούς ρυθµούς αύξησης της παραγωγής. Τρίτον, η προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους συνέβαλε σε µεγάλο βαθµό στην αύξηση του λόγου του χρέους στη Φινλανδία και την Ιρλανδία. Στην περίπτωση της Φινλανδίας, η αύξηση του χρέους ανάγεται στις οικονοµικές επενδύσεις της γενικής κυβέρνησης και δη στη συσσώρευση περιουσιακών στοιχείων σε ταµεία κοινωνικής ασφάλισης. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας, σηµαντικό ρόλο διαδραµάτισε η συµµετοχή του ηµοσίου σε αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου κυρίως για τη χρηµατοδότηση υποδοµών (π.χ. µεταφορών, τηλεπικοινωνιών και ενέργειας). Στις υπόλοιπες χώρες, η επίδραση των προσαρµογών ελλείµµατος-χρέους στην εξέλιξη του χρέους της γενικής κυβέρνησης ήταν πιο περιορισµένη. ιδάγµατα του παρελθόντος, διδάγµατα για το µέλλον Βάσει των εµπειριών, απαιτούνται σοβαρές προσπάθειες δηµοσιονοµικής εξυγίανσης προκει- µένου να µειωθεί ο ιδιαίτερα υψηλός λόγος του χρέους/αεπ που προβλέπεται αυτή τη στιγµή για πολλές χώρες. Εφόσον οι ρυθµοί αύξησης του ΑΕΠ ενδέχεται να είναι σχετικά υποτονικοί 1 Για µια επισκόπηση διαφορετικών προσεγγίσεων της βιωσιµότητας των δηµόσιων οικονοµικών, βλ. N. Giammarioli, C. Nickel, P. Rother και J.-P. Vidal, Assessing fiscal soundness theory and practice, Occasional Paper No 56,. Για µια επισκόπηση των συστατικών στοιχείων της προσαρµογής ελλείµµατος-χρέους, βλ. το άρθρο From government deficit to debt: bridging the gap στο Μηνιαίο τεύχος Απριλίου του του Μηνιαίου ελτίου. Σεπτέµβριος

107 τα επόµενα χρόνια, είναι περιορισµένη η πιθανότητα να συµβάλει στη µείωση του χρέους η διαφορά µεταξύ του ρυθµού αύξησης του ΑΕΠ και των επιτοκίων. Πέραν αυτού, είναι πολύ αβέβαια τα έσοδα από τη µελλοντική πώληση χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν από τις κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια της χρηµατοοικονοµικής κρίσης. Συνεπώς, έχει καίρια σηµασία η δηµιουργία σηµαντικού πρωτογενούς πλεονάσµατος µέσω της δηµοσιονοµικής εξυγίανσης. Η σχετική βιβλιογραφία δείχνει ότι η εξυγίανση µε βάση τις δαπάνες τείνει να είναι πιο διατηρήσιµη και να ευνοεί την ανάπτυξη περισσότερο από την εξυγίανση µε βάση τα έσοδα. 2 εδοµένης της ήδη υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης, η εξυγίανση µε βάση τα έσοδα µπορεί να στερείται αξιοπιστίας, καθώς οι οικονοµικοί φορείς µπορεί να περιµένουν ότι οι επιπρόσθετοι φόροι θα πρέπει να αντιστραφούν εξαιτίας π.χ. της αρνητικής τους επίδρασης στα οικονοµικά κίνητρα, στη διεθνή ανταγωνιστικότητα και τη δυνητική ανάπτυξη. 3 Αντιθέτως, η µείωση των δαπανών µπορεί να τους πείσει ότι καταβάλλονται σοβαρές προσπάθειες διαρθρωτικής προσαρµογής και να υπάρξει µακροπρόθεσµη βελτίωση της διατηρησιµότητας των δηµόσιων οικονοµικών. Συγκεκριµένα, η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Ολλανδία, κατόρθωσαν να µειώσουν τον λόγο των πρωτογενών δαπανών προς τα έσοδα και να δηµιουργήσουν σηµαντικά πρωτογενή πλεονάσµατα, τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για τη σταδιακή µείωση του υψηλού λόγου δηµόσιου χρέους/αεπ, χάρη στις φιλόδοξες µεταρρυθµίσεις των δαπανών τους, συµπεριλαµβανοµένης της περιστολής της δηµόσιας κατανάλωσης και σηµαντικών µεταρρυθµίσεων στις µεταβιβαστικές πληρωµές προς τα νοικοκυριά. 4 Πέραν τούτου, οι στρατηγικές εξυγίανσης µε βάση τις δαπάνες ενδέχεται να επηρεάσουν τις µακροοικονοµικές εξελίξεις µέσω των µισθών και των επενδύσεων. Πιο συγκεκριµένα, εάν η περιστολή των δαπανών σε έναν τοµέα της δηµόσιας απασχόλησης οδηγήσει σε µείωση των συνολικών µισθολογικών πιέσεων στην οικονοµία, αυτό µπορεί να οδηγήσει τις επιχειρήσεις να προσλάβουν περισσότερους εργαζόµενους και άρα να αυξήσουν τις επενδυτικές δαπάνες, υποστηρίζοντας έτσι τη µακροπρόθεσµη ανάπτυξη και συµβάλλοντας έµµεσα στη µείωση του χρέους µέσω του προαναφερθέντος φαινοµένου της χιονοστιβάδας µε αύξηση των εσόδων και χαµηλότερες µεταβιβαστικές δαπάνες. 2 Βλ. επίσης A. Afonso, Expansionary fiscal consolidations in Europe: new evidence, ECB Working Paper No 675, 2006, και G. Giudice, A. Turrini and J. in t Veld, Non-Keynesian Fiscal Adjustments? A Close Look at Expansionary Fiscal Consolidations in the EU, Open Economies Review, τεύχος 18 (5), σελ ,. 3 Βλ., για παράδειγµα, Task Force of the Monetary Policy Committee of the European System of Central Banks, Labour supply and employment in the euro area countries developments and challenges, ECB Occasional Paper No 87,. 4 Βλ. επίσης S. Hauptmeier, M. Heipertz and L. Schuknecht, Expenditure Reform in Industrialised Countries A Case-Study Approach, Fiscal Studies, τεύχος 28 (3), σελ ,. Σεπτέµβριος

108 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 6 Ο Ι Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Ι Σ Ο Τ Ι Μ Ι Ε Σ Κ Α Ι Τ Ο Ι Σ Ο Ζ Υ Γ Ι Ο Π Λ Η Ρ Ω Μ Ω Ν Οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες και ισοζύγιο πληρωµών 6.1 ΟΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Τους πρώτους µήνες του 2009 τα υψηλά επίπεδα µεταβλητότητας και οι µεγάλες διακυµάνσεις στις αγορές συναλλάγµατος, που ακολούθησαν την κλιµάκωση της χρηµατοοικονοµικής κρίσης το Σεπτέµβριο του, άρχισαν να υποχωρούν. Από τα τέλη Μαΐου, το εύρος των διακυµάνσεων του ενιαίου νοµίσµατος έναντι των κυριότερων νοµισµάτων µειώθηκε περαιτέρω και η τεκµαρτή µεταβλητότητα πλησίασε τα ιστορικά µέσα επίπεδά της. Ως αποτέλεσµα των µειωµένων και αµοιβαία αντισταθµιζόµενων διακυµάνσεων των διµερών συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ευρώ, η ονοµαστική σταθµισµένη συναλλαγµατική ισοτι- µία του παρέµεινε σε γενικές γραµµές σταθερή τους τρεις µήνες έως το Σεπτέµβριο του ιάγραµµα 56 Η σταθµισµένη συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ και η αναλυσή της 1) (ηµερήσια στοιχεία) Η ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Στα τέλη του και σε µικρότερο βαθµό στις αρχές του 2009, τα κυριότερα νοµίσµατα παρουσίασαν σηµαντική µεταβλητότητα και µεγάλες διακυµάνσεις. Οι εξελίξεις αυτές προκλήθηκαν εν µέρει από τις ραγδαία µεταβαλλόµενες συνθήκες στις παγκόσµιες χρηµατοπιστωτικές αγορές και την αβεβαιότητα σχετικά µε τις οικονο- µικές προοπτικές σε διάφορες περιοχές του κόσµου. Καθώς οι εντάσεις στις χρηµατοπιστωτικές αγορές χαλάρωσαν κατά τη διάρκεια του 2009 και ιδίως από τα τέλη Μαΐου και µετά, οι διακυµάνσεις των διµερών συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ευρώ µειώθηκαν και η τεκµαρτή µεταβλητότητα πλησίασε ή έφθασε τα ιστορικά µέσα επίπεδά της. Στις 2 Σεπτεµβρίου 2009, η ονοµαστική σταθ- µισµένη συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ όπως υπολογίζεται µε βάση τις διµερείς ισοτιµίες του έναντι των νοµισµάτων 21 σηµαντικών εµπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ παρέ- µεινε εν πολλοίς σταθερή σε σχέση µε τα τέλη Μαΐου (βλ. ιάγραµµα 56). Η σταθερότητα της σταθµισµένης συναλλαγµατικής ισοτιµίας του ενιαίου νοµίσµατος την περίοδο αυτή αντανακλάται στις αµοιβαία αντισταθµισµένες διακυ- µάνσεις των διµερών ισοτιµιών καθώς και στον περιορισµό των διακυµάνσεων έναντι των Πηγή: EKT. 1) Ανοδική κίνηση του δείκτη σηµαίνει ανατίµηση του ευρώ έναντι των νοµισµάτων των 21 κυριότερων εµπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ και έναντι όλων των κρατών-µελών της ΕΕ εκτός ζώνης ευρώ. 2) Η συµβολή στις µεταβολές της ΣΣΙ-21 παρουσιάζεται χωριστά για τα νοµίσµατα των έξι σηµαντικότερων εταίρων της ζώνης του ευρώ. Η κατηγορία Λοιπά κράτη-µέλη αναφέρεται στην αθροιστική συµβολή των νοµισµάτων των κρατών-µελών που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ (µε εξαίρεση τη λίρα Αγγλίας και την κορώνα Σουηδίας). Η κατηγορία Λοιπά αναφέρεται στη αθροιστική συµβολή των υπόλοιπων έξι εµπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ στο δείκτη της ΣΣΙ-21. Οι µεταβολές υπολογίζονται µε βάση τους αντίστοιχους συντελεστές στάθµισης των εµπορικών συναλλαγών που λαµβάνονται υπόψη στο δείκτη της ΣΣΙ-21. Σεπτέµβριος

109 κυριότερων νοµισµάτων. Αφενός, το ευρώ υποτιµήθηκε έναντι του γιεν Ιαπωνίας και των νοµισµάτων των κρατών που εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2004 και το και δεν συµµετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ, τα οποία φαίνεται ότι ωφελούνται από τη µείωση της απροθυµίας των επενδυτών να αναλάβουν κινδύνους. Αφετέρου, το ευρώ ενισχύθηκε ελαφρώς έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, χάρη στα θετικά νέα για τις µακροοικονοµικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ και τις ανησυχίες σχετικά µε τις δηµοσιονοµικές προοπτικές των ΗΠΑ. Παράλληλα, οι διακυµάνσεις της διµερούς ισοτιµίας ευρώ/δολαρίου ήταν σχετικά περιορισµένες. Όσον αφορά τους δείκτες της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ζώνης του ευρώ ως προς τις τιµές και το κόστος, τον Ιούλιο του 2009 η πραγµατική σταθµισµένη συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ, βάσει της εξέλιξης των αποπληθωριστών των τιµών καταναλωτή και παραγωγού, ήταν κατά µέσο όρο περίπου 1,0% υψηλότερη από ό,τι το (βλ. ιάγραµµα 57). ΟΛΑΡΙΟ ΗΠΑ/ΕΥΡΩ Μετά από µια περίοδο µεγάλων διακυµάνσεων των κυριότερων διµερών συναλλαγµατικών ισοτιµιών το δεύτερο εξάµηνο του και, σε µικρότερο βαθµό, στις αρχές του 2009 µε αποτέλεσµα τη γενικότερη εξασθένηση του ευρώ έναντι του δολαρίου εν µέσω αυξηµένης αβεβαιότητας, το ενιαίο νόµισµα άρχισε να ενισχύεται από τις αρχές Μαρτίου. Η ανατίµηση αυτή φαίνεται να οφείλεται εν µέρει στη χαλάρωση των εντάσεων στις χρηµατοπιστωτικές αγορές και τη συνακόλουθη µείωση των εκτιµώµενων κινδύνων. Από τα τέλη Μαΐου, το ευρώ έχει ενισχυθεί ελαφρά εν µέσω ανησυχιών για τις δηµοσιονοµικές προοπτικές των ΗΠΑ και, πιο πρόσφατα, µετά τη δηµοσιοποίηση στοιχείων που υποδεικνύουν βελτίωση των οικονοµικών προοπτικών της ζώνης του ευρώ (βλ. ιάγραµµα 58). Ταυτόχρονα, η τεκµαρτή µεταβλητότητα µειώθηκε περαιτέρω, αγγίζοντας τα επίπεδα του καλοκαιριού του. Στις 2 Σεπτεµβρίου 2009, η συναλλαγµατική ισοτιµία ευρώ/δολαρίου ΗΠΑ ήταν 1,42 δολ. ΗΠΑ/ευρώ, δηλ. κατά 0,9% υψηλότερη από τα τέλη Μαΐου 2009 και 3,3% χαµηλότερη από το µέσο επίπεδο του. ΓΙΕΝ ΙΑΠΩΝΙΑΣ/ΕΥΡΩ Το τελευταίο έτος, η εξέλιξη της συναλλαγµατικής ισοτιµίας του ευρώ έναντι του γιεν Ιαπωνίας αντανακλά, σε ορισµένο βαθµό, την εξέλιξη του ευρώ έναντι του δολαρίου. Το δεύτερο εξάµηνο του, η ταχεία εξάλειψη της επίδρασης συναλλαγών τύπου carry-trade συνέβαλε στην απότοµη υποτίµηση του ευρώ έναντι του γιεν. Μετά από πολλές διακυµάνσεις, το ευρώ άρχισε να ενισχύεται τους πρώτους µήνες του 2009, κυρίως στο πλαίσιο της σηµαντικής συρρίκνωσης της οικονοµικής δραστηριότητας στην Ιαπωνία. Τους επόµενους µήνες, η τεκµαρτή µεταβλητότητα µειώθηκε απότοµα και η διµερής συναλλαγµατική ισοτιµία κυµάνθηκε µεταξύ 128 και 138 γιεν Ιαπωνίας/ευρώ, φαίνεται δηλαδή ότι επηρεάστηκε από τις µεταβολές των συνολικών εκτιµώµενων κινδύνων στις χρηµατοπιστωτικές αγορές. Στις 2 Σεπτεµβρίου 2009, η συναλλαγµατική ισοτιµία ευρώ/γιεν ήταν 131,6 γιεν Ιαπωνίας/ευρώ, δηλ. κατά 2,7% χαµηλότερη από τα τέλη Μαΐου 2009 Σεπτέµβριος ιάγραµµα 57 Ονοµαστική και πραγµατική σταθµισµένη συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ 1) (µηνιαία/τριµηνιαία στοιχεία, α τρ = 100) Πηγή:. 1) Ανοδική κίνηση των δεικτών της ΣΣΙ-21 σηµαίνει ανατίµηση του ευρώ. Οι τελευταίες παρατηρήσεις για τα µηνιαία στοιχεία αφορούν τον Αύγουστο του Για την πραγµατική ισοτιµία ΣΣΙ-21 που βασίζεται στο ΚΕαΜΠΜ, η τελευταία παρατήρηση αφορά το α τρίµηνο του 2009 και βασίζεται εν µέρει σε εκτι- µήσεις.

110 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες και ισοζύγιο πληρωµών και κατά 13,6% χαµηλότερη από το µέσο επίπεδο του. ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΕ Τους τελευταίους τρεις µήνες τα περισσότερα νοµίσµατα που συµµετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ διατηρήθηκαν σταθερά έναντι του ευρώ και η συναλλαγµατική τους ισοτιµία παρέµεινε στα ίδια ή παραπλήσια προς την κεντρική τους ισοτιµία επίπεδα έναντι του ευρώ (βλ. ιάγραµµα 59). Η υποχώρηση των ανησυχιών της αγοράς σχετικά µε τις οικονοµικές εξελίξεις στη Λετονία µετά την έγκριση από το κοινοβούλιο των τροποποιήσεων του προϋπολογισµού στα µέσα Ιουνίου στήριξε το λατς, το οποίο κινήθηκε κυρίως προς το άνω όριο της µονοµερούς υιοθετηµένης διακύµανσης (±1%). Όσον αφορά τις συναλλαγµατικές ισοτιµίες έναντι των νοµισµάτων των λοιπών κρατών-µελών της ΕΕ που δεν συµµετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ, η αβεβαιότητα για τις προοπτικές της οικονοµίας του Ηνωµένου Βασιλείου συνέχισε να συµβάλλει στις διακυµάνσεις της συναλλαγµατικής ισοτι- µίας ευρώ/λίρας Αγγλίας, µολονότι οι εν λόγω διακυµάνσεις µειώθηκαν σε σύγκριση µε τα τέλη του. Στις 2 Σεπτεµβρίου 2009, η συναλλαγµατική ισοτιµία ευρώ/λίρας Αγγλίας ήταν σχεδόν αµετάβλητη σε σύγκριση µε τα τέλη Μαΐου. Ταυτόχρονα, το ευρώ συνέχισε να υποτιµάται έναντι του ζλότυ Πολωνίας, της κορώνας Τσεχίας, και λιγότερο έναντι του φόριντ Ουγγαρίας κατά 6,9%, 4,2% και 2,2%, αντίστοιχα, από τα τέλη Μαΐου έως τις 2 Σεπτεµβρίου 2009 πιθανώς χάρη στη βελτίωση της εκτίµησης των συµµετεχόντων στην αγορά για τις µακροοικονοµικές συνθήκες στις χώρες αυτές. Οι ανησυχίες των αγορών σχετικά µε τις προοπτικές των οικονοµιών των Βαλτικών χωρών συνέβαλαν στη διακύµανση της συναλλαγµατικής ισοτιµίας του ευρώ έναντι της κορώνας Σουηδίας, αλλά καθώς µετριάστηκαν οι ανησυχίες της αγοράς από την ψήφιση των τροποποιήσεων του προϋπολογισµού στη Λετονία το ευρώ υποχώρησε έναντι της Σουηδικής κορώνας κατά 3,3% στη διάρκεια των τριών µηνών έως τις 2 Σεπτεµβρίου. Ωστόσο, λόγω των εξελίξεων στα τέλη του και στις αρχές του 2009, τα νοµίσµατα των άλλων κρατών-µελών της ΕΕ που δεν ιάγραµµα 58 Εξελίξεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών (ηµερήσια στοιχεία) Πηγή: EKT. Σηµείωση: Η σκιασµένη περιοχή αφορά την περίοδο 29 Μαΐου Σεπτεµβρίου Σεπτέµβριος

111 συµµετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ εξακολουθούν να είναι ασθενέστερα έναντι του ευρώ σε σύγκριση µε το πρώτο εξάµηνο του. ΛΟΙΠΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ Στα τέλη του, το ευρώ υποτιµήθηκε σηµαντικά έναντι του φράγκου Ελβετίας, καθώς το τελευταίο φαίνεται ότι ωφελήθηκε από την εισροή κεφαλαίων που ακολούθησε την κλιµάκωση της χρηµατοοικονοµικής κρίσης. Αφού διακυµάνθηκε ελαφρώς στις αρχές του 2009, το ευρώ άρχισε εκ νέου να υποτιµάται. Γύρω στα µέσα Μαρτίου, µετά από την απόφαση της κεντρικής τράπεζας της Ελβετίας να παρέµβει στην αγορά συναλλάγµατος προκειµένου να περιορίσει την ανατίµηση του νοµίσµατος, η συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ ενισχύθηκε σηµαντικά και σταθεροποιήθηκε περίπου στα 1,52 φράγκα Ελβετίας. Τους τελευταίους τρεις µήνες, η συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ έναντι του ελβετικού φράγκου έµεινε σχεδόν αµετάβλητη, παρά τις διακυµάνσεις µετά από τις παρεµβάσεις της κεντρικής τράπεζας της Ελβετίας στην αγορά συναλλάγµατος στα τέλη Ιουνίου. Στις 2 Σεπτεµβρίου 2009, η συναλλαγµατική ισοτιµία ευρώ/φράγκου Ελβετίας ήταν κατά 4,4% χαµηλότερη από το µέσο επίπεδό της του. ιάγραµµα 59 Εξελίξεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών εντός του ΜΣΙ ΙΙ (ηµερήσια στοιχεία, απόκλιση από την κεντρική ισοτιµία σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγή: EKT. Σηµειώσεις: Θετική (αρνητική) απόκλιση από την κεντρική ισοτιµία έναντι του ευρώ σηµαίνει ότι το νόµισµα βρίσκεται πλησιέστερα προς το κάτω (άνω) όριο της ζώνης διακύµανσής του. Για την κορώνα ανίας τα περιθώρια διακύµανσης είναι ±2,25%, ενώ για τα λοιπά νοµίσµατα ισχύουν τα κανονικά περιθώρια διακύµανσης ±15%. 6.2 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ Το β τρίµηνο του 2009, ο ρυθµός συρρίκνωσης των εµπορικών συναλλαγών µε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ παρουσίασε έντονη συγκράτηση, κατόπιν πρωτοφανούς µείωσής τους τα δύο προηγού- µενα τρίµηνα. Κατά την ίδια περίοδο, το σύνολο άµεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου ανέκαµψε τόσο ως προς τις απαιτήσεις όσο και ως προς τις υποχρεώσεις. Το δωδεκάµηνο έως τον Ιούνιο του 2009, το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ δια- µορφώθηκε σε 122,6 δισεκ. ευρώ ( 1,3% του ΑΕΠ), ενώ οι καθαρές εισροές για άµεσες επενδύσεις και επενδύσεις χαρτοφυλακίου εκτινάχθηκαν στα 439,0 δισεκ. ευρώ, αντανακλώντας υψηλότερες καθαρές εισροές χρεογράφων. ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Το δωδεκάµηνο έως τον Ιούνιο του 2009, το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ διαµορφώθηκε σε 122,6 δισεκ. ευρώ ή 1,3% του ΑΕΠ (στοιχεία διορθωµένα εποχικά και ως προς τον αριθµό των εργάσιµων ηµερών). Αν και το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών µειώθηκε προς τα τέλη του δωδεκαµήνου έως τον Ιούνιο του 2009, το σωρευµένο έλλειµµα εξακολούθησε να είναι πολύ υψηλότερο από ό,τι την ίδια περίοδο ένα έτος νωρίτερα (βλ. ιάγραµµα 60). Η επιδείνωση είχε ευρεία βάση, αλλά έγινε ιδιαίτερα αισθητή στο ισοζύγιο αγαθών, το οποίο µετατράπηκε σε ελλειµµατικό το δωδεκάµηνο έως τον Ιούνιο του 2009 (βλ. Πίνακα Σεπτέµβριος

112 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες και ισοζύγιο πληρωµών ιάγραµµα 60 Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και το εµπορικό ισοζύγιο της ζώνης του ευρώ (δισεκ. ευρώ, µηνιαία στοιχεία, εποχικώς διορθωµένα) Πηγή:. 9). Η απότοµη επιβράδυνση της παγκόσµιας εµπορικής δραστηριότητας µετά από την κλιµάκωση της χρηµατοπιστωτικής κρίσης το Σεπτέµβριο του είχε ανασταλτική επίδραση στην εξωτερική ζήτηση για αγαθά των χωρών της ζώνης του ευρώ. Κατά συνέπεια, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών µειώθηκαν περισσότερο από τις εισαγωγές το δωδεκάµηνο έως τον Ιούνιο του 2009 και το έλλειµµα του ισοζυγίου αγαθών διαµορφώθηκε στα 9,6 δισεκ ευρώ, έναντι πλεονάσµατος 24,7 δισεκ. ευρώ το προηγούµενο δωδεκάµηνο. Την ίδια περίοδο το πλεόνασµα του ισοζυγίου υπηρεσιών µειώθηκε σχεδόν κατά το ήµισυ στα 28,9 δισεκ. ευρώ. Όσον αφορά τις λοιπές συνιστώσες του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το έλλειµµα του ισοζυγίου εισοδηµάτων διευρύνθηκε σηµαντικά, κυρίως λόγω της µεγαλύτερης µείωσης των εισπράξεων από επενδύσεις στο πλαίσιο του επαναπατρισµού κεφαλαίων από κατοίκους της ζώνης του ευρώ σε σύγκριση µε τις πληρωµές για επενδύσεις προς µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ. Τέλος, το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών µεταβιβάσεων επίσης διευρύνθηκε ελαφρά. Όσον αφορά τις πιο πρόσφατες εξελίξεις, η κάµψη των εµπορικών συναλλαγών µε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ συγκρατήθηκε αισθητά το β τρίµηνο του 2009, ιδίως από την πλευρά των εξαγωγών, µετά από µια ασυνήθιστη κάµψη τα δύο προηγούµενα τρίµηνα, αντανακλώντας παρόµοιες εξελίξεις στο παγκόσµιο εµπόριο. Οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ σταθεροποιήθηκαν, πιθανότατα επειδή η οικονοµική δραστηριότητα στις κυριότερες εισαγωγικές αγορές είχε ήδη διαµορφωθεί στο χαµηλότερο επίπεδο που µπορεί να φθάσει, καθώς επίσης και χάρη στη σταδιακή εκ νέου ενεργοποίηση των παγκόσµιων αλυσίδων προσφοράς δεδοµένης της εξάντλησης των αποθεµάτων. Από πλευράς εισαγωγών, πρόσθετος παράγοντας για τη σταθεροποίηση των εµπορικών αξιών ήταν οι αυξηµένες τιµές των εισαγόµενων ενεργειακών προϊόντων. Παρά τη βελτίωση που σηµειώθηκε το β τρίµηνο, οι εµπορικές ροές της ζώνης του ευρώ παρέµειναν πολύ χαµηλότερες από τα προ της κρίσης επίπεδα. Αναλυτικότερα, η µείωση της αξίας των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών επιβραδύνθηκε στο -3,0% σε σχέση µε το αµέσως προηγούµενο τρίµηνο και σε όρους αξίας, από -10,8% το α τρίµηνο του Η βραδύτερη µείωση των εξαγωγών αγαθών αντισταθµίστηκε µόνο εν µέρει από µια ελαφρά επιτάχυνση της υποχώρησης των εξαγωγών υπηρεσιών. Παράλληλα, υπήρξε βραδύτερη συγκράτηση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (-7,3% το δεύτερο τρίµηνο). Ωστόσο, η βελτίωση ήταν λιγότερο αξιοσηµείωτη από αυτή των εξαγωγών εξαιτίας των χαµηλών εισαγωγών υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών συρρικνώθηκαν περισσότερο από τις εξαγωγές, σε αντιδιαστολή προς τα στοιχεία του α τριµήνου του έτους. Αναφορικά µε τις ευρείες κατηγορίες αγαθών, οι εξαγωγές ενδιάµεσων αγαθών προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ σηµείωσαν την πιο αξιοσηµείωτη βελτίωση σε σύγκριση µε το α τρίµηνο του 2009 (τόσο ως προς την αξία όσο και ως προς τον όγκο). Οι εξαγωγές κεφαλαιακών αγαθών συνέχισαν να υποχωρούν µε ταχείς ρυθµούς, αν και σε µικρότερο βαθµό από ό,τι το α τρίµηνο. Οι εξα- Σεπτέµβριος

113 γωγές καταναλωτικών αγαθών, οι οποίες είχαν αντιδράσει λιγότερο έντονα στην αναταραχή της παγκόσµιας ζήτησης από ό,τι οι εξαγωγές άλλων κατηγοριών αγαθών, προσέγγισαν και αυτές θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης το β τρίµηνο του Ταυτόχρονα, οι εισαγωγές από χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ παρουσίασαν ενδείξεις βαθµιαίας σταθεροποίησης σε όλες τις ευρείες κατηγορίες αγαθών, αν και σε µικρότερο βαθµό συγκριτικά µε τις εξαγωγές. ιάγραµµα 61 Συνεισφορά στην αύξηση της αξίας των εξαγωγών αγαθών προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ (εκατοστιαία µεταβολή έναντι των προηγούµενων τριών µηνών, µηνιαία στοιχεία) Η γεωγραφική ανάλυση του εµπορίου αγαθών µε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ δείχνει ότι η επιβράδυνση του ρυθµού υποχώρησης είχε ευρεία βάση. Οι εισαγωγές από τις Ηνωµένες Πολιτείες αποτέλεσαν αξιοσηµείωτη εξαίρεση, καταγράφοντας πολύ µεγαλύτερη πτώση σε σύγκριση µε το α τρίµηνο. Από την πλευρά των εξαγωγών, βασικός παράγοντας της συγκράτησης ήταν το γεγονός ότι οι εξαγωγές προς χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ οι οποίες αναλογούν σε περισσότερο από το ένα τρίτο των συνολικών εξαγωγών προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ έφθασαν στο χαµηλότερο επίπεδό τους (βλ. ιάγραµµα 61). Στο πλαίσιο της ανάκαµψης της Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. οικονοµικής δραστηριότητας στις αναδυόµενες χώρες της Ασίας, οι τριµηνιαίοι ρυθµοί ανόδου των εξαγωγών προς την Ασία αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα θετικά, συµβάλλοντας έτσι στην ευρύτερη βελτίωση των συνολικών εξαγωγών της ζώνης του ευρώ. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Στο δωδεκάµηνο έως τον Ιούνιο του 2009, οι καθαρές εισροές των άµεσων επενδύσεων και των επενδύσεων χαρτοφυλακίου µαζί αυξήθηκαν σηµαντικά. Εκτινάχθηκαν στα 439,0 δισεκ. ευρώ, σε σύγκριση µε καθαρές εκροές 54,7 δισεκ. ευρώ την ίδια περίοδο ένα χρόνο νωρίτερα (βλ. Πίνακα 9). Αυτή η εξέλιξη προέκυψε από µια σηµαντική αύξηση των καθαρών εισροών βραχυπρόθεσµων τίτλων λόγω της χρηµατοπιστωτικής κρίσης (βλ. ιάγραµµα 62). Αναλυτικότερα, οι καθαρές εισροές σε τίτλους της αγοράς χρήµατος διαµορφώθηκαν στα 287,2 δισεκ. ευρώ το δωδεκάµηνο έως τον Ιούνιο του 2009, σε σύγκριση µε καθαρές εκροές 59,7 δισεκ. ευρώ το προηγούµενο δωδεκάµηνο. Παράλληλα, οι καθαρές εισροές σε πιο µακροπρόθεσµα οµόλογα και γραµµάτια αυξήθηκαν επίσης σηµαντικά, φθάνοντας τα 314,0 δισεκ. ευρώ. Οι αυξηµένες καθαρές εισροές και των δύο κατηγοριών τίτλων προς τη ζώνη του ευρώ πιθανώς συνδέονται κυρίως µε τη δυναµική της χρηµατοπιστωτικής κρίσης που δεν έχει εκδηλωθεί ακόµη πλήρως. Πιο συγκεκριµένα, το υψηλό επίπεδο µεταβλητότητας των χρηµατοπιστωτικών αγορών, η εξαιρετικά αυξηµένη αβεβαιότητα και οι υποτονικές προοπτικές για την οικονοµία έκαναν τους επενδυτές να εκτιµήσουν τα πιο ασφαλή και ρευστά περιουσιακά στοιχεία. Στους ίδιους λόγους οφείλεται ο επαναπατρισµός κεφαλαίων που είχαν επενδυθεί στο εξωτερικό από κατοίκους της ζώνης του ευρώ ο οποίος ήταν σηµαντικότερος από τη µείωση των επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ από µη κατοί- Σεπτέµβριος

114 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες και ισοζύγιο πληρωµών Πίνακας 9 Βασικά µεγέθη του ισοζυγίου πληρωµών της ζώνης του ευρώ (εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά) Κινητός κεντρικός µέσος τριών µηνών έως τον: Σωρευτικός κεντρικός έτους???? έως τον: 2009 Μάιος 2009 Ιούν. Σεπτ. εκ Μάρτ Ιούν. Ιούν Ιούν. ισεκ. ευρώ Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Ισοζύγιο αγαθών Εξαγωγές Εισαγωγές Ισοζύγιο υπηρεσιών Εξαγωγές Εισαγωγές Ισοζύγιο εισοδηµάτων Ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεων Ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών 1) Καθαρές άµεσες επενδύσεις και επενδύσεις χαρτοφυλακίου µαζί Άµεσες επενδύσεις Επενδύσεις χαρτοφυλακίου Μετοχές Χρεόγραφα Οµόλογα και γραµµάτια Χρηµατοδοτικά µέσα της αγοράς χρήµατος -0,1-5,3-7,8-14,4-14,8-3,8-34,5-122,6 2,9 2,2-0,9-1,3-3,5 2,5 24,7-9,6 103,5 104,6 134,5 122,2 106,4 104,1 1,570,4 1,401,6 100,6 102,4 135,5 123,5 109,9 101,5 1,545,7 1,411,2 2,9 0,5 3,1 2,8 1,6 2,2 51,4 28,9 38,6 36,9 41,9 41,9 40,0 38,0 505,4 485,7 35,6 36,4 38,8 39,1 38,4 35,9 454,0 456,8 2,0-2,8-2,4-7,1-3,8-1,3-15,8-43,6-7,9-5,2-7,6-8,8-9,1-7,2-94,9-98,3 26,6-7,4 20,6 42,1 49,3 5,6 136,7 352,6 62,8 36,7 28,5 42,1 47,0 28,7-54,7 439,0 4,8-8,5-12,0-25,9-12,8-2,7-144,1-160,4 58,0 45,2 40,5 68,1 59,8 31,4 89,5 599,4 8,5 0,4-7,5 2,5 7,8-3,5 2,3-1,8 49,5 44,8 48,0 65,6 52,0 34,9 87,2 601,2 56,1 54,6 14,7 14,0 46,5 29,5 146,9 314,0-6,6-9,8 33,3 51,5 5,4 5,5-59,7 287,2 Εκατοστιαίες µεταβολές συγκριτικά µε την προηγούµενη περίοδο Αγαθά και υπηρεσίες Εξαγωγές Εισαγωγές Αγαθά Εξαγωγές Εισαγωγές Υπηρεσίες Εξαγωγές Εισαγωγές -0,6-0,4-0,1-7,0-10,8-3,0 7,7-9,1-0,8 1,9 1,1-6,7-8,8-7,3 8,5-6,6-0,6 1,1 0,0-9,2-12,9-2,2 7,1-10,7-1,1 1,8 1,2-8,8-11,0-7,6 8,4-8,7-0,4-4,3-0,5-0,0-4,5-4,9 9,5-3,9-0,1 2,0 0,7 0,6-1,7-6,6 8,6 0,6 Πηγή:. Σηµείωση: Το άθροισµα των επιµέρους υπολοίπων ενδέχεται να µη συµφωνεί µε το σύνολο λόγω στρογγυλοποιήσεων. 1) Υπόλοιπα (καθαρές ροές). Θετικό (αρνητικό) πρόσηµο υποδηλώνει καθαρή εισροή (εκροή). Μη εποχικώς διορθωµένα στοιχεία. κους µε αποτέλεσµα να σηµειωθούν υψηλότερες καθαρές εισροές στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Η συνολικά αυξηµένη τάση προς τα εγχώρια και η αποστροφή του κινδύνου πιθανώς συνέβαλαν στη µείωση της ροής άµεσων επενδύσεων τόσο ως προς τις απαιτήσεις όσο και ως προς τις υποχρεώσεις το δωδεκάµηνο έως τον Ιούνιο του Καθώς οι άµεσες επενδύσεις στο εξωτερικό από κατοίκους της ζώνης του ευρώ µειώθηκαν λιγότερο από τις επενδύσεις µη κατοίκων στη ζώνη του ευρώ, οι καθαρές εκροές αυξήθηκαν κάπως στα 160,4 δισεκ. ευρώ τους δώδεκα µήνες έως τον Ιούνιο του Ωστόσο, αυτό αντιστάθµισε µόνο εν µέρει την αύξηση των καθαρών εισροών των επενδύσεων χαρτοφυλακίου. Όσον αφορά τις πιο πρόσφατες εξελίξεις, οι ροές των άµεσων επενδύσεων και των επενδύσεων χαρτοφυλακίου ανέκαµψαν το β τρίµηνο του 2009 όσον αφορά τόσο τις απαιτήσεις όσο και τις υποχρεώσεις. Καθώς η βελτίωση ήταν πιο αισθητή από την πλευρά των απαιτήσεων, οι καθαρές εισροές των άµεσων επενδύσεων και των επενδύσεων χαρτοφυλακίου µαζί µειώθηκαν σχεδόν κατά το ήµισυ το β τρίµηνο του 2009 σε σύγκριση µε το α, σηµειώνοντας µέσες καθαρές µηνι- Σεπτέµβριος

115 αίες εισροές 28,7 δισεκ. ευρώ. Μολονότι αυτό οφείλεται κυρίως στις χαµηλότερες καθαρές εισροές για οµόλογα και γραµµάτια, το γεγονός ότι οι µετοχές κατέγραψαν καθαρές εισροές αντί για εκροές διαδραµάτισε κι αυτό κάποιο ρόλο. Οι καθαρές εισροές για τοποθετήσεις σε τίτλους της αγοράς χρήµατος παρέµειναν σχεδόν αµετάβλητες σε σύγκριση µε το α τρίµηνο του 2009, πολύ χαµηλότερα από τα αυξηµένα επίπεδα του τελευταίου τριµήνου του. Αυτές οι εξελίξεις µπορεί να σηµαίνουν ότι οι επενδυτές έχουν επαναξιολογήσει την κατανοµή των τοποθετήσεών τους στα διάφορα περιουσιακά στοιχεία υπό το πρίσµα µιας πιο ευνοϊκής θεώρησης της αγοράς όσον αφορά τόσο την παγκόσµια οικονοµική ανάπτυξη όσο και την κατάσταση των χρηµατοπιστωτικών αγορών. Κατά συνέπεια, η προτίµηση των επενδυτών για πιο ασφαλή και ρευστά περιουσιακά στοιχεία φαίνεται να έχει µετριαστεί τους τελευταίους τρεις µήνες και ο επαναπατρισµός κεφαλαίων από κατοίκους της ζώνης του ευρώ να έχει υποχωρήσει. ιάγραµµα 62 Άµεσες επενδύσεις και επενδύσεις χαρτοφυλακίου της ζώνης του ευρώ (δισεκ. ευρώ, µηνιαία στοιχεία, 12µηνες σωρευτικές ροές) Πηγή:. Από τη σκοπιά των καθαρών άµεσων επενδύσεων, οι άµεσες ξένες επενδύσεις τόσο από κατοίκους της ζώνης του ευρώ προς το εξωτερικό όσο και από µη κατοίκους προς τη ζώνη του ευρώ αυξήθηκαν το β τρίµηνο του Αυτή η αύξηση αντανακλά πιθανώς τις διεθνείς στρατηγικές για την ενοποίηση της αγοράς και τις λιγότερο ζοφερές οικονοµικές προοπτικές. Οι άµεσες επενδύσεις κατοίκων της ζώνης του ευρώ προς το εξωτερικό ήταν µεγαλύτερες από τις άµεσες επενδύσεις µη κατοίκων προς τη ζώνη του ευρώ, µε αποτέλεσµα οι µέσες µηνιαίες καθαρές εκροές να διαµορφωθούν σε 2,7 δισεκ. ευρώ το β τρίµηνο του Σεπτέµβριος

116 Σ Τ Α Τ Ι Σ Τ Ι Κ Α Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Α Γ Ι Α Τ Η Ζ Ω Ν Η Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω Σεπτέµβριος 2009 Σ 1

117

118 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤOΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Συνοπτικοί οικονοµικοί δείκτες για τη ζώνη του ευρώ Σ5 1 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝOΜΙΣΜΑΤΙΚH ΠOΛΙΤΙΚH 1.1 Ενοποιηµένη λογιστική κατάσταση του Ευρωσυστήµατος Σ6 1.2 Βασικά επιτόκια της Σ7 1.3 Πράξεις νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος που διενεργούνται µέσω δηµοπρασίας Σ8 1.4 Στατιστικά στοιχεία για τα ελάχιστα αποθεµατικά και τη ρευστότητα Σ9 2 ΝΟΜΙΣΜΑ, ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 2.1 Συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ Σ Ενοποιηµένη λογιστική κατάσταση των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ Σ Νοµισµατική στατιστική Σ Ανάλυση των δανείων που χορηγούν τα ΝΧΙ Σ Ανάλυση καταθέσεων στα ΝΧΙ Σ Ανάλυση τοποθετήσεων των ΝΧΙ σε τίτλους Σ Αναπροσαρµογές της αξίας επιλεγµένων κονδυλίων της λογιστικής κατάστασης των ΝΧΙ Σ Ανάλυση κατά νόµισµα επιλεγµένων κονδυλίων της λογιστικής κατάστασης των ΝΧΙ Σ Συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση των αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα της ζώνης του ευρώ Σ Στοιχεία ενεργητικού των αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα της ζώνης του ευρώ: ανάλυση κατά επενδυτική πολιτική και κατά κατηγορία επενδυτή Σ25 3 ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ 3.1 Ενοποιηµένοι οικονοµικοί και χρηµατοπιστωτικοί λογαριασµοί κατά θεσµικό τοµέα Σ Μη χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές της ζώνης του ευρώ Σ Νοικοκυριά Σ Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Σ Ασφαλιστικές επιχειρήσεις και ταµεία συντάξεων Σ34 4 ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 4.1 Εκδόσεις τίτλων πλην µετοχών κατά αρχική διάρκεια, έδρα του εκδότη και νόµισµα Σ Εκδόσεις τίτλων πλην µετοχών από κατοίκους της ζώνης του ευρώ κατά τοµέα του εκδότη και είδος τίτλου Σ Ρυθµοί αύξησης των τίτλων πλην µετοχών που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Σ Εισηγµένες µετοχές που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Σ Επιτόκια ΝΧΙ επί καταθέσεων και δανείων κατοίκων της ζώνης του ευρώ σε ευρώ Σ Επιτόκια της αγοράς χρήµατος Σ Αποδόσεις οµολόγων του ηµοσίου Σ είκτες της χρηµατιστηριακής αγοράς Σ46 5 ΤΙΜΕΣ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΓΟΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5.1 Εν ΤΚ, λοιπές τιµές και κόστος Σ Παραγωγή και ζήτηση Σ Αγορές εργασίας Σ54 1) Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούµε να επικοινωνήσετε µαζί µας στο: statistics@ecb.europa.eu. Επισκεφθείτε την ενότητα Statistical Data Warehouse στο δικτυακό τόπο της ( για µακρότερες χρονολογικές σειρές και αναλυτικότερα στοιχεία. Σεπτέµβριος 2009 Σ 3

119 6 ΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ 6.1 Έσοδα, δαπάνες και έλλειµµα/πλεόνασµα Σ Χρέος Σ Μεταβολή χρέους Σ Τριµηνιαία στοιχεία για τα έσοδα, τις δαπάνες και το έλλειµµα/πλεόνασµα Σ Xρέος και µεταβολή του χρέους σε τριµηνιαία βάση Σ59 7 ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ 7.1 Συνοπτικό ισοζύγιο πληρωµών Σ Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και κίνησης κεφαλαίων Σ Ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών Σ Νοµισµατική παρουσίαση του ισοζυγίου πληρωµών Σ Εµπόριο αγαθών Σ70 8 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ 8.1 Σταθµισµένες συναλλαγµατικές ισοτιµίες Σ ιµερείς ισοτιµίες του ευρώ Σ73 9 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΟΣ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ 9.1 Σε άλλα κράτη-µέλη της ΕΕ Σ Στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία Σ75 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ TΕΧΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Σ76 Σ77 Σ83 ΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΤΗΝ 1η ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009 ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΣΛΟΒΑΚΙΑΣ Εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά, όλες οι σειρές δεδοµένων που καλύπτουν παρατηρήσεις για το 2009 αφορούν τη ζώνη του ευρώ των 16 (µαζί µε τη Σλοβακία) για το σύνολο κάθε χρονολογικής σειράς. Για τα επιτόκια, τα νοµισµατικά στατιστικά στοιχεία και τον Εν ΤΚ (και, για λόγους συνέπειας, τις συνιστώσες και τους παράγοντες µεταβολής του Μ3 και τις συνιστώσες του Εν ΤΚ) οι στατιστικές σειρές σχετικά µε τη ζώνη του ευρώ καλύπτουν τα κράτη-µέλη της ΕΕ τα οποία είχαν υιοθετήσει το ευρώ την περίοδο την οποία αφορούν οι στατιστικές. Όπου χρειάζεται, αυτό δηλώνεται στους πίνακες µε σχετική υποσηµείωση. Στις περιπτώσεις αυτές και όπου υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία, για τον υπολογισµό των απόλυτων και των εκατοστιαίων µεταβολών το 2001, το, το και το 2009 σε σχέση µε το 2000, το 2006, το και το, αντίστοιχα, χρησιµοποιούνται στατιστικές σειρές που λαµβάνουν υπόψη την επίδραση της ένταξης της Ελλάδας, της Σλοβενίας, της Κύπρου και της Μάλτας, καθώς και της Σλοβακίας, αντίστοιχα, στη ζώνη του ευρώ. Ιστορικά στοιχεία σχετικά µε τη ζώνη του ευρώ πριν από την ένταξη της Σλοβακίας διατίθενται στο δικτυακό τόπο της ( /downloads/html/index.en.html). Στους πίνακες εµφανίζονται τα εξής σύµβολα: - δεν υπάρχουν στοιχεία. τα στοιχεία δεν είναι ακόµη διαθέσιµα στοιχεία µηδενικά ή αµελητέα δισεκ (πρ.) προσωρινά στοιχεία (ε.δ.) στοιχεία εποχικώς διορθωµένα (µ.ε.δ.) στοιχεία µη εποχικώς διορθωµένα Σ 4 Σεπτέµβριος 2009

120 Γ Ε Ν Ι Κ Α Σ Τ O Ι Χ Ε Ι Α Γ Ι Α Τ Η Ζ Ω Ν Η Τ O Υ Ε Υ Ρ Ω Σ υ ν ο π τ ι κ ο ί ο ι κ ο ν ο µ ι κ ο ί δ ε ί κ τ ε ς γ ι α τ η ζ ώ ν η τ ο υ ε υ ρ ώ (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά) 1. Νοµισµατικές εξελίξεις και επιτόκια 1) γ τρ. δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Μ1 2) Μ2 3) Μ3 2),3) Μ3 2),3) κινητός κεντρικός µέσος 3 µηνών Δάνεια από ΝΧΙ προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ πλην ΝΧΙ και γενικής κυβέρνησης 2) Τίτλοι (πλην µετοχών) σε ευρώ, εκδοθέντες από επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ 2) Επιτόκιο 3 µηνών (EURIBOR, % ετησίως, µέσοι όροι περιόδου) Τρέχον επιτόκιο (ποσοστά ετησίως, τέλος περιόδου) 4) ,5 9,9 11,2-10,8 18,6 4,28 4,38 2,4 9,7 9,7-9,5 18,7 4,64 3,69 0,7 9,2 9,1-9,1 18,2 4,98 4,34 2,7 8,9 8,2-7,4 20,0 4,24 3,69 5,3 7,2 6,0-4,6 26,3 2,01 3,77 8,0 5,5 4,3-2,2 27,9 1,31 3,99 5,9 6,2 5,1 5,2 3,1 28,2 1,64 3,77 8,3 5,9 4,9 4,6 2,3 28,5 1,42 3,79 7,9 5,0 3,7 4,1 1,8 27,9 1,28 4,18 9,4 4,9 3,6 3,4 1,5 26,0 1,23 3,99 12,2 4,7 3,0. 0,6. 0,97 3, ,86 3,68 2. Τιµές, παραγωγή, ζήτηση και αγορές εργασίας 5) δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. ΕνΔΤΚ 1) Τιµές παραγωγού βιοµηχανικών προϊόντων Ωριαίο κόστος εργασίας Πραγµατικό ΑΕΠ Βιοµηχανική παραγωγή εκτός κατασκευών Χρησιµοποίηση εργοστασιακού δυναµικού στη µεταποίηση (ποσοστά %) Απασχόληση Ανεργία (% του εργατικού δυναµικού) ,1 2,7 2,7 2,7 3,7 84,1 1,8 7,5 3,3 6,1 3,3 0,7-1,7 81,8 0,8 7,5 2,3 3,4 4,0-1,7-9,0 78,1 0,0 8,0 1,0-2,0 3,7-4,9-18,4 72,5-1,3 8,8 0,2-5,7. -4,7-18,6 69,9. 9,3 0,6-3, , ,0 0,6-4, ,2 70,3-9,2 0,0-5, , ,3-0,1-6, , ,4-0,7-8, ,5-9,5-0, Ισοζύγιο πληρωµών, συναλλαγµατικά διαθέσιµα και συναλλαγµατικές ισοτιµίες (δισεκ. ευρώ, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά) γ τρ. δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Τρέχουσες συναλλαγές και κίνηση κεφαλαίων 1 Ισοζύγιο πληρωµών (καθαρή κίνηση) Ισοζύγιο αγαθών Άµεσες επενδύσεις Επενδύσεις χαρτοφυλακίου Συναλλαγµατικά διαθέσιµα (θέσεις τέλους περιόδου) Σταθµισµένη συναλλαγµατική ισοτιµία του ευρώ: ΣΣΙ-24 6) (α τρ. 1999=100) Συναλλαγµατική ισοτιµία δολ. ΗΠΑ/ευρώ Ονοµαστική Πραγµατική (ΔΤΚ) ,8 46,4-92,5 159,7 347,2 107,9 109,0 1, ,0-6,0-242,3 441,5 374,2 113,0 113,6 1, ,2-9,0-35,9 121,5 372,5 114,1 114,3 1, ,5-0,6-77,7 204,2 374,2 109,1 109,6 1, ,8-10,3-38,5 179,4 395,7 111,9 112,2 1, ,0 10,8-8,2 94,3 381,5 113,2 113,5 1,3632-6,1 3,3-20,6 95,7 395,7 113,3 113,4 1,3050-7,4 3,9-4,5-9,0 386,3 112,5 112,8 1, ,6 2,2 4,8 58,0 392,2 113,0 113,3 1,3650 0,0 4,7-8,5 45,2 381,5 114,0 114,3 1, ,5 113,8 113,8 1, ,9 113,7 1,4268 Πηγές:, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Eurostat και ΓΔ Οικονοµικών και Χρηµατοπιστωτικών Υποθέσεων) και Reuters. Σηµείωση: Περισσότερες πληροφορίες για τα στοιχεία βλ. στους αντίστοιχους πίνακες του παρόντος τµήµατος. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. 2) Οι ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές των µηνιαίων στοιχείων αφορούν το τέλος του µηνός, ενώ οι αντίστοιχες των τριµηνιαίων και ετήσιων στοιχείων υπολογίζονται ως µέσοι όροι της περιόδου. Περισσότερες λεπτοµέρειες βλ. στις Τεχνικές Σηµειώσεις. 3) Στο Μ3 και τις συνιστώσες του δεν περιλαµβάνονται τα µερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων διαθεσίµων και τα χρεόγραφα διάρκειας έως 2 ετών που κατέχουν µη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ. 4) Με βάση τις καµπύλες αποδόσεων των κρατικών οµολόγων της ζώνης του ευρώ µε αξιολόγηση ΑΑΑ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στον πίνακα ) Εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά, τα στοιχεία αφορούν τη ζώνη του ευρώ των 16. 6) Περισσότερες λεπτοµέρειες και ορισµό των οµάδων των εµπορικών εταίρων βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σεπτέµβριος 2009 Σ 5

121 1 Σ Τ Α Τ Ι Σ Τ Ι Κ Α Σ Τ O Ι Χ Ε Ι Α Γ Ι Α Τ Η Ν O Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ H Π O Λ Ι Τ Ι Κ H 1. 1 Ε ν ο π ο ι η µ έ ν η λ ο γ ι σ τ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η τ ο υ Ε υ ρ ω σ υ σ τ ή µ α τ ο ς (εκατ. ευρώ) 1. Ενεργητικό Χρυσός και απαιτήσεις σε χρυσό Απαιτήσεις σε συνάλλαγµα έναντι µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ Απαιτήσεις σε συνάλλαγµα έναντι κατοίκων της ζώνης του ευρώ Απαιτήσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ Δάνεια σε ευρώ προς πιστωτικά ιδρύµατα της ζώνης του ευρώ Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης Αντιστρεπτέες πράξεις για την εξοµάλυνση βραχυχρόνιων διακυµάνσεων της ρευστότητας Διαρθρωτικές αντιστρεπτέες πράξεις Διευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης Πιστώσεις για συµπληρωµατικές καταβολές λόγω αλλαγής περιθωρίων Λοιπές απαιτήσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων της ζώνης του ευρώ Χρεόγραφα κατοίκων της ζώνης του ευρώ, σε ευρώ Χρεόγραφα που τηρούνται για τους σκοπούς της νοµισµατικής πολιτικής Άλλα χρεόγραφα Χρέος γενικής κυβέρνησης σε ευρώ Λοιπά στοιχεία ενεργητικού ενεργητικού Αυγούστου Αυγούστου Αυγούστου Αυγούστου Παθητικό Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων της ζώνης του ευρώ Τρεχούµενοι λογαριασµοί (που καλύπτουν το σύστηµα ελάχιστων υποχρεωτικών αποθεµατικών) Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων Καταθέσεις προθεσµίας Αντιστρεπτέες πράξεις για την εξοµάλυνση βραχυχρόνιων διακυµάνσεων της ρευστότητας Καταθέσεις για συµπληρωµατικές καταβολές λόγω αλλαγής περιθωρίων Λοιπές υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων της ζώνης του ευρώ Εκδοθέντα χρεόγραφα Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι λοιπών κατοίκων της ζώνης του ευρώ Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ Υποχρεώσεις σε συνάλλαγµα έναντι κατοίκων της ζώνης του ευρώ Υποχρεώσεις σε συνάλλαγµα έναντι µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ Λογαριασµός ειδικών τραβηκτικών δικαιωµάτων στο ΔΝΤ Λοιπές υποχρεώσεις Λογαριασµοί αναπροσαρµογής Κεφάλαιο και αποθεµατικά παθητικού Αυγούστου Αυγούστου Αυγούστου Αυγούστου Πηγή:. Σ 6 Σεπτέµβριος 2009

122 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Στατιστικά στοιχεία για τη νοµισµατική πολιτική 1. 2 Β α σ ι κ ά ε π ι τ ό κ ι α τ η ς Ε Κ Τ (ύψος σε ποσοστά % ετησίως, µεταβολές σε εκατοστιαίες µονάδες) Από: 1) Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης Διευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης Δηµοπρασίες σταθερού επιτοκίου Σταθερό επιτόκιο Δηµοπρασίες ανταγωνιστικού επιτοκίου Ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς Ιαν. 4 2) 22 9 Απρ. 5 Νοεµ Φεβρ. 17 Μαρτ. 28 Απρ. 9 Ιουν. 28 3) 1 Σεπτ. 6 Οκτ Μαΐου 31 Αυγ. 18 Σεπτ. 9 Νοεµ Δεκ Μαρτ. 6 Ιουν Δεκ Μαρτ. 15 Ιουν. 9 Αυγ. 11 Οκτ. 13 Δεκ. 14 Μαρτ. 13 Ιουν. 9 Ιούλ. 8 Οκτ. 9 4) 15 5) 12 Νοεµ. 10 Δεκ Ιαν. 11 Μαρτ. 8 Απρ. 13 Μαΐου Ύψος Μεταβολή Ύψος Ύψος Μεταβολή ,00-3, ,50-2,75 0,75 3,00-3,25-1,25 2,00-0,75 3,00-4,50 1,25 1,50-0,50 2, ,50 3,50-1,00 2,00 0,50 3,00-0,50 4,00 0,50 2,25 0,25 3,25-0,25 4,25 0,25 2,50 0,25 3,50-0,25 4,50 0,25 2,75 0,25 3,75-0,25 4,75 0,25 3,25 0,50 4,25-0,50 5,25 0,50 3,25,,, - 4,25 5,25 3,50 0,25-4,50 0,25 5,50 0,25 3,75 0,25-4,75 0,25 5,75 0,25 3,50-0,25-4,50-0,25 5,50-0,25 3,25-0,25-4,25-0,25 5,25-0,25 2,75-0,50-3,75-0,50 4,75-0,50 2,25-0,50-3,25-0,50 4,25-0,50 1,75-0,50-2,75-0,50 3,75-0,50 1,50-0,25-2,50-0,25 3,50-0,25 1,00-0,50-2,00-0,50 3,00-0,50 1,25 0,25-2,25 0,25 3,25 0,25 1,50 0,25-2,50 0,25 3,50 0,25 1,75 0,25-2,75 0,25 3,75 0,25 2,00 0,25-3,00 0,25 4,00 0,25 2,25 0,25-3,25 0,25 4,25 0,25 2,50 0,25-3,50 0,25 4,50 0,25 2,75 0,25-3,75 0,25 4,75 0,25 3,00 0,25-4,00 0,25 5,00 0,25 3,25 0,25-4,25 0,25 5,25 0,25 2,75-0, ,75-0,50 3,25 0, ,25-0,50 3,25 3, ,50 4,25 2,75-0,50 3, ,50 3,75-0,50 2,00-0,75 2, ,75 3,00-0,75 1,00-1,00 2, ,50 3,00 0,50-0,50 1, ,50 2,50-0,50 0,25-0,25 1, ,25 2,25-0,25 0,25 1, ,25 1,75-0,50 Ύψος Μεταβολή Πηγή:. 1) Από την 1η Ιανουαρίου 1999 µέχρι την 9η Μαρτίου 2004, η ηµεροµηνία αφορά τις διευκολύνσεις αποδοχής καταθέσεων και οριακής χρηµατοδότησης. Για τις πράξεις κύριας αναχρη- µατοδότησης, οι µεταβολές των επιτοκίων ισχύουν από την πρώτη πράξη µετά την αναφερόµενη ηµεροµηνία. Η µεταβολή της 18ης Σεπτεµβρίου 2001 τέθηκε σε ισχύ αυθηµερόν. Από τις 10 Μαρτίου 2004 και εξής, η ηµεροµηνία αφορά τις διευκολύνσεις αποδοχής καταθέσεων και οριακής χρηµατοδότησης και τις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης (µεταβολές που θα τίθενται σε ισχύ από την πράξη κύριας αναχρηµατοδότησης που ακολουθεί τη σχετική απόφαση του Διοικητικού Συµβουλίου), εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά. 2) Στις 22 Δεκεµβρίου 1998 η ανακοίνωσε ότι στο διάστηµα 4-21 Ιανουαρίου 1999 θα εφαρµόζεται κατ εξαίρεση µικρό εύρος διακύµανσης (50 µονάδες βάσης) µεταξύ των επιτοκίων της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων, έτσι ώστε οι συµµετέχοντες στην αγορά να προσαρµοστούν ευκολότερα στο νέο νοµισµατικό καθεστώς. 3) Στις 8 Ιουνίου 2000 η ανακοίνωσε ότι, αρχής γενοµένης από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 28 Ιουνίου 2000, οι πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστήµατος θα διεξάγονται µέσω δηµοπρασίας ανταγωνιστικού επιτοκίου. Το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς είναι το ελάχιστο επιτόκιο µε το οποίο οι αντισυµβαλλόµενοι µπορούν να υποβάλλουν τις προσφορές τους. 4) Από τις 9 Οκτωβρίου η µείωσε το εύρος µεταξύ των επιτοκίων των πάγιων διευκολύνσεων από 200 µονάδες βάσης σε 100 µονάδες βάσης γύρω από το επιτόκιο των ΠΚΑ. Το εύρος µεταξύ των επιτοκίων των πάγιων διευκολύνσεων αποκαταστάθηκε στις 200 µονάδες βάσης στις 21 Ιανουαρίου ) Στις 8 Οκτωβρίου η ανακοίνωσε ότι, αρχής γενοµένης από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 15 Οκτωβρίου, οι εβδοµαδιαίες πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης θα διεξάγονται µέσω δηµοπρασίας σταθερού επιτοκίου µε κατανοµή ολόκληρου του ποσού και µε το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης. Η εν λόγω µεταβολή υπερίσχυσε έναντι της προηγούµενης απόφασης (που ελήφθη την ίδια ηµέρα) περί µείωσης κατά 50 µονάδες βάσης του ελάχιστου επιτοκίου προσφοράς για τις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης που διεξάγονται ως δηµοπρασίες ανταγωνιστικού επιτοκίου. Σεπτέµβριος 2009 Σ 7

123 1. 3 Π ρ ά ξ ε ι ς ν ο µ ι σ µ α τ ι κ ή ς π ο λ ι τ ι κ ή ς τ ο υ Ε υ ρ ω σ υ σ τ ή µ α τ ο ς π ο υ δ ι ε ν ε ρ γ ο ύ ν τ α ι µ έ σ ω δ η µ ο π ρ α σ ί α ς 1 ), 2 ) (εκατ. ευρώ, επιτόκια σε ποσοστά % ετησίως) 3), 4) 1. Πράξεις κύριας και πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης Ηµεροµηνία διακανονισµού Μαΐου Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπτ Ιουν Ιουλ Αυγ Προσφορές (ποσό) Αριθµός συµµετεχόντων Κατανοµή (ποσό) Δηµοπρασίες σταθερού επιτοκίου Σταθερό επιτόκιο Δηµοπρασίες ανταγωνιστικού επιτοκίου Ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς Οριακό επιτόκιο 5) Μέσο σταθµικό επιτόκιο Διάρκεια σε ηµέρες Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης , , , , , , , , , , , , , , , , , , Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης , , , , , , , , , , , , , Άλλες πράξεις µέσω δηµοπρασίας Ηµεροµηνία διακανονισµού Είδος πράξης 1 2 Οκτ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 3 Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 6 Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 7 Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 9 Αντιστρεπτέα πράξη 11 Νοεµ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 9 Δεκ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας Ιαν. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 10 Φεβρ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 10 Μαρτ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 7 Απρ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 12 Μαΐου Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 9 Ιουν. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 7 Ιουλ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας 11 Αυγ. Αποδοχή καταθέσεων προθεσµίας Προσφορές (ποσό) Αριθµός συµµετεχόντων Κατανοµή (ποσό) Δηµοπρασίες σταθερού επιτοκίου Σταθερό επιτόκιο Ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς Δηµοπρασίες ανταγωνιστικού επιτοκίου Μέγιστο επιτόκιο προσφοράς Οριακό επιτόκιο 5) Μέσο σταθµικό επιτόκιο Διάρκεια σε ηµέρες , , , , , ,75 3,60 3, ,25 3,05 2, ,50 2,30 2, ,00 1,80 1, ,00 1,80 1, ,50 1,30 1, ,25 1,05 0, ,00 0,80 0, ,00 0,80 0, ,00 0,80 0,70 1 Πηγή:. 1) Ενδέχεται να υπάρχουν µικρές διαφορές µε τα ποσά της Ενότητας 1.1 λόγω του ότι για ορισµένες πράξεις έχει γίνει η κατανοµή, αλλά όχι ο διακανονισµός. 2) Με ισχύ από τον Απρίλιο του 2002, οι παράλληλες πράξεις, δηλ. πράξεις διάρκειας µίας εβδοµάδας οι οποίες διενεργούνται ως τακτικές δηµοπρασίες παράλληλα µε πράξη κύριας αναχρη- µατοδότησης, εντάσσονται στην κατηγορία των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης. Για παράλληλες πράξεις που διενεργήθηκαν πριν από το µήνα αυτό, βλ. Πίνακα 2 της Ενότητας ) Στις 8 Ιουνίου 2000 η ανακοίνωσε ότι, αρχής γενοµένης από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 28 Ιουνίου 2000, οι πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστήµατος θα διεξάγονται µέσω δηµοπρασίας ανταγωνιστικού επιτοκίου. Το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς είναι το ελάχιστο επιτόκιο µε το οποίο οι αντισυµβαλλόµενοι µπορούν να υποβάλλουν τις προσφορές τους. 4) Στις 8 Οκτωβρίου η ανακοίνωσε ότι, αρχής γενοµένης από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 15 Οκτωβρίου, οι εβδοµαδιαίες πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης θα διεξάγονται µέσω δηµοπρασίας σταθερού επιτοκίου µε κατανοµή ολόκληρου του ποσού και µε το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης. 5) Στις πράξεις παροχής (απορρόφησης) ρευστότητας, το οριακό επιτόκιο αναφέρεται στο χαµηλότερο (υψηλότερο) επιτόκιο µε το οποίο έγιναν δεκτές οι προσφορές. Σ 8 Σεπτέµβριος 2009

124 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Στατιστικά στοιχεία για τη νοµισµατική πολιτική 1. 4 Σ τ α τ ι σ τ ι κ ά σ τ ο ι χ ε ί α γ ι α τ α ε λ ά χ ι σ τ α α π ο θ ε µ α τ ι κ ά κ α ι τ η ρ ε υ σ τ ό τ η τ α (δισεκ. ευρώ, µέσοι όροι ηµερήσιων θέσεων περιόδου, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά, επιτόκια ως ποσοστά % ετησίως) 1. Βάση υπολογισµού ελάχιστων αποθεµατικών των πιστωτικών ιδρυµάτων που υπόκεινται στην υποχρέωση τήρησης ελάχιστων αποθεµατικών Βάση υπολογισµού ως είχε το(ν) 1) : 2009 Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Υποχρεώσεις µε συντελεστή 2% Υποχρεώσεις µε συντελεστή 0% Καταθέσεις (µίας ηµέρας, µε συµφωνηµένη διάρκεια και υπό προειδοποίηση έως 2 ετών) Χρεόγραφα µε συµφωνη- µένη διάρκεια έως 2 ετών Καταθέσεις (µε συµφωνη- µένη διάρκεια και υπό προειδοποίηση άνω των 2 ετών) Συµφωνίες επαναγοράς Χρεόγραφα διάρκειας άνω των 2 ετών , ,8 815, , , , , ,8 848, , , , , ,6 845, , , , , ,4 846, , , , , ,0 854, , , , , ,9 818, , , ,0 2. Τήρηση αποθεµατικών Περίοδος τήρησης µέχρι: Μαρτ. 7 Απρ. 12 Μαΐου 9 Ιουν. 7 Ιουλ. 11 Αυγ. 8 Σεπτ. Απαιτούµενα αποθεµατικά Τρεχούµενοι λογαριασµοί των πιστωτικών ιδρυµάτων Υπερβάλλοντα αποθεµατικά Ελλείποντα αποθεµατικά Επιτόκιο επί των ελάχιστων αποθεµατικών ,9 196,8 1,0 0,0 4,17 217,2 218,7 1,5 0,0 3,25 217,6 218,6 1,0 0,0 2,00 220,8 221,6 0,8 0,0 1,50 219,7 220,8 1,1 0,0 1,25 216,7 217,9 1,2 0,0 1,00 218,1 219,2 1,1 0,0 1,00 216,0 216,9 0,9 0,0 1,00 215, Ρευστότητα Περίοδος τήρησης µέχρι: 9 Δεκ Ιαν. 10 Φεβρ. 10 Μαρτ. 7 Απρ. 12 Μαΐου 9 Ιουν. 7 Ιουλ. 11 Αυγ. Καθαρές απαιτήσεις του Ευρωσυστήµατος σε χρυσό και συνάλλαγµα Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης Προσφορά ρευστότητας Πράξεις νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης Διευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης Λοιπές πράξεις παροχής ρευστότητας 2) Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων Απορρόφηση ρευστότητας Λοιπές πράξεις απορρόφησης ρευστότητας 3) Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία Λοιποί παράγοντες (καθαροί) 4) Καταθέσεις κεντρικής κυβέρνησης στο Ευρωσύστηµα Τρεχούµενοι λογαριασµοί πιστωτικών ιδρυµάτων Νοµισµατική βάση ,5 173,0 278,6 0,3 0,0 0,4 2,2 644,6 61,9-126,6 196,8 841,9 580,5 337,3 457,2 2,7 0,0 200,9 4,9 731,1 107,8 114,3 218, ,7 580,5 337,3 457,2 2,7 0,0 200,9 4,9 731,1 107,8 114,3 218, ,7 581,3 219,2 613,6 2,9 0,0 238,5 3,3 753,1 99,9 100,6 221, ,1 547,4 224,9 551,4 2,1 0,0 175,4 6,1 740,2 102,7 79,3 222, ,7 512,7 224,3 472,4 1,6 0,0 95,5 4,0 741,5 110,1 41,4 218, ,5 508,0 230,5 443,1 1,1 0,0 57,8 3,7 747,3 139,0 13,3 221, ,6 512,4 239,7 426,9 0,7 0,0 42,7 3,1 757,5 141,9 13,7 220, ,0 487,9 238,8 400,6 0,7 0,0 22,3 2,1 759,8 141,7-15,8 217, ,0 457,1 221,4 504,9 1,3 0,0 119,7 9,9 763,1 137,9-65,1 219, ,0 433,6 94,1 694,0 0,3 2,8 185,1 22,1 770,8 133,9-103,9 216, ,8 Πηγή:. 1) Τέλος περιόδου. 2) Περιλαµβάνεται η παροχή ρευστότητας στο πλαίσιο του προγράµµατος αγοράς καλυµµένων οµολογιών του Ευρωσυστήµατος. 3) Περιλαµβάνεται η απορρόφηση ρευστότητας συνεπεία των πράξεων ανταλλαγής νοµισµάτων του Ευρωσυστήµατος. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στην ιστοσελίδα 4) Από την 1η Ιανουαρίου 2009, περιλαµβάνονται πράξεις νοµισµατικής πολιτικής τις οποίες διεξήγαγε η Národná Banka Slovenska πριν από την ηµεροµηνία αυτή και εξακολουθούσαν να µην έχουν διακανονιστεί µετά από αυτή. Σεπτέµβριος 2009 Σ 9

125 2 Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α, Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ε Σ Κ Α Ι Α Μ Ο Ι Β Α Ι Α Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Α Ε Π Ε Ν Υ Τ Ι Κ Ο Υ Χ Α Ρ Α Κ Τ Η Ρ Α 2. 1 Σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ι κ ή λ ο γ ι σ τ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η τ ω ν Ν Χ Ι τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 1 ) (δισεκ. ευρώ, υπόλοιπα τέλους περιόδου) 1. Ενεργητικό 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δάνεια προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ Γενική κυβέρνηση Λοιποί κάτοικοι ΝΧΙ Τίτλοι πλην µετοχών εκδοθέντες από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Γενική κυβέρνηση Λοιποί κάτοικοι Ευρωσύστηµα 2.046, ,7 17,8 0, ,3 268,6 225,1 1,9 41,6-17,4 373,7 15,2 339, , ,4 18,6 0, ,1 350,8 307,9 2,4 40,4-14,4 479,8 15,7 312, , ,3 18,7 0, ,9 374,1 322,7 2,5 48,9-13,9 491,0 15,7 333, , ,4 18,1 0, ,7 378,1 326,5 2,4 49,2-14,7 487,5 15,8 334, , ,0 18,1 0, ,2 375,6 322,9 2,5 50,2-15,0 488,8 15,8 330, , ,5 17,7 0, ,1 385,4 327,0 2,7 55,7-15,0 481,7 16,4 323, , ,7 17,7 0, ,4 391,8 327,8 3,0 60,9-15,3 484,3 16,5 325,8 ΝΧΙ πλην Ευρωσυστήµατος , ,2 954, , , , ,9 952, ,3 93, , ,1 205, , , ,4 967, , , , , , ,8 98, , ,6 211, , , ,6 970, , , , , , ,8 104, , ,2 215, , , ,6 982, , , , , , ,6 104, , ,1 214, , , ,5 974, , , , , , ,2 102, , ,0 214, , , ,6 998, , , , , , ,0 95, , ,0 215, , , ,7 999, , , , , , ,8 95, , ,6 216, ,9 ΝΧΙ Μερίδια αµοβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος 2) Μετοχές / λοιπές συµµετοχές που εκδόθηκαν από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού Πάγια στοιχεία Λοιπά στοιχεία ενεργητικού 2. Παθητικό 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Νόµισµα σε κυκλοφορία Καταθέσεις κατοίκων της ζώνης του ευρώ Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση/ λοιποί κάτοικοι της ζώνης του ευρώ ΝΧΙ Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος 3) Εκδοθέντα χρεόγραφα 4) Κεφάλαιο και αποθεµατικά Υποχρεώσεις έναντι του εξωτερικού Λοιπά στοιχεία παθητικού Ευρωσύστηµα 2.046,1 697,0 714,7 23,9 19,1 671,8-0,1 238,0 66,0 330, ,9 784, ,5 68,8 16, ,1-0,1 274,0 383,3 323, ,6 768, ,9 135,6 23,3 956,0-0,1 296,4 301,6 301, ,2 781, ,9 140,3 21,5 885,1-0,1 293,2 274,9 314, ,1 783, ,1 137,2 19,0 897,0-0,1 291,5 249,0 300, ,4 785, ,5 125,1 23, ,7-0,1 283,3 208,0 358, ,4 795, ,7 126,0 22,5 958,2-0,1 286,7 192,5 353,3 ΝΧΙ πλην Ευρωσυστήµατος , ,2 126, , ,8 754, , , , , , ,8 190, , ,5 825, , , , , , ,0 216, , ,6 885, , , , , , ,0 197, , ,1 886, , , , , , ,3 194, , ,7 874, , , , , , ,6 227, , ,8 837, , , , , , ,7 170, , ,3 853, , , , ,1 Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. 2) Εκδοθέντα από κατοίκους της ζώνης του ευρώ. Τα εκδοθέντα από µη κατοίκους περιλαµβάνονται στις απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού. 3) Ποσά που κατέχουν κάτοικοι της ζώνης του ευρώ. 4) Τα ποσά των χρεογράφων µε διάρκεια έως δύο ετών που κατέχουν µη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ περιλαµβάνονται στις υποχρεώσεις έναντι του εξωτερικού. Σ 10 Σεπτέµβριος 2009

126 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα 2. 2 Ε ν ο π ο ι η µ έ ν η λ ο γ ι σ τ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η τ ω ν Ν Χ Ι τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 1 ) (δισεκ. ευρώ, υπόλοιπα τέλους περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 1. Ενεργητικό 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δάνεια προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ Γενική κυβέρνηση Λοιποί κάτοικοι Τίτλοι πλην µετοχών εκδοθέντες από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Γενική κυβέρνηση Λοιποί κάτοικοι Μετοχές / λοιπές συµ- µετοχές που εκδόθηκαν από λοιπούς κατοίκους της ζώνης του ευρώ Απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού Πάγια στοιχεία Λοιπά στοιχεία ενεργητικού Υπόλοιπα , ,9 972, , , ,0 954,9 882, ,8 220, , , ,1 986, , , , ,8 786, ,4 227, , , ,5 989, , , , ,2 770, ,2 230, , , , , , , , ,4 795, ,5 229, , , ,7 992, , , , ,9 792, ,8 230, , , , , , , , ,0 779, ,7 231, , , , , , , , ,9 777, ,9 232, ,1 Συναλλαγές 2.573, ,8-9, ,7 232,2-46,3 278,5 55,5 781,3-0,5 490, ,2 601,2 12,5 588,7 373,0 58,1 314,9-56,0-71,2-2,1 765,7-141,8 6,5 2,1 4,3 179,8 142,0 37,8-4,5-279,5 2,1-46,2-199,4 72,8 27,3 45,5 135,7 89,6 46,1 4,5-36,5 0,6-377,5 59,2 7,0 11,3-4,3 47,4 21,2 26,2 21,2 41,4-1,1-56,7-218,0 6,7-7,4 14,1 29,0 20,7 8,3-3,3-50,3 0,4-201,5-40,6 59,0 23,4 35,6 59,4 47,7 11,6-13,4-27,6 1,3-119,2-60,7-31,3 0,7-32,0-0,6 6,0-6,5-6,2-35,8 0,9 16,4 2. Παθητικό Νόµισµα σε κυκλοφορία Καταθέσεις κεντρικής κυβέρνησης Καταθέσεις λοιπής γενικής κυβέρνησης/ λοιπών κατοίκων της ζώνης του ευρώ Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος 2) Εκδοθέντα χρεόγραφα 3) Κεφάλαιο και αποθεµατικά Υποχρεώσεις έναντι του εξωτερικού Λοιπά στοιχεία παθητικού Υπερβάλλον ποσό υποχρεώσεων µεταξύ των ΝΧΙ 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Υπόλοιπα ,5 638,6 150, ,5 660, , , , ,7-56, ,8 722,9 259, ,2 726, , , , ,3-117, ,4 719,9 351, ,5 780, , , , ,2-99, ,6 729,2 337, ,2 781, , , , ,7-115, ,3 732,0 331, ,2 771, , , , ,5-119, ,3 735,0 352, ,8 741, , , , ,1-138, ,1 745,5 296, ,7 758, , , , ,4-132,5 Συναλλαγές 2.573,3 45,8-13,4 838,8 54,5 270,0 150,1 774,5 465,7-13, ,2 83,2 106,1 606,8 29,8-27,8 142,6 64,8 664,9-59,2-141,8-4,3 89,3 26,3 55,8-37,3 17,3-197,5-84,2-7,3-199,4 15,0 0,9 153,3-20,2 21,9 33,9-167,6-214,4-22,1 59,2 9,3-14,0 79,6 2,3 5,7 4,3 7,8-16,1-19,7-218,0 2,8-5,9 16,0 0,6 15,7 12,0-84,5-188,5 13,8-40,6 3,0 20,8 57,7-23,1 0,4 17,6-91,0-9,8-16,2-60,7 10,5-56,5-29,5 16,2-1,7 6,0-53,8 35,4 12,8 Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. 2) Ποσά που κατέχουν οι κάτοικοι της ζώνης του ευρώ. 3) Τα ποσά των χρεογράφων µε διάρκεια έως δύο ετών που κατέχουν µη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ περιλαµβάνονται στις υποχρεώσεις έναντι του εξωτερικού. Σεπτέµβριος 2009 Σ 11

127 2. 3 Ν ο µ ι σ µ α τ ι κ ή σ τ α τ ι σ τ ι κ ή 1 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, στοιχεία εποχικώς διορθωµένα, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 1. Νοµισµατικά µεγέθη 2) και παράγοντες µεταβολής 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ. Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) M1 Μ2 M2-M1 Μ3 M3-M2 Μ3 κινητός κεντρικός µέσος 3 µηνών Πιο µακροπρόθεσµες χρηµατοοικονοµικές υποχρεώσεις Πιστώσεις προς τη γενική κυβέρνηση Πιστώσεις προς λοιπούς κατοίκους της ζώνης του ευρώ Υπόλοιπα 3.837, , , , , , , , ,5-634, , , , , , , , , ,6-430, , , , , , , , , ,0-390, , , , , , , , , ,2-453, , , , , , , , , ,7-499, , , , , , , , , ,9-475, , , , , , , , , ,6-488,3 Συναλλαγές 148,8 529,7 678,5 224,3 902,8-467,1-59, , , ,9 5,0 125,9 487,0 612,9 44,3 657,2-174,2 70,6 843,2 587,4 749,3-137,5 105,2-98,5 6,7-62,3-55,6-115,7 108,9 17,6-13,6 7,9-55,1 139,6-68,5 71,2-18,6 52,6-107,9 112,1 56,1 20,8 41,3 132,7 93,1-18,2 74,9 2,6 77,4-20,2 25,1-24,9-17,5-2,7 63,3-4,0-16,7-20,7-26,0-46,7-56,6 16,7 28,8 18,2 22,6 54,6 50,5-33,5 17,0 4,9 21,8-31,1 70,3 52,1 20,1 21,4 14,8 97,7-47,0 50,7-30,5 20,2-25,8 18,4-35,1-38,2-36,1 16,6 Ρυθµοί αύξησης 4,0 17,9 10,2 20,5 11,6 11,9 8,6-2,6 12,8 11,2 12,1 5,0 3,3 13,7 8,3 3,3 7,5 7,0 2,9 2,9 7,0 5,8 7,2-137,5 5,9 6,4 6,2-1,1 5,1 5,2 4,2 7,6 4,6 3,1 4,7-133,8 8,3 3,5 5,9-1,2 4,9 4,6 4,1 7,9 3,6 2,3 3,9-23,1 7,9 2,1 5,0-3,7 3,7 4,1 4,7 8,2 3,1 1,8 3,3 80,3 9,4 0,4 4,9-4,0 3,6 3,4 5,0 10,7 2,9 1,5 2,7 126,9 12,2-2,6 4,7-7,0 3,0. 4,9 10,9 1,8 0,6 1,8 156,2 Δάνεια Υπόµνηση: Δάνεια διορθωµένα ως προς πωλήσεις και τιτλοποιήσεις 4) Καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού 3) 1 Ν ο µ ι σ µ α τ ι κ ά µ ε γ έ θ η 1 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) 2 Π α ρ ά γ ο ν τ ε ς µ ε τ α β ο λ ή ς 1 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. Οι µηνιαίοι και λοιποί πιο βραχυπρόθεσµοι ρυθµοί αύξησης για επιλεγµένα στοιχεία διατίθενται στο δικτυακό τόπο της ( html/index.en.html) 2) Νοµισµατικές υποχρεώσεις των ΝΧΙ και της κεντρικής κυβέρνησης (Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο, Υπουργείο Οικονοµικών) έναντι κατοίκων της ζώνης του ευρώ που δεν είναι ΝΧΙ εκτός της κεντρικής κυβέρνησης (για τα Μ1, Μ2, Μ3, βλ. γλωσσάριο). 3) Οι τιµές στην ενότητα ρυθµοί αύξησης αφορούν το άθροισµα των συναλλαγών το δωδεκάµηνο έως την αναγραφόµενη περίοδο. 4) Διορθώσεις ως προς τη διαγραφή δανείων από τους ισολογισµούς των ΝΧΙ λόγω της πώλησης ή της τιτλοποίησής τους. Σ 12 Σεπτέµβριος 2009

128 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα 2. 3 Ν ο µ ι σ µ α τ ι κ ή σ τ α τ ι σ τ ι κ ή 1 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 2. Συνιστώσες των νοµισµατικών µεγεθών και των πιο µακροπρόθεσµων χρηµατοοικονοµικών υποχρεώσεων 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ. Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Νόµισµα σε κυκλοφορία Καταθέσεις µίας ηµέρας Καταθέσεις µε συµφωνηµένη διάρκεια έως 2 ετών Καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως 3 µηνών Συµφωνίες επαναγοράς Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος Χρεόγραφα διάρκειας έως 2 ετών Χρεόγραφα µε διάρκεια άνω των 2 ετών Καταθέσεις υπό προειδοποίηση άνω των 3 µηνών Καταθέσεις µε συµφωνηµένη διάρκεια άνω των 2 ετών Κεφάλαιο και αποθεµατικά Υπόλοιπα 625, , , ,1 307,4 686,2 314, ,4 119, , ,6 709, , , ,4 354,1 756,2 268, ,1 121, , ,2 727, , , ,5 336,1 780,4 196, ,5 124, , ,6 729, , , ,5 337,1 770,3 207, ,1 125, , ,0 730, , , ,7 326,1 753,1 200, ,7 128, , ,2 734, , , ,3 355,1 738,2 183, ,9 129, , ,8 733, , , ,9 331,0 745,0 171, ,4 130, , ,0 Συναλλαγές 46,7 102,1 582,3-52,5 42,2 58,7 123,4 147,5 9,7 160,4 149,5 83,3 42,6 467,2 19,8 48,1 33,2-37,0 10,8 0,6 20,8 142,0 16,2 89,0-173,3 74,8-18,0 25,6-69,8 19,2 2,2 76,0 18,2 6,8 132,8-123,1 54,6 19,1-23,4-14,2 19,3 4,5 39,5 44,6 2,3 90,8-43,9 25,7 0,9-8,8 10,4-5,9 1,0 13,1 12,0 0,2-4,3-30,0 13,3-10,8-6,7-8,5 17,7 2,2 11,6 24,9 4,2 46,3-49,2 15,6 29,0-8,0-16,2 7,4 1,2 14,7 7,7-0,6 98,3-73,8 26,9-24,1 6,5-12,9 12,7 1,5 14,8-3,3 Ρυθµοί αύξησης 8,1 3,3 41,3-3,4 15,8 9,2 63,6 6,2 9,5 9,7 11,4 13,3 1,3 23,4 1,3 15,6 4,8-12,2 0,4 0,5 1,1 9,7 13,8 4,3 6,4 6,6 8,0 4,1-26,7 0,8 3,7 5,0 9,1 13,2 7,4 0,5 8,0 3,6 3,2-20,3 0,2 5,1 5,5 9,1 13,1 6,9-2,7 9,4 1,9 2,7-27,6 0,5 7,7 5,6 10,5 12,8 8,6-6,1 10,4 5,4 2,7-33,5 0,4 9,3 6,1 10,8 12,5 12,1-12,1 12,3-3,3 3,7-39,5 0,2 10,9 6,9 10,1 3 Σ υ ν ι σ τ ώ σ ε ς τ ω ν ν ο µ ι σ µ α τ ι κ ώ ν µ ε γ ε θ ώ ν 1 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) 4 Σ υ ν ι σ τ ώ σ ε ς τ ω ν π ι ο µ α κ ρ ο π ρ ό θ ε σ µ ω ν χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ν υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ω ν 1 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σεπτέµβριος 2009 Σ 13

129 2. 4 Α ν ά λ υ σ η τ ω ν δ α ν ε ί ω ν π ο υ χ ο ρ η γ ο ύ ν τ α Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 1. Δάνεια προς φορείς χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης και µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά Ασφαλιστικές εταιρίες και ταµεία συντάξεων Λοιπά χρηµατοπιστωτικά Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Νοικοκυριά 4) ιδρύµατα 3) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ. Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Υπόλοιπα 107,4 877, , ,6 859, , ,2 616, ,9 752,2 103,7 974, , ,9 960, , ,1 630, ,1 769,4 103,2 970, , ,0 981, , ,6 640, ,6 767,1 101,7 961, , ,1 986, , ,9 635, ,5 770,2 101,6 978, , ,8 982, , ,0 633, ,0 772,4 105, , , ,8 975, , ,0 635, ,3 773,2 97, , , ,0 968, , ,9 631, ,6 773,1 Συναλλαγές 16,8 176,3 555,9 146,1 156,0 253,8 279,5 31,5 227,0 21,0-4,2 90,0 421,6 88,5 120,1 213,1 80,1 10,7 52,0 17,3-3,9-11,6 9,4-44,0 14,1 39,3-7,5 2,5-8,8-1,2 3,8 54,5-41,1-48,0 0,4 6,5 3,7-5,0 3,1 5,6-1,5-9,9-2,9-14,4 6,3 5,1-3,2-5,7 1,1 1,4 0,1 21,3-5,3-5,4-2,0 2,2 2,2-1,0 0,1 3,0 5,2 43,0-32,9-28,2-3,9-0,8 4,7 1,7 1,9 1,2-8,2-8,9-26,1-35,1-5,9 14,9 5,0-1,1 5,5 0,5 Ρυθµοί αύξησης 18,2 24,9 14,5 12,8 22,0 12,8 6,2 5,4 7,1 2,9-3,9 10,3 9,6 6,9 13,9 9,4 1,7 1,7 1,5 2,3-5,5 3,5 6,2-0,3 11,1 8,2 0,4 0,9 0,0 1,4-2,0 0,6 5,2-1,7 10,7 7,1 0,0-0,5-0,2 1,6-3,0 0,0 4,4-2,6 9,7 6,4-0,2-0,6-0,5 1,9 1,2 1,8 2,9-5,3 7,4 5,8 0,2-0,8 0,1 1,5-3,2-0,2 1,6-8,4 6,1 5,5 0,0-1,1-0,2 1,5 Καταναλωτική πίστη Στεγαστικά δάνεια Άλλα δάνεια 5 άνεια προς λοιπά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις 2) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, µη εποχικώς διορθωµένοι) 6 ά ν ε ι α π ρ ο ς ν ο ι κ ο κ υ ρ ι ά 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, µη εποχικώς διορθωµένοι) Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Συµπεριλαµβάνονται τα αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα. 4) Συµπεριλαµβάνονται µη κερδοσκοπικά ιδρύµατα που εξυπηρετούν τα νοικοκυριά. Σ 14 Σεπτέµβριος 2009

130 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα 2. 4 Α ν ά λ υ σ η τ ω ν δ α ν ε ί ω ν π ο υ χ ο ρ η γ ο ύ ν τ α Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, µη εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 2. Δάνεια προς φορείς χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης και µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Ασφαλιστικές εταιρίες και ταµεία συντάξεων Λοιπά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα 3) Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Υπόλοιπα 92,3 68,5 5,7 18,0 960,8 553,9 168,8 238, , ,3 960, ,1 102,1 75,7 6,2 20,2 986,5 568,6 180,0 238, , ,2 981, ,3 103,7 77,3 5,7 20,7 984,0 562,6 180,4 241, , ,1 986, ,9 105,7 78,9 5,7 21,0 993,8 575,7 179,4 238, , ,4 982, ,2 108,3 83,1 7,5 17, ,4 597,8 183,0 242, , ,8 975, ,5 101,1 76,1 7,4 17, ,3 576,5 185,8 245, , ,6 971, ,6 Συναλλαγές 15,0 16,7-5,2 3,5 175,0 113,4 34,1 27,5 555,7 144,9 156,1 254,7-3,8-2,9-1,8 0,9 91,4 27,2 21,5 42,7 421,7 87,6 120,1 213,9 6,5 5,8 0,6 0,1 18,7 10,0 11,1-2,4 2,3-41,1 14,8 28,6 7,7 7,5 1,3-1,1 37,5 31,3 1,7 4,5-21,5-30,3-0,1 8,9 1,6 1,6-0,5 0,5-3,6-6,8 0,1 3,1 4,2-7,6 5,4 6,4 2,2 1,8 0,0 0,4 14,0 15,4-0,2-1,2-8,5-12,9-0,8 5,2 4,0 4,1 1,9-2,0 27,2 22,7 1,9 2,6-16,9-9,7-4,6-2,6-7,1-7,0-0,2 0,0-16,2-21,6 2,6 2,8-16,0-31,4-2,8 18,1 Ρυθµοί αύξησης -3,9-4,0-23,7 5,0 10,7 5,4 14,6 22,2 9,6 6,8 13,9 9,4-5,2-7,2-18,0 10,4 3,5-5,3 19,6 17,5 6,3-0,3 11,1 8,2-2,0-2,0-25,1 8,3 0,7-9,5 19,1 18,4 5,2-1,7 10,7 7,1-3,1-4,4-22,7 11,2 0,0-9,2 16,7 16,0 4,4-2,6 9,7 6,4 1,4 1,5-1,1 3,2 1,7-4,7 13,4 11,9 2,8-5,3 7,4 5,8-3,2-5,6 16,3 1,6-0,1-6,1 12,4 7,3 1,5-8,4 6,1 5,5 Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών 3. Δάνεια προς νοικοκυριά 4) Καταναλωτική πίστη Στεγαστικά δάνεια Λοιπά δάνεια 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Υπόλοιπα 4.888,2 632,8 138,8 196,1 298, ,8 17,2 67, ,2 770,5 155,0 90,5 524, ,9 637,8 136,3 199,9 301, ,2 16,3 65, ,2 765,9 150,7 88,4 526, ,9 633,4 134,5 198,1 300, ,8 16,2 65, ,2 767,7 148,2 88,6 530, ,4 632,4 133,3 197,6 301, ,9 16,2 65, ,4 770,1 147,2 88,9 534, ,9 638,9 136,0 199,0 304, ,2 16,1 65, ,2 777,9 154,0 88,4 535, ,3 634,9 134,7 198,0 302, ,5 16,1 65, ,4 773,9 146,8 89,2 537,8 Συναλλαγές 278,9 31,5 3,8 1,1 26,6 226,4 0,9 2,3 223,2 21,1 1,7 4,4 14,9 79,4 10,7 1,1-9,1 18,6 51,4 1,1-3,8 54,1 17,4 2,5-5,3 20,2-23,2-2,7-2,4-2,1 1,8-17,0-0,9-3,3-12,7-3,5-4,2-1,8 2,6 21,2 1,5 0,0-0,6 2,0 8,2-0,5 0,2 8,5 11,5 3,6 0,3 7,6-6,4-4,4-1,7-1,7-1,0-2,2-0,4-0,1-1,6 0,1-2,5 0,2 2,4 6,4-0,6-1,1-0,3 0,8 3,7 0,0-0,1 3,8 3,3-0,7 0,4 3,7 21,3 6,5 2,9 1,4 2,2 6,8-0,1 0,5 6,4 8,1 6,9-0,3 1,4 7,4-0,8-1,2 0,1 0,3 11,5 0,0 0,1 11,3-3,3-7,0 0,8 2,9 Ρυθµοί αύξησης 1,7 1,7 0,8-4,4 6,7 1,5 7,0-5,2 1,6 2,3 1,7-5,1 4,0 0,4 0,9 0,2-4,5 5,1 0,0 1,0-9,0 0,2 1,4-0,2-7,5 3,7 0,0-0,5-0,8-6,1 3,7-0,2-1,5-9,0 0,0 1,6-1,0-5,4 3,7-0,2-0,6-1,8-6,0 3,7-0,5 0,1-9,2-0,3 1,9-0,7-4,8 3,9 0,2-0,8-2,1-5,3 3,1 0,1-0,3-8,7 0,3 1,5-1,9-5,5 3,8 0,0-1,1-2,6-5,1 2,4-0,2 0,2-8,7 0,0 1,5-2,7-4,4 3,9 Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Συµπεριλαµβάνονται τα αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα. 4) Συµπεριλαµβάνονται µη κερδοσκοπικά ιδρύµατα που εξυπηρετούν τα νοικοκυριά. Σεπτέµβριος 2009 Σ 15

131 2. 4 Α ν ά λ υ σ η τ ω ν δ α ν ε ί ω ν π ο υ χ ο ρ η γ ο ύ ν τ α Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, µη εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 4. Δάνεια προς το Δηµόσιο και µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ Γενική κυβέρνηση Μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Κεντρική κυβέρνηση Κυβερνήσεις κρατιδίων οµοσπονδιακών κρατών Λοιπή γενική κυβέρνηση Τοπική αυτοδιοίκηση Οργανισµοί κοινωνικής ασφάλισης Λοιποί µη κάτοικοι Υπόλοιπα 2006 γ τρ. δ τρ. (πρ.) 809,0 954,5 978,8 967,6 970,7 998,5 104,0 213,4 225,6 226,9 232,8 249,1 232,5 217,6 210,0 210,1 205,6 206,5 446,6 494,0 497,8 508,4 511,3 520,6 25,8 29,4 45,4 22,2 21,0 22, , , , , , , , , , , , ,1 861,2 955, ,9 965,5 956,2 935,6 63,1 59,8 61,8 57,8 59,2 57,4 798,1 895, ,0 907,7 896,9 878,3 Συναλλαγές γ τρ. δ τρ. (πρ.) -8,0 13,3 4,5-9,4 2,0 28,3-4,5 12,3 4,9 1,1 5,5 16,7-13,0-8,1-5,2-0,2-4,4 0,9 6,0 16,3 1,4 12,8 2,3 9,4 3,6-7,2 3,4-23,2-1,2 1,3 541,6-51,7 90,8-256,3-236,8-65,0 382,1-82,8 73,5-182,5-211,7-59,1 159,5 30,9 17,3-73,9-25,3-6,2 0,3 0,6-3,2-0,7 0,3-0,8 159,2 30,3 20,5-73,2-25,6-5,4 Ρυθµοί αύξησης Τράπεζες 3) Γενική κυβέρνηση Λοιποί 2006 Δεκ. Δεκ. Σεπτ. Δεκ Μάρτ. Ιούν. (πρ.) -1,6-14,0-5,8 5,2-11,6 21,9 24,0 17,2-0,1 18,9-1,0-4,3-5,6 1,3 13,8 18,6 18,6 18,8 0,5 20,3 3,4 13,2-1,9 2,7 9,6 8,0 5,2 15,0 1,8 15,9 1,4 5,8-3,7 3,3-24,4-1,5-3,5 3,3 0,9 3,5 1,5 10,0-3,6 3,6-43,5-14,2-16,7-8,3-3,3-8,6 2,6 12,7-4,1 5,2-46,9-13,6-15,8-8,4-7,0-8,5 7 ά ν ε ι α π ρ ο ς τ ο η µ ό σ ι ο 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, µη εποχικώς διορθωµένοι) 8 ά ν ε ι α π ρ ο ς µ η κ α τ ο ί κ ο υ ς τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, µη εποχικώς διορθωµένοι) Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Ως «τράπεζες» στον παρόντα πίνακα νοούνται ιδρύµατα που είναι παρόµοια µε τα ΝΧΙ και εδρεύουν εκτός της ζώνης του ευρώ. Σ 16 Σεπτέµβριος 2009

132 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα 2. 5 Α ν ά λ υ σ η κ α τ α θ έ σ ε ω ν σ τ α Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 1. Καταθέσεις φορέων χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ. Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Ασφαλιστικές εταιρίες και ταµεία συντάξεων Μίας ηµέρας Με συµφωνηµένη διάρκεια Έως 2 έτη Άνω των 2 ετών Υπό προειδοποίηση Έως 3 µήνες Άνω των 3 µηνών Λοιπά χρηµατωπιστωτικά ιδρύµατα 3) Με συµφωνηµένη διάρκεια Υπό προειδοποίηση Υπόλοιπα 691,7 70,9 70,5 527,5 0,8 1,1 20, ,4 312,5 345,7 648,6 12,2 0,3 147,1 765,4 83,8 117,1 538,9 1,1 1,5 23, ,1 320,9 420,5 853,4 12,3 0,1 197,0 763,5 91,7 99,8 546,8 2,3 1,5 21, ,6 333,3 350,8 906,2 14,4 0,0 234,7 766,0 90,1 101,2 550,6 1,8 1,5 20, ,7 326,2 372,7 914,6 15,0 0,0 238,1 759,0 83,6 100,5 551,9 1,9 1,5 19, ,2 309,0 364,7 926,5 14,7 0,0 239,2 753,2 85,4 93,7 551,9 1,7 1,5 19, ,8 335,5 343,3 943,8 14,1 0,0 255,0 751,8 85,9 93,6 552,0 1,8 1,5 16, ,2 315,8 346,8 945,6 14,6 0,0 231,4 Συναλλαγές 38,5 0,8 10,5 31,9-0,3-0,3-4,1 339,0 34,0 98,7 180,4 1,7 0,1 24,1 71,7 12,4 44,9 12,4-0,3 0,1 2,2 172,9 4,6 71,4 46,6-0,3-0,3 50,9-6,7 5,5-18,8 7,8 0,5 0,0-1,7 31,7 8,8-68,4 51,4 2,1 0,0 37,7-10,2-6,3-6,1 5,1-0,5 0,0-2,4 56,6 19,9-19,8 36,2-0,2 0,0 20,4 2,3-1,7 1,3 3,8-0,5 0,0-0,6 25,7 9,3 6,6 5,9 0,6 0,0 3,4-6,7-6,4-0,6 1,3 0,1 0,0-1,1-6,1-15,8-4,6 13,4-0,2 0,0 1,2-5,8 1,8-6,8 0,0-0,1 0,0-0,7 36,6 26,4-21,9 16,8-0,6 0,0 15,8-1,4 0,6-0,1 0,1 0,1 0,0-2,1-37,5-19,7 3,5 1,9 0,5 0,0-23,6 Ρυθµοί αύξησης 5,9 1,1 17,5 6,4-25, ,4 29,9 12,0 39,7 38,5 16,4-19,1 10,3 17,3 62,1 2,4-23,4-10,5 11,8 1,4 20,8 7,2-2,3-34,6 4,3 8,9 13,9 2,4-3,4 - -2,2 9,6-2,2-2,3 13,7 6,4-39,4 4,7 16,6 10,4 2,8-13,5 - -8,1 9,0 7,5-8,9 13,4 4,2-31,9 4,1 16,6 6,7 2,7-1,0 - -9,5 7,4 0,1-9,0 12,5 14,3-32,0 3,6 12,7 6,1 2,4-13,3 - -4,1 7,6 3,0-14,4 12,6 15,6-39,9 3,5 19,7 3,5 2,3-3, ,0 5,3 8,6-21,8 12,8 1,9-30,3 Μίας ηµέρας Έως 2 έτη Άνω των 2 ετών Έως 3 µήνες Άνω των 3 µηνών Συµφωνίες επαναγοράς Συµφωνίες επαναγοράς 9 Σ ύ ν ο λ ο κ α τ α θ έ σ ε ω ν κ α τ ά τ ο µ έ α 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης) 10 Σ ύ ν ο λ ο κ α τ α θ έ σ ε ω ν κ α ι κ α τ α θ έ σ ε ι ς π ο υ π ε ρ ι λ α µ β ά ν ο ν τ α ι σ τ ο Μ 3 κ α τ ά τ ο µ έ α 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης) 40 ασφαλιστικές εταιρίες και ταμεία συντάξεων (σύνολο) λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (σύνολο) ασφαλιστικές εταιρίες και ταμεία συντάξεων (στο Μ3) 4) λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (στο Μ3) 5) Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Η κατηγορία αυτή συµπεριλαµβάνει τα αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα. 4) Καλύπτει τις καταθέσεις των στηλών 2, 3, 5 και 7. 5) Καλύπτει τις καταθέσεις των στηλών 9, 10, 12 και 14. Σεπτέµβριος 2009 Σ 17

133 2. 5 Α ν ά λ υ σ η κ α τ α θ έ σ ε ω ν σ τ α Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 2. Καταθέσεις µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων και νοικοκυριών 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ. Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Μίας ηµέρας Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Με συµφωνηµένη διάρκεια Έως 2 έτη Άνω των 2 ετών Υπό προειδοποίηση Έως 3 µήνες Άνω των 3 µηνών Νοικοκυριά 3) Με συµφωνηµένη διάρκεια Υπό προειδοποίηση Υπόλοιπα 1.488,8 888,9 485,3 59,6 29,9 1,4 23, , ,9 993,3 561, ,6 111,1 87, ,5 889,9 508,6 64,6 28,3 1,3 23, , , ,1 517, ,2 113,6 83, ,2 877,8 480,5 71,0 38,7 1,3 17, , , ,3 524, ,5 114,9 61, ,4 881,3 485,9 72,3 43,7 1,4 19, , , ,2 527, ,2 115,8 56, ,3 897,0 475,6 72,6 47,3 1,4 20, , , ,9 531, ,2 117,3 54, ,5 922,8 464,3 72,3 50,1 1,5 19, , , ,6 535, ,0 118,2 50, ,6 918,7 463,3 74,4 54,4 1,5 18, , , ,6 543, ,8 119,4 50,9 Συναλλαγές 140,2 34,1 126,8-8,1-10,8-0,7-1,1 282,9 22,4 320,9-45,4-43,2 11,2 17,1 8,2-4,5 13,3 3,3-3,6-0,3 0,0 347,6 28,6 335,6-43,1 28,1 1,7-3,4-39,3-17,4-32,2 5,0 11,1 0,0-5,8 41,2 64,3-80,3 3,9 75,1 0,5-22,2 47,2 47,7-15,1 1,4 11,4 0,1 1,7 60,1 111,1-93,3 11,0 39,2 2,7-10,6 17,5 4,2 5,1 1,3 5,1 0,0 1,9 34,7 56,7-39,4 3,5 18,3 0,3-4,7 13,0 17,3-8,9 0,5 3,5 0,0 0,6 16,7 28,8-25,7 3,7 11,1 1,4-2,6 16,5 26,0-11,3-0,3 2,8 0,1-0,8 8,6 25,6-28,3 3,8 9,8 1,0-3,3 0,2-4,0-1,0 2,1 4,3 0,0-1,2 10,6 17,9-30,9 8,3 14,1 1,1 0,1 Ρυθµοί αύξησης 10,4 4,0 35,1-11,8-26,3-31,6-4,4 6,1 1,3 47,7-7,5-3,3 11,2 24,4 0,6-0,5 2,8 5,4-11,4-16,2 0,0 6,9 1,6 33,2-7,7 1,9 1,5-3,9-0,8 1,2-6,6 13,4 31,5-9,5-21,9 6,5 6,8 15,2-4,6 6,6 4,7-35,8-0,4 2,6-9,6 14,2 54,1-3,3-5,9 6,2 9,1 8,3-3,2 7,9 6,2-41,8-0,9 2,9-12,0 13,4 68,4-2,4-4,3 5,9 10,3 3,7-1,7 8,7 8,9-46,8 0,5 4,7-11,7 12,5 79,6 1,0-13,0 5,8 11,3-0,5-0,1 9,5 10,5-48,4 1,4 7,1-13,5 13,2 107,1 5,4-20,0 5,5 13,3-6,7 2,1 11,3 12,1-52,5 Μίας ηµέρας Έως 2 έτη Άνω των 2 ετών Έως 3 µήνες Άνω των 3 µηνών Συµφωνίες επαναγοράς Συµφωνίες επαναγοράς 11 Σ ύ ν ο λ ο κ α τ α θ έ σ ε ω ν κ α τ ά τ ο µ έ α 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης) 12 Σ ύ ν ο λ ο κ α τ α θ έ σ ε ω ν κ α ι κ α τ α θ έ σ ε ι ς π ο υ π ε ρ ι λ α µ β ά ν ο ν τ α ι σ τ ο Μ 3 κ α τ ά τ ο µ έ α 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης) Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Συµπεριλαµβάνονται τα µη κερδοσκοπικά ιδρύµατα από τα οποία εξυπηρετούνται τα νοικοκυριά. 4) Καλύπτει τις καταθέσεις των στηλών 2, 3, 5 και 7. 5) Καλύπτει τις καταθέσεις των στηλών 9, 10, 12 και 14. Σ 18 Σεπτέµβριος 2009

134 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα 2. 5 Α ν ά λ υ σ η κ α τ α θ έ σ ε ω ν σ τ α Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 3. Καταθέσεις του Δηµοσίου και µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ Κεντρική κυβέρνηση Γενική κυβέρνηση Κυβερνήσεις κρατιδίων οµοσπονδιακών κρατών Λοιπή γενική κυβέρνηση Τοπική αυτοδιοίκηση Οργανισµοί κοινωνικής ασφάλισης Μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Λοιποί µη κάτοικοι Υπόλοιπα 2006 γ τρ. δ τρ. (πρ.) 329,6 374,8 401,7 445,1 464,2 475,9 124,1 126,9 139,9 190,8 216,2 227,5 45,4 59,0 61,7 52,3 50,6 48,9 91,4 108,5 114,4 116,1 114,3 117,8 68,8 80,4 85,7 85,9 83,0 81, , , , , , , , , , , , ,3 868,6 908, ,4 897,5 879,3 858,5 128,5 143,3 141,8 65,8 63,6 59,6 740,1 765,5 861,6 831,7 815,7 798,9 Συναλλαγές γ τρ. δ τρ. (πρ.) 31,9 72,3-10,8 45,9 15,4 11,3-3,1 63,5-16,0 50,8 22,5 11,3 13,6-6,5 5,2-9,2-1,7-1,6 9,8 8,4 0,8 2,7-2,5 3,5 11,6 7,0-0,8 1,5-2,9-1,9 610,6-181,9-15,4-427,4-106,9-57,5 543,5-164,8-16,8-331,5-75,6-46,9 67,1-17,1 1,3-95,9-31,3-10,4 20,2-36,8 8,7-35,3-2,6-3,8 46,8 19,6-7,4-60,6-28,7-6,7 Ρυθµοί αύξησης Τράπεζες 3) Γενική κυβέρνηση Λοιποί 2006 Δεκ. Δεκ. Σεπτ. Δεκ Μάρτ. Ιούν. (πρ.) 4,3-16,6 18,4 9,3 52,1 15,7 17,3 11,2 5,3 12,4 9,7-2,4 29,9 10,7 16,9 17,9 21,4 7,8 15,8 6,3 3,7-6,8 2,9 8,3 18,9 7,7 7,5 8,3-1,2 10,1 19,3 49,9-11,0 7,7 8,7-4,6-5,5-1,7-25,5 2,7 22,7 52,6 2,2 5,3 6,5-13,6-14,5-10,8-24,0-8,7 15,0 43,9-13,0 3,9-4,9-14,6-14,9-13,6-27,5-11,8 13 Κ α τ α θ έ σ ε ι ς τ ο υ η µ ο σ ί ο υ κ α ι µ η κ α τ ο ί κ ω ν τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης) Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Ως τράπεζες στον παρόντα πίνακα νοούνται ιδρύµατα που είναι παρόµοια µε τα ΝΧΙ και εδρεύουν εκτός της ζώνης του ευρώ. Σεπτέµβριος 2009 Σ 19

135 2. 6 Α ν ά λ υ σ η τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ω ν τ ω ν Ν Χ Ι σ ε τ ί τ λ ο υ ς 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης στο τέλος της περιόδου και συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) α τρ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Δεκ. Δεκ Μάρτ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) ΝΧΙ Σε ευρώ Σε άλλα νοµίσµατα Τίτλοι πλην µετοχών Γενική κυβέρνηση Σε ευρώ Σε άλλα νοµίσµατα Λοιποί κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Σε ευρώ Σε άλλα νοµίσµατα Μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Υπόλοιπα 5.124, ,3 84, ,3 16,6 919,6 33, , ,5 424,5 869,3 342, , ,4 92, ,4 19, ,2 51, , ,1 423,2 776,5 277, , ,3 103, ,7 20, ,1 50, , ,8 424,6 760,9 271, , ,8 101, ,2 20, ,2 50, , ,8 432,0 785,7 274, , ,5 105, ,8 19, ,9 47, , ,8 431,8 782,8 274, , ,6 106, ,2 20, ,9 47, , ,6 429,4 769,2 276, , ,1 107, ,8 18, ,8 48, , ,8 439,3 767,4 281,0 Συναλλαγές 543,8 136,1 18,0-86,2 1,5 269,5 9,5 195,4 147,8 51,3 55,4 41,0 600,3 212,5 6,0 36,6 1,9 295,3 19,1 28,8-84,1 22,9-56,4-50,5 253,8 95,3 8,6 133,7 0,4 40,5-2,7-21,9-4,7 3,2-4,6-3,4 162,0 32,2 3,7 84,1 0,4 47,9-2,0-4,3 16,1 8,4 4,2 3,4 64,9 31,2-3,2 17,6 0,1 26,7-0,3-7,2 28,6 5,7 21,1 1,8 63,8 24,2 6,8 23,1-0,8 9,6-1,4 2,4 1,3 4,9-3,4-0,3 33,2-23,2 0,2 43,4 1,0 11,6-0,2 0,4-13,7-2,2-13,5 1,9 13,8 19,8 1,2 7,8-1,4-7,3 0,5-6,9 4,9 6,6-6,1 4,4 Ρυθµοί αύξησης 11,7 8,7 25,3-6,8 10,7 43,3 33,4 17,7 10,0 13,7 6,9 13,9 11,7 12,7 8,2 3,1 9,9 32,2 57,5 2,4-5,3 5,4-6,7-15,3 11,8 14,4 10,7 12,5 16,4 30,3 3,1-5,2-4,5 0,6-6,6-6,4 11,2 14,9 2,7 12,8 20,3 28,7-3,8-7,0-6,3 0,6-9,6-6,6 10,4 13,5 1,9 14,0 18,4 26,5-6,7-8,0-6,5-0,8-9,3-6,7 10,4 11,8 1,4 18,0 19,4 24,3-6,2-7,8-3,5 1,0-5,7-4,0 9,5 11,7-1,6 18,2 12,3 21,7-5,9-9,3-4,0 2,2-8,6 0,2 ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ 14 Τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι ς τ ω ν Ν Χ Ι σ ε τ ί τ λ ο υ ς 2 ) (ετήσιοι ρυθµοί αύξησης) τίτλοι πλην μετοχών μετοχές και λοιπές συμμετοχές Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σ 20 Σεπτέµβριος 2009

136 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα 2. 7 Α ν α π ρ ο σ α ρ µ ο γ έ ς τ η ς α ξ ί α ς ε π ι λ ε γ µ έ ν ω ν κ ο ν δ υ λ ί ω ν τ η ς λ ο γ ι σ τ ι κ ή ς κ α τ ά σ τ α σ η ς τ ω ν Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (δισεκ. ευρώ) 1. Διαγραφές/µειώσεις δανείων προς νοικοκυριά 3) 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Καταναλωτική πίστη Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη 3 Άνω των 5 ετών Στεγαστικά δάνεια Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη 7 Άνω των 5 ετών Λοιπά δάνεια Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη 11 Άνω των 5 ετών ,2-1,2-1,4-1,6-2,7-0,2-0,2-2,3-6,9-0,8-2,3-3,7-4,5-1,1-1,5-1,9-2,7 0,0-0,2-2,5-6,7-1,2-2,3-3,2-1,8-0,5-0,5-0,8-1,2 0,0-0,1-1,1-2,2-0,7-0,2-1,3-1,5-0,3-0,5-0,7-1,0 0,0 0,0-0,9-1,1-0,1-0,2-0,8-0,6 0,0-0,2-0,3-0,2 0,0 0,0-0,2-0,2 0,0 0,0-0,2-0,3-0,1-0,1-0,2-0,3 0,0 0,0-0,3-0,3 0,0 0,0-0,3-0,6-0,2-0,2-0,2-0,4 0,0 0,0-0,4-0,6-0,1-0,1-0,4-0,7-0,1-0,3-0,4-0,3 0,0 0,0-0,3-0,6-0,1-0,1-0,4 2. Διαγραφές/µειώσεις δανείων προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις και µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη 3 Άνω των 5 ετών Μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Έως 1 έτος Άνω του 1 έτους ,5-2,1-5,4-4,9-5,2-3,4-1,8-17,7-4,0-9,1-4,5-6,6-3,4-3,2-7,1-3,5-1,6-2,0-2,7-1,3-1,3-5,7-1,6-2,4-1,7-1,0-0,3-0,7-1,8-0,7-0,6-0,6 0,1-0,1 0,2-1,1-0,2-0,6-0,3-0,2-0,1-0,1-2,7-0,7-1,2-0,8-0,9-0,2-0,7-2,6-0,8-0,9-0,9-0,4-0,2-0,2 3. Αναπροσαρµογή της αξίας των τίτλων που κατέχουν τα ΝΧΙ 2009 Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (πρ.) Σε ευρώ Τίτλοι πλην µετοχών ΝΧΙ Γενική κυβέρνηση Λοιποί κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Σε άλλα νοµίσµατα Σε ευρώ Σε άλλα νοµίσµατα Σε ευρώ Σε άλλα νοµίσµατα Μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Μετοχές και λοιπές συµµετοχές ,2-3,3 0,1-0,3-0,2-3,2-0,6-6,7 27,6 3,8 11,7 12,1-56,4-8,0 0,0 5,2 0,0-20,1-2,2-31,2-60,6-8,2-44,1-8,2-14,4-0,5-0,1-3,1 0,0-2,8 0,4-8,3-16,0-3,5-11,4-1,1-2,4 2,0 0,1-2,0-0,1-1,6 0,3-1,0 8,2 2,3 4,7 1,3-0,3 1,1 0,1-0,2 0,0-1,8 0,2 0,3 6,5 1,7 3,6 1,1-2,1 1,2 0,0-2,0-0,2 0,2 0,0-1,5 2,2 0,8 1,2 0,2 0,0-0,4 0,0 0,2 0,0-0,1 0,0 0,2-0,4-0,2-0,2 0,0 8,8 0,9 0,1 3,8 0,0 2,0 0,2 1,7 8,3 3,2 4,4 0,7 ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Μη κάτοικοι της ζώνης του ευρώ Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Συµπεριλαµβάνονται τα µη κερδοσκοπικά ιδρύµατα από τα οποία εξυπηρετούνται τα νοικοκυριά. Σεπτέµβριος 2009 Σ 21

137 2. 8 Α ν ά λ υ σ η κ α τ ά ν ό µ ι σ µ α ε π ι λ ε γ µ έ ν ω ν κ ο ν δ υ λ ί ω ν τ η ς λ ο γ ι σ τ ι κ ή ς κ α τ ά σ τ α σ η ς τ ω ν Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (ποσοστά % επί του συνόλου, υπόλοιπα σε δισεκ. ευρώ, τέλος περιόδου) 1. Καταθέσεις Υπόλοιπα, σύνολο νοµισµάτων Ευρώ 4) ΝΧΙ 3) δολάριο ΗΠΑ Λοιπά νοµίσµατα γιεν Ιαπωνίας φράγκο Ελβετίας λίρα Αγγλίας Υπόλοιπα, σύνολο νοµισµάτων Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Λοιπά νοµίσµατα Καταθέσεις κατοίκων της ζώνης του ευρώ ,3 90,7 9,3 5,6 0,4 1,5 1, ,9 96,4 3,6 2,2 0,3 0,1 0, ,8 92,1 7,9 4,8 0,4 1,1 1, ,4 96,4 3,6 2,2 0,4 0,1 0,5 γ τρ ,8 89,4 10,6 6,9 0,4 1,5 1, ,6 96,2 3,8 2,2 0,5 0,1 0,6 δ τρ ,5 89,7 10,3 7,3 0,4 1,2 0, ,3 96,9 3,1 1,9 0,5 0,1 0, ,6 90,9 9,1 6,3 0,3 1,2 0, ,4 96,9 3,1 1,9 0,4 0,1 0,5 (πρ.) 6.633,8 92,2 7,8 5,1 0,3 1,1 0, ,7 97,0 3,0 1,8 0,3 0,1 0,5 Καταθέσεις µη κατοίκων Ευρώ 4) δολάριο ΗΠΑ γιεν Ιαπωνίας φράγκο Ελβετίας λίρα Αγγλίας 2006 γ τρ. δ τρ. (πρ.) 2.561,5 45,4 54,6 35,0 2,3 2,7 11,5 868,6 50,8 49,2 31,9 1,3 2,0 10, ,5 46,9 53,1 33,6 2,9 2,4 11,0 908,8 50,1 49,9 32,9 1,6 1,8 9, ,2 45,8 54,2 35,2 3,2 2,7 9, ,4 52,6 47,4 30,3 1,3 1,5 10, ,9 48,2 51,8 33,4 2,8 2,6 10,2 897,5 54,9 45,1 28,7 1,4 1,9 9, ,9 47,2 52,8 34,8 2,1 2,6 10,4 879,3 52,7 47,3 31,6 1,2 1,9 8, ,3 49,0 51,0 32,8 1,9 2,6 10,9 858,5 51,9 48,1 33,1 1,3 1,8 7,7 2. Χρεόγραφα εκδοθέντα από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ 2006 γ τρ. δ τρ. (πρ.) Υπόλοιπα, σύνολο νοµισµάτων Ευρώ 4) δολάριο ΗΠΑ Λοιπά νοµίσµατα γιεν Ιαπωνίας φράγκο Ελβετίας λίρα Αγγλίας ,8 80,6 19,4 10,0 1,6 1,9 3, ,2 81,5 18,5 9,2 1,7 1,9 3, ,4 81,9 18,1 8,9 1,9 1,8 3, ,7 83,3 16,7 8,4 2,0 1,9 2, ,8 83,3 16,7 8,7 1,9 1,9 2, ,1 83,5 16,5 8,4 1,9 1,8 2,6 Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Για τους µη κατοίκους, ο όρος ΝΧΙ αφορά ιδρύµατα που είναι παρόµοια µε τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. 4) Συµπεριλαµβάνονται κονδύλια που εκφράζονται στις εθνικές υποδιαιρέσεις του ευρώ. Σ 22 Σεπτέµβριος 2009

138 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα 2. 8 Α ν ά λ υ σ η κ α τ ά ν ό µ ι σ µ α ε π ι λ ε γ µ έ ν ω ν κ ο ν δ υ λ ί ω ν τ η ς λ ο γ ι σ τ ι κ ή ς κ α τ ά σ τ α σ η ς τ ω ν Ν Χ Ι 1 ), 2 ) (ποσοστά % επί του συνόλου, υπόλοιπα σε δισεκ. ευρώ, τέλος περιόδου) 3. Δάνεια Υπόλοιπα, σύνολο νοµισµάτων Ευρώ 4) ΝΧΙ 3) δολάριο ΗΠΑ Λοιπά νοµίσµατα γιεν Ιαπωνίας φράγκο Ελβετίας λίρα Αγγλίας Υπόλοιπα, σύνολο νοµισµάτων Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Λοιπά νοµίσµατα Προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ , ,7 96,4 3,6 1,6 0,2 1,1 0, , ,4 96,2 3,8 1,8 0,2 0,9 0,6 γ τρ , ,9 95,8 4,2 2,1 0,2 1,0 0,5 δ τρ , ,8 95,9 4,1 2,1 0,3 1,0 0, , ,1 95,9 4,1 2,1 0,3 1,0 0,5 (πρ.) 6.228, ,4 96,1 3,9 2,0 0,2 1,0 0,5 Προς µη κατοίκους Ευρώ 4) δολάριο ΗΠΑ γιεν Ιαπωνίας φράγκο Ελβετίας λίρα Αγγλίας 2006 γ τρ. δ τρ. (πρ.) 2.070,6 50,9 49,1 28,7 2,0 2,3 11,0 861,2 39,3 60,7 43,1 1,1 4,0 8, ,4 48,3 51,7 28,8 2,3 2,4 12,7 955,1 40,9 59,1 41,2 1,2 3,7 8, ,8 42,7 57,3 33,2 2,9 2,6 12, ,9 41,4 58,6 40,5 1,5 3,9 8, ,6 45,8 54,2 31,8 3,0 2,6 11,3 965,5 40,5 59,5 41,9 1,4 4,3 7, ,4 44,8 55,2 31,2 2,7 3,1 12,7 956,2 38,1 61,9 44,5 1,0 4,2 7, ,1 45,5 54,5 29,5 2,9 3,1 13,5 935,6 39,5 60,5 43,0 0,9 4,0 7,8 4. Τίτλοι πλην µετοχών Υπόλοιπα, σύνολο νοµισµάτων Ευρώ 4) Εκδοθέντες από ΝΧΙ 3) δολάριο ΗΠΑ Λοιπά νοµίσµατα γιεν Ιαπωνίας φράγκο Ελβετίας λίρα Αγγλίας Υπόλοιπα, σύνολο νοµισµάτων Εκδοθέντες από τους λοιπούς τοµείς εκτός των ΝΧΙ Λοιπά νοµίσµατα Εκδοθέντες από κατοίκους της ζώνης του ευρώ ,9 95,6 4,4 2,3 0,2 0,3 1, ,6 97,6 2,4 1,3 0,3 0,1 0, ,3 95,2 4,8 2,4 0,3 0,3 1, ,8 97,7 2,3 1,4 0,2 0,1 0,5 γ τρ ,6 94,6 5,4 2,9 0,4 0,3 1, ,2 97,2 2,8 1,9 0,3 0,1 0,4 δ τρ ,8 95,3 4,7 2,6 0,4 0,2 1, ,1 97,3 2,7 1,7 0,3 0,1 0, ,8 95,0 5,0 2,7 0,2 0,4 1, ,1 97,5 2,5 1,7 0,2 0,1 0,4 (πρ.) 2.121,0 95,0 5,0 2,5 0,5 0,4 1, ,7 97,7 2,3 1,5 0,2 0,1 0,3 Εκδοθέντες από µη κατοίκους Ευρώ 4) δολάριο ΗΠΑ γιεν Ιαπωνίας φράγκο Ελβετίας λίρα Αγγλίας 2006 γ τρ. δ τρ. (πρ.) 515,3 52,3 47,7 28,8 0,7 0,4 14,5 594,5 38,9 61,1 36,5 4,9 0,8 14,2 582,3 53,9 46,1 27,3 0,7 0,4 14,4 652,2 35,9 64,1 39,3 4,5 0,8 12,6 645,1 51,1 48,9 30,7 0,8 0,5 14,2 663,4 37,2 62,8 38,1 6,4 0,9 10,5 580,8 54,0 46,0 28,6 0,9 0,5 13,3 646,7 39,0 61,0 37,1 6,4 0,8 11,0 597,9 52,1 47,9 27,6 0,3 1,6 13,9 617,9 34,1 65,9 40,5 4,3 0,8 15,3 570,1 55,3 44,7 24,7 1,7 1,4 14,4 628,0 33,5 66,5 40,3 4,2 0,9 16,0 Πηγή:. 1) Τοµέας των ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος. Η ανάλυση κατά τοµέα βασίζεται στο ΕΣΛ 95. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. 3) Για τους µη κατοίκους, ο όρος ΝΧΙ αφορά ιδρύµατα που είναι παρόµοια µε τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. 4) Συµπεριλαµβάνονται κονδύλια που εκφράζονται στις εθνικές υποδιαιρέσεις του ευρώ. Σεπτέµβριος 2009 Σ 23

139 2. 9 Σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ι κ ή λ ο γ ι σ τ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η τ ω ν α µ ο ι β α ί ω ν κ ε φ α λ α ί ω ν ε π ε ν δ υ τ ι κ ο ύ χ α ρ α κ τ ή ρ α τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 1 ) (δισεκ. ευρώ, υπόλοιπα τέλους περιόδου) 1. Ενεργητικό δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) Καταθέσεις Τίτλοι πλην µετοχών Έως 1 έτος Άνω του 1 έτους Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα Πάγια στοιχεία Λοιπά στοιχεία ενεργητικού ,4 353, ,3 184, , ,7 784,6 189,1 384, ,7 365, ,8 164, , ,4 720,3 197,1 350, ,4 359, ,2 157, , ,6 691,2 204,9 328, ,2 377, ,3 148, , ,5 641,9 202,8 333, ,3 352, ,9 132, , ,7 566,7 200,2 292, ,6 344, ,3 121, , ,4 529,7 202,3 275,3 2. Παθητικό δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) Καταθέσεις και δάνεια Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα Λοιπά στοιχεία παθητικού ,4 76, ,5 293, ,7 76, ,6 237, ,4 74, ,1 219, ,2 71, ,4 228, ,3 64, ,1 184, ,6 74, ,6 184,4 3. ενεργητικού/παθητικού των αµοιβαίων κεφαλαίων κατά επενδυτική πολιτική και κατηγορία επενδυτή δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) Μετοχικά Οµολογιακά Κατά επενδυτική πολιτική Μικτά Ακίνητης περιουσίας Κατά κατηγορία επενδυτή , , , ,8 244,3 670, , , , , , ,1 249,7 638, , , , , , ,6 256,3 616, , , , , , ,3 253,2 587, , , ,3 908, , ,8 257,1 525, , , ,6 854, , ,6 257,4 482, , ,2 Λοιπά Ευρύ επενδυτικό κοινό Ειδικές κατηγορίες επενδυτών 15 Σ ύ ν ο λ ο ε ν ε ρ γ η τ ι κ ο ύ τ ω ν α µ ο ι β α ί ω ν κ ε φ α λ α ί ω ν ε π ε ν δ υ τ ι κ ο ύ χ α ρ α κ τ ή ρ α (δισεκ. ευρώ) Πηγή:. 1) Δεν περιλαµβάνονται τα αµοιβαία κεφάλαια διαθεσίµων. Περισσότερες λεπτοµέρειες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σ 24 Σεπτέµβριος 2009

140 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Νόµισµα, τράπεζες και αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα Σ τ ο ι χ ε ί α ε ν ε ρ γ η τ ι κ ο ύ τ ω ν α µ ο ι β α ί ω ν κ ε φ α λ α ί ω ν ε π ε ν δ υ τ ι κ ο ύ χ α ρ α κ τ ή ρ α τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ : α ν ά λ υ σ η κ α τ ά ε π ε ν δ υ τ ι κ ή π ο λ ι τ ι κ ή κ α ι κ α τ ά κ α τ η γ ο ρ ί α ε π ε ν δ υ τ ή (δισεκ. ευρώ, υπόλοιπα τέλους περιόδου) 1. Κατά επενδυτική πολιτική Καταθέσεις Τίτλοι πλην µετοχών Έως 1 έτος Μετοχικά δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) 1.735, , , ,4 908,4 854,6 58,1 51,3 54,3 48,3 37,3 38,8 71,8 63,1 65,1 61,3 65,2 63,8 26,5 21,3 22,0 20,2 19,4 16,5 45,2 41,8 43,1 41,1 45,8 47, , , ,7 915,3 715,4 660,7 79,5 65,7 65,7 57,2 47,2 45, ,9 51,7 51,6 50,2 43,3 46,1 Οµολογιακά δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) 1.597, , , , , ,8 116,1 124,7 115,9 128,7 122,2 117, , , , , , ,6 92,8 80,3 74,6 67,9 62,2 62, , , , ,1 971,9 982,5 58,0 56,8 57,9 55,7 57,5 49,1 49,8 45,5 42,7 41,3 36,4 38, ,8 88,6 78,6 83,5 80,5 80,9 Μικτά δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) 1.535, , , , , ,6 89,8 97,9 99,1 109,0 110,3 109,4 547,2 528,1 520,1 512,8 494,9 498,5 47,3 46,4 42,6 42,2 34,3 28,2 499,8 481,8 477,5 470,6 460,6 470,3 393,2 339,5 341,7 312,1 245,2 227,2 343,7 314,0 308,0 287,4 235,8 224,0 0,7 1,2 0,8 1,1 1,2 1,8 161,4 147,3 135,9 137,0 123,4 109,6 Ακίνητης περιουσίας Άνω του 1 έτους Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα Πάγια στοιχεία Λοιπά στοιχεία ενεργητικού δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) 244,3 19,7 6,0 1,5 4,5 3,4 12,5 187,9 14,7 249,7 19,9 5,3 1,1 4,2 3,1 11,3 195,4 14,6 256,3 18,0 5,9 1,1 4,8 3,0 10,1 203,5 15,8 253,2 19,0 4,7 1,3 3,4 3,1 9,3 201,2 16,0 257,1 14,4 4,8 1,1 3,7 12,7 6,8 198,5 19,8 257,4 14,4 5,1 1,1 4,0 12,3 7,5 200,1 18,1 2. Κατά κατηγορία επενδυτή Καταθέσεις Τίτλοι πλην µετοχών Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα Πάγια στοιχεία Λοιπά στοιχεία ενεργητικού (πρ.) Ευρύ επενδυτικό κοινό δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ , , , , , ,4 280,2 278,0 264,9 265,4 244,6 243, , , , , , , , , , ,8 933,0 864,7 570,2 514,7 486,0 441,4 382,6 342,8 149,1 154,1 155,0 152,4 146,7 144,5 291,8 252,0 238,1 237,3 206,2 199,9 Ειδικές κατηγορίες επενδυτών δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. (πρ.) 1.436,7 73,4 656,6 360,0 214,5 40,0 92, ,5 88,0 639,6 308,1 205,6 43,0 98, ,1 94,8 629,9 297,6 205,2 49,9 90, ,3 112,0 642,5 270,7 200,5 50,5 96, ,6 107,5 650,2 199,7 184,1 53,5 86, ,2 101,1 669,4 179,7 186,9 57,8 75,3 Πηγή:. Σεπτέµβριος 2009 Σ 25

141 Λ Ο Γ Α Ρ Ι Α Σ Μ Ο Ι Τ Η Σ Ζ Ω Ν Η Σ Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω Ε ν ο π ο ι η µ έ ν ο ι ο ι κ ο ν ο µ ι κ ο ί κ α ι χ ρ η µ α τ ο π ι σ τ ω τ ι κ ο ί λ ο γ α ρ ι α σ µ ο ί κ α τ ά θ ε σ µ ι κ ό τ ο µ έ α (δισεκ. ευρώ) Χρήσεις Λογαριασµός εξωτερικών συναλλαγών Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών Εµπορικό ισοζύγιο 1) Λογαριασµός δηµιουργίας εισοδήµατος Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (βασικές τιµές) Φόροι µείον επιδοτήσεις προϊόντων Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (τιµές αγοράς) Μισθολογική δαπάνη Λοιποί φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα 1) Λογαριασµός κατανοµής πρωτογενούς εισοδήµατος Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα Μισθολογική δαπάνη Φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Εισόδηµα από περιουσία Τόκοι Λοιπό εισόδηµα από περιουσία Καθαρό εθνικό εισόδηµα 1) Λογαριασµός δευτερογενούς διανοµής εισοδήµατος Καθαρό εθνικό εισόδηµα Τρέχοντες φόροι εισοδήµατος, περιουσίας κ.λπ. Κοινωνικές εισφορές Κοινωνικές παροχές εκτός από κοινωνικές µεταβιβάσεις σε είδος Λοιπές τρέχουσες µεταβιβάσεις Καθαρά ασφάλιστρα κλάδου ζηµιών Ασφαλιστικές απαιτήσεις κλάδου ζηµιών Λοιπά Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα 1) Λογαριασµός χρήσης εισοδήµατος Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα Τελική καταναλωτική δαπάνη Ατοµική καταναλωτική δαπάνη Συλλογική καταναλωτική δαπάνη Αναπροσαρµογή λόγω µεταβολής της καθαρής συµµετοχής των νοικοκυριών στα αποθεµατικά ταµείων συντάξεων Καθαρή αποταµίευση/λογαριασµός τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών 1) Λογαριασµός κεφαλαίου Καθαρή αποταµίευση/λογαριασµός τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών Ακαθάριστες επενδύσεις κεφαλαίου Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου Μεταβολές αποθεµάτων και κτήση µείον διάθεση τιµαλφών Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Κτήση µείον διάθεση µη παραγόµενων µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Φόροι κεφαλαίου Λοιπές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Καθαρή παροχή (+)/λήψη (-) δανείων (από το λογαριασµό κεφαλαίου) 1) Στατιστικές διαφορές α τρ Ζώνη του ευρώ Νοικοκυριά Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση 1.047,9 102,7 663,6 52,0 229,7 24,2 2,7 14,2 3,6 3,8 351,0 94,5 199,1 11,6 45,7 540,7 279,4 226,5 35,8-0,9 421,2 11,0 777,7 42,7 288,7 380,7 65,6 109,5 481,8 40,4 83,1 292,7 65,6 66,7 295,8 2,3 205,6 87,9 0,0 42, , ,3 33,8 39,0 202,0 231,0 201,3 23,9 5,6 0,2 1,3 403,2 403,2 0,6 422,2 1,4 15,6 31,7 373,6 0,7 192,5 71,3 25,2 45,9 50,1 8,1 43,7 31,8 10,3 0,9 0,7 1,4 43,8 43,8 0,6 105,0 39,5 14,9 1,2 49,4 6, , ,1-4,7 48,2 365, , ,3 464, , ,3 283,3 181,0 181,0 15,3 0,1 0,2 15,0 0,0 0,0 49,9 120,0-4,9 33,2-98,4 55,2 456,1 140,8 256,2 12,9 46,3 438,3 138,2 241,3 12,7 46,1 17,9 2,6 14,9 0,2 0,2 Υπόλοιπος κόσµος 0,6-1,4 1,3 0,1 0,6-0,6 34,4 6,1-0,2 1,2 27,3 3,7 5,0 4,8 0,2 0,0 0,0 29,4 1,3-0,3 1,2 27,3 3,7-54,3 83,8-47,0 31,4-122,5 54,3 0,0 13,1-13,1 0,0 0,0 0,0 4,6 Πηγές: και Eurostat. 1) Σχετικά µε τον υπολογισµό των εξισωτικών µεγεθών, βλ. τις Τεχνικές Σηµειώσεις. Σ 26 Σεπτέµβριος 2009

142 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Λογαριασµοί της ζώνης του ευρώ 3. 1 Ε ν ο π ο ι η µ έ ν ο ι ο ι κ ο ν ο µ ι κ ο ί κ α ι χ ρ η µ α τ ο π ι σ τ ω τ ι κ ο ί λ ο γ α ρ ι α σ µ ο ί κ α τ ά θ ε σ µ ι κ ό τ ο µ έ α ( σ υ ν έ χ ε ι α ) (δισεκ. ευρώ) Πόροι Λογαριασµός εξωτερικών συναλλαγών Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών Εµπορικό ισοζύγιο Λογαριασµός δηµιουργίας εισοδήµατος Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (βασικές τιµές) Φόροι µείον επιδοτήσεις προϊόντων Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (τιµές αγοράς) 2) Μισθολογική δαπάνη Λοιποί φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα Λογαριασµός κατανοµής πρωτογενούς εισοδήµατος Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα Μισθολογική δαπάνη Φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Εισόδηµα από περιουσία Τόκοι Λοιπό εισόδηµα από περιουσία Καθαρό εθνικό εισόδηµα Λογαριασµός δευτερογενούς διανοµής εισοδήµατος Καθαρό εθνικό εισόδηµα Τρέχοντες φόροι εισοδήµατος, περιουσίας κ.λπ. Κοινωνικές εισφορές Κοινωνικές παροχές εκτός από κοινωνικές µεταβιβάσεις σε είδος Λοιπές τρέχουσες µεταβιβάσεις Καθαρά ασφάλιστρα κλάδου ζηµιών Ασφαλιστικές απαιτήσεις κλάδου ζηµιών Λοιπά Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα Λογαριασµός χρήσης εισοδήµατος Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα Τελική καταναλωτική δαπάνη Ατοµική καταναλωτική δαπάνη Συλλογική καταναλωτική δαπάνη Αναπροσαρµογή λόγω µεταβολής της καθαρής συµµετοχής των νοικοκυριών στα αποθεµατικά ταµείων συντάξεων Καθαρή αποταµίευση/λογαριασµός τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών Λογαριασµός κεφαλαίου Καθαρή αποταµίευση/λογαριασµός τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών Ακαθάριστες επενδύσεις κεφαλαίου Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου Μεταβολές αποθεµάτων και κτήση µείον διάθεση τιµαλφών Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Κτήση µείον διάθεση µη παραγόµενων µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Φόροι κεφαλαίου Λοιπές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Καθαρή παροχή (+)/λήψη (-) δανείων (από το λογαριασµό κεφαλαίου) Στατιστικές διαφορές α τρ Ζώνη του ευρώ Νοικοκυριά Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση 1.963,9 479, ,4 103,0 278,3 224, ,7 432,1 540,7 279,4 226,5 35,8-0, , ,4 2,1 247,2 247,2 1,9 763,5 262,2 96,0 383,9 21,3 123,6 463,4 72,4 48,3 334,9 7,9 85,1 300,1 189,9 47,8 49,1 13,4 38, , ,3 33,8 39,0 202,0 231,9 231,9 0,4 402,7 1,1 15,6 47,4 338,6 1,1 419,6 419,6 3,4 163,9 91,4 10,4 45,0 17,2 36,7 43,8 43,8 1,3 42,8 34,2 7,7 0,7 0,3 1,6 77,3 57,2 2,8 0,5 16,9 33, , ,1-4,7 48,2 365,8 15,3 15,3 0,0 49,9 120,0-4,9 33,2-98,4 55,2 351,0 94,5 199,1 11,6 45,7 Υπόλοιπος κόσµος 35,9 14,8 16,0 0,7 4,4 2,2 5,0 5,0 0,0 30,9 14,8 16,0 0,7-0,6 2,2 Πηγές: και Eurostat. 2) Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ισούται µε την ακαθάριστη προστιθέµενη αξία όλων των εγχώριων τοµέων συν τους καθαρούς φόρους (φόροι µείον επιδοτήσεις) επί των προϊόντων. Σεπτέµβριος 2009 Σ 27

143 3. 1 Ε ν ο π ο ι η µ έ ν ο ι ο ι κ ο ν ο µ ι κ ο ί κ α ι χ ρ η µ α τ ο π ι σ τ ω τ ι κ ο ί λ ο γ α ρ ι α σ µ ο ί κ α τ ά θ ε σ µ ι κ ό τ ο µ έ α ( σ υ ν έ χ ε ι α ) (δισεκ. ευρώ) Ενεργητικό Ζώνη του ευρώ Νοικοκυριά Μη χρη- ΝΧΙ Λοιπά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα Ισολογισµός έναρξης, χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί εισπρακτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Καθαρή χρηµατοοικονοµική αξία Χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές, συναλλαγές επί χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Συνολικές συναλλαγές επί χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί εισπρακτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Μεταβολές καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας λόγω συναλλαγών Λοιπές µεταβολές, χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού Συνολικές λοιπές µεταβολές χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί εισπρακτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Λοιπές µεταβολές καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας Ισολογισµός λήξης, χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί εισπρακτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Καθαρή χρηµατοοικονοµική αξία Πηγή:. α τρ µατοπιστωτικές επιχειρήσεις Ασφαλιστικές εταιρίες και ταµεία συντάξεων Γενική κυβέρνηση Υπόλοιπος κόσµος , , , , , , ,2 221, , , , ,1 874,8 641, ,6 60,3 94,3 154,5 327,8 331,2 37,6 855, ,5 213, , , ,2 322, ,3 65, , , ,2 364,8 442, ,9 47, , , ,7 287,6 354, , , , , , , ,8 611, ,3 470, ,7 426,0 263, , ,7 915, ,8 433,0 751, ,9 308,5 212,9 532, ,6 120, ,6 136,9 1,8 0,0 142,3 3,1 149,3 227, , ,6 199,6 313,5 575,9 533,8 101,5-5,9-116,1 118,4 54,8 94,6-131,3-0,9 0,9 27,3-41,6-223,9 59,4-1,4 92,8-188,2-14,8-7,9-9,1 3,2 7,4-11,6 45,9 37,3-18,0 161,2 9,7 32,3-4,6 67,3-1,1 80,9-31,1 75,0 2,8 4,3-31,9-1,1 62,4 19,9 76,9 10,6 4,4. 12,4 77,2-5,5-35,3 2,8 10,5 21,6 3,0 26,7-3,1-30,7-0,2 2,3. 6,4 38,2 16,1 27,3 4,4 7,9. 3,0 12,3-18,4-31,8-1,3 0,2. 42,6 1,2 0,0 0,0 3,7 0,0-10,5-2,3-97,8-6,9 6,4 7,2 3,3-36,4-264,6-348,9 58,5-91,9-71,2-44,1-41,5 24,4 14,4-3,4 25,4 5,8 4,2 0,0 47,2-0,5-0,2-1,3 7,7 0,3-0,5 0,9-2,0-8,7 13,6-5,2 1,8-1,1 0,0 0,0 8,3 23,1 6,1-4,3 0,0-1,3 0,0 5,6 15,6 4,1-2,5-0, ,1-389,9-61,6-107,5-75,8-40,1-98,6-89,5-151,6-50,4-75,9-33,1-42, ,8-225,0-33,3-54,5-23,2 5,3. -36,8-13,3 22,1 22,9-19,5-3,4. -36,6 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 2,6 7,2 45,1 34,8 1,2 2,6-2,5 7, , , , , , , ,6 245, , , , ,3 877,7 734, ,6 45,0 86,2 144,2 338,6 338,9 25,6 902, ,9 187, , , ,2 317, ,5 64, , , ,4 363,3 446, ,7 46, , , ,7 295,8 358, , , , , , , ,8 525,1 981,4 417, ,1 392,7 223, , ,9 898, ,6 414,2 765, ,1 307,5 216,6 523, ,7 117, ,6 138,1 1,9 0,0 146,1 3,1 141,4 232, , ,6 207,2 323,2 576,6 505,2 Σ 28 Σεπτέµβριος 2009

144 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Λογαριασµοί της ζώνης του ευρώ 3. 1 Ε ν ο π ο ι η µ έ ν ο ι ο ι κ ο ν ο µ ι κ ο ί κ α ι χ ρ η µ α τ ο π ι σ τ ω τ ι κ ο ί λ ο γ α ρ ι α σ µ ο ί κ α τ ά θ ε σ µ ι κ ό τ ο µ έ α ( σ υ ν έ χ ε ι α ) (δισεκ. ευρώ) Παθητικό Ζώνη του ευρώ Νοικοκυριά Μη χρη- ΝΧΙ Λοιπά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα Ισολογισµός έναρξης, παθητικό παθητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί πληρωτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Καθαρή χρηµατοοικονοµική αξία 1) Χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές, συναλλαγές επί στοιχείων παθητικού Συνολικές συναλλαγές επί στοιχείων παθητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί πληρωτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Μεταβολές καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας λόγω συναλλαγών 1) Λοιπές µεταβολές, παθητικό Συνολικές λοιπές µεταβολές παθητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί πληρωτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Λοιπές µεταβολές καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας 1) Ισολογισµός λήξης, παθητικό παθητικού Νοµισµατικός χρυσός και ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα Νόµισµα και καταθέσεις Βραχυπρόθεσµα χρεόγραφα Μακροπρόθεσµα χρεόγραφα Δάνεια εκ των οποίων µακροπρόθεσµα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Λοιποί πληρωτέοι λογαριασµοί και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Καθαρή χρηµατοοικονοµική αξία 1) Πηγή:. α τρ µατοπιστωτικές επιχειρήσεις Ασφαλιστικές εταιρίες και ταµεία συντάξεων Γενική κυβέρνηση Υπόλοιπος κόσµος 6.357, , , , , , ,5 26, ,7 23,5 1,9 254, ,9 281,6 327,3 125,8 10,9 847,7 268,0 453, , ,2 32, , , , , ,4 212, , , , ,8 805,1 72, , , , ,2 459,6 4, , ,1 375,2 111,7 165,2 0, ,0 917, ,7 293,6 4, , ,8. 33,6 328,7 61,9 0, ,8 0,5 635, , ,3 206,2 240,4 399,6 540, , , ,0 616,6 251,5-151, ,9 4,6 54,2-163,1 114,5 74,3 217,1-185,6 0,3-92,4-2,0 0,2-8,9-172,6 0,7-74,7-20,9-0,2 95,4 12,7 17,6 31,7 130,4 2,1 154,2-50,9-10,2 30,4 55,3 2,9-1,8 22,2-2,6 79,1 18,6 0,6-7,3. 58,9 68,3-49,3 1,3 0,0 4,5 9,6 9,6 0,1 0,0 0,0. 49,2 6,0 20,0 1,3 0,0. 52,7-69,4. 0,1 0,2 1,7 0,2 34,8 0,0 14,7-53,9-97,8 0,8 33,1-21,8-1,6-54,3 96,9-60,1 47,0 3,8-19,4-122,5 54,3 1,6-636,1 87,1-100,5-115,5 8,5-73,1 0,0 67,4 0,0 0,0-0,1 26,3 2,1 5,1 0,4 0,0-0,7-0,5 1,0 5,9-12,1-3,7 6,9 0,3 0,6 12,5 17,3 3,4 0,3-2,3 1,8 12,3 12,7 2,8 0, ,0-69,1-114,0-58,2-0,1-84,1-358,6-66,9-21,6-42,8 0, ,4 0,4-25,0-15,3-0,1. -2,6-67,3. 0,0 0,0 0,0 0,0-33,9 0,0 1,0 43,3 77,7 7,9-23,1 2,3-12,9-7,3-266,2 287,3-28,6 8,6 44,3-52,7 31, , , , , , , ,8 26, ,8 21,5 2,1 245, ,6 284,4 257,7 105,3 10,7 942,4 280,3 472, , ,5 30, , , , , ,1 219, , , , ,2 836,5 75, , , , ,0 402,8 4, , ,1 318,0 90,1 122,4 0, ,9 924, ,7 279,6 4, , ,2. 33,7 328,9 63,6 0, ,7 0,5 651, , ,2 215,0 250,4 380,0 525, , , ,9 635,1 263,9-126, ,0 Σεπτέµβριος 2009 Σ 29

145 3. 2 Μ η χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ έ ς σ υ ν α λ λ α γ έ ς τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ (δισεκ. ευρώ, σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων) Χρήσεις Λογαριασµός δηµιουργίας εισοδήµατος Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (βασικές τιµές) Φόροι µείον επιδοτήσεις προϊόντων Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (τιµές αγοράς) Μισθολογική δαπάνη Λοιποί φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα 1) Λογαριασµός κατανοµής πρωτογενούς εισοδήµατος Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα Μισθολογική δαπάνη Φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Εισόδηµα από περιουσία Τόκοι Λοιπό εισόδηµα από περιουσία Καθαρό εθνικό εισόδηµα 1) Λογαριασµός δευτερογενούς διανοµής εισοδήµατος Καθαρό εθνικό εισόδηµα Τρέχοντες φόροι εισοδήµατος, περιουσίας κ.λπ. Κοινωνικές εισφορές Κοινωνικές παροχές εκτός από κοινωνικές µεταβιβάσεις σε είδος Λοιπές τρέχουσες µεταβιβάσεις Καθαρά ασφάλιστρα κλάδου ζηµιών Ασφαλιστικές απαιτήσεις κλάδου ζηµιών Λοιπά Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα 1) Λογαριασµός χρήσης εισοδήµατος Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα Τελική καταναλωτική δαπάνη Ατοµική καταναλωτική δαπάνη Συλλογική καταναλωτική δαπάνη Αναπροσαρµογή λόγω µεταβολής της καθαρής συµµετοχής των νοικοκυριών στα αποθεµατικά ταµείων συντάξεων Καθαρή αποταµίευση 1) Λογαριασµός κεφαλαίου Καθαρή αποταµίευση Ακαθάριστες επενδύσεις κεφαλαίου Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου Μεταβολές αποθεµάτων και κτήση µείον διάθεση τιµαλφών Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Κτήση µείον διάθεση µη παραγόµενων µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Φόροι κεφαλαίου Λοιπές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Καθαρή παροχή (+)/λήψη (-) δανείων (από το λογαριασµό κεφαλαίου) 1) β τρ. - α τρ. γ τρ. - β τρ. δ τρ. - γ τρ. α τρ. - δ τρ. β τρ. - α τρ , , , , , , , ,0 129,9 129,6 137,6 137,2 137,6 138,6 135,2 133, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 935, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 710,3 718,4 746,2 756,6 764,9 768,2 776,2 772,2 178,8 177,7 181,5 182,1 183,5 184,2 184,9 183,0 179,6 177,9 181,0 181,6 183,3 184,1 185,4 183,4 351,9 362,8 383,7 393,0 398,1 399,9 405,8 405, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 665,5 684,6 711,1 719,1 729,2 737,9 745,8 754,9 60,8 59,3 60,1 61,3 64,1 66,1 66,8 67,8 524,7 588,8 705,7 693,1 675,3 652,6 598,5 491, , , , , , , , , , , , , , , , ,0 5,6 16,0 21,7 23,0 20,5 23,6 35,8 24,4-0,1 0,5-0,1 0,1 0,4 0,4 0,5 0,9 182,6 175,5 163,1 163,4 167,8 161,7 162,3 160,8 24,4 22,5 23,7 23,3 23,6 23,9 23,6 23,3 158,1 152,9 139,3 140,1 144,2 137,8 138,7 137,5 7,9-25,6 12,2-6,6-33,7-62,1-98,4-131,0 Πηγές: και Eurostat. 1) Σχετικά µε τον υπολογισµό των εξισωτικών µεγεθών, βλ. τις Τεχνικές Σηµειώσεις. Σ 30 Σεπτέµβριος 2009

146 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Λογαριασµοί της ζώνης του ευρώ 3. 2 Μ η χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ έ ς σ υ ν α λ λ α γ έ ς τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ ( σ υ ν έ χ ε ι α ) (δισεκ. ευρώ, σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων) Πόροι Λογαριασµός δηµιουργίας εισοδήµατος Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (βασικές τιµές) Φόροι µείον επιδοτήσεις προϊόντων Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (τιµές αγοράς) 2) Μισθολογική δαπάνη Λοιποί φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα Λογαριασµός κατανοµής πρωτογενούς εισοδήµατος Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα Μισθολογική δαπάνη Φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής Εισόδηµα από περιουσία Τόκοι Λοιπό εισόδηµα από περιουσία Καθαρό εθνικό εισόδηµα Λογαριασµός δευτερογενούς διανοµής εισοδήµατος Καθαρό εθνικό εισόδηµα Τρέχοντες φόροι εισοδήµατος, περιουσίας κ.λπ. Κοινωνικές εισφορές Κοινωνικές παροχές εκτός από κοινωνικές µεταβιβάσεις σε είδος Λοιπές τρέχουσες µεταβιβάσεις Καθαρά ασφάλιστρα κλάδου ζηµιών Ασφαλιστικές απαιτήσεις κλάδου ζηµιών Λοιπά Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα Λογαριασµός χρήσης εισοδήµατος Καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα Τελική καταναλωτική δαπάνη Ατοµική καταναλωτική δαπάνη Συλλογική καταναλωτική δαπάνη Αναπροσαρµογή λόγω µεταβολής της καθαρής συµµετοχής των νοικοκυριών στα αποθεµατικά ταµείων συντάξεων Καθαρή αποταµίευση Λογαριασµός κεφαλαίου Καθαρή αποταµίευση Ακαθάριστες επενδύσεις κεφαλαίου Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου Μεταβολές αποθεµάτων και κτήση µείον διάθεση τιµαλφών Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου Κτήση µείον διάθεση µη παραγόµενων µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Φόροι κεφαλαίου Λοιπές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Καθαρή παροχή (+)/λήψη (-) δανείων (από το λογαριασµό κεφαλαίου) β τρ. - α τρ. γ τρ. - β τρ. δ τρ. - γ τρ. α τρ. - δ τρ. β τρ. - α τρ , , , , , , , ,9 845,4 914,2 958,9 958,2 954,3 952,3 945,4 928, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 988, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 939, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 628,2 631,2 653,8 659,7 666,4 672,2 677,0 674,0 179,6 177,9 181,0 181,6 183,3 184,1 185,4 183,4 177,3 175,1 178,7 179,3 180,6 181,2 182,0 179,8 271,3 278,2 294,1 298,8 302,6 307,0 309,6 310, , , , , , , , ,1 61,0 59,6 60,3 61,5 64,3 66,3 67,0 67,9 524,7 588,8 705,7 693,1 675,3 652,6 598,5 491, , , , , , , , ,4 196,2 189,9 176,9 178,6 183,3 176,0 175,2 170,9 24,4 22,5 23,7 23,3 23,6 23,9 23,6 23,3 171,8 167,4 153,1 155,2 159,7 152,0 151,6 147,7 Πηγές: και Eurostat. 2) Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ισούται µε την ακαθάριστη προστιθέµενη αξία όλων των εγχώριων τοµέων συν τους καθαρούς φόρους (φόροι µείον επιδοτήσεις) επί των προϊόντων. Σεπτέµβριος 2009 Σ 31

147 3. 3 Ν ο ι κ ο κ υ ρ ι ά (δισεκ. ευρώ, σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου) Εισόδηµα, αποταµίευση και µεταβολές της καθαρής αξίας Μισθολογική δαπάνη (+) Ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα (+) Εισπρακτέοι τόκοι (+) Πληρωτέοι τόκοι (-) Λοιπό εισπρακτέο εισόδηµα από περιουσία (+) Λοιπό πληρωτέο εισόδηµα από περιουσία (-) Τρέχοντες φόροι εισοδήµατος και περιουσίας(-) Καθαρές κοινωνικές εισφορές (-) Καθαρές κοινωνικές παροχές (+) Καθαρές εισπρακτέες τρέχουσες µεταβιβάσεις (+) = Ακαθάριστο διαθέσιµο εισόδηµα Τελική καταναλωτική δαπάνη (-) Μεταβολές καθαρής αξίας ταµείων συντάξεων (+) = Ακαθάριστη αποταµίευση Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου (-) Καθαρές εισπρακτέες κεφαλαιακές µεταβιβάσεις (+) Λοιπές µεταβολές καθαρής αξίας 1) (+) = Μεταβολές καθαρής αξίας 1) Επενδύσεις, χρηµατοδότηση και µεταβολές της καθαρής αξίας Καθαρή κτήση µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού (+) Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου (-) Κύριες κατηγορίες χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων (+) Βραχυπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Νόµισµα και καταθέσεις Μερίδια ΑΚΑΧ Χρεόγραφα 2) Μακροπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Καταθέσεις Χρεόγραφα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες, µη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών ζωής και ταµείων συντάξεων Κύριες κατηγορίες χρηµατοδότησης (-) Δάνεια εκ των οποίων από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ Άλλες µεταβολές χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού (+) Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Αποθεµατικά ασφάλισης ζωής και ταµείων συντάξεων Λοιπές καθαρές ροές (+) = Μεταβολές καθαρής αξίας 1) Χρηµατοοικονοµικός ισολογισµός Χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού (+) Βραχυπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Νόµισµα και καταθέσεις Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων αγοράς χρήµατος Χρεόγραφα 2) Μακροπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Καταθέσεις Χρεόγραφα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες, µη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Αποθεµατικά ασφάλισης ζωής και ταµείων συντάξεων Υπόλοιπα καθαρά στοιχεία ενεργητικού Παθητικό (-) Δάνεια εκ των οποίων από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ = Καθαρός χρηµατοοικονοµικός πλούτος β τρ. - α τρ. γ τρ. - β τρ. δ τρ. - γ τρ. α τρ. - δ τρ. β τρ. - α τρ , , , , , , , , , , , , , , , ,2 230,6 269,1 306,1 316,9 328,9 339,5 342,1 332,2 130,8 165,5 209,4 217,6 226,0 233,1 231,9 216,0 717,8 761,2 802,5 806,5 813,7 819,6 812,8 811,1 9,5 9,7 9,8 9,7 9,8 9,7 9,7 741,0 793,4 851,9 866,7 882,4 889,7 892,3 889, , , , , , , , , , , , , , , , ,3 66,8 67,4 70,7 71,2 74,2 75,6 77,3 77, , , , , , , , , , , , , , , , ,2 60,6 59,2 59,8 61,1 63,8 65,8 66,5 67,5 762,8 776,4 815,4 821,8 838,3 854,0 880,0 910,0 318,7 336,4 354,6 358,3 362,7 366,3 368,8 372,3 24,1 22,3 15,0 15,9 16,4 16,6 16,4 16,0 510,6 563,9 37,3-760, , , , ,9 978, ,3 513,1-281,5-675,5-842, ,6-864,2 546,6 600,4 639,4 643,8 645,3 644,3 635,1 617,2 318,7 336,4 354,6 358,3 362,7 366,3 368,8 372,3 206,4 305,7 421,0 443,8 421,5 427,5 438,0 386,0 246,9 284,1 349,4 385,0 386,4 391,5 436,8 400,4-20,2 0,9 40,0 34,0 10,5 13,5-9,6-20,3 20,8 31,6 24,8 24,6 22,5 10,8-16,5 426,0 350,1 186,9 122,4 123,6 71,4 33,1 78,7-4,7 0,8-29,5-34,8-35,9-39,7-32,4-18,3 0,5 69,9 9,7 29,6 60,5 69,1 49,0 59,6 136,6-33,7-61,8-119,2-127,5-169,2-158,2-122,1 70,3-11,1 8,8-20,2-13,6-31,6-17,0 66,2-22,5-70,5-99,0-113,9-137,6-141,2-122,2 293,7 313,1 268,5 246,7 226,5 211,1 174,6 159,6 397,7 396,8 351,1 318,1 288,1 251,2 200,6 141,7 358,5 347,4 281,5 249,1 196,5 181,0 78,9 17,2 446,5 509,9 10,9-681, , , , ,6 105,5 54,7-2,0-80,2-129,9-182,7-250,7-210,6-35,7-61,3-37,4-53,3-60,9-120,0-149,5-109,9 978, ,3 513,1-281,5-675,5-842, ,6-864, , , , , , , , , , , , , , , , ,7 296,4 257,6 296,0 347,0 346,5 348,7 327,4 352,0 16,1 36,1 69,2 78,1 81,1 86,4 73,5 58, , , , , , , , ,6 936,9 942,2 875,6 832,3 821,9 803,5 806,3 784, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 991,4 933, , , , , , , , ,0 77,7 60,8 16,6-3,5-4,4 5,6-32,5-41, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 Πηγές: και Eurostat. 1) Δεν περιλαµβάνονται µεταβολές της καθαρής αξίας που οφείλονται σε άλλες µεταβολές µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού, π.χ. αναπροσαρµογές αξίας ακινήτων. 2) Χρεόγραφα που εκδίδονται από ΝΧΙ µε διάρκεια µικρότερη των δύο ετών και από άλλους τοµείς µε διάρκεια µικρότερη του ενός έτους. Σ 32 Σεπτέµβριος 2009

148 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Λογαριασµοί της ζώνης του ευρώ 3. 4 Μ η χ ρ η µ α τ ο π ι σ τ ω τ ι κ έ ς ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς (δισεκ. ευρώ, σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου) Εισόδηµα και αποταµίευση Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (βασικές τιµές) (+) Μισθολογική δαπάνη (-) Λοιποί φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής (-) = Ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασµα (+) Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου (-) = Καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα (+) Εισπρακτέο εισόδηµα από περιουσία (+) Εισπρακτέοι τόκοι Λοιπό εισπρακτέο εισόδηµα από περιουσία Πληρωτέοι τόκοι και µισθώµατα (-) = Καθαρό επιχειρηµατικό εισόδηµα (+) Διανεµηθέν εισόδηµα (-) Πληρωτέοι φόροι εισοδήµατος και πλούτου (-) Εισπρακτέες κοινωνικές εισφορές (+) Πληρωτέες κοινωνικές παροχές (-) Λοιπές καθαρές µεταβιβάσεις (-) = Καθαρή αποταµίευση Επενδύσεις, χρηµατοδότηση και αποταµίευση Καθαρή κτήση µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού (+) Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου (+) Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου (-) Καθαρή κτήση λοιπών µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού (+) Κύριες κατηγορίες χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων (+) Βραχυπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Νόµισµα και καταθέσεις Μερίδια ΑΚΑΧ Χρεόγραφα 1) Μακροπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Καταθέσεις Χρεόγραφα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Άλλα, κυρίως δάνεια µεταξύ εταιριών Λοιπά καθαρά περιουσιακά στοιχεία (+) Κύριες κατηγορίες χρηµατοδότησης (-) Χρέος εκ του οποίου δάνεια από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ εκ του οποίου χρεόγραφα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Καθαρές εισπρακτέες κεφαλαιακές µεταβιβάσεις (-) = Καθαρή αποταµίευση Χρηµατοοικονοµικός ισολογισµός Χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού Βραχυπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Νόµισµα και καταθέσεις Μερίδια ΑΚΑΧ Χρεόγραφα 1) Μακροπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Καταθέσεις Χρεόγραφα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Άλλα, κυρίως δάνεια µεταξύ εταιριών Λοιπά καθαρά περιουσιακά στοιχεία Παθητικό Χρέος εκ του οποίου δάνεια από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ εκ του οποίου χρεόγραφα Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές β τρ. - α τρ. γ τρ. - β τρ. δ τρ. - γ τρ. α τρ. - δ τρ. β τρ. - α τρ , , , , , , , , , , , , , , , ,5 73,0 75,9 81,3 81,7 82,4 83,5 80,4 79, , , , , , , , ,2 672,1 703,2 741,3 749,8 759,0 768,3 777,6 786,1 952, , , , , , , ,2 437,3 496,1 574,4 587,1 602,3 610,7 614,1 593,8 136,7 162,5 197,6 207,3 215,9 221,2 223,7 217,0 300,6 333,6 376,8 379,8 386,4 389,5 390,4 376,8 236,3 282,1 339,0 357,7 375,7 392,2 403,0 392, , , , , , , , ,0 882,6 953, , , , , , ,0 149,6 189,2 211,8 213,8 213,9 210,0 192,4 187,4 72,8 74,7 64,9 63,8 63,3 63,2 62,9 63,0 60,7 60,5 62,4 62,7 62,5 62,4 62,3 62,2 61,9 65,9 57,3 57,2 58,2 57,9 57,1 56,8 71,0 29,6 37,2 32,5 20,5 5,0-9,2-75,4 255,6 311,1 366,6 372,5 380,5 388,5 376,0 320,0 920,5 994, , , , , , ,5 672,1 703,2 741,3 749,8 759,0 768,3 777,6 786,1 7,2 20,2 23,9 23,8 21,0 23,2 33,6 21,6 128,3 164,1 161,9 164,2 121,4 94,3 47,8-26,8 113,6 146,1 154,9 127,7 115,9 90,2 16,5-11,2 8,3 2,6-18,1-10,0-9,3 7,9 31,5 19,4 6,3 15,4 25,2 46,5 14,8-3,8-0,2-35,1 370,2 475,2 474,1 497,9 500,7 538,1 641,2 640,0 28,0 28,5 24,3 5,3-25,6 2,8 10,7 17,1-34,9 1,2-48,2-88,2-105,7-60,2-36,6 3,5 242,8 261,8 328,0 367,5 389,0 353,7 354,1 325,5 134,4 183,7 169,9 213,3 242,9 241,8 313,0 293,9 105,6 165,2 208,9 137,5 62,9-9,1-78,2-149,2 447,0 757,4 802,5 778,6 733,6 734,4 668,8 553,3 264,5 448,9 558,9 592,1 562,6 515,7 422,0 284,9 13,6 40,1 40,2 37,4 15,9 38,2 42,6 52,4 279,7 256,1 304,3 292,4 241,5 199,4 249,7 225,7 104,1 42,0 42,2 23,5-12,6-29,2 1,8 9,9 175,6 214,1 262,1 269,0 254,1 228,6 247,9 215,7 62,0 72,5 68,4 69,6 73,6 75,7 75,5 77,9 71,0 29,6 37,2 32,5 20,5 5,0-9,2-75, , , , , , , , , , , , , , , , ,0 176,5 184,9 162,0 183,0 183,2 184,4 189,8 204,1 111,8 123,3 139,1 152,6 127,2 122,1 128,1 119, , , , , , , , ,8 191,2 223,6 266,8 256,8 243,3 268,7 282,1 273,6 281,5 282,9 236,3 170,6 160,9 167,8 180,1 153, , , , , , , , , , , , , , , , ,1 386,5 457,0 638,9 642,0 599,6 608,6 605,3 564, , , , , , , , , , , , , , , , ,0 675,7 694,5 695,1 696,0 701,3 716,1 735,5 757, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,9 Πηγές: και Eurostat. 1) Χρεόγραφα που εκδίδονται από ΝΧΙ µε διάρκεια µικρότερη των δύο ετών και από άλλους τοµείς µε διάρκεια µικρότερη του ενός έτους. Σεπτέµβριος 2009 Σ 33

149 3. 5 Α σ φ α λ ι σ τ ι κ έ ς ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς κ α ι τ α µ ε ί α σ υ ν τ ά ξ ε ω ν (δισεκ. ευρώ, σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου) Λογαριασµός χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών, χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές Κύριες κατηγορίες χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων (+) Βραχυπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Νόµισµα και καταθέσεις Μερίδια ΑΚΑΧ Χρεόγραφα 1) Μακροπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Καταθέσεις Χρεόγραφα Δάνεια Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Λοιπά καθαρά περιουσιακά στοιχεία (+) Κύριες κατηγορίες χρηµατοδότησης (-) Χρεόγραφα Δάνεια Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Καθαρές συµµετοχές νοικοκυριών στα αποθεµατικά ασφάλισης ζωής και ταµείων συντάξεων Προπληρωµές ασφαλίστρων και αποθεµατικά για εκκρεµείς απαιτήσεις = Μεταβολές καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας λόγω συναλλαγών Λογαριασµός λοιπών µεταβολών Λοιπές µεταβολές χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού (+) Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Λοιπά καθαρά στοιχεία ενεργητικού Λοιπές µεταβολές παθητικού (-) Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Καθαρές συµµετοχές νοικοκυριών στα αποθεµατικά ασφάλισης ζωής και ταµείων συντάξεων Προπληρωµές ασφαλίστρων και αποθεµατικά για εκκρεµείς απαιτήσεις = Λοιπές µεταβολές καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας Χρηµατοοικονοµικός ισολογισµός Χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού (+) Βραχυπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Νόµισµα και καταθέσεις Μερίδια ΑΚΑΧ Χρεόγραφα 1) Μακροπρόθεσµα περιουσιακά στοιχεία Καταθέσεις Χρεόγραφα Δάνεια Εισηγµένες µετοχές Μη εισηγµένες µετοχές και λοιπές συµµετοχές Μερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων Λοιπά καθαρά στοιχεία ενεργητικού (+) Παθητικό (-) Χρεόγραφα Δάνεια Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Τεχνικά αποθεµατικά ασφαλιστικών εταιριών Καθαρές συµµετοχές νοικοκυριών στα αποθεµατικά ασφάλισης ζωής και ταµείων συντάξεων Προπληρωµές ασφαλίστρων και αποθεµατικά για εκκρεµείς απαιτήσεις = Καθαρός χρηµατοοικονοµικός πλούτος β τρ. - α τρ. γ τρ. - β τρ. δ τρ. - γ τρ. α τρ. - δ τρ. β τρ. - α τρ ,6 64,8 87,8 110,0 102,8 88,8 106,7 50,7 7,2 11,0 6,4 32,7 35,7 32,1 59,1 18,7-0,5 3,5 3,1 15,8 14,2 20,9 22,2 13,6 18,9 50,2 78,3 61,6 52,9 35,8 25,3 18,4 284,3 317,1 220,4 214,1 172,9 156,3 131,9 111,6 17,2 76,8 51,5 27,8 15,8 0,6-1,2 9,9 133,1 126,7 92,9 83,0 74,1 90,4 70,1 72,6-4,1 2,5-13,6 20,2 16,3 20,0 30,3 6,3 30,8-1,4-5,8-2,9-1,7-9,4-6,0-4,4 19,9 28,6 29,6 44,7 39,7 41,7 34,3 26,0 87,4 84,1 65,8 41,3 28,5 12,8 4,5 1,2 12,2 3,2-26,7-20,9-17,4-7,8 23,7-5,2-0,4 5,7 3,9 4,4 5,1 5,4 9,3 9,8 17,3 35,9 21,7 44,0 18,1 4,1 21,7-9,9 10,6 11,5 1,7-0,9-1,9-7,1 3,6 4,5 335,5 323,9 287,0 269,6 252,2 237,8 193,1 160,2 292,8 310,0 283,3 264,3 242,1 222,5 179,0 152,1 42,6 14,0 3,6 5,4 10,2 15,3 14,2 8,1-40,9 8,1-32,8-13,8-15,3-3,0 34,6-7,4 190,7 180,5-12,0-218,4-327,5-399,1-540,5-437,6 76,1-34,5-58,7-1,9-19,1-27,8 35,0 27,1 118,4 35,0-31,4-92,7-148,2-146,7-187,7-188,4 137,8 52,9-3,3-80,8-132,3-188,5-255,5-215,5 146,9 56,2-2,8-78,1-127,6-180,8-246,2-208,6-9,1-3,3-0,4-2,7-4,7-7,7-9,3-6,9 10,6 58,2-36,0-46,8-66,1-91,6-62,3-6,6 437,2 509,4 591,2 650,1 659,3 664,1 702,3 707,8 146,6 157,1 164,6 192,5 182,6 189,5 226,6 216,8 75,6 81,5 82,4 95,4 94,8 98,3 102,2 109,9 215,0 270,8 344,1 362,2 381,9 376,3 373,5 381, , , , , , , , ,0 524,7 602,4 650,6 649,3 653,4 648,7 648,2 660, , , , , , , , ,1 353,5 351,2 331,8 359,1 355,0 356,9 364,8 363,3 653,3 725,1 708,3 613,9 595,1 536,3 426,0 392,7 392,8 471,0 506,5 485,5 468,7 455,7 433,0 414,2 907, , , , , ,6 958,4 929,8 176,9 203,3 171,9 192,0 176,9 175,5 213,5 216,9 21,3 35,9 35,2 35,8 36,5 36,7 43,2 41,5 136,4 167,7 187,2 221,6 211,4 206,7 212,8 219,1 626,9 673,4 643,6 586,6 548,3 527,1 459,6 402, , , , , , , , , , , , , , , , ,6 666,7 677,3 680,5 686,9 689,8 690,8 685,4 688,1-121,0-54,7-123,5-112,3-158,5-178,0-151,2-126,4 Πηγή:. 1) Χρεόγραφα που εκδίδονται από ΝΧΙ µε διάρκεια µικρότερη των δύο ετών και από άλλους τοµείς µε διάρκεια µικρότερη του ενός έτους. Σ 34 Σεπτέµβριος 2009

150 Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Π Ι Σ Τ Ω Τ Ι Κ Ε Σ Α Γ Ο Ρ Ε Σ Ε κ δ ό σ ε ι ς τ ί τ λ ω ν π λ η ν µ ε τ ο χ ώ ν κ α τ ά α ρ χ ι κ ή δ ι ά ρ κ ε ι α, έ δ ρ α τ ο υ ε κ δ ό τ η κ α ι ν ό µ ι σ µ α (δισεκ. ευρώ και ρυθµοί αύξησης της περιόδου, στοιχεία εποχικώς διορθωµένα, συναλλαγές στη διάρκεια του µηνός και υπόλοιπα τέλους περιόδου, ονοµαστικές αξίες) Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ανεξόφλητα υπόλοιπα σε ευρώ 1) Ακαθάριστες εκδόσεις Καθαρές εκδόσεις Ανεξόφλητα υπόλοιπα Σε ευρώ Ακαθάριστες εκδόσεις Καθαρές εκδόσεις Από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Ανεξόφλητα υπόλοιπα Ακαθάριστες εκδόσεις Σε όλα τα νοµίσµατα Καθαρές εκδόσεις Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης , ,6 135, , ,3 74, , ,5 82,1 6,8 99,2 5, , ,6 11, , ,9 55, , ,6 74,9 7,1 100,8 7, ,6 880,7 123, ,9 816,0 105, ,2 889,5 110,5 7,8 146,5 9, , ,0 1, ,4 930,3-33, , ,2-43,3 7,0 8,0 8, , ,3 97, , ,3 150, , ,5 145,4 6,9 119,4 9, , ,3 218, , ,7 228, , ,9 213,7 8,1 193,1 11, , ,4 189, , ,7 156, , ,0 143,2 9,5 229,2 13, , ,7 96, , ,4 137, , ,0 147,1 10,1 105,1 13, , ,2 189, , ,9 183, , ,4 203,4 11,1 156,1 13, , ,0 173, , ,8 137, , ,1 148,3 11,9 132,9 15, , ,3 77, , ,9 100, , ,9 108,3 12,1 90,5 14, , ,4 203, , ,0 169, , ,4 164,8 12,0 105,1 12, , ,2 84, , ,5 56, , ,9 68,6 11,8 87,2 10,5 Μακροπρόθεσµοι ,4 283,9 113, ,1 230,3 87, ,2 254,5 95,5 5,2 71,2 4, ,1 208,8 25, ,0 178,5 30, ,2 196,7 35,6 5,3 68,3 5, ,2 160,0 87, ,9 133,8 76, ,8 149,2 76,8 6,1 121,4 7, ,1 183,4-10, ,8 145,4-21, ,2 158,4-31,8 5,7 0,7 7, ,6 199,0 24, ,8 182,8 36, ,3 195,4 30,8 5,3 32,9 6, ,9 275,5 174, ,5 253,9 175, ,7 262,5 165,9 6,2 138,2 8, ,6 362,8 180, ,7 328,3 173, ,0 340,0 154,1 7,3 165,7 9, ,9 291,7 75, ,2 276,9 90, ,2 300,3 90,6 8,2 117,2 10, ,5 300,6 168, ,7 269,5 160, ,9 296,6 172,8 9,2 135,6 10, ,5 319,8 153, ,7 280,2 143, ,3 301,8 144,4 10,4 141,7 13, ,2 289,0 77, ,4 254,1 69, ,0 272,9 72,7 10,3 69,5 14, ,9 334,5 199, ,2 276,6 166, ,3 296,8 170,7 10,6 108,1 13, ,2 303,6 114, ,2 268,5 104, ,1 300,9 123,3 10,8 96,2 11,8 16 Σ ύ ν ο λ ο α ν ε ξ ό φ λ η τ ω ν υ π ο λ ο ί π ω ν κ α ι α κ α θ ά ρ ι σ τ ω ν ε κ δ ό σ ε ω ν τ ί τ λ ω ν π λ η ν µ ε τ ο χ ώ ν π ο υ έ χ ο υ ν ε κ δ ο θ ε ί α π ό κ α τ ο ί κ ο υ ς τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ (δισεκ. ευρώ) Εποχικώς διορθωµένα στοιχεία 2) Καθαρές εκδόσεις 6µηνιαίοι ρυθµοί αύξησης Πηγές: και ΤΔΔ (για εκδόσεις από µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ). 1) τίτλων πλην µετοχών που έχουν εκδοθεί σε ευρώ από κατοίκους και µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ. 2) Για τον υπολογισµό των ρυθµών αύξησης βλ. τις Τεχνικές Σηµειώσεις. Οι 6µηνιαίοι ρυθµοί αύξησης είναι ανηγµένοι σε ετήσια βάση. Σεπτέµβριος 2009 Σ 35

151 4. 2 Εκδόσεις τίτλων πλην µετοχών από κατοίκους της ζώνης του ευρώ κατά τοµέα του εκδότη και είδος τίτλου (δισεκ. ευρώ, συναλλαγές στη διάρκεια του µηνός και υπόλοιπα τέλους περιόδου, ονοµαστικές αξίες) 1. Ανεξόφλητα υπόλοιπα και ακαθάριστες εκδόσεις γ τρ δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Ανεξόφλητα υπόλοιπα Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα 3 Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Ακαθάριστες εκδόσεις 1) Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα 9 Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση Βραχυπρόθεσµοι Μακροπρόθεσµοι 2) Από τους οποίους µακροπρόθεσµοι σταθερού επιτοκίου Από τους οποίους µακροπρόθεσµοι κυµαινόµενου επιτοκίου Πηγή:. 1) Μέσα µηνιαία επίπεδα / µηνιαία στοιχεία συναλλαγών στη διάρκεια της περιόδου. 2) Η διαφορά µεταξύ του συνόλου των µακροπρόθεσµων τίτλων και του αθροίσµατος των µακροπρόθεσµων τίτλων σταθερού επιτοκίου και των µακροπρόθεσµων τίτλων κυµαινόµενου επιτοκίου οφείλεται στα οµόλογα µηδενικού τοκοµεριδίου και σε αναπροσαρµογές αξίας. Σ 36 Σεπτέµβριος 2009

152 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Χρηµατοπιστωτικές αγορές 4. 2 Ε κ δ ό σ ε ι ς τ ί τ λ ω ν π λ η ν µ ε τ ο χ ώ ν α π ό κ α τ ο ί κ ο υ ς τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ κ α τ ά τ ο µ έ α τ ο υ ε κ δ ό τ η κ α ι ε ί δ ο ς τ ί τ λ ο υ (δισεκ. ευρώ, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου, ονοµαστικές αξίες) 2. Καθαρές εκδόσεις γ τρ δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Μη εποχικώς διορθωµένα στοιχεία 1) Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα 3 Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Εποχικώς διορθωµένα στοιχεία 1) Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα 9 Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση ,6 40,7 27,7 4,2 9,9 1,2 83,7 41,2 27,1 4,3 10,0 1,1 95,2 23,2 35,2 3,9 31,7 1,1 95,8 23,4 34,4 4,0 33,1 0,9 47,3 10,9 18,6 1,9 14,7 1,2 85,1 20,0 32,9 4,6 25,3 2,2 167,5 11,6 81,6 5,9 62,9 5,3 180,6 21,8 56,5 8,9 90,6 2,8 166,3 40,5 35,5 7,2 82,1 0,9 131,4 21,1 45,4 5,4 56,9 2,5 113,9 19,3 27,7 10,3 53,7 2,9 94,2 18,7 27,4 6,2 39,0 3,0 148,3 14,0 33,4 4,1 91,9 4,9 132,9 9,3 39,2 5,0 74,8 4,6 108,3 28,0 31,6 10,2 31,3 7,2 90,5 16,2 37,2 6,4 23,9 6,8 164,8 52,9 33,2 13,0 66,0-0,3 105,1 29,5 30,5 5,4 39,3 0,4 68,6-23,0 18,2 7,8 63,8 1,9 87,2 10,3 14,4 7,0 53,8 1,7 Μακροπρόθεσµοι 61,8 23,9 27,0 2,4 7,8 0,7 61,3 24,1 26,5 2,4 7,7 0,7 65,8 16,2 33,2 2,5 13,3 0,5 65,1 16,4 32,4 2,5 13,2 0,5 26,9 7,4 15,2 2,5 1,3 0,5 63,5 16,2 29,6 4,0 12,2 1,5 116,9 3,1 81,8 4,4 26,2 1,5 112,2 12,7 57,2 4,7 37,0 0,7 135,9 25,8 42,3 13,1 51,7 3,1 131,5 17,1 52,4 14,6 44,4 3,0 122,3 33,6 29,1 14,9 40,9 3,8 91,3 23,0 28,1 11,2 25,3 3,6 144,4 23,7 30,8 9,4 74,9 5,6 141,7 16,4 37,3 11,4 71,6 5,0 72,7 36,1 30,4 13,2-15,3 8,3 69,5 27,8 36,3 11,8-14,3 7,7 170,7 46,0 35,2 18,5 69,0 2,1 108,1 23,2 30,9 11,9 39,6 2,4 123,3 18,8 21,6 13,0 69,0 1,0 96,2 17,8 17,1 10,0 50,5 0,8 17 Κ α θ α ρ έ ς ε κ δ ό σ ε ι ς τ ί τ λ ω ν π λ η ν µ ε τ ο χ ώ ν, µ ε κ α ι χ ω ρ ί ς ε π ο χ ι κ ή δ ι ό ρ θ ω σ η (δισεκ. ευρώ, συναλλαγές στη διάρκεια του µηνός, ονοµαστικές αξίες) Πηγή:. 1) Μέσα µηνιαία επίπεδα / µηνιαία στοιχεία συναλλαγών στη διάρκεια της περιόδου. Σεπτέµβριος 2009 Σ 37

153 4. 3 Ρυθµοί αύξησης των τίτλων πλην µετοχών που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ 1) (εκατοστιαίες µεταβολές) Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης (µη εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση ,8 8,3 22,7 3,4 1,5 2,1 5,9 6,2 20,6 2,2 2,2-2,3 7,1 8,6 21,5 2,7 2,1 3,3 7,1 7,0 22,4 1,9 3,6 2,4 7,8 8,4 23,9 4,9 3,0 3,4 9,0 8,8 27,9 3,1 4,5 5,9 7,0 6,9 23,8 5,9 2,6 2,3 8,7 8,1 28,4 5,3 3,9 5,9 6,9 5,3 21,1 4,3 5,0 2,8 9,5 6,7 25,8 5,1 8,2 9,9 8,1 5,7 24,0 4,2 6,7 2,8 11,0 5,1 30,8 4,8 12,5 7,1 9,5 5,5 28,0 7,1 8,4 3,9 13,1 4,8 35,7 12,5 15,5 9,6 10,1 5,3 30,3 7,0 9,6 5,4 13,1 3,6 38,4 12,3 16,0 8,5 11,1 6,3 32,3 8,1 10,1 6,5 13,1 3,9 36,7 13,3 16,0 7,1 11,9 6,5 33,4 9,0 11,5 7,9 15,2 4,9 38,5 13,0 19,5 9,9 12,1 6,3 33,5 10,1 11,6 10,6 14,6 6,1 41,6 15,5 14,8 11,3 12,0 5,5 33,1 9,9 12,6 9,4 12,9 5,8 35,2 15,6 12,6 11,8 11,8 4,7 30,0 11,3 13,6 9,7 10,5 4,5 24,4 10,1 11,8 10,0 Μακροπρόθεσµοι 5,2 4,9 21,1 2,2 1,2 1,9 4,8 5,2 18,7 1,6 0,5-0,3 5,3 5,2 19,5 2,1 1,6 3,1 5,7 5,8 20,1 0,8 1,9 2,5 6,1 5,3 21,7 3,1 2,5 3,5 7,7 7,2 27,0 2,1 2,8 5,0 5,7 5,1 21,5 4,4 1,7 2,2 7,5 7,1 27,1 5,4 1,9 4,3 5,3 4,3 19,3 3,7 2,1 1,4 6,7 6,0 23,8 4,4 2,1 5,5 6,2 4,5 22,6 3,2 3,4 1,3 8,0 4,6 29,6 3,5 5,2 3,0 7,3 4,6 27,0 5,5 3,8 2,1 9,7 4,0 35,8 9,6 7,1 4,3 8,2 4,4 30,9 8,2 4,4 3,3 10,6 3,1 42,7 16,2 7,1 4,1 9,2 5,1 34,1 10,6 5,1 3,9 10,7 3,0 41,4 19,7 7,3 2,9 10,4 5,5 35,0 13,1 6,7 5,7 13,4 4,0 43,4 21,3 11,7 7,2 10,3 5,6 34,9 14,9 5,9 8,6 14,0 5,3 46,8 26,3 9,8 11,8 10,6 5,2 34,6 16,1 7,1 8,5 13,3 5,7 39,6 30,2 9,0 14,1 10,8 4,7 31,9 18,6 8,4 8,5 11,8 5,4 28,1 28,4 9,7 13,1 6µηνιαίοι ρυθµοί αύξησης (εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση 18 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των µακροπρόθεσµων χρεογράφων κατά τοµέα εκδότη σε όλα τα νοµίσµατα (σύνολο) (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) Πηγή:. 1) Για τον υπολογισµό των ρυθµών αύξησης, βλ. τις Τεχνικές Σηµειώσεις. Οι 6µηνιαίοι ρυθµοί αύξησης είναι ανηγµένοι σε ετήσια βάση. Σ 38 Σεπτέµβριος 2009

154 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Χρηµατοπιστωτικές αγορές 4. 3 Ρυθµοί αύξησης των τίτλων πλην µετοχών που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ 1 (συνέχεια) (εκατοστιαίες µεταβολές) γ τρ δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Μακροπρόθεσµοι σταθερού επιτοκίου Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση Σε όλα τα νοµίσµατα (σύνολο) 5,2 7,2 17,0 4,0 2,5 6,6 15,8 11,1 37,8 18,6 3,8-1,8 3,0 4,9 5,7 4,2 1,5 1,4 12,9 5,5 33,7 7,0 7,6 3,2 3,0 5,5 5,0 3,4 1,3 2,0 12,4 5,3 32,4 3,2 7,7 6,0 3,2 4,5 4,9 4,5 2,3-0,8 13,1 5,7 34,2 4,3 3,8 10,2 6,1 5,0 13,1 12,4 5,3 1,4 15,9 5,4 45,1 0,4 0,8 11,1 8,9 6,8 20,2 21,1 7,4 4,5 14,8 3,3 44,5-1,2-0,6 20,6 5,4 4,2 11,1 10,9 4,9 1,2 15,6 5,3 44,6 0,6 0,1 10,0 6,7 5,5 15,8 14,2 5,6 2,0 16,2 5,1 47,0 0,1 0,2 9,7 8,4 6,6 18,1 17,8 7,3 2,6 16,4 5,0 47,2-0,9 0,4 16,7 8,4 6,7 19,5 20,1 6,6 5,3 15,7 4,5 45,9-0,7-1,5 20,3 9,2 7,2 20,8 21,9 7,4 5,0 14,2 2,2 44,6-1,9-0,5 20,8 10,1 6,5 22,1 24,8 9,0 4,2 12,7 1,6 39,0-1,3 0,0 24,6 Σε ευρώ 4,6 6,5 13,7 2,3 2,7 6,7 15,1 10,3 35,4 18,2 3,9-2,4 2,9 4,8 6,1 2,1 1,7 1,3 14,3 6,5 35,3 7,1 7,9 2,0 2,9 5,4 6,0 1,1 1,5 1,8 14,3 6,8 34,3 3,8 8,1 4,6 3,3 4,7 7,2 2,2 2,5-1,2 15,4 7,6 36,8 5,0 4,0 9,2 6,5 6,1 16,4 9,7 5,5 0,8 18,8 7,9 48,1 0,4 0,9 11,0 9,5 8,8 23,1 19,4 7,6 3,9 17,5 5,4 47,5-2,1-0,7 22,4 5,8 5,3 14,0 8,1 5,1 0,6 18,6 8,1 47,5 0,8 0,2 9,2 7,2 6,7 19,5 11,3 5,8 1,4 19,1 7,5 50,0 0,1 0,3 10,1 8,9 8,1 21,7 15,6 7,5 1,9 19,2 7,5 50,3-1,7 0,3 17,7 9,0 8,6 22,8 18,2 6,8 4,6 18,4 6,6 49,0-1,4-1,6 22,2 9,8 9,4 23,5 20,2 7,6 4,4 17,0 4,2 47,7-2,9-0,6 22,8 10,7 8,4 24,1 23,6 9,3 3,5 15,3 3,4 41,9-2,3-0,1 26,8 Μακροπρόθεσµοι κυµαινόµενου επιτοκίου ΝΧΙ (συµπεριλαµβάνεται το Ευρωσύστηµα) Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Γενική κυβέρνηση Κεντρική κυβέρνηση Λοιπή γενική κυβέρνηση 19 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των βραχυπρόθεσµων χρεογράφων κατά τοµέα εκδότη σε όλα τα νοµίσµατα (σύνολο) (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) Πηγή:. 1) Οι ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές των µηνιαίων στοιχείων αφορούν το τέλος του µήνα, ενώ οι αντίστοιχες µεταβολές των τριµηνιαίων και ετήσιων στοιχείων αφορούν την ετήσια µεταβολή του µέσου όρου της περιόδου της σειράς. Σεπτέµβριος 2009 Σ 39

155 4. 4 Ε ι σ η γ µ έ ν ε ς µ ε τ ο χ έ ς π ο υ έ χ ο υ ν ε κ δ ο θ ε ί α π ό κ α τ ο ί κ ο υ ς τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 1 ) (δισεκ. ευρώ, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά, αγοραίες τιµές) 1. Ανεξόφλητα υπόλοιπα και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης (ανεξόφλητα υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου) ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ. Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Δεκ. 01=100 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης (%) Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης (%) ,5 103,8 1, ,4 2,1 677,2 1, ,9 1, ,3 104,0 1, ,6 1,7 608,9 1, ,8 1, ,8 103,9 1, ,0 1,6 583,9 1, ,0 1, ,9 104,0 1, ,6 1,9 597,3 0, ,9 1, ,9 104,3 1, ,6 1,3 628,2 3, ,1 1, ,8 104,3 1, ,6 1,1 578,6 3, ,6 1, ,7 104,4 1, ,0 1,2 578,4 2, ,2 1, ,1 104,4 1,3 889,8 0,8 497,0 2, ,3 1, ,8 104,5 1,2 860,1 0,5 492,0 2, ,7 1, ,1 104,5 1,2 860,5 1,1 501,0 2, ,6 1, ,0 104,4 1,0 837,2 1,3 519,1 2, ,6 0, ,4 104,5 0,9 771,0 1,8 496,7 2, ,7 0, ,0 104,5 0,6 665,3 1,8 435,5 2, ,2 0, ,6 104,6 0,6 691,6 2,8 427,9 2, ,1 0, ,2 104,6 0,6 665,5 2,8 438,0 2, ,6 0, ,0 104,7 0,7 612,2 3,6 381,8 2, ,0 0, ,7 105,0 0,7 451,9 4,2 280,1 2, ,8-0, ,3 105,2 0,9 394,5 5,9 265,1 2, ,7-0, ,5 105,4 1,0 377,0 5,8 269,0 3, ,5-0, ,8 105,6 1,1 344,6 7,4 239,9 3, ,3-0, ,1 105,6 1,1 276,7 7,3 189,0 3, ,4-0, ,9 106,1 1,5 315,8 8,0 204,8 3, ,2 0, ,5 106,2 1,7 414,4 8,2 249,9 3, ,3 0, ,5 106,5 1,9 455,2 8,9 254,8 3, ,5 0, ,5 107,3 2,7 448,5 9,8 257,9 4, ,1 1,5 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης (%) Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης (%) 20 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των εισηγµένων µετοχών που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές) Πηγή:. 1) Για τον υπολογισµό του δείκτη και των ρυθµών αύξησης, βλ. τις Τεχνικές Σηµειώσεις. Σ 40 Σεπτέµβριος 2009

156 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Χρηµατοπιστωτικές αγορές 4. 4 Ε ι σ η γ µ έ ν ε ς µ ε τ ο χ έ ς π ο υ έ χ ο υ ν ε κ δ ο θ ε ί α π ό κ α τ ο ί κ ο υ ς τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 1 ) (δισεκ. ευρώ, αγοραίες τιµές) 2. Συναλλαγές στη διάρκεια του µηνός ΝΧΙ Μη νοµισµατικές επιχειρήσεις του χρηµατοπιστωτικού τοµέα Μη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ. Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ακαθάριστες εκδόσεις Εξοφλήσεις Καθαρές εκδόσεις Ακαθάριστες εκδόσεις Εξοφλήσεις Καθαρές εκδόσεις Ακαθάριστες εκδόσεις Εξοφλήσεις Καθαρές εκδόσεις Ακαθάριστες εκδόσεις Εξοφλήσεις Καθαρές εκδόσεις ,0 1,6 20,5 1,2 0,0 1,1 0,7 0,0 0,7 20,2 1,6 18,6 13,3 1,8 11,5 1,2 0,0 1,2 1,3 0,3 1,0 10,9 1,5 9,3 2,5 6,6-4,2 0,0 0,1-0,1 1,0 1,4-0,5 1,5 5,1-3,6 4,7 2,5 2,2 2,6 0,0 2,6 0,4 0,3 0,1 1,6 2,1-0,5 27,2 8,0 19,1 0,2 3,2-3,0 16,1 0,5 15,6 10,8 4,3 6,5 6,8 3,3 3,5 0,9 0,0 0,9 1,0 1,3-0,3 4,9 2,0 2,9 9,5 4,6 4,9 0,9 0,0 0,9 0,7 2,2-1,5 7,9 2,5 5,5 3,6 1,4 2,3 0,1 0,0 0,1 0,4 0,7-0,2 3,1 0,7 2,4 2,8 1,9 0,9 1,0 0,0 1,0 0,1 0,3-0,2 1,7 1,6 0,1 6,4 6,0 0,3 5,9 0,0 5,9 0,0 0,5-0,4 0,4 5,6-5,1 2,0 3,0-0,9 1,1 0,0 1,1 0,1 0,5-0,3 0,8 2,5-1,7 7,3 6,0 1,4 4,1 0,1 4,1 1,5 0,3 1,2 1,7 5,6-3,9 3,9 4,8-0,9 1,3 0,0 1,3 0,5 0,1 0,4 2,1 4,7-2,6 12,7 3,4 9,4 6,7 0,0 6,7 1,5 0,5 1,0 4,5 2,9 1,6 1,5 3,0-1,4 0,3 0,0 0,3 0,1 0,0 0,1 1,1 3,0-1,9 7,8 2,8 5,0 7,0 0,0 7,0 0,0 0,1-0,1 0,8 2,7-1,9 12,8 0,6 12,2 1,4 0,0 1,4 10,7 0,0 10,7 0,8 0,6 0,1 10,6 2,9 7,7 8,4 0,5 8,0 0,5 2,1-1,6 1,7 0,3 1,4 9,3 2,6 6,8 0,0 0,0 0,0 1,3 0,0 1,2 8,0 2,5 5,5 6,3 0,5 5,8 5,7 0,0 5,7 0,1 0,0 0,0 0,5 0,4 0,1 0,2 0,9-0,7 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1-0,1 0,2 0,8-0,6 13,6 0,2 13,4 3,6 0,0 3,6 0,1 0,0 0,1 9,9 0,2 9,7 3,7 0,3 3,4 1,2 0,0 1,2 0,1 0,0 0,1 2,4 0,3 2,1 10,7 0,3 10,4 4,4 0,0 4,4 0,0 0,0 0,0 6,2 0,3 6,0 27,0 1,7 25,3 4,8 0,0 4,8 3,3 0,0 3,2 18,9 1,6 17,3 21 Α κ α θ ά ρ ι σ τ ε ς ε κ δ ό σ ε ι ς ε ι σ η γ µ έ ν ω ν µ ε τ ο χ ώ ν κ α τ ά τ ο µ έ α ε κ δ ό τ η (δισεκ. ευρώ, συναλλαγές στη διάρκεια του µηνός, αγοραίες τιµές) Πηγή:. 1) Για τον υπολογισµό του δείκτη και των ρυθµών αύξησης, βλ. τις Τεχνικές Σηµειώσεις. Σεπτέµβριος 2009 Σ 41

157 4. 5 Ε π ι τ ό κ ι α Ν Χ Ι ε π ί κ α τ α θ έ σ ε ω ν κ α ι δ α ν ε ί ω ν σ ε ε υ ρ ώ κ α τ ο ί κ ω ν τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 1 ) (ποσοστά % ετησίως, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, νέες εργασίες ως µέσος όρος της περιόδου, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 1. Επιτόκια καταθέσεων (νέες εργασίες) Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Μίας ηµέρας 2) Καταθέσεις νοικοκυριών Καταθέσεις µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων Με συµφωνηµένη διάρκεια Υπό προειδοποίηση 2),3) Μίας ηµέρας 2) Με συµφωνηµένη διάρκεια Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 2 έτη Άνω των 2 ετών Έως 3 µήνες Άνω των 3 µηνών ,29 4,59 4,87 3,45 2,87 3,98 2,17 4,46 5,34 4,55 4,30 1,32 4,65 4,85 3,36 2,97 4,01 2,20 4,52 5,19 4,69 4,27 1,34 4,77 4,85 3,57 3,01 4,12 2,20 4,26 5,12 4,57 3,66 1,29 4,26 4,67 3,71 3,02 4,20 1,98 3,53 4,58 4,18 3,19 1,16 3,75 4,35 3,69 2,95 4,17 1,63 2,87 4,23 4,09 2,63 1,02 3,27 3,90 3,52 2,88 4,08 1,28 2,25 3,81 3,78 2,05 0,90 2,62 3,40 3,23 2,49 3,98 1,12 1,61 3,21 3,89 1,55 0,80 2,24 2,96 3,07 2,31 3,87 0,96 1,36 2,97 3,30 1,23 0,66 2,01 2,70 2,87 2,22 3,75 0,80 1,15 2,64 3,07 1,12 0,61 1,89 2,42 2,71 1,99 3,62 0,76 1,08 2,39 3,12 1,02 0,56 1,86 2,38 2,57 1,95 3,52 0,66 1,04 2,18 2,58 0,93 0,52 1,86 2,42 2,61 1,92 3,38 0,57 0,81 2,49 2,95 0,68 Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 2 έτη Άνω των 2 ετών Συµφωνίες επαναγοράς 2. Επιτόκια δανείων προς νοικοκυριά (νέες εργασίες) Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Υπεραναλήψεις 2) 1 Καταναλωτική πίστη Στεγαστικά δάνεια Κατά αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου Λοιπές χορηγήσεις κατά αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου Κατά αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου Κυµαινόµενο επιτόκιο και επιτόκιο σταθερό έως 1 έτος 2 Άνω του ενός και έως 5 έτη 3 Άνω των 5 ετών 4 Ετήσιο ποσοστό επιβάρυνσης (%) 4) 5 Κυµαινόµενο επιτόκιο και επιτόκιο σταθερό έως 1 έτος 6 Άνω του ενός και έως 5 έτη 10,77 8,85 7,22 8,69 8,95 5,77 5,36 5,29 5,27 5,69 6,05 6,28 5,70 10,80 8,77 7,20 8,70 8,85 5,80 5,43 5,28 5,37 5,71 6,24 6,36 5,77 10,83 8,88 7,22 8,69 8,92 5,84 5,42 5,28 5,37 5,70 6,37 6,26 5,80 10,78 8,98 7,17 8,69 8,92 5,63 5,34 5,22 5,28 5,58 5,84 6,15 5,75 10,46 8,22 7,03 8,39 8,50 5,09 5,06 5,10 5,13 5,30 4,99 5,75 5,29 10,13 8,33 7,03 8,63 8,67 4,38 4,77 4,92 5,00 4,86 4,41 5,44 5,23 10,14 8,18 6,65 8,49 8,39 3,97 4,54 4,80 4,89 4,61 4,08 5,03 5,16 9,94 7,55 6,51 8,31 8,07 3,66 4,33 4,61 4,72 4,38 3,83 4,72 5,05 9,71 7,44 6,50 8,27 8,05 3,39 4,19 4,55 4,67 4,22 3,54 4,69 4,90 9,62 7,88 6,44 8,17 8,08 3,22 4,13 4,50 4,58 4,11 3,60 4,71 4,90 9,54 7,30 6,36 8,03 7,83 3,12 4,01 4,51 4,58 4,04 3,54 4,76 4,95 9,30 7,66 6,46 8,01 8,03 3,04 3,87 4,54 4,54 3,95 3,40 4,77 4,86 7 Άνω των 5 και έως 10 έτη 8 Άνω των 10 ετών 9 Ετήσιο ποσοστό επιβάρυνσης (%) 4) 10 Κυµαινόµενο επιτόκιο και επιτόκιο σταθερό έως 1 έτος 11 Άνω του ενός και έως 5 έτη 12 Άνω των 5 ετών Επιτόκια δανείων προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις (νέες εργασίες) Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Υπεραναλήψεις 2) 1 Λοιπά δάνεια έως 1 εκατ. ευρώ κατά αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου Κυµαινόµενο επιτόκιο και επιτόκιο σταθερό έως 1 έτος 2 Άνω του ενός και έως 5 έτη 3 6,76 6,27 6,33 5,49 5,44 5,60 5,57 6,91 6,34 6,37 5,64 5,62 5,83 5,64 6,89 6,52 6,35 5,57 5,59 5,75 5,08 6,66 6,04 6,10 5,41 4,86 5,02 4,97 6,26 5,38 5,78 5,32 4,28 4,50 4,76 5,68 4,73 5,46 5,24 3,51 3,96 4,58 5,40 4,32 5,25 4,96 3,10 3,52 4,23 5,10 4,03 5,07 4,75 2,83 3,22 3,87 4,76 3,82 5,02 4,60 2,54 3,34 4,01 4,67 3,73 5,01 4,52 2,48 3,22 3,96 4,58 3,64 4,86 4,50 2,56 3,08 3,70 4,34 3,57 4,79 4,32 2,37 2,89 3,89 Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. τις Γενικές Παρατηρήσεις. 2) Στην εν λόγω κατηγορία, οι νέες εργασίες συµπίπτουν µε τα ανεξόφλητα υπόλοιπα. Τέλος περιόδου. 3) Στην εν λόγω κατηγορία, τα νοικοκυριά και οι µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις συνενώνονται στον τοµέα των νοικοκυριών, καθώς τα ανεξόφλητα υπόλοιπα των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων είναι αµελητέα συγκριτικά µε εκείνα του τοµέα των νοικοκυριών από κοινού σε όλα τα συµετέχοντα κράτη-µέλη. 4) Το ετήσιο ποσοστό επιβάρυνσης καλύπτει το συνολικό κόστος του δανείου. Αυτό το συνολικό κόστος περιλαµβάνει µια συνιστώσα που αφορά το επιτόκιο και µια συνιστώσα που αφορά τις λοιπές (συναφείς) επιβαρύνσεις, όπως κόστος έρευνας, διοικητικά έξοδα, προετοιµασία φακέλου, εγγυήσεις κ.λπ. Άνω των 5 ετών 4 Λοιπά δάνεια άνω του 1 εκατ. ευρώ κατά αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου Κυµαινόµενο επιτόκιο και επιτόκιο σταθερό έως 1 έτος 5 Άνω του ενός και έως 5 έτη 6 Άνω των 5 ετών 7 Σ 42 Σεπτέµβριος 2009

158 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Χρηµατοπιστωτικές αγορές 4. 5 Ε π ι τ ό κ ι α Ν Χ Ι ε π ί κ α τ α θ έ σ ε ω ν κ α ι δ α ν ε ί ω ν κ α τ ο ί κ ω ν τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ σ ε ε υ ρ ώ 1 ) (ποσοστά % ετησίως, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, νέες εργασίες ως µέσος όρος της περιόδου, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 4. Επιτόκια καταθέσεων (ανεξόφλητα υπόλοιπα) Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Μίας ηµέρας 2) Καταθέσεις νοικοκυριών Με συµφωνηµένη διάρκεια Υπό προειδοποίηση 2),3) Καταθέσεις µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων Μίας ηµέρας 2) Με συµφωνηµένη διάρκεια Συµφωνίες επαναγοράς Έως 2 έτη Άνω των 2 ετών Έως 3 µήνες Άνω των 3 µηνών Έως 2 έτη Άνω των 2 ετών 8 9 1,29 4,38 3,09 2,87 3,98 2,17 4,65 4,39 4,23 1,32 4,45 3,11 2,97 4,01 2,20 4,73 4,45 4,32 1,34 4,54 3,08 3,01 4,12 2,20 4,68 4,45 4,06 1,29 4,51 3,12 3,02 4,20 1,98 4,44 4,40 3,95 1,16 4,41 3,07 2,95 4,17 1,63 4,01 4,30 3,56 1,02 4,16 3,10 2,88 4,08 1,28 3,49 4,11 3,09 0,90 3,98 3,17 2,49 3,98 1,12 3,19 4,00 2,68 0,80 3,78 3,06 2,31 3,87 0,96 2,82 3,87 2,29 0,66 3,54 3,11 2,22 3,75 0,80 2,52 3,84 1,95 0,61 3,38 3,04 1,99 3,62 0,76 2,41 3,70 1,79 0,56 3,25 3,07 1,95 3,52 0,66 2,21 3,65 1,63 0,52 3,07 3,01 1,92 3,38 0,57 1,99 3,55 1,53 5. Επιτόκια δανείων (ανεξόφλητα υπόλοιπα) Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Στεγαστικά δάνεια, µε διάρκεια: Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Δάνεια προς νοικοκυριά Άνω των 5 ετών Καταναλωτική πίστη και λοιπά δάνεια, µε διάρκεια: Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Δάνεια προς µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Έως 1 έτος Με διάρκεια: Άνω του ενός και έως 5 έτη 8 Άνω των 5 ετών ,78 4,95 5,11 9,26 7,38 6,41 6,28 5,79 5,46 5,77 5,03 5,14 9,38 7,47 6,47 6,39 5,90 5,54 5,78 5,06 5,17 9,45 7,48 6,48 6,43 5,99 5,58 5,71 5,01 5,16 9,24 7,48 6,46 6,16 5,81 5,51 5,49 4,90 5,08 9,02 7,38 6,38 5,72 5,42 5,27 5,22 4,72 4,93 8,72 7,22 6,22 5,11 4,89 4,89 5,14 4,75 4,91 8,61 7,27 6,21 4,77 4,59 4,74 4,92 4,63 4,78 8,43 7,09 6,07 4,41 4,28 4,48 4,70 4,49 4,65 8,19 7,00 5,92 4,12 3,97 4,25 4,59 4,45 4,56 8,08 6,92 5,84 4,01 3,84 4,12 4,51 4,40 4,46 7,98 6,91 5,79 3,93 3,72 4,00 4,32 4,31 4,35 7,82 6,78 5,66 3,72 3,58 3,82 22 Ν έ ε ς κ α τ α θ έ σ ε ι ς µ ε σ υ µ φ ω ν η µ έ ν η δ ι ά ρ κ ε ι α (ποσοστά % ετησίως, εκτός επιβαρύνσεων, µέσος όρος περιόδου) 23 Νέα δάνεια µε κυµαινόµενο επιτόκιο, καθώς και µε σταθερό επιτόκιο έως ένα έτος (ποσοστά % ετησίως, εκτός επιβαρύνσεων, µέσος όρος περιόδου) Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σεπτέµβριος 2009 Σ 43

159 4. 6 Ε π ι τ ό κ ι α τ η ς α γ ο ρ ά ς χ ρ ή µ α τ ο ς (ποσοστά % ετησίως, µέσοι όροι περιόδου) Ζώνη του ευρώ 1),2) ΗΠΑ Ιαπωνία Καταθέσεις µίας ηµέρας (ΕΟΝΙΑ) Καταθέσεις 1 µηνός (EURIBOR) Καταθέσεις 3 µηνών (EURIBOR) Καταθέσεις 6 µηνών (EURIBOR) Καταθέσεις 12 µηνών (EURIBOR) Καταθέσεις 3 µηνών (LIBOR) Καταθέσεις 3 µηνών (LIBOR) 2006 γ τρ. δ τρ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ ,83 2,94 3,08 3,23 3,44 5,20 0,30 3,87 4,08 4,28 4,35 4,45 5,30 0,79 3,87 4,28 4,64 4,73 4,83 2,93 0,93 4,00 4,41 4,86 4,93 5,05 2,75 0,92 4,25 4,54 4,98 5,18 5,37 2,91 0,90 3,17 3,92 4,24 4,31 4,38 2,77 0,96 1,37 1,67 2,01 2,11 2,22 1,24 0,67 0,77 0,94 1,31 1,51 1,67 0,84 0,53 4,30 4,49 4,97 5,16 5,32 2,81 0,89 4,27 4,66 5,02 5,22 5,38 3,12 0,91 3,82 4,83 5,11 5,18 5,25 4,06 1,04 3,15 3,84 4,24 4,29 4,35 2,28 0,91 2,49 2,99 3,29 3,37 3,45 1,83 0,92 1,81 2,14 2,46 2,54 2,62 1,21 0,73 1,26 1,63 1,94 2,03 2,14 1,24 0,64 1,06 1,27 1,64 1,77 1,91 1,27 0,62 0,84 1,01 1,42 1,61 1,77 1,11 0,57 0,78 0,88 1,28 1,48 1,64 0,82 0,53 0,70 0,91 1,23 1,44 1,61 0,62 0,49 0,36 0,61 0,97 1,21 1,41 0,52 0,43 0,35 0,51 0,86 1,12 1,33 0,42 0,40 24 Ε π ι τ ό κ ι α τ η ς α γ ο ρ ά ς χ ρ ή µ α τ ο ς σ τ η ζ ώ ν η τ ο υ ε υ ρ ώ 2 ) (µηνιαία στοιχεία, ποσοστά % ετησίως) 25 Τ ρ ι µ η ν ι α ί α ε π ι τ ό κ ι α α γ ο ρ ά ς χ ρ ή µ α τ ο ς (µηνιαία στοιχεία, ποσοστά % ετησίως) Πηγή:. 1) Πριν από τον Ιανουάριο του 1999 τα συνθετικά επιτόκια της ζώνης του ευρώ υπολογίζονταν βάσει των εθνικών επιτοκίων σταθµισµένων µε το ΑΕΠ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 2) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σ 44 Σεπτέµβριος 2009

160 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Χρηµατοπιστωτικές αγορές 4. 7 Κ α µ π ύ λ ε ς α π ο δ ό σ ε ω ν τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ 1 ) (οµόλογα κεντρικής κυβέρνησης της ζώνης του ευρώ µε αξιολόγηση ΑΑΑ, τέλος περιόδου, τιµές σε ποσοστά ετησίως, διαφορές σε εκατοστιαίες µονάδες) Τρέχοντα επιτόκια Στιγµιαία προθεσµιακά επιτόκια 3 µηνών 1 έτους 2 ετών 5 ετών 7 ετών 10 ετών 10 ετών- 3 µηνών (διαφορά) 10 ετών- 2 ετών (διαφορά) 1 έτους 2 ετών 5 ετών 10 ετών 2006 γ τρ. δ τρ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ ,44 3,76 3,82 3,83 3,86 3,91 0,47 0,09 3,92 3,85 3,88 4,08 3,85 4,00 4,01 4,11 4,23 4,38 0,52 0,36 4,06 4,02 4,40 4,78 1,75 1,85 2,14 2,95 3,32 3,69 1,94 1,55 2,09 2,76 4,04 4,60 4,21 4,49 4,62 4,63 4,65 4,73 0,52 0,11 4,73 4,72 4,64 5,00 3,71 3,60 3,59 3,88 4,09 4,34 0,63 0,75 3,52 3,67 4,45 5,00 1,75 1,85 2,14 2,95 3,32 3,69 1,94 1,55 2,09 2,76 4,04 4,60 0,78 0,88 1,46 2,70 3,23 3,77 3,00 2,31 1,41 2,58 4,24 5,19 0,62 0,90 1,50 2,85 3,42 3,99 3,37 2,49 1,47 2,67 4,54 5,42 4,24 4,20 4,13 4,11 4,19 4,34 0,10 0,21 4,13 4,02 4,26 4,82 3,71 3,60 3,59 3,88 4,09 4,34 0,63 0,75 3,52 3,67 4,45 5,00 2,52 2,86 2,68 3,58 3,95 4,25 1,74 1,58 2,27 2,99 4,80 4,97 2,00 2,10 2,38 3,16 3,49 3,77 1,78 1,40 2,33 2,97 4,16 4,48 1,75 1,85 2,14 2,95 3,32 3,69 1,94 1,55 2,09 2,76 4,04 4,60 1,19 1,27 1,79 3,02 3,53 4,02 2,83 2,24 1,70 2,85 4,53 5,26 0,93 1,01 1,56 2,79 3,31 3,85 2,93 2,30 1,48 2,64 4,32 5,25 0,78 0,88 1,46 2,70 3,23 3,77 3,00 2,31 1,41 2,58 4,24 5,19 0,74 0,96 1,53 2,72 3,25 3,79 3,05 2,26 1,52 2,58 4,24 5,19 0,79 0,93 1,53 3,00 3,60 4,18 3,39 2,65 1,43 2,77 4,81 5,61 0,62 0,90 1,50 2,85 3,42 3,99 3,37 2,49 1,47 2,67 4,54 5,42 0,49 0,74 1,43 2,68 3,21 3,74 3,26 2,31 1,49 2,62 4,21 5,13 0,44 0,74 1,46 2,69 3,19 3,68 3,24 2,22 1,55 2,66 4,16 4,95 26 Κ α µ π ύ λ ε ς τ ρ ε χ ο υ σ ώ ν α π ο δ ό σ ε ω ν τ η ς ζ ώ ν η ς τ ο υ ε υ ρ ώ (ποσοστά % ετησίως, τέλος περιόδου) 27 Τ ρ έ χ ο ν τ α ε π ι τ ό κ ι α κ α ι δ ι α φ ο ρ έ ς σ τ η ζ ώ ν η τ ο υ ε υ ρ ώ (ηµερήσια στοιχεία, τιµές σε ποσοστά ετησίως, διαφορές σε εκατοστιαίες µονάδες) Πηγή:. Τα πρωτογενή στοιχεία δόθηκαν από την EuroMTS και οι αξιολογήσεις από την Fitch Ratings. 1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. τις Γενικές Σηµειώσεις. Σεπτέµβριος 2009 Σ 45

161 4. 8 ε ί κ τ ε ς τ η ς χ ρ η µ α τ ι σ τ η ρ ι α κ ή ς α γ ο ρ ά ς (επίπεδα δείκτη σε µονάδες, µέσοι όροι περιόδου) 2006 γ τρ. δ τρ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Δείκτης αναφοράς Ευρύς 50 Βασικά βιοµηχανικά προϊόντα Καταναλωτικές υπηρεσίες Δείκτες Dow Jones EURO STOXX 1) Καταναλωτικά αγαθά Πετρέλαιο και αέριο Κυριότεροι τοµείς της οικονοµίας Χρηµατοπιστωτικός τοµέας , ,4 402,3 205,0 293,7 419,8 370,3 391,3 345,3 440,0 416,8 530, , ,0 416, ,8 543,8 235,4 366,5 449,6 408,3 488,4 383,4 561,4 492,7 519, , ,4 313, ,5 480,4 169,3 290,7 380,9 265,0 350,9 282,5 502,0 431,5 411, , ,6 355, ,6 576,2 185,0 317,8 442,8 313,7 408,2 306,5 557,1 437,7 427, , ,3 309, ,8 506,0 162,2 282,2 382,8 260,5 345,7 285,6 494,8 412,4 407, , ,7 228, ,7 320,7 136,5 236,9 287,6 169,3 238,1 200,0 384,7 387,0 358,1 910, ,4 200, ,4 293,6 131,6 207,9 272,5 126,3 223,0 175,7 340,6 367,2 345,7 810, ,8 220, ,6 326,9 136,6 229,5 287,3 158,6 251,0 201,1 337,7 351,5 343,8 892, ,8 316, ,0 513,7 167,1 287,0 388,1 266,0 356,6 304,4 504,4 411,2 403, , ,4 301, ,7 474,6 161,8 287,4 358,2 255,8 332,2 271,8 465,8 413,2 400, , ,2 241, ,3 342,1 135,6 249,1 287,9 195,0 245,1 212,8 392,4 378,2 363,7 968, ,5 225, ,9 315,2 136,2 237,6 294,8 159,0 229,5 197,7 393,6 386,0 361,7 883, ,7 219, ,0 304,0 137,8 224,2 281,0 152,5 238,7 189,4 369,2 396,6 349,4 877, ,1 215, ,9 309,7 136,8 220,8 280,5 143,4 236,4 188,1 376,5 384,1 364,8 866, ,5 200, ,8 299,2 132,7 208,0 280,9 123,3 226,1 175,7 341,0 361,7 354,1 806, ,3 184, ,9 272,5 125,3 194,9 256,9 111,8 206,8 163,5 304,2 355,2 319,1 757, ,8 209, ,3 308,4 134,6 219,0 268,1 145,0 237,9 196,0 323,2 356,8 327,7 848, ,5 225, ,7 331,6 140,1 233,8 296,0 164,5 259,8 203,1 346,3 348,0 346,7 901, ,7 226, ,0 341,0 135,3 235,9 298,3 166,8 255,5 204,3 343,8 349,6 357,0 926, ,3 228, ,1 337,9 134,8 243,7 288,6 170,6 256,8 198,8 334,7 364,8 352,9 934, ,3 250, ,7 377,6 142,1 261,8 293,2 198,6 290,3 208,5 365,7 387,2 364, , ,4 Κοινή ωφέλεια Βιοµηχανία Τεχνολογία Τηλεπικοινωνίες Υπηρεσίες υγείας ΗΠΑ Standard & Poor s 500 Ιαπωνία Nikkei Ε υ ρ ύ ς δ ε ί κ τ η ς D o w J o n e s E U R O S T O X X, δ ε ί κ τ η ς S t a n d a r d & P o o r s κ α ι δ ε ί κ τ η ς N i k k e i (Ιανουάριος 1994=100, µηνιαίοι µέσοι όροι) Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σ 46 Σεπτέµβριος 2009

162 5 Τ Ι Μ Ε Σ, Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η, Ζ Η Τ Η Σ Η Κ Α Ι Α Γ Ο Ρ Ε Σ Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Σ 5. 1 Ε ν Τ Κ, λ ο ι π έ ς τ ι µ έ ς κ α ι κ ό σ τ ο ς (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 1. Εναρµονισµένος Δείκτης Τιµών Καταναλωτή 1) γ τρ. δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. 4) 2005=100 % του συνόλου 3) 100,0 100,0 (ε.δ., εκατοστιαία µεταβολή έναντι προηγούµενης περιόδου) Υποµνηµατικό στοιχείο: Διοικητικά Αγαθά Υπηρεσίες Υπηρεσίες καθοριζόµενες τιµές 2) πλην µη επεξεργ. ειδών διατροφής & ενέργειας 83,0 58,6 41,4 100,0 Επεξεργασµένα είδη διατροφής 11,9 Μη επεξεργασµένα είδη διατροφής ,0 2,2 1,5 2,1 2, ,1 2,5 102,2 2,2 1,5 2,3 2, ,1 2,7 104,4 2,1 2,0 1,9 2, ,1 2,1 107,8 3,3 2,4 3,8 2, ,3 3,0 108,1 3,6 2,5 4,5 2,4 1,1 1,1 1,2 0,2 6,0 0,5 3,7 2,8 108,4 3,8 2,5 4,7 2,6 0,7 0,8 0,9 0,2 2,1 0,7 3,9 3,3 108,2 2,3 2,2 2,1 2,6-0,6 0,2 0,3 0,3-8,7 0,5 2,1 3,4 107,4 1,0 1,6 0,1 2,2-0,3-0,1 0,4 0,1-4,9 0,4 0,7 2,9 108,3 0,2 1,5-1,2 2,2 0,3 0,1-0,7 0,2 0,7 0,4 0,0 1,7 107,8 0,6 1,5-0,4 1,9 0,0 0,0-0,2 0,1-1,2 0,1 0,3 2,9 108,2 0,6 1,7-0,7 2,5 0,1 0,0-0,4 0,1 0,2 0,2 0,4 1,9 108,3 0,0 1,5-1,4 2,1 0,0 0,0-0,4 0,0 0,4 0,0-0,2 1,6 108,5-0,1 1,3-1,6 2,0 0,3 0,4-0,3-0,1 2,5 0,1-0,4 1,6 107,8-0,7 1,2-2,4 1,9-0,2 0,1-0,7-0,1-1,8 0,2-0,9 1,2. -0, ,5 Βιοµηχανικά αγαθά πλην ενέργειας 29,7 Ενέργεια (µη ε.δ.) 9,6 41,4 Συνολικός ΕνΔΤΚ πλην διοικητικά καθοριζόµενων τιµών 89,3 Διοικητικά καθοριζό- µενες τιµές 10,7 % του συνόλου 3) γ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Είδη διατροφής (συµπεριλ. αλκοολούχα ποτά και καπνός) 19,3 Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 2) Eκτιµήσεις της βάσει στοιχείων της Eurostat. Αυτά τα πειραµατικά στοιχεία παρέχουν µόνο ένα κατά προσέγγιση µέτρο του διοικητικού καθορισµού των τιµών, καθώς οι µεταβολές των διοικητικά καθοριζόµενων τιµών δεν µπορούν να αποµονωθούν πλήρως από τις λοιπές επιδράσεις. Βλ. σηµείωση που εξηγεί τη µεθοδολογία που χρησιµοποιείται για την κατάρτιση αυτού του δείκτη στην ηλεκτρονική διεύθυνση 3) Οι συντελεστές στάθµισης αφορούν το ) Eκτίµηση µε βάση τις πρώτες δηµοσιεύσεις εθνικών στοιχείων, που συνήθως καλύπτουν το 95% της ζώνης του ευρώ, καθώς και µε βάση αρχικές πληροφορίες για τις τιµές της ενέργειας. Επεξεργασµένα είδη διατροφής 11,9 Μη επεξεργασµένα είδη διατροφής 7,5 Αγαθά 39,3 Βιοµηχανικά αγαθά πλην ενέργειας 29,7 Ενέργεια 9,6 Στέγαση Υπηρεσίες Διάφορες ,6 2,0 0,8 2,4 0,3 10,1 2,6 2,0 2,7-2,2 2,3 3,1 2,4 2,1 2,8 2,3 0,6 7,7 2,5 2,1 2,5-3,3 2,3 2,3 2,8 2,8 3,0 1,4 1,0 2,6 2,7 2,0 2,6-1,9 2,9 3,2 5,1 6,1 3,5 3,1 0,8 10,3 2,3 1,9 3,9-2,2 3,2 2,5 5,7 6,9 3,7 3,9 0,8 13,6 2,3 1,9 3,6-1,8 3,0 2,2 5,6 6,7 3,9 4,2 0,7 15,1 2,3 1,9 4,4-2,4 3,4 2,3 3,8 4,3 3,0 1,2 0,9 2,1 2,2 1,9 4,5-2,0 3,3 2,2 2,4 2,1 2,8-1,1 0,7-6,1 2,0 1,7 3,6-1,7 2,7 2,1 1,0 1,1 0,8-2,3 0,7-10,7 2,1 1,8 3,1-1,2 2,7 2,0 2,5 2,0 3,3-0,7 0,7-4,9 2,0 1,8 3,9-1,4 3,0 2,1 1,9 1,6 2,4-1,5 0,8-8,1 2,0 1,8 3,1-1,8 2,2 2,0 1,4 1,2 1,6-1,7 0,8-8,8 2,0 1,8 3,5-1,6 3,4 2,1 0,9 1,0 0,7-2,5 0,8-11,6 2,1 1,8 3,1-1,0 2,4 2,0 0,7 1,1 0,0-2,7 0,6-11,7 2,1 1,8 2,7-0,9 2,2 1,9 0,0 0,8-1,1-3,6 0,5-14,4 2,1 1,8 2,6-0,8 1,9 2,0 10,1 Μισθώσεις 6,0 Μεταφορές 6,3 Επικοινωνίες 3,2 Αναψυχή και προσωπικές υπηρεσίες 14,9 6,8 Σεπτέµβριος 2009 Σ 47

163 5. 1 Ε ν Τ Κ, λ ο ι π έ ς τ ι µ έ ς κ α ι κ ό σ τ ο ς (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 2. Τιµές βιοµηχανίας, κατασκευών και κατοικιών 1) (2005=100) Τιµές παραγωγού βιοµηχανικών αγαθών πλην κατασκευών Βιοµηχανία πλην κατασκευών και ενέργειας Ενδιάµεσα αγαθά Μεταποίηση Κεφαλαιακά αγαθά Καταναλωτικά αγαθά Διαρκή Μη διαρκή Ενέργεια Κατασκευές 2) Τιµές κατοικιών 3) % του συνόλου 4) 100,0 100,0 83,0 75,8 30,1 21,9 23,7 2,7 21,0 24, γ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ ,0 4,1 3,1 1,6 2,8 1,2 1,1 1,3 0,9 13,5 3,6 7,6 105,1 5,1 3,5 2,8 4,6 1,6 1,7 1,4 1,5 13,4 4,8 6,5 107,9 2,7 3,0 3,2 4,6 2,2 2,3 2,4 2,1 1,2 4,2 4,4 114,4 6,1 4,8 3,5 4,0 2,1 3,9 2,8 4,1 14,1 3,5 1,7 114,8 7,0 6,4 3,7 4,0 2,0 4,8 2,8 5,1 17,2 3,5 2,8 5) 117,2 8,4 6,7 4,2 5,4 2,3 4,2 2,7 4,4 21,5 5,0-113,7 3,4 0,7 2,4 2,6 2,5 2,0 2,6 1,9 6,7 3,3 0,6 5) 109,8-2,0-4,3-1,1-2,7 1,8-1,0 1,9-1,4-4,1 3,4-108,3-5,7-6,8-3,0-5,7 0,6-2,0 1,5-2,5-13, ,8-1,9-4,2-1,2-2,9 1,8-1,0 1,9-1,4-3, ,1-3,2-5,4-1,9-3,9 1,5-1,6 1,8-2,0-6, ,1-4,8-5,9-2,5-5,1 1,1-1,8 1,6-2,2-11, ,1-5,9-7,1-3,0-5,7 0,5-2,0 1,4-2,5-13, ,5-6,5-7,3-3,5-6,4 0,3-2,3 1,5-2,9-14, ,7-8,5-8,3-4,0-7,5 0,1-2,4 1,3-3,0-20, Τιµές βασικών εµπορευµάτων και αποπληθωριστές ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος 1) Τιµές πετρελαίου 6) (ευρώ ανά βαρέλι) Με στάθµιση ως προς εισαγωγές 7) Με στάθµιση ως προς τη χρήση 8) Τιµές βασικών εµπορευµάτων πλην ενέργειας Τρόφιµα Λοιπά πλην τροφίµων Τρόφιµα Λοιπά πλην τροφίµων (ε.δ. δείκτης 2000=100) Αποπληθωριστές ΑΕΠ Εγχώρια ζήτηση Ιδιωτική κατανάλωση Κρατική Ακαθάριστες επεν- κατανάλωσδύσεις πάγιου κεφαλαίου Εξαγωγές 9) Εισαγωγές 9) % του συνόλου 100,0 35,0 65,0 100,0 44,3 55, γ τρ. δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ ,6 11,9 0,9 17,9 9,0 2,5 14,4 111,6 2,0 2,3 2,1 2,4 2,5 2,4 3,3 52,9 27,5 5,8 37,6 24,4 5,9 38,1 113,8 1,9 2,4 2,1 2,1 2,9 2,7 3,9 52,8 7,5 14,3 5,0 5,1 9,4 2,7 116,4 2,3 2,3 2,2 1,7 2,6 1,7 1,5 65,9 2,0 18,2-4,3-1,7 9,7-8,5 119,1 2,3 2,8 2,9 2,9 2,1 2,4 3,8 78,5 2,5 32,4-7,5-0,3 20,3-11,1 118,9 2,3 3,2 3,3 3,7 2,2 2,7 4,8 77,6 6,8 16,2 2,8 0,6 4,3-1,9 119,4 2,3 3,2 3,4 2,8 2,5 3,4 5,8 43,5-10,1-7,7-11,2-14,5-12,9-15,8 120,0 2,4 2,1 2,0 2,3 1,7 1,3 0,7 35,1-29,1-14,8-36,0-28,5-17,3-36,8 120,1 1,8 1,1 0,4 2,6 0,6-2,5-4,4 43,8-24,5-11,1-31,0-22,5-9,9-31,4 120,0 0,9 0,1-0,6 1,5-0,7-3,9-6,1 36,5-30,6-17,7-36,8-29,3-17,8-37, ,0-25,4-11,7-31,9-23,7-10,8-32, ,8-24,5-8,3-32,1-22,0-6,7-32, ,5-23,5-13,1-28,8-21,7-12,0-28, ,5-22,6-14,6-26,6-21,3-13,6-26, , Πηγές: Eurostat, υπολογισµοί της βάσει στοιχείων της Eurostat (στήλη 7 του Πίνακα 2 στην Ενότητα 5.1 και στήλες 8-15 του Πίνακα 3 στην Ενότητα 5.1), υπολογισµοί της βάσει στοιχείων της Thomson Financial Datastream (στήλη 1 του Πίνακα 3 στην Ενότητα 5.1) και υπολογισµοί της (στήλη 12 του Πίνακα 2 στην Ενότητα 5.1 και στήλες 2-7 του Πίνακα 3 στην Ενότητα 5.1). 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 16. 2) Τιµές εισροών για κατοικίες. 3) Πειραµατικά στοιχεία βάσει µη εναρµονισµένων εθνικών πηγών (περαιτέρω λεπτοµέρειες βλ. στο δικτυακό τόπο της ). 4) Το ) Τα τριµηνιαία στοιχεία για το δεύτερο (τέταρτο) τρίµηνο αφορούν τους εξαµηνιαίους µέσους όρους του πρώτου (δεύτερου) εξαµήνου του έτους, αντίστοιχα. Επειδή ορισµένα εθνικά στοιχεία διατίθενται µόνο µε ετήσια συχνότητα, η εξαµηνιαία εκτίµηση εξάγεται εν µέρει από ετήσια αποτελέσµατα. Ως εκ τούτου, η ακρίβεια των εξαµηνιαίων στοιχείων είναι µικρότερη από αυτή των ετήσιων στοιχείων. 6) Αργό εµπλουτισµένο Brent (παράδοση µετά από ένα µήνα). 7) Αφορά τιµές σε ευρώ. Στάθµιση ανάλογα µε τη διάρθρωση των εισαγωγών της ζώνης του ευρώ την περίοδο ) Αφορά τιµές σε ευρώ. Στάθµιση ανάλογα µε την εγχώρια ζήτηση της ζώνης του ευρώ (εγχώρια παραγωγή συν εισαγωγές µείον εξαγωγές) την περίοδο Πειραµατικά στοιχεία (βλ. το δικτυακό τόπο της για λεπτοµέρειες). 9) Οι αποπληθωριστές για εξαγωγές και εισαγωγές αφορούν αγαθά και υπηρεσίες και περιλαµβάνουν το διασυνοριακό εµπόριο εντός της ζώνης του ευρώ. Σ 48 Σεπτέµβριος 2009

164 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Τιµές, παραγωγή, ζήτηση και αγορές εργασίας 5. 1 Ε ν Τ Κ, λ ο ι π έ ς τ ι µ έ ς κ α ι κ ό σ τ ο ς (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 4. Κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος, µισθολογική δαπάνη ανά µισθωτό και παραγωγικότητα της εργασίας 1) (εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ. (2000=100) Γεωργία, θήρα, εκµετάλλευση δασών και αλιεία Ορυχεία, µεταποίηση και ενέργεια Κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας Κατασκευές Εµπόριο, επισκευές, ξενοδοχεία και εστιατόρια, µεταφορές και επικοινωνίες Χρηµατοοικονο- µικά, ακίνητα, µισθώσεις και επιχειρηµατικές υπηρεσίες Δηµόσια διοίκηση, εκπαίδευση, υγεία και λοιπές υπηρεσίες Κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 2) 109,0 1,2 8,2-0,7 2,9 1,1 2,1 2,0 110,0 0,9 2,7-0,5 3,5 0,5 2,0 2,0 111,7 1,6 1,9 0,8 4,1 0,5 2,3 1,9 115,3 3,2-0,5 3,6 1,9 3,4 3,1 3,0 113,3 2,5 0,6 0,6 2,5 1,9 4,1 2,8 114,7 2,8-1,5 1,3 2,0 2,6 2,7 4,3 115,6 3,5-1,5 4,2 2,3 4,7 3,4 2,4 118,0 4,5-0,9 9,6 1,8 5,2 2,5 2,9 119,7 5,6 1,6 16,7 1,4 6,3-0,2 2,9 Μισθολογική δαπάνη ανά µισθωτό 112,3 2,0 2,4 1,8 2,0 2,1 2,4 1,9 114,9 2,3 3,3 3,4 3,5 1,5 2,4 1,6 117,8 2,5 3,8 2,9 3,0 2,1 2,3 2,5 121,4 3,1 3,1 2,9 3,9 3,0 2,3 3,5 120,2 3,1 3,9 3,4 3,5 2,4 2,6 3,4 121,1 3,2 2,8 2,7 4,0 2,4 2,0 4,4 121,9 3,4 3,2 3,1 4,5 4,2 2,7 3,2 122,6 2,8 2,4 2,5 3,7 3,1 1,9 3,2 122,4 1,8 4,0 0,6 3,2 2,2 0,2 3,1 Παραγωγικότητα της εργασίας 3) 103,1 0,7-5,3 2,5-0,8 1,0 0,3-0,1 104,5 1,3 0,6 4,0 0,0 1,0 0,3-0,4 105,4 0,9 1,9 2,1-1,1 1,6 0,0 0,5 105,4-0,1 3,6-0,6 2,0-0,4-0,8 0,5 106,0 0,6 3,2 2,8 1,0 0,5-1,4 0,6 105,6 0,3 4,3 1,4 2,0-0,2-0,7 0,1 105,4-0,1 4,7-1,0 2,1-0,4-0,7 0,7 103,9-1,7 3,3-6,4 1,9-2,0-0,6 0,3 102,3-3,6 2,4-13,8 1,8-3,8 0,4 0,2 1), 4) 5. Ωριαίο κόστος εργασίας (ε.δ., 2000=100) Κατά συνιστώσα Μισθοί και ηµεροµίσθια Εργοδοτικές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης Κατά επιλεγµένο κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας Ορυχεία, µεταποίηση και ενέργεια Κατασκευές Υπηρεσίες Δείκτης µισθών βάσει συλλογικών διαπραγµατεύσεων 5) % του συνόλου 6) γ τρ. δ τρ. 100,0 100,0 73,1 26, ,5 2,3 2,3 2,1 2,2 1,7 2,4 2,1 119,4 2,3 2,3 2,2 3,3 1,5 1,9 2,3 122,5 2,7 2,9 2,0 2,6 2,9 2,6 2,1 126,8 3,3 3,3 3,1 3,6 4,0 3,0 3,2 125,9 2,3 2,4 2,2 2,3 3,6 2,2 2,9 127,4 3,4 3,4 3,3 2,8 3,5 3,7 3,4 128,9 4,0 3,9 4,4 5,6 4,6 3,0 3,6. 3,7 3,6 4,5 6,1 3,6 2,4 3, ,7 34,6 9,1 56,3 Πηγές: Eurostat, υπολογισµοί της βάσει στοιχείων της Eurostat, (Πίνακας 4 στην Ενότητα 5.1 και στήλη 7 του Πίνακα 5 στην Ενότητα 5.1) και υπολογισµοί της (στήλη 8 του Πίνακα 5 στην Ενότητα 5.1). 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 16. 2) Μισθολογική δαπάνη (σε τρέχουσες τιµές) ανά µισθωτό προς προστιθέµενη αξία (όγκος) ανά απασχολούµενο. 3) Προστιθέµενη αξία (όγκος) ανά απασχολούµενο. 4) Ωριαίο κόστος εργασίας για το σύνολο της οικονοµίας, πλην της γεωργίας, της δηµόσιας διοίκησης, της εκπαίδευσης, της υγείας και των υπηρεσιών που δεν κατατάσσονται αλλού. Λόγω διαφορών κάλυψης, οι εκτιµήσεις για τις συνιστώσες ενδέχεται να µην συµφωνούν µε το σύνολο. 5) Πειραµατικά στοιχεία (βλ. το δικτυακό τόπο της για περισσότερες λεπτοµέρειες). 6) Το Σεπτέµβριος 2009 Σ 49

165 5. 2 Π α ρ α γ ω γ ή κ α ι ζ ή τ η σ η 1. ΑΕΠ και συνιστώσες της δαπάνης 1) ΑΕΠ γ τρ. δ τρ. γ τρ. δ τρ γ τρ. δ τρ. γ τρ. δ τρ γ τρ. δ τρ. Ιδιωτική κατανάλωση Εγχώρια ζήτηση Δηµόσια κατανάλωση Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου Μεταβολές αποθεµάτων 3) Ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών 2) Τρέχουσες τιµές (δισεκ. ευρώ, εποχικά διορθωµένες) 8.142, , , , ,6 5,6 119, , , , , , , ,7 19,0 102, , , , , , , ,3 27,4 140, , , , , , , ,1 51,4 93, , , , , ,5 474,0 506,6 5,3 32,6 991,6 959, , , ,0 475,0 502,7 19,3 15,4 991,4 976, , , ,6 480,6 483,8 16,5 12,1 907,5 895, , , ,7 487,5 455,9 3,9 8,4 805,6 797, , , ,3 491,8 448,6-11,1 19,4 791,0 771,7 ποσοστό % του ΑΕΠ 100,0 99,0 56,4 20,4 21,6 0,6 1,0 - - Αλυσωτοί δείκτες όγκου (τιµές προηγούµενου έτους, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία 3) ) τριµηνιαίες εκατοστιαίες µεταβολές -0,3-0,6-0,4 0,9-1, ,5-1,1-0,3 0,2 0,0 0,5-1, ,9 0,3-1,8-0,7-0,5 0,6-3, ,2-4,7-2,5-2,1-0,5 0,7-5, ,8-7,8-0,1-0,8 0,2 0,4-1, ,1-2,8 ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές 1,7 1,9 1,8 1,5 3, ,0 5,7 3,0 2,8 2,1 2,0 5, ,4 8,2 2,7 2,4 1,6 2,1 4, ,9 5,3 0,7 0,7 0,4 2,2-0, ,2 1,2 1,5 0,9 0,5 2,3 1, ,0 2,6 0,5 0,3 0,0 2,3-1, ,4 1,1-1,7-0,4-0,7 2,5-5, ,7-3,8-4,9-3,2-1,4 2,6-11, ,6-12,9-4,7-3,3-0,8 2,2-10, ,1-14,4 συµβολή στην τριµηνιαία εκατοστιαία µεταβολή του ΑΕΠ σε εκατοστιαίες µονάδες -0,3-0,6-0,2 0,2-0,3-0,2 0, ,3 0,2 0,0 0,1-0,3 0,4-0, ,8-0,7-0,3 0,1-0,7 0,2-1, ,5-2,0-0,3 0,1-1,1-0,8-0, ,1-0,8 0,1 0,1-0,3-0,7 0,7 - - συµβολή στην ετήσια εκατοστιαία µεταβολή του ΑΕΠ σε εκατοστιαίες µονάδες 1,7 1,9 1,1 0,3 0,7-0,2-0, ,0 2,8 1,2 0,4 1,1 0,1 0, ,7 2,4 0,9 0,4 1,0 0,0 0, ,7 0,7 0,2 0,4-0,1 0,1 0, ,5 0,9 0,3 0,5 0,2-0,1 0, ,5 0,3 0,0 0,5-0,2 0,1 0, ,7-0,4-0,4 0,5-1,2 0,7-1, ,9-3,1-0,8 0,5-2,4-0,4-1, ,7-3,3-0,5 0,4-2,4-0,9-1,4 - - Εξαγωγές 2) Εισαγωγές 2) Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 16. 2) Οι εξαγωγές και οι εισαγωγές καλύπτουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες και συµπεριλαµβάνουν το διασυνοριακό εµπόριο εντός της ζώνης του ευρώ. Τα στοιχεία δεν συµφωνούν πλήρως µε τους Πίνακες και ) Συµπεριλαµβάνεται η κτήση µείον η διάθεση τιµαλφών. 4) Τα ετήσια στοιχεία δεν είναι διορθωµένα ως προς τις διαφοροποιήσεις του αριθµού των εργάσιµων ηµερών. Σ 50 Σεπτέµβριος 2009

166 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Τιµές, παραγωγή, ζήτηση και αγορές εργασίας 5. 2 Π α ρ α γ ω γ ή κ α ι ζ ή τ η σ η 2. Προστιθέµενη αξία κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας 1) γ τρ. δ τρ. γ τρ. δ τρ γ τρ. δ τρ. γ τρ. δ τρ γ τρ. δ τρ. Γεωργία, θήρα, εκ- µετάλλευση δασών και αλιεία Ορυχεία, µεταποίηση και ενέργεια Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (βασικές τιµές) Κατασκευές Εµπόριο, επισκευές, ξενοδοχεία και εστιατόρια, µεταφορές και επικοινωνίες Χρηµατοοικονοµικά, ακίνητα, µισθώσεις και επιχειρηµατικές δραστηριότητες Δηµόσια διοίκηση, εκπαίδευση, υγεία και λοιπές υπηρεσίες Φόροι µείον επιδοτήσεις προϊόντων Τρέχουσες τιµές (δισεκ. ευρώ, εποχικά διορθωµένες) 7.297,6 144, ,5 441, , , ,8 844, ,5 142, ,0 478, , , ,7 913, ,3 152, ,9 516, , , ,4 958, ,4 149, ,4 538, , , ,1 955, ,2 37,7 423,8 134,6 431,0 589,5 469,6 240, ,7 36,5 418,5 136,0 433,7 593,5 470,5 240, ,9 36,0 396,9 133,4 429,4 592,7 477,5 232, ,1 36,0 360,6 131,7 418,0 588,2 484,5 225, ,5 35,6 350,3 131,2 419,7 591,1 488,6 222,5 ποσοστό % της προστιθέµενης αξίας 100,0 1,8 20,0 6,5 20,7 28,4 22,6 - Αλυσωτοί δείκτες όγκου (τιµές προηγούµενου έτους, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία 2) ) τριµηνιαίες εκατοστιαίες µεταβολές -0,3-0,1-1,1-2,1-0,5 0,4 0,4-1,0-0,4-0,2-1,9-1,3-0,3 0,0 0,6 0,0-1,8 0,4-6,1-1,7-1,7-0,6 0,3-2,1-2,4-0,4-8,2-0,6-2,7-0,8 0,2-3,2-0,2-0,1-2,0-0,5 0,1 0,1 0,6 0,4 ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές 1,7-6,0 1,3 1,9 1,7 2,8 1,4 1,9 3,0-1,4 3,7 2,7 2,7 4,3 1,4 3,3 3,0 0,5 2,4 2,9 3,5 4,1 1,8 0,8 0,9 2,1-0,9-0,5 0,9 1,7 1,7-0,7 1,7 2,2 1,5 0,3 1,5 2,3 1,5 0,0 0,7 2,9-1,3-1,0 0,5 1,5 1,8-1,0-1,6 2,2-7,7-3,4-1,7 0,3 1,7-2,3-4,7-0,3-16,3-5,6-5,1-0,9 1,5-6,2-4,6-0,3-17,1-4,1-4,6-1,2 1,7-4,9 συµβολή στην τριµηνιαία εκατοστιαία µεταβολή της προστιθέµενης αξίας σε εκατοστιαίες µονάδες -0,3 0,0-0,2-0,1-0,1 0,1 0,1 - -0,4 0,0-0,4-0,1-0,1 0,0 0,1 - -1,8 0,0-1,2-0,1-0,4-0,2 0,1 - -2,4 0,0-1,6 0,0-0,6-0,2 0,0 - -0,2 0,0-0,4 0,0 0,0 0,0 0,2 - συµβολή στην ετήσια εκατοστιαία µεταβολή της προστιθέµενης αξίας σε εκατοστιαίες µονάδες 1,7-0,1 0,3 0,1 0,4 0,8 0,3-3,0 0,0 0,7 0,2 0,6 1,2 0,3-3,0 0,0 0,5 0,2 0,7 1,1 0,4-0,9 0,0-0,2 0,0 0,2 0,5 0,4-1,7 0,0 0,3 0,0 0,3 0,7 0,3-0,7 0,1-0,3-0,1 0,1 0,4 0,4 - -1,6 0,0-1,6-0,2-0,4 0,1 0,4 - -4,7 0,0-3,4-0,4-1,1-0,3 0,3 - -4,6 0,0-3,5-0,3-0,9-0,3 0,4 - Πηγές: Eurostat και υπολογισµοί της. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 16. 2) Τα ετήσια στοιχεία δεν είναι διορθωµένα ως προς τις διαφοροποιήσεις του αριθµού των εργάσιµων ηµερών. Σεπτέµβριος 2009 Σ 51

167 5. 2 Π α ρ α γ ω γ ή κ α ι ζ ή τ η σ η (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 3. Βιοµηχανική παραγωγή 1) % του συνόλου 2) 2006 γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. 100,0 (ε.δ., 2005=100) 78,0 78,0 Μεταποίηση 69,4 Βιοµηχανία πλην κατασκευών 68,8 Βιοµηχανία πλην κατασκευών και ενέργειας Ενδιάµεσα αγαθά 28,2 Κεφαλαιακά αγαθά Καταναλωτικά αγαθά Κατασκευές ,0 104,3 4,2 4,6 4,7 4,9 6,0 2,9 4,4 2,7 0,6 3,1 3,2 108,1 3,7 4,1 4,3 3,7 6,7 2,3 1,3 2,5-0,9 1,1-2,4 106,2-1,7-1,9-2,0-3,4-0,2-2,0-5,6-1,4 0,3-4,7-2,2 105,6-1,5-1,5-1,7-2,2-0,6-2,2-7,2-1,5-0,2-5,0-9,0 99,0-9,0-9,3-9,5-13,4-8,6-4,7-11,9-3,6-4,3-8,4-16,9 91,6-18,4-20,1-20,5-25,2-23,6-7,5-20,6-5,4-4,6-10,2-16,6 88,9-18,6-19,4-20,0-24,0-24,1-6,1-21,4-3,5-9,5-7,5-15,2 93,5-16,5-18,8-19,2-23,9-22,5-6,3-18,4-4,3 0,0-10,2-17,9 91,2-19,2-21,1-21,6-25,7-25,3-8,6-22,3-6,4-3,6-12,4-17,4 90,1-19,2-20,3-20,8-25,9-23,1-7,5-20,9-5,3-10,2-8,2-18,5 88,7-21,2-21,9-22,6-26,9-27,2-7,6-21,2-5,2-12,6-5,5-15,9 89,3-17,6-18,6-18,9-23,1-23,0-5,4-19,7-2,9-7,5-8,3-15,5 88,9-16,9-17,8-18,4-22,1-22,2-5,5-23,2-2,6-8,1-8,8 µηνιαίες εκατοστιαίες µεταβολές (ε.δ.) -1,6 - -2,7-3,5-3,6-2,1-7,4-0,4-2,4-0,1 0,4 1,6-2,3 - -2,5-2,4-2,4-2,1-3,2-1,7-3,6-1,5-2,1-1,6-0,9 - -1,2-1,0-0,9-1,6 0,1-0,3-0,5-0,2-3,8 0,6-1,2 - -1,5-1,0-1,5-1,5-2,9-0,1-0,6 0,0-1,4 0,0 0,1-0,6 0,2 0,7 0,5 0,9 0,3-1,7 0,6 1,9-1,9-0,6 - -0,5-0,4-0,6-0,4-0,5-0,3-3,0 0,0-0,2-0,8 22,1 18,5 Διαρκή 2,6 Μη διαρκή 15,9 Ενέργεια 9,1 22,0 4. Νέες παραγγελίες και κύκλος εργασιών βιοµηχανικών κλάδων, λιανικές πωλήσεις και επιβατικά αυτοκίνητα για πρώτη φορά σε κυκλοφορία 1) Νέες παραγγελίες Μεταποίηση 3) (τρέχουσες τιµές) Κύκλος εργασιών Μεταποίηση (τρέχουσες τιµές) Τρέχουσες τιµές Λιανικές πωλήσεις Σταθερές τιµές Επιβατικά αυτοκίνητα για πρώτη φορά σε κυκλοφορία % του συνόλου 2) 2006 γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. (ε.δ., 2005=100) 100,0 100,0 (ε.δ., 2005=100) 100,0 100,0 100,0 (ε.δ., 2005=100) 100,0 100,0 Είδη διατροφής, ποτά, καπνός ,8 10,4 108,3 8,0 3,4 102,4 2,5 1,1 3,6 3,1 5, ,3 120,2 8,7 115,0 6,5 2,8 104,1 1,6 0,1 2,7 3,5 2, ,9 113,5-5,3 116,9 1,9 1,7 103,3-0,8-1,7-0,3-1,7-2, ,0 114,6-1,3 118,5 4,3 2,1 103,1-1,1-1,8-0,6-1,0-3, ,8 95,0-22,4 107,3-7,5-0,3 102,4-1,8-2,2-1,5-3,1-2, ,5 84,6-31,7 95,0-21,6-2,6 101,8-2,5-3,6-1,8-0,4-6, ,6 84,3-30,3 93,7-23,2-2,6 101,6-1,7-1,4-1,9-2,0-5, ,0 85,1-34,4 96,1-24,0-1,3 102,1-1,8-2,5-1,4 1,4-5, ,6 84,3-34,3 94,9-25,2-3,9 101,6-3,7-4,4-3,1-4,7-6, ,7 84,3-26,3 94,1-15,8-2,7 101,7-2,2-3,9-0,9 1,3-6, ,8 83,9-35,1 93,9-25,9-1,8 101,9-1,2-0,7-1,8 0,0-5, ,7 83,4-30,3 94,2-23,3-3,5 101,4-2,4-2,1-2,6-4,4-5, ,7 85,7-25,5 93,0-20,6-2,6 101,4-1,5-1,3-1,3-1,4-4, ,0 µηνιαίες εκατοστιαίες µεταβολές (ε.δ.) - -0,9 - -1,3-0,6 - -0,4-0,3-0,5-2,6-0,9-9,2-0,1 - -0,8 0,0-0,1-0,2 0,3 1,3-0,5-1,1 - -0,5 - -0,3 0,1-0,2 1,1-0,2-0,7 0,1-3,9 - -0,5-0,3-0,6 - -0,5-0,6-0,4-0,6-0,5-5,3-2,7 - -1,3 0,0-0,0-0,2 0,1 0,6 0,1-2,4 42,9 Λοιπά, πλην ειδών διατροφής 57,1 Υφαντουργία, ένδυση, υπόδηση 9,9 Οικιακός εξοπλισµός 13,9 (ε.δ.) χιλιάδες 4) Πηγές: Eurostat, εκτός από τις στήλες 12 και 13 του Πίνακα 4 της Ενότητας 5.2 (υπολογισµοί της βάσει στοιχείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κατασκευαστών Αυτοκινήτων). 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 16. 2) Το ) Συµπεριλαµβάνονται µεταποιητικοί κλάδοι που λειτουργούν κυρίως βάσει παραγγελιών, οι οποίοι αντιπροσώπευαν το 61,2% της συνολικής µεταποίησης το ) Τα ετήσια και τα τριµηνιαία στοιχεία αποτελούν το µέσο όρο των µηνιαίων στοιχείων για την περίοδο αναφοράς. Σ 52 Σεπτέµβριος 2009

168 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Τιµές, παραγωγή, ζήτηση και αγορές εργασίας 5. 2 Π α ρ α γ ω γ ή κ α ι ζ ή τ η σ η (διαφορές ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων, 1) εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) 5. Έρευνες για τις Επιχειρήσεις και τους Καταναλωτές Δείκτης οικονοµικού κλίµατος 2) (µακροπρόθεσµος µέσος όρος =100) Δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία 4) Παραγγελίες Μεταποίηση Αποθέµατα έτοιµων προϊόντων Προσδοκίες παραγωγής Χρησιµοποίηση εργοστασιακού δυναµικού 3) (ποσοστά %) 4) Δείκτης εµπιστοσύνης καταναλωτών Χρηµατοοικονοµική κατάσταση το επόµενο 12µηνο Οικονοµική κατάσταση το επόµενο 12µηνο Ανεργία το επόµενο 12µηνο Αποτα- µιεύσεις το επόµενο 12µηνο γ τρ. δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στις κατασκευές Δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στο λιανικό εµπόριο Δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στις υπηρεσίες 4) Παραγγελίες Προσδοκίες απασχόλησης 4) Παρούσα κατάσταση Όγκος αποθεµάτων Αναµενόµενη κατάσταση 4) Επιχειρηµατικό κλίµα Ζήτηση τελευταίων µηνών Ζήτηση τους ερχόµενους µήνες γ τρ. δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΓΔ Οικονοµικών και Χρηµατοπιστωτικών Υποθέσεων). 1) Διαφορές µεταξύ του ποσοστού των ερωτηθέντων που απάντησαν θετικά και του ποσοστού των ερωτηθέντων που απάντησαν αρνητικά. 2) Ο δείκτης του οικονοµικού κλίµατος αποτελείται από το δείκτη επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία, τις υπηρεσίες, τις κατασκευές και το λιανικό εµπόριο και από το δείκτη εµπιστοσύνης των καταναλωτών. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία έχει συντελεστή στάθµισης 40%, στις υπηρεσίες 30%, στις κατασκευές 5% και στο λιανικό εµπόριο 5%, και ο δείκτης εµπιστοσύνης των καταναλωτών 20%. Τιµές δείκτη οικονοµικού κλίµατος άνω (κάτω) του 100 υποδηλώνουν οικονοµικό κλίµα άνω (κάτω) του µέσου όρου, όπως υπολογίζεται για την περίοδο από το 1990 έως το. 3) Τα στοιχεία συλλέγονται κάθε Ιανουάριο, Απρίλιο, Ιούλιο και Οκτώβριο. Τα τριµηνιαία στοιχεία είναι µέσοι όροι δύο διαδοχικών ερευνών. Τα ετήσια στοιχεία συνάγονται από τους τρι- µηνιαίους µέσους όρους. 4) Οι δείκτες επιχειρηµατικών προσδοκιών στους διάφορους τοµείς και ο δείκτης εµπιστοσύνης των καταναλωτών υπολογίζονται ως απλοί µέσοι όροι των συνιστωσών. Οι εκτιµήσεις για τα αποθέµατα (στήλες 4 και 17) και την ανεργία (στήλη 10) χρησιµοποιούνται µε αντίθετο πρόσηµο για τον υπολογισµό των δεικτών επιχειρηµατικών προσδοκιών και εµπιστοσύνης των καταναλωτών. Σεπτέµβριος 2009 Σ 53

169 5. 3 Α γ ο ρ έ ς ε ρ γ α σ ί α ς 1 ) (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 1. Απασχόληση % του συνόλου 2) 100,0 100, α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. οικονοµίας Κατά εργασιακό καθεστώς Κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας Εκατοµµύρια (ε.δ.) 2. Ανεργία (εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) Μισθωτοί 85,2 14,8 Γεωργία, θήρα, εκµετάλλευση δασών και αλιεία 3,8 Ορυχεία, µεταποίηση και ενέργεια ,863 1,0 1,1 0,4-0,7-1,1 2,7 0,7 2,5 1,5 144,185 1,6 1,8 0,7-2,0-0,3 2,7 1,7 3,9 1,8 146,759 1,8 1,9 0,9-1,4 0,3 4,0 1,9 4,0 1,3 147,929 0,8 1,0-0,2-1,5-0,2-2,4 1,3 2,5 1,2 148,118 1,5 1,6 0,8-1,3 0,3 0,3 2,4 4,0 0,8 148,207 1,1 1,4-0,1-2,0 0,1-1,6 1,6 3,0 1,4 147,960 0,6 0,9-0,9-1,8-0,1-2,9 0,9 2,2 1,1 147,430 0,0 0,1-0,8-1,0-1,3-5,3 0,3 0,9 1,4 146,129-1,3-1,2-2,2-2,7-3,0-7,6-1,4-1,2 1,3 εκατοστιαίες µεταβολές τριµήνου (ε.δ.) 0,599 0,4 0,4 0,5 0,7 0,3-0,4 0,7 1,2 0,0 0,090 0,1 0,1-0,4-1,4-0,2-1,2 0,1 0,2 0,6-0,247-0,2-0,1-0,4-0,6-0,4-1,5 0,0 0,1 0,1-0,531-0,4-0,3-0,7 0,3-1,0-2,2-0,4-0,6 0,6-1,301-0,9-0,9-1,0-1,0-1,4-2,6-1,0-1,0 0,0 17,0 Κατασκευές 7,5 Εµπόριο, επισκευές, ξενοδοχεία και εστιατόρια, µεταφορές και επικοινωνίες Κατά ηλικία 3) Κατά φύλο 4) 25,6 Αυτοαπασχολούµενοι Χρηµατοοικονοµικά, ακίνητα, µισθώσεις και επιχειρηµατικές υπηρεσίες 16,0 Δηµόσια διοίκηση, εκπαίδευση, υγεία και λοιπές υπηρεσίες 30,0 % του συνόλου 2) γ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Εκατοµµύρια 100,0 % εργατικού δυναµικού Εκατοµµύρια Ενήλικες Νέοι Άνδρες Γυναίκες 77,9 % εργατικού δυναµικού Εκατοµµύρια 22,1 % εργατικού δυναµικού Εκατοµµύρια ,714 9,0 10,674 7,9 3,041 17,5 6,913 8,1 6,801 10,0 12,878 8,3 10,054 7,3 2,824 16,4 6,386 7,5 6,491 9,4 11,660 7,5 9,114 6,6 2,546 14,9 5,730 6,7 5,930 8,5 11,893 7,6 9,266 6,6 2,627 15,4 6,000 6,9 5,893 8,3 11,601 7,4 9,044 6,4 2,558 15,0 5,785 6,7 5,816 8,2 11,956 7,6 9,307 6,6 2,649 15,6 6,072 7,0 5,884 8,3 12,658 8,0 9,842 7,0 2,816 16,6 6,549 7,6 6,108 8,6 13,862 8,8 10,771 7,6 3,091 18,3 7,324 8,5 6,538 9,2 14,745 9,3 11,487 8,1 3,258 19,4 7,873 9,1 6,872 9,6 13,865 8,8 10,772 7,6 3,093 18,3 7,332 8,5 6,533 9,2 14,255 9,0 11,076 7,8 3,178 18,8 7,572 8,7 6,683 9,4 14,556 9,2 11,320 8,0 3,236 19,2 7,759 8,9 6,797 9,5 14,755 9,3 11,487 8,1 3,267 19,4 7,884 9,1 6,871 9,6 14,923 9,4 11,653 8,2 3,269 19,6 7,975 9,2 6,948 9,7 15,090 9,5 11,807 8,3 3,283 19,7 8,054 9,3 7,036 9,8 50,4 % εργατικού δυναµικού Εκατοµµύρια 49,6 % εργατικού δυναµικού Πηγή: Eurostat. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 16. Τα στοιχεία για την απασχόληση αναφέρονται σε αριθµό ατόµων και βασίζονται στο ΕΣΛ 95. Τα στοιχεία για την ανεργία αναφέρονται σε αριθµό ατόµων και ακολουθούν τις συστάσεις της ΔΟΕ. 2) Το. 3) Ενήλικες: άτοµα 25 ετών και άνω, νέοι: άτοµα κάτω των 25 ετών. Ως ποσοστά του εργατικού δυναµικού για την αντίστοιχη ηλικιακή οµάδα. 4) Ως ποσοστά του εργατικού δυναµικού για το αντίστοιχο φύλο. Σ 54 Σεπτέµβριος 2009

170 Η Μ Ο Σ Ι Α Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Α Έ σ ο δ α, δ α π ά ν ε ς κ α ι έ λ λ ε ι µ µ α / π λ ε ό ν α σ µ α 1 ) (ως ποσοστό % του ΑΕΠ) 1. Ζώνη του ευρώ έσοδα Άµεσοι φόροι 3 Νοικοκυριών 4 Εταιριών 5 Τρέχοντα έσοδα Έµµεσοι φόροι 6 Υπέρ οργάνων της ΕΕ 7 Εισφορές κοινωνικής ασφάλισης 8 Έσοδα κεφαλαίου 46,5 46,2 12,6 9,6 3,0 13,9 0,6 15,8 8,2 4,8 2,2 0,3 0,3 42,6 45,7 45,5 12,2 9,4 2,7 13,5 0,5 15,6 8,2 4,7 2,1 0,2 0,3 41,6 45,1 44,8 11,8 9,2 2,5 13,5 0,4 15,6 8,2 4,6 2,1 0,3 0,3 41,2 45,0 44,4 11,4 9,0 2,3 13,5 0,4 15,7 8,3 4,6 2,1 0,6 0,5 41,1 44,5 44,1 11,3 8,7 2,5 13,5 0,3 15,5 8,2 4,5 2,1 0,5 0,4 40,8 44,8 44,3 11,5 8,8 2,7 13,7 0,3 15,4 8,1 4,5 2,2 0,5 0,3 40,9 45,4 45,0 12,1 8,9 3,0 13,9 0,3 15,3 8,1 4,5 2,1 0,3 0,3 41,5 45,5 45,2 12,4 9,1 3,1 13,8 0,3 15,1 8,0 4,4 2,1 0,3 0,3 41,7 44,8 44,6 12,2 9,3 2,7 13,3 0,3 15,3 8,1 4,4 2,1 0,2 0,3 41,0 9 Εργοδοτών Εργαζο- µένων 10 Πωλήσεις Κεφαλαιακοί φόροι 13 Δηµοσιονοµική επιβάρυνση 2) Ζώνη του ευρώ δαπάνες Μισθολογική δαπάνη Ενδιάµεση κατανάλωση Τρέχουσες δαπάνες Τόκοι Τρέχουσες µεταβιβάσεις Κοινωνικές παροχές Εκ µέρους οργάνων της ΕΕ 9 10 Κεφαλαιακές δαπάνες Εκ µέρους οργάνων της ΕΕ Επιδοτήσεις Επενδύσεις Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Πρωτογενής δαπάνη 3) ,6 43,8 10,4 4,8 3,9 24,7 21,6 2,0 0,5 2,8 2,5 1,3 0,0 42,7 47,6 43,7 10,3 4,8 3,8 24,8 21,7 1,9 0,5 3,9 2,5 1,4 0,0 43,8 47,7 43,9 10,4 4,9 3,5 25,1 22,2 1,9 0,5 3,8 2,4 1,4 0,0 44,2 48,1 44,1 10,5 5,0 3,3 25,4 22,5 1,9 0,5 3,9 2,5 1,4 0,1 44,8 47,5 43,6 10,4 5,0 3,1 25,1 22,4 1,8 0,5 3,9 2,5 1,5 0,1 44,4 47,3 43,4 10,4 5,0 3,0 25,0 22,3 1,7 0,5 3,9 2,5 1,4 0,0 44,3 46,7 42,8 10,2 5,0 2,9 24,8 22,0 1,7 0,5 3,8 2,5 1,4 0,0 43,7 46,1 42,3 10,0 5,0 3,0 24,4 21,6 1,6 0,4 3,9 2,5 1,3 0,0 43,1 46,7 42,9 10,1 5,1 3,0 24,8 21,9 1,6 0,4 3,8 2,5 1,3 0,0 43,8 3. Ζώνη του ευρώ έλλειµµα/πλεόνασµα, πρωτογενές έλλειµµα/πλεόνασµα και δηµόσια κατανάλωση Έλλειµµα (-)/πλεόνασµα (+) Πρωτογενές Δηµόσια κατανάλωση 4) Κεντρική Τοπική Οργανισµοί έλλειµ- κυβέρνηση αυτοδιοίκησνωνικής κοι- µα(-)/ πλεόνασµα Μισθολογική Ενδιάµεση κατανάλωση ασφάλισης (+) δαπάνη 2 Κυβερνήσεις κρατιδίων οµοσπονδιακών κρατών ,1-0,5-0,1 0,1 0,5 3,8 19,8 10,4 4,8 4,9 1,8 2,2 8,2 11,6-1,9-1,7-0,4-0,1 0,3 1,9 19,9 10,3 4,8 5,0 1,8 2,1 8,2 11,7-2,6-2,1-0,5-0,2 0,2 0,9 20,2 10,4 4,9 5,1 1,8 2,1 8,3 12,0-3,1-2,4-0,5-0,2 0,0 0,2 20,5 10,5 5,0 5,2 1,9 2,1 8,3 12,2-3,0-2,5-0,4-0,3 0,2 0,2 20,4 10,4 5,0 5,1 1,9 2,1 8,3 12,1-2,5-2,2-0,3-0,2 0,2 0,4 20,4 10,4 5,0 5,1 1,9 2,2 8,2 12,3-1,3-1,4-0,1-0,2 0,4 1,6 20,3 10,2 5,0 5,2 1,9 2,1 8,0 12,2-0,7-1,2 0,0 0,0 0,5 2,3 20,0 10,0 5,0 5,2 1,9 2,1 7,9 12,1-1,9-2,0-0,2-0,1 0,4 1,1 20,4 10,1 5,1 5,2 1,9 2,1 8,1 12,3 8 9 Μεταβιβάσεις σε είδος µέσω παραγωγών της αγοράς 10 Ανάλωση πάγιου κεφαλαίου 11 Πωλήσεις (µείον) 12 Συλλογική κατανάλωση 13 Ατοµική κατανάλωση Χώρες της ζώνης του ευρώ έλλειµµα (-)/πλεόνασµα (+) 5) ΒΕΛ ΓΕΡ ΙΡΛ ΕΛΛ ΙΣΠ ΓΑΛ ΙΤΑ ΚΥΠ ΛΟΥ ΜΑΛ ΟΛΛ ΑΥΣ ΠΟΡ ΣΛΝ 14 ΣΛΟ 15 ΦΙΝ 16-2,7-3,3 1,7-5,1 1,0-2,9-4,3-2,4 0,0-2,9-0,3-1,6-6,1-1,4-2,8 2,8 0,3-1,5 3,0-2,8 2,0-2,3-3,3-1,2 1,4-2,6 0,6-1,6-3,9-1,3-3,5 4,0-0,2-0,2 0,2-3,6 2,2-2,7-1,5 3,4 3,6-2,2 0,3-0,5-2,6 0,5-1,9 5,2-1,2-0,1-7,1-5,0-3,8-3,4-2,7 0,9 2,6-4,7 1,0-0,4-2,6-0,9-2,2 4,2 Πηγές: για τα συγκεντρωτικά στοιχεία της ζώνης του ευρώ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή για στοιχεία που αφορούν το έλλειµµα/πλεόνασµα των επιµέρους χωρών. 1) Τα στοιχεία αφορούν τη ζώνη του ευρώ-16. Έσοδα, δαπάνες και έλλειµµα/πλεόνασµα βάσει του ΕΣΛ 95. Περιλαµβάνονται οι συναλλαγές που καταγράφονται στον προϋπολογισµό της ΕΕ για τις οποίες έχει γίνει ενοποίηση. Δεν έχει γίνει ενοποίηση προκειµένου για συναλλαγές µεταξύ κυβερνήσεων των κρατών-µελών της ΕΕ. 2) Η δηµοσιονοµική επιβάρυνση περιλαµβάνει τους φόρους και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. 3) Περιλαµβάνει τις συνολικές δαπάνες µείον τις δαπάνες για τόκους. 4) Αντιστοιχεί στην τελική καταναλωτική δαπάνη (Ρ.3) της γενικής κυβέρνησης βάσει του ΕΣΛ 95. 5) Συµπεριλαµβάνονται τα έσοδα από τις πωλήσεις αδειών UMTS, καθώς και πράξεις διακανονισµού συµβάσεων ανταλλαγής επιτοκίων και προθεσµιακών επιτοκίων. Σεπτέµβριος 2009 Σ 55

171 6. 2 Χ ρ έ ο ς 1 ) (ως ποσοστό % του ΑΕΠ) 1. Ζώνη του ευρώ κατά χρηµατοδοτικό µέσο και τοµέα πιστωτών Νόµισµα και καταθέσεις Χρηµατοδοτικό µέσο Δάνεια Βραχυπρόθεσµοι τίτλοι Μακροπρόθεσµοι τίτλοι Εγχώριοι 2) Πιστωτές ,9 2,9 14,4 4,3 50,4 48,7 25,4 13,7 9,7 23,2 69,2 2,7 13,2 3,7 49,6 44,1 22,1 12,4 9,7 25,1 68,2 2,8 12,4 4,0 49,0 42,0 20,6 11,1 10,3 26,2 67,9 2,7 11,8 4,6 48,9 40,1 19,4 10,6 10,0 27,9 69,1 2,1 12,4 5,0 49,6 39,4 19,6 11,1 8,7 29,7 69,4 2,2 11,9 5,0 50,4 37,6 18,5 10,8 8,3 31,8 70,0 2,4 11,8 4,7 51,1 35,5 17,2 11,2 7,1 34,5 68,2 2,4 11,4 4,1 50,3 33,8 17,3 9,4 7,1 34,4 66,0 2,2 10,8 4,2 48,8 32,1 16,6 8,6 6,9 33,9 69,3 2,3 10,8 6,7 49,5 32,2 16,9 8,1 7,1 37,1 ΝΧΙ Λοιπές χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Λοιποί τοµείς Λοιποί 3) 2. Ζώνη του ευρώ κατά εκδότη, διάρκεια και νόµισµα Κεντρική κυβέρνηση Κυβερνήσεις κρατιδίων οµοσπονδιακών κρατών Εκδότης 4) Αρχική διάρκεια Εναποµένουσα διάρκεια Νόµισµα Τοπική αυτοδιοίκηση Οργανισµοί κοινωνικής ασφάλισης Έως 1 έτος Άνω του έτους Κυµαινό- µενου επιτοκίου ,9 60,4 6,0 5,1 0,4 7,3 64,6 7,0 13,5 27,8 30,6 69,9 2,0 69,2 58,1 5,8 4,9 0,4 6,5 62,7 6,3 13,4 27,8 28,0 67,4 1,8 68,2 57,0 6,0 4,7 0,4 7,0 61,2 5,3 13,7 26,6 27,9 66,6 1,5 67,9 56,6 6,2 4,7 0,4 7,6 60,3 5,2 15,5 25,3 27,2 66,7 1,3 69,1 56,9 6,5 5,0 0,6 7,8 61,2 5,0 14,9 26,0 28,2 68,1 0,9 69,4 57,3 6,6 5,1 0,4 7,8 61,6 4,7 14,8 26,2 28,5 68,6 0,9 70,0 57,6 6,7 5,2 0,5 7,9 62,1 4,6 14,8 25,5 29,6 69,0 1,0 68,2 55,8 6,5 5,4 0,5 7,4 60,8 4,3 14,4 24,0 29,8 67,6 0,6 66,0 54,0 6,2 5,2 0,5 7,4 58,5 4,3 14,1 22,5 29,3 65,6 0,4 69,3 57,2 6,6 5,2 0,4 10,2 59,2 4,5 17,5 22,1 29,7 68,8 0,5 Έως 1 έτος Άνω του ενός και έως 5 έτη Άνω των 5 ετών Ευρώ ή συµ- µετέχον νόµισµα 5) Λοιπά νοµίσµατα 3. Χώρες της ζώνης του ευρώ ΒΕΛ 1 ΓΕΡ 2 ΙΡΛ 3 ΕΛΛ 4 ΙΣΠ 5 ΓΑΛ 6 ΙΤΑ 7 ΚΥΠ 8 92,2 67,8 27,5 98,8 43,0 66,4 105,8 69,1 6,1 69,8 51,8 63,7 63,6 27,0 34,2 41,4 87,9 67,6 24,9 95,9 39,6 63,7 106,5 64,6 6,7 63,7 47,4 62,0 64,7 26,7 30,4 39,2 84,0 65,1 25,0 94,8 36,2 63,8 103,5 59,4 6,9 62,1 45,6 59,4 63,5 23,4 29,4 35,1 89,6 65,9 43,2 97,6 39,5 68,0 105,8 49,1 14,7 64,1 58,2 62,5 66,4 22,8 27,6 33,4 ΛΟΥ 9 ΜΑΛ 10 ΟΛΛ 11 ΑΥΣ 12 ΠΟΡ 13 ΣΛΝ 14 ΣΛΟ 15 ΦΙΝ 16 Πηγές: για τα συγκεντρωτικά στοιχεία της ζώνης του ευρώ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα στοιχεία που αφορούν το χρέος των επιµέρους χωρών. 1) Τα στοιχεία αφορούν τη ζώνη του ευρώ-16. Ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης σε ονοµαστικές αξίες, ενοποιηµένο µεταξύ των υποτοµέων του Δηµοσίου. Δεν έχει γίνει ενοποίηση προκειµένου για τίτλους που κατέχει το Δηµόσιο χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ. Τα στοιχεία αποτελούν εν µέρει εκτιµήσεις. 2) Πιστωτές που κατοικούν στη χώρα που έχει εκδώσει τα χρεόγραφα. 3) Συµπεριλαµβάνονται κάτοικοι χωρών της ζώνης του ευρώ πλην της χώρας που έχει εκδώσει τα χρεόγραφα. 4) Εξαιρούνται τα χρεόγραφα που κατέχει η γενική κυβέρνηση της χώρας που τα εξέδωσε. 5) Πριν από το 1999 περιλαµβάνονται χρεόγραφα σε ECU, σε εγχώριο νόµισµα και στα νοµίσµατα των άλλων κρατών-µελών που έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Σ 56 Σεπτέµβριος 2009

172 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ ηµόσια οικονοµικά 6. 3 Μ ε τ α β ο λ ή χ ρ έ ο υ ς 1 ) (ως ποσοστό % του ΑΕΠ) 1. Ζώνη του ευρώ κατά αιτία, χρηµατοδοτικό µέσο και τοµέα πιστωτών Δανειακές ανάγκες 2) Αιτία µεταβολής Χρηµατοδοτικό µέσο Πιστωτές Διαφορές αποτίµησης 3) Λοιπές µεταβολές όγκου 4) Νόµισµα και καταθέσεις Δάνεια Βραχυπρόθεσµοι τίτλοι Μακροπρόθεσµοι τίτλοι Εγχώριοι 5) ,1 1,1 0,0-0,1 0,0-0,5-0,3 1,9-2,1-2,0-0,6 3,1 1,9 1,9-0,1 0,1 0,2-0,3 0,5 1,5-0,3-0,5-0,8 2,2 2,1 2,7-0,5-0,1 0,0-0,2 0,7 1,6-0,5-0,5-0,1 2,6 3,1 3,3-0,2 0,0-0,6 0,9 0,6 2,1 0,5 0,7 0,8 2,6 3,1 3,2-0,1 0,0 0,2 0,1 0,1 2,7-0,2-0,3 0,1 3,3 3,0 3,0 0,0 0,0 0,3 0,3-0,1 2,6-0,8-0,6 0,8 3,8 1,5 1,4 0,1 0,0 0,2 0,2-0,4 1,5 0,0 0,9-1,2 1,5 1,1 1,1 0,0 0,0-0,1-0,1 0,3 1,0-0,1 0,2-0,4 1,2 5,3 5,2 0,1 0,0 0,1 0,4 2,6 2,2 1,1 0,8-0,2 4,2 NXI Λοιπές χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Λοιποί 6) 2. Ζώνη του ευρώ προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους Μεταβολή χρέους Έλλειµµα (-) / πλεόνασµα (+) 7) Προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους 8) Συναλλαγές επί των κυριότερων χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων της γενικής κυβέρνησης Νόµισµα και καταθέσεις Δάνεια Τίτλοι 10) Μετοχές και λοιπές συµµετοχές Ιδιωτικοποιήσεις Συµµετοχή στο κεφάλαιο επιχειρήσεων Διαφορές αποτίµησης Συναλλαγ- µατικές διαφορές Λοιπές µεταβολές όγκου ,1-0,1 1,0 1,0 0,7 0,1 0,2 0,0-0,4 0,2 0,0 0,1-0,1 0,1 1,9-1,9 0,0-0,5-0,6 0,1 0,1-0,1-0,3 0,1-0,1 0,0 0,1 0,6 2,1-2,6-0,5 0,1 0,1 0,0 0,0-0,1-0,4 0,1-0,5-0,1-0,1 0,0 3,1-3,1 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,1-0,2 0,1-0,2-0,1 0,0 0,1 3,1-3,0 0,2 0,2 0,2 0,0 0,1 0,0-0,5 0,2-0,1 0,0 0,0 0,1 3,0-2,5 0,5 0,6 0,3 0,1 0,1 0,1-0,3 0,2 0,0 0,0 0,0-0,1 1,5-1,3 0,2 0,3 0,3-0,1 0,3-0,2-0,4 0,1 0,1 0,0 0,0-0,1 1,1-0,7 0,4 0,5 0,2 0,0 0,3 0,0-0,3 0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 5,3-1,9 3,4 3,1 0,8 0,9 0,7 0,8-0,1 0,7 0,1 0,0 0,0 0,1 Λοιπά 9) Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αφορούν τη ζώνη του ευρώ-16 και αποτελούν εν µέρει εκτιµήσεις. Ετήσια µεταβολή του ακαθάριστου ονοµαστικού ενοποιηµένου χρέους ως ποσοστό % του ΑΕΠ, δηλ. [χρέος(t) χρέος (t-1)] / ΑΕΠ(t). 2) Οι δανειακές ανάγκες ισούνται εξ ορισµού µε τις συναλλαγές σε κρατικά χρεόγραφα. 3) Συµπεριλαµβάνουν, εκτός από την επίπτωση των µεταβολών των συναλλαγµατικών ισοτιµιών, διαφορές λόγω µέτρησης στην ονοµαστική αξία (π.χ. έκδοση χρεογράφων υπέρ ή υπό το άρτιο). 4) Συµπεριλαµβάνουν, ιδίως, την επίδραση των σφαλµάτων ταξινόµησης φορέων του Δηµοσίου, καθώς και την επίδραση ορισµένων µορφών ανάληψης χρέους. 5) Πιστωτές που κατοικούν στη χώρα που έχει εκδώσει τα χρεόγραφα. 6) Συµπεριλαµβάνονται κάτοικοι χωρών της ζώνης του ευρώ εκτός εκείνων που κατοικούν στη χώρα που έχει εκδώσει τα χρεόγραφα. 7) Συµπεριλαµβάνονται τα έσοδα από τις πωλήσεις αδειών UMTS. 8) Διαφορά µεταξύ της ετήσιας µεταβολής του ακαθάριστου ονοµαστικού ενοποιηµένου χρέους και του ελλείµµατος ως ποσοστό του ΑΕΠ. 9) Περιλαµβάνονται κυρίως οι συναλλαγές επί των λοιπών στοιχείων του ενεργητικού και του παθητικού (εµπορικές πιστώσεις, λοιπές απαιτήσεις και υποχρεώσεις και χρηµατοπιστωτικά παράγωγα). 10) Δεν περιλαµβάνονται τα χρηµατοπιστωτικά παράγωγα. Σεπτέµβριος 2009 Σ 57

173 6. 4 Τ ρ ι µ η ν ι α ί α σ τ ο ι χ ε ί α γ ι α τ α έ σ ο δ α, τ ι ς δ α π ά ν ε ς κ α ι τ ο έ λ λ ε ι µ µ α / π λ ε ό ν α σ µ α 1 ) (ως ποσοστό % του ΑΕΠ) 1. Ζώνη του ευρώ τριµηνιαία έσοδα Άµεσοι φόροι Τρέχοντα έσοδα Έµµεσοι Εισφορές κοινωνικής φόροι ασφάλισης Πωλήσεις Πρόσοδοι περιουσίας Κεφαλαιακά έσοδα Φόροι κεφαλαίου Δηµοσιονοµική επιβάρυνση 2) 2003 α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ ,0 41,5 9,8 12,9 15,5 1,7 0,7 0,5 0,2 38,5 45,8 44,4 11,9 12,8 15,7 2,0 1,4 1,4 1,2 41,5 42,7 42,2 10,8 12,6 15,5 1,9 0,6 0,5 0,2 39,1 49,2 48,2 13,2 14,1 16,2 2,9 0,8 1,0 0,3 43,8 41,4 40,9 9,6 12,9 15,3 1,7 0,6 0,4 0,3 38,0 44,8 44,0 12,0 12,9 15,3 2,0 1,1 0,8 0,6 40,8 42,8 42,3 10,6 12,8 15,4 1,9 0,7 0,5 0,3 39,1 49,0 48,0 13,0 14,2 16,2 2,9 0,7 1,0 0,4 43,8 41,9 41,4 9,9 13,0 15,2 1,7 0,6 0,5 0,3 38,4 44,4 43,8 11,7 13,2 15,1 2,0 1,1 0,6 0,3 40,2 43,4 42,7 11,0 13,0 15,2 1,9 0,7 0,7 0,3 39,5 49,1 48,3 13,4 14,2 16,1 2,9 0,8 0,8 0,3 43,9 42,4 41,9 10,2 13,4 15,1 1,6 0,8 0,4 0,3 38,9 45,5 45,0 12,3 13,5 15,1 1,9 1,3 0,5 0,3 41,2 43,8 43,2 11,5 13,0 15,2 2,0 0,8 0,5 0,3 39,9 49,4 48,8 14,0 14,3 15,9 2,9 0,9 0,6 0,3 44,5 42,1 41,8 10,3 13,5 14,8 1,7 0,8 0,4 0,3 38,8 45,7 45,3 12,8 13,4 15,0 1,8 1,5 0,4 0,3 41,5 43,7 43,2 12,1 12,8 14,9 1,9 0,8 0,5 0,3 40,1 49,8 49,2 14,5 14,2 15,8 3,0 0,9 0,5 0,3 44,7 41,9 41,6 10,6 12,9 14,8 1,7 0,9 0,3 0,2 38,5 44,9 44,6 12,8 12,8 15,0 1,8 1,5 0,4 0,3 40,7 43,1 42,8 11,8 12,5 15,1 1,9 0,8 0,3 0,3 39,5 48,8 48,4 13,6 13,6 16,2 3,0 1,1 0,5 0,3 43,7 42,3 42,1 10,6 12,5 15,4 1,8 1,0 0,2 0,2 38,8 2. Ζώνη του ευρώ τριµηνιαία στοιχεία για τις δαπάνες και το έλλειµµα/πλεόνασµα Μισθολογική δαπάνη Ενδιάµεση κατανάλωση Τρέχουσες δαπάνες Τόκοι Κοινωνικές παροχές Κεφαλαιακές δαπάνες Επενδύσεις Έλλειµµα(-)/ πλεόνασµα(+) Τρέχουσες µεταβιβάσεις Επιδοτήσεις Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Πρωτογενές έλλειµµα(-)/ πλεόνασµα(+) 2003 α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ ,8 43,3 10,3 4,6 3,5 24,9 21,3 1,3 3,5 1,9 1,6-4,9-1,3 47,1 43,6 10,4 4,7 3,4 25,1 21,6 1,3 3,5 2,3 1,2-1,3 2,1 47,1 43,4 10,2 4,8 3,3 25,1 21,6 1,3 3,7 2,5 1,2-4,4-1,1 51,1 46,3 11,1 5,6 3,1 26,6 23,0 1,5 4,8 3,3 1,6-1,9 1,2 46,3 43,0 10,3 4,7 3,2 24,8 21,3 1,2 3,4 1,9 1,5-5,0-1,8 46,6 43,2 10,4 4,7 3,3 24,8 21,5 1,3 3,4 2,3 1,1-1,8 1,5 46,1 42,7 9,9 4,8 3,1 24,8 21,4 1,3 3,4 2,4 1,0-3,3-0,2 50,9 45,7 11,0 5,7 2,9 26,1 22,6 1,4 5,2 3,1 2,1-1,9 1,0 46,8 43,0 10,2 4,6 3,1 25,1 21,3 1,2 3,7 1,9 1,8-4,9-1,8 46,1 42,7 10,2 4,8 3,2 24,5 21,4 1,1 3,4 2,3 1,1-1,7 1,5 45,8 42,3 9,9 4,9 3,0 24,6 21,2 1,2 3,4 2,5 1,0-2,4 0,6 50,5 45,7 11,1 5,8 2,7 26,0 22,5 1,3 4,8 3,1 1,7-1,4 1,3 45,2 42,1 10,0 4,6 2,9 24,5 21,0 1,2 3,1 1,9 1,2-2,8 0,1 45,4 42,2 10,2 4,8 3,1 24,1 21,1 1,1 3,2 2,3 1,0 0,1 3,1 45,3 41,9 9,8 4,8 2,9 24,4 21,1 1,2 3,4 2,5 1,0-1,6 1,4 50,3 45,0 10,7 5,7 2,7 25,9 22,3 1,4 5,3 3,2 2,2-0,9 1,8 44,2 41,1 9,8 4,6 2,9 23,7 20,3 1,2 3,2 2,0 1,2-2,1 0,8 44,5 41,4 9,9 4,7 3,2 23,6 20,6 1,1 3,2 2,3 0,9 1,2 4,3 45,0 41,2 9,5 4,8 3,0 23,9 20,7 1,2 3,7 2,5 1,2-1,3 1,7 50,3 45,1 10,6 5,7 2,8 26,0 22,3 1,5 5,1 3,3 1,8-0,5 2,3 44,5 41,3 9,7 4,6 2,9 24,1 20,4 1,2 3,2 2,0 1,2-2,5 0,4 45,0 41,7 10,0 4,8 3,1 23,7 20,6 1,1 3,3 2,3 1,0-0,1 3,1 45,3 41,8 9,6 4,9 3,0 24,3 21,1 1,2 3,5 2,5 1,0-2,2 0,8 51,7 46,5 11,0 5,9 2,8 26,9 22,9 1,4 5,1 3,3 1,8-2,8 0,0 47,9 44,5 10,5 5,0 3,0 26,0 22,2 1,3 3,4 2,1 1,2-5,6-2,6 Πηγή: Υπολογισµοί της µε βάση στοιχεία της Eurostat και εθνικά στοιχεία. 1) Τα στοιχεία αφορούν τη ζώνη του ευρώ-16. Τα έσοδα, οι δαπάνες και το έλλειµµα/πλεόνασµα υπολογίζονται βάσει του ΕΣΛ 95. Δεν περιλαµβάνονται οι συναλλαγές που καταγράφονται στον προϋπολογισµό της ΕΕ και αφορούν φορείς εκτός του τοµέα της κυβέρνησης. Διαφορετικά, και εξαιρουµένων των στοιχείων που υποβάλλονται µε διαφορετικές προθεσµίες, τα τριµηνιαία στοιχεία είναι συνεπή µε τα ετήσια. Τα στοιχεία δεν είναι εποχικώς διορθωµένα. 2) Η δηµοσιονοµική επιβάρυνση περιλαµβάνει τους φόρους και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Σ 58 Σεπτέµβριος 2009

174 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ ηµόσια οικονοµικά 6. 5 Χ ρ έ ο ς κ α ι µ ε τ α β ο λ ή τ ο υ χ ρ έ ο υ ς σ ε τ ρ ι µ η ν ι α ί α β ά σ η 1 ) (ως ποσοστό % του ΑΕΠ) 1. Ζώνη ευρώ χρέος (σύµφωνα µε τον ορισµό της Συνθήκης του Μάαστριχτ) κατά χρηµατοδοτικό µέσο 2) Χρηµατοδοτικά µέσα 2006 γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. Νόµισµα και καταθέσεις Δάνεια Βραχυπρόθεσµοι τίτλοι Μακροπρόθεσµοι τίτλοι ,4 2,5 11,6 4,9 51,4 69,8 2,5 11,6 4,7 51,0 68,2 2,4 11,4 4,1 50,3 68,5 2,4 11,4 4,8 49,9 68,6 2,2 11,1 5,1 50,2 67,7 2,1 11,0 5,1 49,4 66,0 2,2 10,8 4,2 48,8 66,8 2,1 11,0 5,0 48,8 67,1 2,1 11,0 4,9 49,0 67,1 2,1 10,8 5,5 48,6 69,3 2,3 10,8 6,7 49,5 73,1 2,3 10,9 7,9 52,0 2. Ζώνη του ευρώ προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους 2006 γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. γ τρ. δ τρ. Μεταβολή Έλλειµµα(-) / χρέους πλεόνασµα(+) Προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους Συναλλαγές επί βασικών χρηµατοοικονοµικών στοιχείων της γενικής κυβέρνησης Νόµισµα και καταθέσεις Δάνεια ,2 0,1 3,3 3,3 2,6 0,1 0,4 0,1 0,6-0,6 2,6 1,2-1,6-0,4-0,9-0,7-0,2 0,2-0,2 0,3 0,3 0,9-2,9-0,9-3,9-2,4-1,5-0,5-0,2-0,2-0,2-1,3-2,8 4,9-2,1 2,8 1,9 1,0 0,0 0,7 0,2-0,2 1,1 5,1 3,7 1,2 4,9 4,9 4,0 0,0 0,6 0,3 0,2-0,2 3,5-0,5-1,3-1,7-1,7-2,1 0,1 0,4-0,1 0,1-0,1-0,6-3,5-0,5-4,0-2,9-2,0-0,1-0,6-0,3-0,1-0,9-3,4 6,0-2,5 3,5 3,2 2,0-0,1 0,9 0,4-0,1 0,4 6,2 3,7-0,1 3,6 3,6 2,0 0,2 1,1 0,2 0,1 0,0 3,6 2,0-2,2-0,2-1,0-1,6-0,1 0,1 0,7 0,5 0,3 1,5 9,3-2,8 6,5 6,7 0,7 3,4 0,8 1,8 0,0-0,2 9,3 13,5-5,6 8,0 6,9 4,9 1,5-0,2 0,7-0,1 1,1 13,6 29 Έλλειµµα, δανειακές ανάγκες και µεταβολή χρέους (κινητό άθροισµα τεσσάρων τριµήνων ως ποσοστό % του ΑΕΠ) Τίτλοι Μετοχές και λοιπές συµ- µετοχές Επιδράσεις αποτίµησης και άλλες µεταβολές του όγκου Λοιπά Υπόµνηση: Δανειακές ανάγκες 30 Χρέος σύµφωνα µε τον ορισµό της Συνθήκης του Μάαστριχτ (ετήσια µεταβολή του λόγου χρέους/αεπ και βασικοί παράγοντες) Πηγή: Υπολογισµοί της µε βάση στοιχεία της Eurostat και εθνικά στοιχεία. 1) Τα στοιχεία αφορούν τη ζώνη του ευρώ-16. 2) Τα στοιχεία για τα αποθέµατα σε ένα τρίµηνο t υπολογίζονται ως ποσοστό % του συνόλου του ΑΕΠ για το τρίµηνο t και τα προηγούµενα τρία τρίµηνα. Σεπτέµβριος 2009 Σ 59

175 7 Ε Ξ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Ε Σ Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Ε Σ Κ Α Ι Θ Ε Σ Ε Ι Σ 7. 1 Σ υ ν ο π τ ι κ ό ι σ ο ζ ύ γ ι ο π λ η ρ ω µ ώ ν 1 ) (δισεκ. ευρώ, καθαρή κίνηση) 2006 γ τρ. δ τρ. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν Ιούν. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Αγαθά Υπηρεσίες Εισοδή- µατα Τρέχουσες µεταβιβάσεις Ισοζύγιο κεφαλαιακών µεταβιβάσεων Καθαρές χορηγήσεις/δανεισµός προς/από τις λοιπές χώρες (στήλες 1+6) Ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών ,5 12,3 43,3 13,6-79,7 9,2-1,2 141,4-157,6 293,7 3,3 2,9-0,9-140,2 11,1 46,4 49,2 1,4-85,9 13,7 24,8 41,2-92,5 159,7-67,0 46,0-5,1-66,0-101,0-6,0 42,8-41,3-96,4 12,0-89,0 303,3-242,3 441,5-56,7 164,6-3,9-214,3-31,1 6,1 13,1-32,0-18,3 3,1-28,0 79,7-53,4 27,3-8,9 114,8 0,0-51,7-23,1-9,0 13,4-3,0-24,6 1,9-21,2 61,7-35,9 121,5-8,4-17,2 1,6-40,4-29,5-0,6 6,2-9,8-25,3 1,0-28,5 126,3-77,7 204,2-16,7 17,0-0,4-97,9-42,4-10,3 0,8-2,6-30,2 1,5-40,8 147,9-38,5 179,4 14,3-13,0 5,7-107,0-21,5 10,8 8,8-23,6-17,5 2,5-19,0 16,7-8,2 94,3 27,3-94,2-2,5 2,3 0,4 2,6 6,1-3,6-4,7 0,6 0,9 14,9-25,1 43,8 4,8-9,0 0,5-15,9-4,1 0,4 4,3-0,6-8,2 0,9-3,2 48,5-1,6 29,1-0,1 23,4-2,3-45,3-11,5-7,1 5,0-1,1-8,2 0,5-10,9 0,4-11,8 19,3-8,3-1,1 2,3 10,6-7,5-2,3 4,1-1,2-8,2 0,5-7,1 12,8-22,5 73,1 0,1-39,5 1,6-5,7-8,1 3,9 1,5-2,7-10,9-0,1-8,2 75,0-12,0 142,6-3,2-44,5-7,9-66,7-16,0-4,0 1,4-4,2-9,2 1,3-14,6 15,1-51,9 53,7-9,5 23,2-0,4-0,5-5,3-0,5 3,3-2,9-5,2-0,3-5,6 36,3-13,9 7,9-4,0 38,3 7,9-30,7-28,4-13,9 0,2-3,5-11,2 0,2-28,3 45,4-9,4 2,3 7,2 39,9 5,3-17,2-7,0 0,3 0,5-1,7-6,2 0,5-6,5 34,5-8,5 81,4 2,9-42,5 1,2-28,0-7,0 3,3 0,0 2,6-12,9 0,9-6,1 68,0-20,6 95,7 4,2-10,4-0,8-61,9-9,4 3,9 2,3-7,2-8,4 2,0-7,4-2,5-4,5-9,0 7,7 3,1 0,1 9,9-11,9 2,2 3,6-11,4-6,2 0,2-11,6 26,6 4,8 58,0 10,4-44,4-2,3-15,0-0,3 4,7 2,8-5,0-2,9 0,3 0,0-7,4-8,5 45,2 9,2-53,0-0,3 7,4 σωρευτικές συναλλαγές 12µήνου -116,5-9,1 29,2-39,0-97,6 6,9-109,6 352,6-160,4 599,4 16,6-107,5 4,5-243,0 Άµεσες επενδύσεις Επενδύσεις χαρτοφυλακίου Χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Λοιπές επενδύσεις Συναλλαγ- µατικά διαθέσιµα Τακτοποιητέα στοιχεία 31 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο τ ρ ε χ ο υ σ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν (δισεκ. ευρώ) Πηγή:. 1) Η πρακτική που ακολουθείται ως προς τα πρόσηµα εξηγείται στις γενικές σηµειώσεις. Σ 60 Σεπτέµβριος 2009

176 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Εξωτερικές συναλλαγές και θέσεις 7. 2 Τ ρ έ χ ο υ σ ε ς σ υ ν α λ λ α γ έ ς κ α ι κ ε φ α λ α ι α κ έ ς µ ε τ α β ι β ά σ ε ι ς (δισεκ. ευρώ, κίνηση) 1. Σύνοψη τρεχουσών συναλλαγών και κεφαλαιακών µεταβιβάσεων 2006 γ τρ. δ τρ Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Εισπράξεις Πληρω- µές Υπόλοιπο Εισπράξεις Πληρω- µές Τρέχουσες συναλλαγές Αγαθά Υπηρεσίες Εισοδήµατα Τρέχουσες µεταβιβάσεις Εισπράξεις Πληρω- µές Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Εισπράξεις Πληρω- µές Εισπράξεις Εµβάσµατα εργαζοµένων Πληρωµές Εµβάσµατα εργαζοµένων Εισπράξεις Πληρω- µές , ,3-10, , ,5 440,8 397,5 496,4 482,8 89,8 5,4 169,5 17,4 23,9 14, , ,0 11, , ,3 490,3 441,1 592,3 591,0 89,8 6,4 175,7 20,5 25,9 12, , ,0-101, , ,5 506,5 463,8 586,0 627,3 89,0 6,7 185,5 21,3 25,7 13,7 709,2 740,4-31,1 407,8 401,7 126,1 113,0 153,4 185,3 22,0 1,5 40,3 5,3 7,3 4,1 696,6 719,8-23,1 403,1 412,1 136,2 122,8 143,8 146,7 13,5 1,8 38,1 5,4 4,8 2,9 674,8 704,2-29,5 378,4 379,0 127,3 121,0 141,7 151,5 27,4 1,8 52,7 5,5 4,7 3,8 560,0 602,4-42,4 308,3 318,6 108,9 108,1 117,7 120,3 25,1 1,4 55,4 4,9 4,2 2,6 562,9 584,4-21,5 311,0 300,2 113,0 104,3 121,3 144,9 17,5-35,0-4,8 2,3 185,8 195,2-9,4 104,1 100,2 36,7 34,3 39,6 46,8 5,4. 13,8. 2,7 0,7 184,3 196,2-11,9 99,2 97,1 37,3 33,7 42,0 53,4 5,8. 12,0. 0,9 0,7 192,8 193,1-0,3 107,7 102,9 39,1 36,3 39,7 44,7 6,3. 9,2. 1,1 0,9 εποχικώς διορθωµένα στοιχεία 702,1 718,9-16,8 403,4 401,6 126,4 115,7 148,4 154,5 23,9. 47, ,4 719,9-23,5 403,5 406,4 125,8 116,5 147,8 154,9 19,3. 42, ,8 697,1-43,2 366,6 370,4 125,8 117,3 139,0 160,3 22,5. 49, ,4 625,7-44,3 319,3 329,7 120,0 115,3 121,6 133,0 20,5. 47, ,9 574,4-11,5 312,2 304,6 114,1 107,7 117,6 121,4 19,0. 40, ,1 218,8-21,7 107,3 115,4 41,5 39,2 42,3 47,9 6,0. 16, ,2 206,9-12,7 106,9 108,0 39,4 37,8 40,0 45,9 7,9. 15, ,1 200,1-10,0 105,2 106,3 39,2 38,3 39,3 39,1 6,6. 16, ,6 193,7-6,1 104,1 101,7 38,7 35,7 38,6 41,5 6,2. 14, ,1 190,2-0,1 103,5 100,6 38,6 35,6 41,7 39,7 6,4. 14, ,2 190,5-5,3 104,6 102,4 36,9 36,4 37,3 40,1 6,4. 11, Ι σ ο ζ ύ γ ι ο α γ α θ ώ ν (δισεκ. ευρώ, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, κινητός µέσος τριών µηνών) 33 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο υ π η ρ ε σ ι ώ ν (δισεκ. ευρώ, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, κινητός µέσος τριών µηνών) Πηγή:. Σεπτέµβριος 2009 Σ 61

177 7. 2 Τ ρ έ χ ο υ σ ε ς κ α ι κ ε φ α λ α ι α κ έ ς µ ε τ α β ι β ά σ ε ι ς (δισεκ. ευρώ) 2. Ισοζύγιο εισοδηµάτων (συναλλαγές) Μισθολογική δαπάνη Εισόδηµα από επενδύσεις Άµεσες επενδύσεις Επενδύσεις χαρτοφυλακίου Λοιπές επενδύσεις Μετοχές Χρεόγραφα Μετοχές Χρεόγραφα 2006 α τρ. γ τρ. δ τρ. Εισπράξεις Πληρω- µές Εισπράξεις Πληρω- µές Εισπράξεις Επανεπενδυθέντα κέρδη Πληρωµές Επανεπενδυθέντα κέρδη Εισπράξεις Πληρω- µές Εισπράξεις Πληρω- µές Εισπράξεις Πληρω- µές Πληρω- µές Πληρω- µές ,4 9,8 478,9 472,9 182,7 41,4 111,5 36,6 20,6 20,2 39,2 99,1 103,6 91,5 132,9 150,6 18,7 10,2 573,6 580,7 207,0 75,0 130,5 38,6 26,1 24,4 45,5 116,1 117,5 113,2 177,5 196,5 19,1 10,4 566,9 616,8 189,4 61,9 134,5 47,4 29,8 25,5 42,7 124,4 123,7 128,1 181,3 204,3 4,9 2,0 142,2 141,7 50,1 22,2 31,7 15,9 6,8 6,2 9,7 21,0 30,3 31,4 45,3 51,4 4,7 2,6 148,7 182,7 52,0 13,3 34,7 4,6 7,5 6,9 14,4 58,5 30,4 31,4 44,4 51,2 4,6 3,1 139,2 143,6 45,8 18,1 31,9 15,5 7,1 6,1 10,2 23,8 32,0 31,1 44,0 50,7 4,9 2,7 136,8 148,8 41,5 8,3 36,3 11,4 8,4 6,3 8,4 21,0 31,0 34,1 47,5 51,0 4,6 2,1 113,1 118,3 38,9 12,9 28,5 17,1 5,2 5,4 7,3 13,5 25,8 33,1 35,8 37,7 3. Γεωγραφική κατανοµή (σωρευτικές συναλλαγές) Τρέχουσες συναλλαγές Αγαθά Υπηρεσίες Εισοδήµατα από τα οποία: εισοδήµατα από επενδύσεις Τρέχουσες µεταβιβάσεις Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Τρέχουσες συναλλαγές Αγαθά Υπηρεσίες Εισοδήµατα από τα οποία: εισοδήµατα από επενδύσεις Τρέχουσες µεταβιβάσεις Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Τρέχουσες συναλλαγές Αγαθά Υπηρεσίες Εισοδήµατα από τα οποία: εισοδήµατα από επενδύσεις Τρέχουσες µεταβιβάσεις Κεφαλαιακές µεταβιβάσεις Πηγή:. β τρ. έως α τρ Ευρωπαϊκή Ένωση 27 (εκτός της ζώνης του ευρώ) Δανία Σουηδία Λοιπές χώρες της ΕΕ Όργανα της ΕΕ Απαιτήσεις 2.640,6 949,6 57,8 80,4 487,6 267,2 56,5 39,1 34,2 83,1 29,8 54,9 96,1 183,3 383,7 786, ,5 509,5 34,7 50,4 217,4 206,9 0,0 21,8 18,0 64,0 22,4 32,3 73,0 90,9 183,2 482,5 498,5 166,8 12,5 13,1 107,1 28,6 5,6 7,5 6,7 14,7 5,6 11,1 13,5 49,3 77,7 145,5 556,6 210,6 9,8 15,4 150,1 28,5 6,7 9,6 8,8 4,0 1,7 11,2 9,2 36,3 115,9 149,3 537,8 204,1 9,7 15,2 148,5 27,8 2,9 9,5 8,7 4,0 1,7 11,2 9,1 29,3 114,1 146,0 88,1 62,7 0,8 1,6 12,9 3,2 44,2 0,2 0,7 0,3 0,1 0,4 0,4 6,8 6,9 9,5 21,0 17,7 0,1 0,0 1,2 0,2 16,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,5 1,4 1,1 Υποχρεώσεις 2.766,8 870,3 46,6 80,3 419,8 221,2 102,4-31, ,7-178,2 388, ,3 412,0 29,7 47,1 164,1 171,1 0,0 26,6 14,0 177,7 20,7 52,7 101,1 79,1 141,9 485,4 465,0 140,6 8,3 11,3 87,7 33,1 0,2 5,6 6,8 11,3 4,6 8,3 9,0 39,6 97,0 142,4 603,9 204,7 7,6 20,7 155,7 12,1 8,6-8, ,2-53,5 142,0-593,4 198,6 7,5 20,6 154,2 7,7 8,6-8, ,1-53,0 141,0-186,5 112,9 1,0 1,2 12,4 4,8 93,6 1,5 1,8 2,5 0,7 0,6 0,5 6,0 8,0 52,0 13,4 2,5 0,0 0,1 1,2 0,2 1,0 0,2 1,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,6 1,4 7,3 Καθαρά υπόλοιπα -126,1 79,3 11,3 0,1 67,7 46,1-45,9-3, ,8-5,1-5, ,8 97,4 5,0 3,3 53,4 35,8 0,0-4,8 3,9-113,7 1,7-20,4-28,1 11,8 41,3-2,9 33,5 26,2 4,2 1,8 19,4-4,5 5,3 1,9 0,0 3,4 1,0 2,8 4,5 9,8-19,3 3,1-47,4 5,9 2,3-5,3-5,6 16,4-1,9-0, , ,2-26, ,7 5,5 2,2-5,4-5,7 20,1-5,7-0, , ,7-26, ,4-50,2-0,2 0,4 0,6-1,6-49,4-1,2-1,1-2,2-0,6-0,2-0,1 0,7-1,1-42,5 7,5 15,2 0,1-0,1 0,0 0,0 15,2-0,1-1,0-0,1-0,2-0,1 0,0-0,1 0,0-6,2 Κίνα Ινδία Ρωσία Ην. Βασίλειο Βραζιλία Καναδάς Ιαπωνία Ελβετία ΗΠΑ Λοιπά Σ 62 Σεπτέµβριος 2009

178 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Εξωτερικές συναλλαγές και θέσεις 7. 3 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης τέλους περιόδου, συναλλαγές και λοιπές µεταβολές στη διάρκεια της περιόδου) 1. Συνοπτικό ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών 1) Πληρωµές Καθαρά ως ποσοστό του ΑΕΠ Πληρωµές Καθαρά Άµεσες επενδύσεις Πληρωµές Επενδύσεις χαρτοφυλακίου Εισπράξεις Εισπράξεις Εισπράξεις Εισπράξεις Πληρωµές Λοιπές επενδύσεις Πληρωµές Καθαρά χρηµατο- οικονο- µικά παράγωγα Εισπράξεις Συναλλαγµατικά διαθέσιµα δ τρ δ τρ δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν δ τρ Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 8.602, ,4-915,9 109,5 121,2-11, , , , ,2-37, , ,9 281, , ,3-820,2 132,4 142,4-10, , , , ,1-21, , ,0 322, , , ,3 143,3 155,5-12, , , , ,5-20, , ,0 327, , , ,9 152,8 165,7-12, , , , ,0-10, , ,9 347, , , ,9 140,9 160,3-19, , , , ,8 1, , ,6 374, , , ,5 138,8 160,4-21, , , , ,9-44, , ,3 395,7 Μεταβολές υπολοίπων 740,8 888,6-147,8 9,4 11,3-1,9 99,2 151,2 389,4 494,0-17,3 295,4 243,4-25, , ,9 95,7 26,8 25,6 1,2 522,1 209,0 842, ,9 16,0 760,6 849,1 41, , ,8-227,1 17,2 19,9-2,7 340,9 284,3 484,0 757,4 0,6 642,9 659,0 5, , ,3-117,5 16,6 17,9-1,3 394,4 362,9 282,3 473,5 10,6 784,7 772,9 19,7-859,4-311,8-547,6-36,3-13,2-23,1-34,9 24,4-557,5-43,2-22,0-248,3-292,9 3,3-292,8-111,2-181,6-13,4-5,1-8,3 29,2 6,0-114,0 44,0-46,0-183,6-161,3 21,6 Συναλλαγές 1.329, ,4-10,2 16,3 16,4-0,1 358,4 152,4 416,2 543,3 17,3 554,9 643,7-17, , ,4-141,4 19,6 21,3-1,7 417,4 259,8 527,6 821,4-3,3 737,4 740,3 0, , ,9-41,2 21,1 21,5-0,5 474,2 381,7 439,5 599,3 67,0 910,9 956,9 5,1 395,2 698,5-303,3 4,3 7,5-3,3 348,1 105,8-20,2 421,4 56,7 6,7 171,4 3,9-373,1-246,8-126,3-15,8-10,4-5,3 47,6-30,1-160,7 43,4 16,7-277,1-260,1 0,4-246,1-98,2-147,9-11,2-4,5-6,7 79,3 40,8-72,2 107,2-14,3-233,2-246,2-5,7-80,5-63,8-16,7-3,6-2,9-0,7 89,1 80,8 10,5 104,8-27,3-155,2-249,4 2,5-132,4-97,9-34, ,0 12,5-40,9 40,5-2,9-108,4-150,9-1,2-122,5-54,6-68, ,4 12,8-63,1 32,6-4,2-89,6-100,0 0,8 78,7 76,2 2, ,2 54,7-0,6-9,6-7,7 28,0 31,1-0,1-138,5-111,9-26, ,3 19,0 8,9 66,9-10,4-153,5-197,9 2,3-20,7-28,1 7, ,6 7,1 2,2 47,5-9,2-29,6-82,6 0,3 Λοιπές µεταβολές -76,9 97,0-173,9-1,0 1,2-2,2-69,8 61,8 43,6 76,2-25,8-11,7-41,0-13,3 853,5 747,5 105,9 10,5 9,2 1,3 163,7 56,5 426,3 485,6-1,4 205,7 205,4 59,2-206,4-120,6-85,7-2,4-1,4-1,0-76,5 24,5-43,6-63,9 3,9-94,4-81,3 4,3-404,9-328,5-76,3-4,5-3,6-0,8-79,7-18,8-157,2-125,8-56,4-126,1-184,0 14,6 Λοιπές µεταβολές λόγω µεταβολών συναλλαγµατικής ισοτιµίας -168,8-96,4-72,4-2,1-1,2-0,9-36,0 7,4-62,3-50,2. -61,2-53,5-9,4 369,3 214,4 154,9 4,5 2,6 1,9 86,9-18,2 136,8 118,1. 126,9 114,5 18,7-321,7-207,9-113,8-3,8-2,4-1,3-70,7 11,7-131,1-118, ,6-101,5-15,3-501,6-244,1-257,5-5,6-2,7-2,9-110,0 27,1-194,5-124, ,2-147,1-14,9 Λοιπές µεταβολές λόγω µεταβολών των τιµών 102,1 218,6-116,5 1,3 2,8-1,5 30,7 25,0 100,3 193,6-25,8.. -3,1 288,1 327,5-39,4 3,5 4,0-0,5 60,7 48,6 186,6 278,9-1,4.. 42,1 297,0 309,5-12,5 3,5 3,6-0,1 61,2 39,4 215,7 270,1 3,9.. 16,3 156,6-63,8 220,3 1,7-0,7 2,4 29,6 12,3 151,7-76,1-56,4.. 31,6 Λοιπές µεταβολές λόγω λοιπών προσαρµογών -10,3-25,2 15,0-0,1-0,3 0,2-64,5 29,4 5,6-67,2. 49,5 12,5-0,8 195,5 205,6-10,2 2,4 2,5-0,1 16,0 26,1 102,9 88,6. 78,8 90,9-2,2-181,4-222,3 40,9-2,1-2,6 0,5-67,0-26,6-128,2-216,0. 10,2 20,3 3,7-59,5-20,7-38,9-0,7-0,2-0,4 0,6-58,2-114,3 74,4. 56,0-36,8-1,9 Ρυθµοί αύξησης υπολοίπων 10,3 9, ,8 4,2 12,8 11,5. 11,1 9,5-4,1 14,9 13, ,2 6,8 13,1 12,8. 17,6 19,5-5,8 15,7 15, ,0 10,6 13,8 16,3. 19,5 18,4 0,2 15,5 14, ,2 14,0 10,0 10,1. 20,5 20,4 1,6 2,8 4, ,0 3,4-0,7 7,0. 0,1 3,2 1,1-3,0 0, ,2 1,7-4,0 6,3. -9,5-7,1-1,9-4,2-1, ,4 4,5-6,6 5,4. -10,4-11,4-1,3 Πηγή:. 1) Τα καθαρά χρηµατοοικονοµικά παράγωγα περιλαµβάνονται στις εισπράξεις. Σεπτέµβριος 2009 Σ 63

179 7. 3 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης τέλους περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 2. Άµεσες επενδύσεις Από κατοίκους της ζώνης του ευρώ στο εξωτερικό Από µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ στη ζώνη του ευρώ 2006 δ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν δ τρ. Μετοχικό κεφάλαιο και επανεπενδυθέντα κέρδη ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Λοιπά κεφάλαια (κυρίως δάνεια µεταξύ εταιριών) ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 3.131, ,4 217, ,0 591,3 2,2 589, , ,9 65, ,4 636,8 9,7 627, , ,3 246, ,9 681,9 6,3 675, , ,9 69, ,8 747,7 14,9 732, , ,6 248, ,0 790,9 6,1 784, , ,4 75, ,6 828,7 17,1 811, , ,9 254, ,0 817,8 12,0 805, , ,7 77, ,9 825,5 17,3 808,2 Συναλλαγές 474,2 355,5 24,6 330,9 118,7-0,1 118,8 381,7 267,4 5,2 262,2 114,3 1,4 112,9 348,1 227,5 14,0 213,5 120,6-0,2 120,8 105,8 76,9-1,3 78,2 28,9 1,5 27,4 47,6 27,9 5,8 22,1 19,7-0,3 20,0-30,1 8,6 0,0 8,6-38,7-0,2-38,6 79,3 36,2 9,1 27,1 43,1 0,9 42,2 40,8 34,7 1,0 33,7 6,1 0,1 5,9 89,1 65,8 10,3 55,5 23,3 0,6 22,7 80,8 62,8 0,3 62,5 18,1 1,1 16,9 21,0 8,7 0,9 7,8 12,3 0,7 11,6 12,5 8,8 0,5 8,3 3,6 0,1 3,6 33,4 13,1 4,0 9,0 20,4-1,2 21,6 12,8 13,9-1,7 15,7-1,1-0,2-1,0 59,2 49,7 6,7 43,0 9,5 1,5 7,9 54,7 47,8 0,3 47,5 6,9 0,1 6,8 14,3 7,7 0,7 6,9 6,6 0,1 6,5 19,0 5,0-0,1 5,1 14,1 0,1 14,0 15,6 8,4 2,8 5,5 7,2-1,1 8,3 7,1 10,0 0,1 9,9-3,0 0,9-3,9 Ρυθµοί αύξησης 15,0 14,6 20,1 14,1 17,1-2,9 17,2 10,6 12,3 10,2 12,4 5,5-1,2 5,6 15,2 14,0 11,1 14,3 20,1-82,4 20,3 14,0 12,8 8,5 12,9 18,0 9,0 18,2 10,0 8,1 5,7 8,3 17,8-4,5 18,0 3,4 3,3-1,9 3,5 3,9 8,4 3,8 7,2 5,1 6,0 5,0 15,8-19,9 16,2 1,7 2,9-0,7 3,0-1,8 8,3-2,0 8,4 6,8 7,0 6,8 14,6 7,8 14,6 4,5 5,9 2,9 5,9 0,8 9,0 0,6 Μετοχικό κεφάλαιο και επανεπενδυθέντα κέρδη ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Λοιπά κεφάλαια (κυρίως δάνεια µεταξύ εταιριών) ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήµατος Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ 34 Ά µ ε σ ε ς ε π ε ν δ ύ σ ε ι ς κ α ι ε π ε ν δ ύ σ ε ι ς χ α ρ τ ο φ υ λ α κ ί ο υ ( κ α θ α ρ έ ς ) (δισεκ. ευρώ) Πηγή:. Σ 64 Σεπτέµβριος 2009

180 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Εξωτερικές συναλλαγές και θέσεις 7. 3 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης τέλους περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 3. Εισπράξεις επενδύσεων χαρτοφυλακίου Μετοχές Χρεόγραφα Οµόλογα και γραµµάτια Τίτλοι αγοράς χρήµατος ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ 2006 δ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν δ τρ. Ευρωσύστηµα Γενική κυβέρνηση Ευρωσύστηµα Γενική κυβέρνηση Ευρωσύστηµα Γενική κυβέρνηση Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 4.371, ,2 127,8 2, ,4 37, ,0 875,0 13, ,0 14,1 379,3 311,6 11,1 67,7 0, , ,7 145,2 2, ,5 44, ,5 937,4 15, ,0 16,9 437,7 350,6 33,9 87,1 0, , ,8 70,6 3, ,1 28, ,3 955,1 19, ,2 17,0 444,5 376,9 61,6 67,6 1, , ,7 62,2 2,9 991,4 27, ,4 913,5 17, ,9 16,1 466,5 389,1 58,9 77,4 1,7 Συναλλαγές 439,5 79,5 36,0-0,4 43,6 5,5 282,5 153,6 3,8 128,9 2,0 77,5 68,5 25,0 9,0 0,3-20,2-113,2-55,4 0,6-57,8-0,5 88,6 48,2 10,3 40,4 2,4 4,4 21,8 21,2-17,4 0,3-160,7-49,9-4,0 0,4-45,8-1,3-62,1-16,7-1,1-45,4-0,5-48,8-22,1-5,1-26,7 0,2-72,2-34,4-7,9 0,0-26,6 0,2-57,4-40,5-2,4-16,9-1,2 19,7 13,4-0,5 6,3 0,4 10,5 5,4 1,2 0,0 4,2-7,9-14,8 3,5 22,7 - -2,8-0,4-6,6-2, ,9-28,9-5,4 0,0-23,5. -16,2-5,3 0,1-10,9. 4,2 2,6 0,0 1,6. -63,1-18,4-5,3 0,0-13,2. -38,9-32,8-1,4-6,1. -5,7-6,6-0,1 0,9. -0,6-2,5 0,1-0,1-2,6. 6,9-6,6 0,6 13,5. -5,1 0,3 1,3-5,4. 8,9 3,0 1,2 0,0 1,8. -0,1-9,9-0,2 9,8. 6,0 2,2-1,9 3,9. 2,2 4,8-0,1 0,0 4,9. 1,1 1,7 3,1-0,6. -3,8-2,9-6,1-0,9. Ρυθµοί αύξησης 13,8 9,0 17,5 0,9 8,4 22,1 17,1 24,1 15,8 12,5 9,0 21,3 22,2 220,7 20,4-27,3 10,0 4,0 29,0-13,1 2,3 14,4 13,8 17,8 30,1 10,8 14,0 20,8 22,5 225,0 13,0 173,4-0,7-6,6-37,8 26,0-3,9-1,3 4,0 5,1 48,9 3,2 14,6 0,7 6,1 82,5-22,2 52,8-4,0-7,3-23,2 19,1-6,1 0,8-0,4-2,3 7,9 1,1 4,3-10,1-5,9 51,3-27,8 74,6-6,6-8,6-17,6 15,0-8,0 - -4,1-7,5 0,2-1, ,2-10,2-21,6-21,9-4. Πληρωµές επενδύσεων χαρτοφυλακίου Μετοχές Χρεόγραφα 2006 δ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν δ τρ. ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Οµόλογα και γραµµάτια ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Γενική κυβέρνηση Τίτλοι αγοράς χρήµατος Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 5.866, ,8 657, , ,9 953, , ,2 298,8 125,7 173,2 138, , ,1 754, , , , , ,4 319,6 153,4 166,1 142, , ,2 574, , , , , ,1 595,4 172,4 423,0 355, , ,0 593, , , , , ,6 627,6 169,8 457,9 405,3 Συναλλαγές 599,3 127,6 76,7 50,6 433,0 229,7 203,4 148,6 38,6 41,1-2,6 8,1 421,4-73,5 94,8-168,6 274,7 42,3 232,6 205,5 220,2-6,3 226,4 199,2 43,4-42,4 19,2-61,9-20,0-44,8 24,7 40,8 105,8-10,5 116,3 109,1 107,2-10,9 4,3-15,3 82,1-13,7 95,8 65,4 36,0 1,2 34,8 51,1 104,8-5,1-11,9 6,7 96,3 33,0 63,3-13,6-12,2 25,8-40,5-3,2.. 39,6... 4, ,6 24,3.. 15, , ,6-21, , , ,9 11,5.. 55, , ,5 5,3.. 55, ,6... Ρυθµοί αύξησης 16,3 12,1 17,5 10,6 22,9 25,9 21,2 15,2 1,5 21,5-10,0-11,2 10,1 4,4 11,4 2,3 16,3 24,3 11,9 14,6 12,7 33,7-0,2 6,6 7,0-3,2 13,0-8,7 9,6 3,8 13,1 18,9 65,6-3,5 135,5 144,6 6,3-5,6 3,8-9,1 9,6 0,9 14,6 17,6 65,3-5,9 133,9 135,0 5,4-5,2-0,7-7,1 7,0-1,4 11,9-58,7-14,2 122,6 - ΝΧΙ Λοιποί τοµείς εκτός των ΝΧΙ Γενική κυβέρνηση Πηγή:. Σεπτέµβριος 2009 Σ 65

181 7. 3 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης τέλους περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 5. Εισπράξεις από λοιπές επενδύσεις 2006 δ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν δ τρ. Ευρωσύστηµα Δάνεια/ νόµισµα και καταθέσεις Λοιπές πληρωµές ΝΧΙ (πλην του Ευρωσυστήµατος) Λοιπές πληρωµές Γενική κυβέρνηση Δάνεια/ νόµισµα και καταθέσεις Νόµισµα και καταθέσεις Λοιποί τοµείς Δάνεια/ νόµισµα και καταθέσεις Εµπορικές πιστώσεις Εµπορικές πιστώσεις Δάνεια/ νόµισµα και καταθέσεις Νόµισµα και καταθέσεις Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 4.448,7 14,1 12,7 1, , ,9 62,8 120,0 14,2 58,2 15, ,1 187, ,1 395, ,5 39,1 37,7 1, , ,4 71,1 107,1 12,7 48,1 13, ,8 191, ,7 441, ,2 28,8 27,7 1, , ,9 59,0 101,2 12,0 41,2 7, ,3 189, ,7 443, ,7 21,7 21,4 0, , ,2 56,6 106,7 12,0 45,4 14, ,5 176, ,2 446,2 Συναλλαγές 910,9 22,0 22,0 0,0 548,3 541,0 7,3-7,6-1,4-7,2-2,0 348,3 13,7 292,7 38,7 6,7-9,0-9,0 0,0-44,7-60,0 15,3-6,6-1,1-6,7-5,9 67,0 9,3-1,2-44,8-277,1-6,9-7,0 0,0-240,9-250,8 10,0 0,0-0,3 1,0-1,9-29,3-9,5-19,0-3,7-233,2-8,2-8,2 0,0-222,1-220,3-1,8 6,5 0,0 5,8 9,1-9,4-8,6-1,1-1,7-155,2 7, , , ,3-76, ,5-108,4-3, ,5.. -7,8.. -4,5-4,4.. -9,8-89,6-2, ,0.. 0,8.. 0,8 1,9.. 4,0 28,0 1,6.. 39,6.. -9, ,2-3,4.. -7,3-153,5 0, ,6.. 3,8.. 3,7-92, ,2-29,6 5, ,8.. 1,8.. 1,2 20,1.. 4,9 Ρυθµοί αύξησης 19,5-37,6-40,0 1,6 21,1 21,3 10,7-5,5-26,1-4,3 24,5 20,0 3,4 24,5 8,5 20,5 157,3 173,8-1,7 18,8 18,9 11,5-6,4-9,7-12,4-13,1 25,2 7,4 27,3 9,8 0,1-26,4-27,1 5,0-1,3-1,8 21,7-6,2-8,6-14,1-45,7 3,8 4,8-0,1-10,6-9,5-57,3-58,7 6,0-13,6-14,1 11,2 4,6-6,4 9,0 35,9-0,9-2,9-3,1-14,2-10,4-28, , , ,6-4, ,9 6. Πληρωµές από λοιπές επενδύσεις 2006 δ τρ. δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν δ τρ. Ευρωσύστηµα Δάνεια/ νόµισµα και καταθέσεις Λοιπές πληρωµές ΝΧΙ (πλην του Ευρωσυστήµατος) Λοιπές πληρωµές Γενική κυβέρνηση Λοιπές πληρωµές Λοιποί τοµείς Λοιπές πληρωµές Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 4.711,0 116,3 116,1 0, , ,4 54,5 51,6 0,0 47,5 4, ,2 146,8 819,6 91, ,9 201,7 201,4 0, , ,7 67,0 51,8 0,0 46,6 5, ,7 158, ,1 109, ,6 481,5 481,2 0, , ,2 58,6 61,7 0,0 57,7 3, ,6 166, ,7 115, ,3 404,0 400,9 3, , ,0 58,6 58,6 0,0 55,2 3, ,1 161, ,1 114,0 Συναλλαγές 956,9 91,4 91,4 0,0 635,2 630,4 4,8-0,9 0,0-1,8 0,9 231,3 9,9 224,4-3,0 171,4 280,0 280,0 0,1-181,4-192,3 10,9 9,5 0,0 10,9-1,4 63,2 6,3 57,5-0,5-260,1 110,6 110,7-0,1-411,7-418,0 6,3 9,0 0,0 8,6 0,4 32,0-3,9 29,0 6,8-246,2-81,5-84,4 2,9-112,1-110,8-1,3-2,1 0,0-0,9-1,2-50,5-8,8-37,1-4,7-249,4-89, , , , ,9-28, ,7.. -5, , ,0 5, ,2.. 1,1... 7, ,1-28,9.. 37,8.. -0, , ,9-20, ,7.. 0, , ,6-40, ,5.. -2, ,7... Ρυθµοί αύξησης 18,4 22,4 22,4 5,7 16,1 16,1 13,3 3,6-24,1 4,2-3,2 27,3 9,8 31,9 17,6 20,4 79,2 79,4-6,9 18,3 18,5 8,8-1,6 29,1-3,6 18,0 21,4 6,7 27,4-1,5 3,2 140,9 141,1 20,8-4,6-4,9 16,1 18,3-4,8 23,5-28,3 4,9 4,0 5,6-0,8-7,1 82,4 81,3 709,6-13,6-14,0 9,2 15,5 0,9 17,9-19,4-2,3-3,5-1,6-7,5-11,4 19, , , , Δάνεια Δάνεια/ νόµισµα και καταθέσεις Εµπορικές πιστώσεις Εµπορικές πιστώσεις Δάνεια Πηγή:. Σ 66 Σεπτέµβριος 2009

182 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Εξωτερικές συναλλαγές και θέσεις 7. 3 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν (δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, υπόλοιπα και ρυθµοί αύξησης τέλους περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 7. Συναλλαγµατικά διαθέσιµα Συναλλαγµατικά διαθέσιµα Υπόµνηση Εισπράξεις Πληρω- µές γ τρ. δ τρ Μάιος Ιούν. Ιούλ δ τρ δ τρ. Νοµισµατικός χρυσός Σε δισεκ. ευρώ Σε ουγγίες καθαρού χρυσού (εκατ.) Ειδικά τραβηκτικά δικαιώ- µατα Συναλλαγµατική θέση στο ΔΝΤ Νόµισµα και καταθέσεις Σε νοµισµατικές αρχές και την ΤΔΔ Σε τράπεζες Συνάλλαγµα Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 320,1 163,4 375,861 4,3 10,6 141,7 12,6 21,4 107,9 0,6 69,4 38,0-0,2 0,0 25,6-17,9 325,8 176,3 365,213 4,6 5,2 139,7 6,3 22,5 110,7 0,5 79,3 30,8 0,3 0,0 24,6-21,5 347,4 201,0 353,688 4,6 3,6 138,2 7,2 22,0 108,5 0,4 87,8 20,3 0,5 0,0 44,3-38,5 370,9 216,8 350,634 4,6 4,0 145,4 11,6 18,1 117,8 0,5 100,0 17,2-2,1 0,0 187,3-185,3 374,2 217,0 349,190 4,7 7,3 145,1 7,6 8,0 129,5 0,6 111,0 17,9 0,0 0,1 262,8-245,7 395,7 240,4 349,059 4,8 8,4 142,1 8,4 3,7 129,9 0,6 108,2 21,1 0,1 0,1 155,4-141,4 392,2 240,6 347,784 4,6 10,8 136,0 7,9 5,9 121, ,4 0,1 103,1-90,7 381,5 229,8 347,546 4,2 11,3 136,1 9,5 6,5 119, ,2 0,1 77,6-65,6 386,5 230,8 347,531 4,2 11,5 139,2 9,2 9,7 120, ,2 0,8 67,6-59,5 Συναλλαγές 0,9-4,2-0,5-5,2 9,8-6,1 2,4 13,6 0,0 19,3-5,7 0,0 0, ,1-3,2-0,3-0,9 8,8 1,0 1,6 6,2 0,0 14,5-8,3 0,0 0, ,9-2,1 - -0,1 3,7 2,3 4,9-15,7 11,8 0,1 15,8-4,1 1,3 0, ,4-0,9-0,0 3,2-2,0 0,5-10,7 7,1 0,0 6,2 0,9 1,1 0, ,7-0,9-0,0 0,9-5,7 2,2-4,9-3,7 0,0-6,6 2,9 0,6 0, , Ρυθµοί αύξησης -5,8-2,8-4,4-44,7-3,8-2,0-23,7 1,6 2,2 6,9-7,9 20, ,2-2,4-11,6-48,8 7,2-48,4 10,6 13,1 0,0 28,4-15,3-73, ,6-1,7-7,3-18,2 6,3 15,0 6,2 5,7 1,1 18,5-27,5-59, ,1-1,0 - -2,6 104,7 1,7 66,0-69,0 10,8 27,7 18,0-20,7-26, ,9-1,1-4,6 131,3-6,3 139,6-90,4 6,7 2,6 3,8 24, , , Μετοχές Τίτλοι Οµόλογα και γραµµάτια Τίτλοι αγοράς χρήµατος Χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Λοιπές απαιτήσεις Απαιτήσεις σε θορι- Προκα- συνάλλαγµα βραχυσµένα έναντι πρόθεσµα κατοίκων ελλείµ- καθαρά ζώνης µατα σε ευρώ συνάλλαγµα Πηγή:. Σεπτέµβριος 2009 Σ 67

183 7. 3 Ι σ ο ζ ύ γ ι ο χ ρ η µ α τ ο ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν (δισεκ. ευρώ, υπόλοιπα τέλους περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου) 8. Γεωγραφική κατανοµή Άµεσες επενδύσεις Στο εξωτερικό Μετοχές/ επανεπένδυση κερδών Άλλα κεφάλαια Στη ζώνη του ευρώ Μετοχές/ επανεπένδυση κερδών Άλλα κεφάλαια Εισπράξεις επενδύσεων χαρτοφυλακίου Μετοχές Χρεόγραφα Οµόλογα και γραµµάτια Χρηµατοδοτικά µέσα της αγοράς χρήµατος Λοιπές επενδύσεις Εισπράξεις Γενική κυβέρνηση ΝΧΙ Λοιποί τοµείς Πληρωµές Γενική κυβέρνηση ΝΧΙ Λοιποί τοµείς β τρίµ α τρίµ. Σωρευτικές συναλλαγές Άµεσες επενδύσεις Στο εξωτερικό Μετοχές/ επανεπένδυση κερδών Άλλα κεφάλαια Στη ζώνη του ευρώ Μετοχές/ επανεπένδυση κερδών Άλλα κεφάλαια Εισπράξεις επενδύσεων χαρτοφυλακίου Μετοχές Χρεόγραφα Οµόλογα και γραµµάτια Χρηµατοδοτικά µέσα της αγοράς χρήµατος Λοιπές επενδύσεις Εισπράξεις Γενική κυβέρνηση ΝΧΙ Λοιποί τοµείς Πληρωµές Γενική κυβέρνηση ΝΧΙ Λοιποί τοµείς Πηγή:. Ευρωπαϊκή Ένωση 27 (εκτός της ζώνης του ευρώ) Δανία Σουηδία Λοιπές χώρες της ΕΕ Όργανα της ΕΕ Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση) 434,6-97,4-4,0-32,9-277,8 217,6-0,3 23,7 27,0-11,0 112,6-67,4-37,4-0,2 484, , ,8 37,1 82,5 916,2 249,9 0,0 91,6 30,7 69,1 350,1 684,4 391,6 0,0 622, , ,7 32,3 55,2 710,0 215,2 0,0 67,8 24,1 57,8 292,5 525,9 366,1 0,0 497,4 681,9 273,1 4,9 27,3 206,2 34,7 0,0 23,8 6,6 11,4 57,6 158,6 25,5 0,0 125, , ,2 41,2 115, ,0 32,3 0,3 67,9 3,7 80,1 237,4 751,9 429,0 0,3 138, , ,8 33,6 93,7 988,2 12,1 0,2 56,6 0,9 65,7 181,6 552,6 267,8 0,1 90,8 747,7 255,4 7,6 21,7 205,8 20,2 0,1 11,3 2,7 14,4 55,9 199,3 161,2 0,2 47, , ,3 68,2 139,3 995,5 97,8 70,6 82,5 42,0 241,9 132, ,5 630,2 26,8 633, ,7 415,3 11,4 45,9 335,4 22,1 0,5 20,3 39,5 141,7 115,7 635,1 285,3 1,0 331, ,2 956,0 56,8 93,4 660,1 75,6 70,1 62,3 2,5 100,2 16,6 858,4 344,9 25,9 302, ,5 781,0 52,7 78,2 505,6 75,0 69,4 58,6 2,2 63,5 12,9 713,3 303,1 24,8 272,0 437,7 174,9 4,0 15,1 154,5 0,6 0,7 3,6 0,3 36,7 3,8 145,1 41,8 1,1 30,4-250,4-163,9-155,4-8,8 122,2 43,5-165,5-66,0-45,3-31,5-54,9-71,1-91,2-23,8 297, , ,9 104,5 72, ,6 141,7 10,8 23,5 35,0 81,3 266,2 840,1 516,8 57,5 841,1 107,1 21,6 0,8 0,1 10,3 1,2 9,2 0,0 1,8 0,2 0,1 3,1 1,4 38,3 40, , ,2 86,7 52, ,5 113,0 0,8 15,0 15,3 45,0 157,5 411,6 353,5 18,7 448, ,8 634,1 16,9 20,1 568,8 27,5 0,9 8,5 17,9 36,1 108,6 425,4 162,0 0,5 351, , ,8 259,8 81, ,5 98,1 176,4 89,5 80,3 112,8 321,1 911,2 608,1 81,3 543,7 51,8 28,9 0,0 0,3 2,4 0,0 26,2 0,0 0,0 0,5 0,8 6,3 0,3 11,9 3, , ,4 249,6 58, ,0 72,6 101,9 81,5 62,2 89,0 247,6 525,1 523,7 66,8 402, ,7 564,5 10,2 22,4 458,0 25,6 48,3 8,0 18,1 23,3 72,7 379,8 84,1 2,6 138,7 205,6 86,5-0,4 7,1 54,4 25,4 0,0-7,4 3,1-1,2-34,7 91,9 18,2 0,0 49,4 260,6 82,1 1,7 19,3 40,2 20,9 0,0 2,3 3,3 3,8-20,2 98,1 35,5 0,0 55,7 146,2 33,7 0,9 7,9 11,7 13,1 0,0 4,4 4,1 3,5-18,5 63,7 18,0 0,0 37,3 114,4 48,4 0,8 11,4 28,4 7,8 0,0-2,1-0,7 0,3-1,7 34,3 17,5 0,0 18,5 55,0-4,5 2,1 12,2-14,3-4,5 0,0 9,7 0,3 5,0 14,6 6,2 17,3 0,0 6,3 69,1-8,6 0,1 6,8-17,5 2,0 0,0 7,8 0,2 2,8 7,7 23,2 22,8 0,0 13,1-14,1 4,1 2,0 5,4 3,2-6,5 0,0 1,9 0,0 2,2 6,9-17,0-5,5 0,0-6,8-159,3 30,2 7,2-3,1 24,4-2,8 4,6 13,0-1,3-16,0-0,4-86,9-77,4 2,7-23,4-103,2-16,6 0,9-4,1-12,8-0,5 0,1 9,0-1,1-13,8 2,3-37,4-28,6 0,0-17,0-56,1 46,8 6,3 1,0 37,2-2,3 4,5 4,0-0,2-2,2-2,6-49,5-48,8 2,7-6,4-5,8 61,8 3,4 4,2 54,5-3,5 3,3 3,6-0,1-13,1 0,4-20,2-53,1 3,1 11,8-50,2-15,0 3,0-3,2-17,3 1,2 1,3 0,5-0,1 10,9-3,1-29,3 4,3-0,3-18,2-101,6-240,2-12,6-5,8-265,0 59,3-16,1-5,1-9,3 44,5 19,7-123,2 118,6 12,2 81,0-521,8-325,7-23,6-13,6-341,1 52,7-0,1 1,4-9,3-17,5-51,7-134,5 8,1-9,4 16,8 4,7 4,5-1,3-0,2 6,1-0,5 0,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 1,2-1,2-510,4-294,6-18,5-11,4-313,6 49,2-0,4 0,2-10,6-8,0-48,9-94,9-16,0-10,5-27,0-16,1-35,6-3,8-2,0-33,6 3,9-0,2 1,2 1,3-9,5-2,8-39,7 24,1 0,0 45,0-420,1-85,5-11,0-7,7-76,1-6,6 16,0 6,5-0,1-62,0-71,4-11,4-110,5-21,6-64,1 7,9 2,8 0,0-0,1 1,5 0,0 1,4 0,0 0,0-0,1 0,0 0,1 0,1 5,0 0,1-397,1-88,4-11,1-6,8-73,8-4,4 7,6 5,2 0,1-59,7-69,2 45,9-121,4-26,4-83,2-30,9 0,1 0,1-0,9-3,8-2,3 7,0 1,3-0,2-2,2-2,2-57,3 10,8-0,2 19,0 Κίνα Ελβετία ΗΠΑ Ην. Βασίλειο Καναδάς Ιαπωνία Υπεράκτια χρηµατοπιστωτικά κέντρα 13 Διεθνείς οργανισµοί Λοιπά Σ 68 Σεπτέµβριος 2009

184 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Εξωτερικές συναλλαγές και θέσεις 7. 4 Ν ο µ ι σ µ α τ ι κ ή π α ρ ο υ σ ί α σ η τ ο υ ι σ ο ζ υ γ ί ο υ π λ η ρ ω µ ώ ν 1 ) (δισεκ. ευρώ, συναλλαγές) 2006 γ τρ. δ τρ. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν Ιούν. Ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών και κεφαλαιακών µεταβιβάσεων Κατοίκων της ζώνης του ευρώ στο εξωτερικό (πλην των ΝΧΙ) Συναλλαγές που αντικρύζουν µεταβολές του εξωτερικού παράγοντα µεταβολής του Μ3 Άµεσες επενδύσεις Επενδύσεις χαρτοφυλακίου Λοιπές επενδύσεις Μη κατοίκων της ζώνης του ευρώ στη ζώνη του ευρώ Εισπράξεις Λοιποί το- µείς εκτός των ΝΧΙ Πληρωµές Μετοχές 2) Χρεόγραφα 3) Εισπράξεις Λοιποί το- µείς εκτός των ΝΧΙ Πληρωµές Λοιποί το- µείς εκτός των ΝΧΙ Χρηµατοπιστωτικά παράγωγα Τακτοποιητέα στοιχεία στηλών 1 έως 10 Συναλλαγές που αφορούν τον εξωτερικό παράγοντα µεταβολής του Μ ,9-390,3 264,2-282,3 237,5 468,9-225,0 225,8 3,6-138,5 171,8 204,9 32,4-451,4 379,2-182,4 81,9 389,8-340,9 230,4-67,3-64,8 7,0 6,8-81,9-334,8 103,6 35,2-124,0 538,3-61,2 73,3-56,6-213,8-122,0-136,0-25,8-39,2-9,4-85,4-33,9 151,6 0,7-14,2-8,8-52,8-117,3-127,1-19,5-97,0 52,1 22,8-69,6 170,1-21,8 2,9-8,5-41,6-10,2 1,9-26,8-42,3-30,7 117,9-39,4 143,5 28,8 41,3-16,5-95,6 80,2 75,0-40,8-69,3 40,6 37,2-7,8 123,5 2,9-52,6 14,3-107,0-59,1-82,1-19,0-78,2 79,7-24,4-7,4 129,7 80,4-78,7 27,3 2,3 111,7 131,1 1,2-24,4 0,4-19,0 12,0 61,2 2,7-0,6 4,7-14,6 23,7 16,4-2,5-38,0 22,9 7,1-8,2 30,2-1,7 14,1-0,1-44,4-20,6-11,8-10,6-21,5 11,1-2,2-17,0 33,3 4,8-9,1-8,4 9,5-10,1-7,8-6,4-37,4 18,1 17,9-44,5 106,6-25,0-2,2 0,0-6,8 20,4 21,6-7,6-8,0-2,0 75,6-58,0 92,0-17,3 41,2-3,2-67,4 45,2 42,5-14,2-28,3-21,0 12,9 3,0 60,7 3,0 19,2-9,6 0,8 26,5 11,6-4,9-6,0-7,7 29,4 15,7-9,3 43,1-19,0-3,7-29,0 8,5 20,9-28,3-19,2 15,3-13,9-50,4 54,9-6,7-44,1 7,2-17,2-102,3-121,1-6,5-19,4 12,4 32,8-0,2 57,5 12,3-17,1 2,9-28,0 46,7 44,7-6,1-30,7 13,0 18,4 42,7 11,1-2,7 8,6 4,2-61,9-3,5-5,7-7,4-51,0 54,6-5,5-29,1 27,6 13,3 22,2 7,7 9,9 42,4 33,6-11,6-13,5 19,0-15,5 20,0 52,7 89,0-111,1 10,4-15,0 24,4 34,2 0,0-13,8 6,1-3,4 1,7 49,4-21,9 10,1 9,2 7,4 44,9 63,3 σωρευτικές συναλλαγές 12µήνου -106,1-286,9 141,8 153,5-124,2 566,7 90,3-87,1 16,6-241,9 122,6 125,9 35 Κ ύ ρ ι ε ς σ υ ν α λ λ α γ έ ς τ ο υ ι σ ο ζ υ γ ί ο υ π λ η ρ ω µ ώ ν π ο υ π ρ ο κ α λ ο ύ ν µ ε τ α β ο λ έ ς τ ω ν κ α θ α ρ ώ ν α π α ι τ ή σ ε ω ν τ ω ν Ν Χ Ι έ ν α ν τ ι τ ο υ ε ξ ω τ ε ρ ι κ ο ύ 1 ) (δισεκ. ευρώ, σωρευτικές συναλλαγές 12µήνου) 800 καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών και κεφαλαιακών μεταβιβάσεων άμεσες επενδύσεις και επενδύσεις χαρτοφυλακίου σε μετοχές στο εξωτερικό εκ μέρους των λοιπών τομέων εκτός των ΝΧΙ υποχρεώσεις από επενδύσεις χαρτοφυλακίου σε χρεόγραφα 3) Πηγή:. 1) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. 2) Δεν περιλαµβάνονται τα µερίδια των αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος. 3) Δεν περιλαµβάνονται χρεόγραφα διάρκειας έως δύο ετών που έχουν εκδοθεί από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Σεπτέµβριος 2009 Σ 69

185 7. 5 Ε µ π ό ρ ι ο α γ α θ ώ ν 1. Αξία και όγκος κατά κατηγορία προϊόντων 1) (εποχικώς διορθωµένα στοιχεία, εκτός αν σηµειώνεται διαφορετικά) γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. (µη ε.δ.) Εξαγωγές Εισαγωγές Ενδιάµεσα Εξαγωγές (f.o.b.) Κεφαλαιακά Καταναλωτικά Ενδιάµεσα Υπόµνηση: Είδη µεταποίησης Κεφαλαιακά Καταναλωτικά Αξία (δισεκ. ευρώ, ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές για τις στήλες 1 και 2) 11,0 8, ,8 739,8 326,6 401, , ,2 914,0 234,5 323, ,8 227,5 3,9 7, ,4 770,4 334,2 409, , , ,5 228,8 327, ,0 288,2 5,7 12,6 399,5 199,0 84,3 102,8 332,1 411,6 269,8 58,4 82,5 258,8 85,5-5,0-2,3 366,5 176,5 80,9 95,2 305,6 372,8 229,3 55,9 80,4 241,5 55,2-21,3-20,8 310,8 148,6 65,6 85,4 259,6 320,1 181,4 49,4 77,4 214,8 35,6-24,0-26,5 306, ,0 304, ,2. -25,0-22,7 103,4 48,6 21,2 28,7 85,6 108,4 62,3 16,1 26,0 72,8 11,8-23,5-21,6 103,1 49,5 22,4 28,2 85,7 105,5 59,9 16,5 25,6 70,4 11,2-15,4-18,2 104,3 50,5 22,1 28,5 88,2 106,2 59,2 16,8 25,8 71,6 12,6-26,5-27,1 103,4 50,6 21,3 28,0 86,5 103,1 57,2 16,2 25,2 68,4 13,0-23,1-27,0 101,6 48,7 21,1 27,6 84,5 100,5 55,4 15,5 24,8 67,2 13,6-22,2-25,6 101, ,0 100, ,6. Δείκτες όγκου (2000=100, ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές για τις στήλες 1 και 2) 8,6 6,8 144,4 141,3 153,1 144,5 142,1 129,1 123,2 143,3 141,4 134,8 107,7 1,6-0,4 146,5 142,0 156,2 146,1 143,6 127,9 121,3 141,1 140,8 133,5 106,4 2,7 1,3 148,4 144,5 157,8 145,8 145,3 126,8 121,2 146,3 141,4 134,7 106,6-7,5-5,5 136,3 128,7 149,2 135,8 131,8 121,5 114,7 133,4 134,4 122,3 106,7-21,3-14,8 117,6 111,7 120,1 123,5 112,2 113,3 104,8 117,4 128,5 110,3 99, ,0-16,8 117,8 109,3 116,5 126,3 111,3 115,5 108,4 115,6 129,4 112,2 102,0-23,6-15,8 116,4 111,1 122,8 121,0 110,6 112,0 103,8 118,1 127,5 108,5 94,4-15,4-11,7 118,8 114,8 121,1 123,1 114,7 112,3 102,4 118,6 128,7 110,2 101,4-25,5-20,4 119,0 115,8 118,7 123,0 114,0 111,0 100,0 115,9 129,8 107,6 99,6-22,1-19,2 117,0 112,2 117,6 119,5 111,2 108,0 96,9 111,1 126,5 105,8 98, Εισαγωγές (c.i.f.) Υπόµνηση Πετρέλαιο 2. Τιµές 2) (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά) % του συνόλου δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. (δείκτης 2005=100) Τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία για την εξωτερική αγορά (f.o.b.) 3) 100,0 100,0 Ενδιάµεσα αγαθά 32,2 Είδη µεταποίησης Κεφαλαιακά αγαθά 46,3 Καταναλωτικά αγαθά 17,7 Ενέργεια 3, ,8 0,4 2,7-0,5 0,9 1,8 0,4 105,9 0,1 2,3-3,5 0,5 1,6-0,3 103,5 1,6 1,5-0,4 2,4 25,2 1,5 112,7 6,5 0,2-3,4 2,4 28,2 0,8 102,7 0,7 2,6 1,3 2,7-16,0 0,6 106,9-1,7 0,9-1,5 3,8-8,5 0,1 101,2-1,3-1,1 1,3 1,4-32,3-1,4 101,4-8,4-4,1-0,3 2,7-28,0-2,4 100,9-2,8-3,9 1,6 1,0-36,8-2,8 101,4-12,4-6,5 0,1 1,4-35,4-4,2 101,4-1,2-1,3 1,4 1,5-31,3-1,3 101,6-8,4-4,3-0,1 2,8-27,9-2,3 100,9-1,8-2,0 1,5 1,3-35,1-1,8 101,1-9,2-5,0 0,3 2,7-29,9-2,8 100,8-2,1-2,9 1,8 1,2-36,1-2,1 100,5-10,8-5,5 0,5 2,3-33,7-3,2 100,9-2,9-3,9 1,5 1,0-37,8-2,8 101,1-13,1-6,8 0,1 1,3-37,1-4,5 101,1-3,3-4,9 1,4 0,8-36,5-3,3 102,7-13,2-7,3-0,2 0,6-35,1-5,0 101,1-3,6-5,9 1,1 0,4. -3, Πηγή: Eurostat. 1) Οµάδες προϊόντων σύµφωνα µε την ταξινόµηση σε Μεγάλες Οικονοµικές Κατηγορίες. Αντίθετα µε τις οµάδες προϊόντων του Πίνακα 2, οι οµάδες ενδιάµεσων και καταναλωτικών προϊόντων περιλαµβάνουν αγροτικά και ενεργειακά προϊόντα. 2) Οµάδες προϊόντων σύµφωνα µε την ταξινόµηση σε Κύριες Οµάδες Βιοµηχανικών Κλάδων. Αντίθετα µε τις οµάδες προϊόντων του Πίνακα 1, οι οµάδες ενδιάµεσων και καταναλωτικών προϊόντων δεν περιλαµβάνουν ενεργειακά προϊόντα και τα αγροτικά προϊόντα δεν καλύπτονται. Η µεταποίηση έχει διαφορετική σύνθεση σε σχέση µε τα στοιχεία που παρουσιάζονται στις στήλες 7 και 12 του Πίνακα 1. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι δείκτες τιµών που παρακολουθούν τις αµιγείς µεταβολές τιµών για µια δέσµη προϊόντων και δεν προκύπτουν από απλή διαίρεση των στοιχείων αξίας προς τα στοιχεία όγκου του Πίνακα 1, τα οποία επηρεάζονται από τις µεταβολές της σύνθεσης και της ποιότητας των προϊόντων. Αυτοί οι δείκτες διαφέρουν από τους αποπληθωριστές του ΑΕΠ για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές (που παρουσιάζονται στον Πίνακα 3 της Ενότητας 5.1), κυρίως επειδή οι τελευταίοι περιλαµβάνουν το σύνολο των αγαθών και των υπηρεσιών και καλύπτουν το διασυνοριακό εµπόριο εντός της ζώνης του ευρώ. 3) Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία για την εξαγωγική αγορά αφορούν απευθείας συναλλαγές µεταξύ εγχώριων παραγωγών και µη εγχώριων πελατών. Σε αντίθεση µε τα στοιχεία του Πίνακα 1 για τις τιµές και τον όγκο, δεν καλύπτονται οι εξαγωγές µέσω χονδρεµπόρων και οι επανεξαγωγές. 99,4 (δείκτης 2005=100) 100,0 Τιµές εισαγοµένων στη βιοµηχανία (c.i.f.) 100,0 Ενδιάµεσα αγαθά 28,4 Υπό- µνηση: Μεταποίηση Κεφαλαιακά αγαθά 27,9 Καταναλωτικά αγαθά 22,1 Ενέργεια 21,6 Υπό- µνηση: Μεταποίηση 81,1 Σ 70 Σεπτέµβριος 2009

186 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Εξωτερικές συναλλαγές και θέσεις 7. 5 Ε µ π ό ρ ι ο α γ α θ ώ ν (δισεκ. ευρώ, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά, εποχικώς διορθωµένα στοιχεία) 3. Γεωγραφική κατανοµή ΕΕ-27 (εκτός της ζώνης του ευρώ) Δανία Σουηδία Ηνωµένο Βασίλειο Λοιπές χώρες ΕΕ Ρωσία Ελβετία Τουρκία ΗΠΑ Ασία Κίνα Ιαπωνία Αφρική Λατινική Αµερική Λοιπές χώρες α τρ. γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. α τρ. γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. α τρ. γ τρ. δ τρ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν Εξαγωγές (f.o.b.) 1.507,8 34,2 55,7 230,9 216,3 67,9 82,3 41,5 195,9 296,1 60,6 34,3 87,6 61,8 137, ,4 35,1 54,2 221,7 231,5 78,5 86,3 42,8 187,1 308,2 65,7 33,7 100,7 68,3 149,0 398,6 8,9 14,0 57,3 58,8 19,7 21,3 12,3 49,6 79,1 17,2 8,8 24,1 16,2 37,1 398,8 9,1 14,5 58,3 60,0 20,3 22,1 11,3 47,5 77,9 16,8 8,5 25,0 16,7 36,0 399,5 9,1 14,1 56,5 60,3 20,8 21,8 10,8 46,4 76,8 16,0 8,3 26,7 17,9 38,2 366,5 8,0 11,6 49,6 52,3 17,7 21,1 8,4 43,6 74,4 15,7 8,1 24,8 17,5 37,7 310,8 7,4 10,0 42,2 43,8 12,6 19,9 7,7 39,6 65,5 15,4 7,0 23,3 12,7 26,2 306, ,1 19,2 8,2 37,2 69,3 16,6 6,9 22,5 12,1. 103,4 2,6 3,3 14,1 14,8 4,2 6,7 2,5 12,9 20,7 4,7 2,4 7,7 4,2 9,8 103,1 2,3 3,3 13,9 14,2 4,3 6,7 2,5 12,9 22,2 5,1 2,4 7,9 4,3 8,5 104,3 2,4 3,4 14,2 14,8 4,1 6,5 2,7 13,8 22,6 5,6 2,2 7,7 4,2 7,9 103,4 2,3 3,2 14,2 14,4 4,2 6,4 2,7 12,6 23,1 5,6 2,3 7,6 4,1 8,6 101,6 2,2 3,1 13,7 14,0 3,8 6,3 2,8 12,4 23,0 5,6 2,2 7,4 4,1 8,7 101, ,1 6,4 2,7 12,2 23,2 5,4 2,4 7,5 3,9. % του συνόλου των εξαγωγών 100,0 2,2 3,5 14,2 14,8 5,0 5,5 2,7 12,0 19,7 4,2 2,2 6,4 4,4 9,6 Εισαγωγές (c.i.f.) 1.491,2 28,8 52,2 169,6 169,6 102,2 67,2 32,4 131,7 455,6 172,6 59,1 113,4 75,2 93, ,1 30,2 52,4 165,2 185,6 117,8 69,7 32,3 137,2 477,9 184,3 56,8 139,6 81,0 104,2 402,8 7,3 13,7 43,7 46,3 29,5 16,8 8,5 34,6 121,0 44,7 14,7 34,6 20,2 26,4 406,0 7,8 13,7 42,5 47,5 30,6 17,5 8,5 33,7 119,8 45,4 14,6 37,0 20,0 27,3 411,6 8,0 13,4 42,2 48,0 33,4 17,9 8,2 35,2 123,6 47,7 14,0 37,4 21,1 23,2 372,8 7,2 11,5 36,9 43,8 24,2 17,4 7,1 33,7 113,4 46,5 13,5 30,6 19,7 27,3 320,1 6,9 9,3 31,4 39,0 17,4 16,7 6,6 33,1 98,6 42,2 11,4 23,8 14,9 22,5 304, ,8 16,1 6,3 28,2 91,6 39,8 10,2 22,9 14,2. 108,4 2,3 3,1 10,7 12,8 6,2 5,6 2,1 10,3 34,1 14,6 4,3 8,1 4,9 8,3 105,5 2,3 3,1 10,3 12,7 5,2 5,6 2,2 11,0 32,1 13,7 3,6 8,2 4,9 7,9 106,2 2,3 3,1 10,4 13,4 6,0 5,5 2,3 11,8 32,5 13,9 3,5 7,5 5,1 6,3 103,1 2,1 2,9 10,0 12,9 5,7 5,5 2,0 9,4 31,5 13,8 3,4 7,9 4,8 8,4 100,5 2,1 2,9 10,0 12,9 5,8 5,3 2,1 9,8 30,4 13,1 3,4 7,3 4,6 7,3 100, ,3 5,2 2,1 9,1 29,7 12,9 3,4 7,7 4,7. % του συνόλου των εισαγωγών 100,0 1,9 3,3 10,4 11,6 7,4 4,4 2,0 8,6 30,0 11,6 3,6 8,7 5,1 6,6 Διαφορά εξαγωγών-εισαγωγών 16,6 5,4 3,5 61,3 46,7-34,3 15,1 9,0 64,2-159,6-112,0-24,8-25,8-13,4 44,4-29,7 4,9 1,8 56,5 45,9-39,3 16,6 10,5 49,9-169,7-118,6-23,1-38,9-12,7 44,8-4,2 1,6 0,3 13,7 12,5-9,8 4,5 3,8 15,0-41,9-27,6-5,9-10,5-4,0 10,6-7,2 1,3 0,8 15,8 12,5-10,3 4,6 2,8 13,7-41,9-28,6-6,0-12,0-3,3 8,7-12,0 1,1 0,7 14,3 12,3-12,6 3,9 2,7 11,3-46,9-31,7-5,8-10,7-3,2 15,1-6,3 0,8 0,0 12,7 8,5-6,6 3,7 1,3 9,9-39,0-30,8-5,3-5,7-2,2 10,4-9,3 0,5 0,6 10,8 4,8-4,8 3,2 1,1 6,5-33,1-26,8-4,4-0,4-2,2 3,7 2, ,6 3,1 2,0 9,0-22,3-23,2-3,2-0,4-2,0. -5,0 0,4 0,1 3,4 2,0-2,0 1,1 0,3 2,6-13,4-9,9-1,9-0,3-0,7 1,5-2,5 0,0 0,2 3,6 1,5-0,9 1,1 0,3 1,9-9,9-8,6-1,1-0,3-0,6 0,6-1,9 0,1 0,3 3,8 1,3-1,9 0,9 0,4 1,9-9,8-8,3-1,3 0,3-0,9 1,6 0,3 0,1 0,3 4,2 1,5-1,5 0,9 0,7 3,2-8,4-8,2-1,1-0,3-0,6 0,2 1,1 0,0 0,2 3,8 1,2-2,0 1,0 0,7 2,6-7,4-7,5-1,1 0,1-0,6 1,4 1, ,1 1,2 0,6 3,2-6,5-7,5-1,0-0,2-0,9. Πηγή: Eurostat. Σεπτέµβριος 2009 Σ 71

187 8 Σ Υ Ν Α Λ Λ Α Γ Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Ι Σ Ο Τ Ι Μ Ι Ε Σ 8. 1 Σ τ α θ µ ι σ µ έ ν ε ς σ υ ν α λ λ α γ µ α τ ι κ έ ς ι σ ο τ ι µ ί ε ς 1 ) (µέσοι όροι περιόδου, α τρ =100) 2006 γ τρ. δ τρ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ Ιαν. Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ Αύγ Αύγ. Ονοµαστική Πραγµατική (ΔΤΚ) ΣΣΙ-21 Πραγµατική (ΔΤΠ) Πραγµατική (αποπληθωριστής του ΑΕΠ) Πραγµατική (ΚΕα- ΜΠΜ) Πραγµατική (ΚΕα- ΜΠΣΟ) Ονοµαστική ,7 105,0 103,3 102,3 102,2 100,7 110,1 103,8 107,9 109,0 107,2 105,7 105,1 103,8 114,3 107,1 113,0 113,6 110,3 110,3 111,0 109,0 120,0 111,1 116,0 116,7 113,5 113,2 113,4 112,1 122,9 114,1 114,1 114,3 110,6 111,3 112,1 109,9 120,8 111,6 109,1 109,6 105,8 106,3 108,9 105,5 116,7 107,7 111,9 112,2 107,2 108,5 114,0 109,3 120,1 110,4 113,2 113,5 108, ,1 111,3 113,9 114,1 110, ,3 111,1 112,0 112,1 108, ,7 109,4 107,9 108,2 104, ,4 106,4 107,1 107,5 103, ,5 105,6 112,4 112,9 108, ,3 111,0 111,9 112,3 107, ,9 110,4 110,4 110,7 105, ,6 109,1 113,3 113,4 108, ,6 111,7 112,5 112,8 107, ,5 110,7 113,0 113,3 107, ,9 111,0 114,0 114,3 108, ,0 112,0 113,8 113,8 109, ,9 111,6 113,9 113,7 109, ,0 111,6 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου µηνός 0,1 0,0 0, ,1 0,0 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου έτους 0,0-0,3-0, ,4 0,4 ΣΣΙ-41 Πραγµατική (ΔΤΚ) 36 Σ τ α θ µ ι σ µ έ ν ε ς σ υ ν α λ λ α γ µ α τ ι κ έ ς ι σ ο τ ι µ ί ε ς (µηνιαίοι µέσοι όροι, α τρ. 1999=100) 37 ι µ ε ρ ε ί ς σ υ ν α λ λ α γ µ α τ ι κ έ ς ι σ ο τ ι µ ί ε ς (µηνιαίοι µέσοι όροι, α τρ. 1999=100) Πηγή:. 1) Περισσότερες λεπτοµέρειες και ορισµό των οµάδων των εµπορικών εταίρων βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σ 72 Σεπτέµβριος 2009

188 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Συναλλαγµατικές ισοτιµίες 8. 2 ι µ ε ρ ε ί ς ι σ ο τ ι µ ί ε ς τ ο υ ε υ ρ ώ (µέσοι όροι περιόδου, µονάδες εθνικού νοµίσµατος ανά ευρώ) 2006 δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ Αύγ Αύγ δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ Αύγ Αύγ δ τρ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ Αύγ Αύγ. Κορώνα Δανίας Κορώνα Σουηδίας Λίρα Αγγλίας Δολάριο ΗΠΑ Γιεν Ιαπωνίας Φράγκο Ελβετίας Γουόν Ν. Κορέας Δολάριο Χονγκ- Κονγκ Δολάριο Σιγκαπούρης Δολάριο Καναδά Κορώνα Νορβηγίας Δολάριο Αυστραλίας ,4591 9,2544 0, , ,02 1, ,58 9,7545 1,9941 1,4237 8,0472 1,6668 7,4506 9,2501 0, , ,25 1, ,99 10,6912 2,0636 1,4678 8,0165 1,6348 7,4560 9,6152 0, , ,45 1, ,09 11,4541 2,0762 1,5594 8,2237 1,7416 7, ,2335 0, , ,71 1, ,44 10,2191 1,9588 1,5916 8,9328 1,9606 7, ,9410 0, , ,04 1, ,59 10,1016 1,9709 1,6223 8,9472 1,9648 7, ,7806 0, , ,59 1, ,10 10,5657 2,0050 1,5883 8,8431 1,7917 7, ,9069 0, , ,30 1, ,90 9,9128 1,9411 1,5940 8,7838 1,9723 7, ,1767 0, , ,65 1, ,48 10,1138 1,9949 1,6470 8,8388 1,9594 7, ,8796 0, , ,25 1, ,14 10,2229 1,9823 1,6188 8,7867 1,8504 7, ,5820 0, , ,85 1, ,18 10,5807 1,9939 1,5712 8,7943 1,7831 7, ,8713 0, , ,39 1, ,80 10,8638 2,0357 1,5761 8,9388 1,7463 7, ,8262 0, , ,09 1, ,43 10,9182 2,0421 1,5824 8,9494 1,7504 7, ,2210 0, , ,31 1, ,99 11,0587 2,0577 1,5522 8,6602 1,7081 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου µηνός 0,0-5,6 0,2 1,3 1,7 0,2-0,5 1,3 0,8-1,9-3,2-2,4 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου έτους -0,2 8,8 8,8-4,7-17,3-6,0 12,9-5,4-2,1-1,5 8,6 0,7 Κορώνα Τσεχίας Κορώνα Εσθονίας Λατς Λεττονίας Λίτας Λιθουανίας Φιορίνι Ουγγαρίας Ζλότυ Πολωνίας Λεβ Βουλγαρίας Νέο λέι Ρουµανίας Κούνα Κροατίας Νέα λίρα Τουρκίας ,342 15,6466 0,6962 3, ,26 3,8959 1,9558 3,5258 7,3247 1, ,766 15,6466 0,7001 3, ,35 3,7837 1,9558 3,3353 7,3376 1, ,946 15,6466 0,7027 3, ,51 3,5121 1,9558 3,6826 7,2239 1, ,344 15,6466 0,7090 3, ,36 3,7658 1,9558 3,8165 7,1752 2, ,601 15,6466 0,7061 3, ,19 4,4988 1,9558 4,2682 7,4116 2, ,679 15,6466 0,7065 3, ,71 4,4523 1,9558 4,1963 7,3528 2, ,461 15,6466 0,7056 3, ,30 4,6467 1,9558 4,2864 7,4309 2, ,231 15,6466 0,7083 3, ,14 4,6210 1,9558 4,2828 7,4430 2, ,774 15,6466 0,7093 3, ,26 4,4326 1,9558 4,2041 7,4172 2, ,731 15,6466 0,7092 3, ,93 4,4103 1,9558 4,1700 7,3515 2, ,545 15,6466 0,7015 3, ,46 4,5084 1,9558 4,2131 7,2954 2, ,793 15,6466 0,7006 3, ,06 4,2965 1,9558 4,2184 7,3307 2, ,646 15,6466 0,7013 3, ,05 4,1311 1,9558 4,2183 7,3287 2,1236 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου µηνός -0,6 0,0 0,1 0,0-0,7-3,9 0,0 0,0 0,0-0,7 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου έτους 5,6 0,0-0,4 0,0 14,5 25,5 0,0 19,6 1,9 20,2 Ρεάλ Βραζιλίας 1) Γιουάν Κίνας Κορώνα Ισλανδίας 2) Ρουπία Ινδίας 3) Ρουπία Ινδονησίας Ρίνγκιτ Μαλαισίας Πέσο Μεξικού 1) Δολάριο Ν. Ζηλανδίας Πέσο Φιλιππίνων Ρούβλι Ρωσίας Ραντ Ν. Αφρικής Μπαχτ Ταϊλάνδης , , ,76 56, ,37 4, ,6936 1, ,379 34,1117 8, ,594 2, , ,63 56, ,33 4, ,9743 1, ,026 35,0183 9, ,214 2, , ,83 63, ,16 4, ,2911 2, ,172 36, , ,475 3,0102 9, ,87 64, ,21 4, ,1856 2, ,653 35, , ,904 3,0168 8, , ,96 4, ,7267 2, ,133 44, , ,038 2,8245 9, , ,53 4, ,1648 2, ,097 43, , ,294 2,9685 8, , ,33 4, ,6536 2, ,832 45, , ,156 3,0198 8, , ,84 4, ,1278 2, ,105 45, , ,667 2,9197 9, , ,65 4, ,7645 2, ,462 44, , ,741 2,8232 9, , ,45 4, ,9969 2, ,600 43, , ,241 2,7391 9, , ,40 4, ,6813 2, ,036 43, , ,844 2,7221 9, , ,51 4, ,8143 2, ,724 44, , 47,969 2,6314 9, , ,78 5, ,5571 2, ,803 45, , ,543 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου µηνός -3,3 1,3-1,1 0,2 0,4-1,4-3,5 1,6 1,8 1,3 1,2 µεταβολή (%) έναντι του προηγούµενου έτους 9,2-5,0-7,2 4,2 0,7 22,7 0,0 2,2 24,7-1,1-4,2 Πηγή:. 1) Για τα νοµίσµατα αυτά η υπολογίζει και δηµοσιεύει ισοτιµίες αναφοράς έναντι του ευρώ από 1ης Ιανουαρίου. Τα προηγούµενα στοιχεία είναι ενδεικτικά. 2) Η πιο πρόσφατη ισοτιµία για την κορώνα Ισλανδίας αναφέρεται στις 3 Δεκεµβρίου. 3) Για αυτό το νόµισµα, η υπολογίζει και δηµοσιεύει συναλλαγµατικές ισοτιµίες αναφοράς ως προς το ευρώ από την 1η Ιανουαρίου Τα προγενέστερα στοιχεία είναι ενδεικτικά. Σεπτέµβριος 2009 Σ 73

189 9 Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Ε Κ Τ Ο Σ Τ Η Σ Ζ Ω Ν Η Σ Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω 9. 1 Σ ε ά λ λ α κ ρ ά τ η - µ έ λ η τ η ς Ε Ε (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά) 1. Οικονοµικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις γ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ Φεβρ. Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. δ τρ. δ τρ. γ τρ. δ τρ. δ τρ Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Βουλγαρία Τσεχία Δανία Εσθονία Λεττονία Λιθουανία Ουγγαρία Πολωνία Ρουµανία Σουηδία Ηνωµένο Βασίλειο ΕνΔΤΚ 7,6 3,0 1,7 6,7 10,1 5,8 7,9 2,6 4,9 1,7 2,3 12,0 6,3 3,6 10,6 15,3 11,1 6,0 4,2 7,9 3,3 3,6 9,0 4,4 3,0 8,7 11,9 9,4 4,2 3,6 6,9 2,7 3,9 5,1 1,5 1,7 3,7 9,0 8,4 2,7 3,6 6,8 2,1 3,0 3,1 1,0 1,1 0,2 4,4 4,9 3,6 4,3 6,1 1,7 2,1 4,0 1,7 1,6 2,5 7,9 7,4 2,8 4,0 6,7 1,9 2,9 3,8 1,3 1,1 0,9 5,9 5,9 3,2 4,3 6,5 1,8 2,3 3,0 0,9 1,1 0,3 4,4 4,9 3,8 4,2 5,9 1,7 2,2 2,6 0,8 0,9-0,5 3,1 3,9 3,7 4,2 5,9 1,6 1,8 1,0-0,1 0,7-0,4 2,1 2,6 4,9 4,5 5,0 1,8 1,8 Έλλειµµα (-)/πλεόνασµα (+) της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό % του ΑΕΠ 3,0-2,6 5,2 2,9-0,5-0,4-9,2-3,9-2,2 2,5-2,7 0,1-0,6 4,5 2,7-0,4-1,0-4,9-1,9-2,5 3,8-2,7 1,5-1,5 3,6-3,0-4,0-3,2-3,4-3,9-5,4 2,5-5,5 Ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό % του ΑΕΠ 22,7 29,6 31,3 4,3 10,7 18,0 65,6 47,7 12,4 45,9 43,4 18,2 28,9 26,8 3,5 9,0 17,0 65,8 44,9 12,7 40,5 44,2 14,1 29,8 33,3 4,8 19,5 15,6 73,0 47,1 13,6 38,0 52,0 Αποδόσεις µακροπρόθεσµων οµολόγων του Δηµοσίου ως ποσοστά % ετησίως (µέσοι όροι περιόδου) 7,09 4,74 3,55-11,50 14,50 10,65 5,97 8,42 2,93 3,23 7,73 5,16 3,44-11,32 14,50 11,65 6,22 9,38 2,94 3,00 7,24 5,25 3,50-11,15 14,50 10,63 6,19 9,77 3,18 3,16 7,08 5,06 3,62-11,09 14,50 10,01 6,31 8,32 3,57 3,41 7,30 5,45 3,76-12,75 14,50 10,15 6,34 11,26 3,62 3,53 7,56 5,41 3,74-12,75 14,50 8,81 6,19 11,46 3,37 3,55 Επιτόκιο 3 µηνών ως ποσοστό % ετησίως, µέσοι όροι περιόδου 6,61 2,50 3,86 6,90 10,65 7,19-4,69 14,61 1,52 2,09 6,58 2,49 3,28 7,11 12,08 7,11-4,30 14,49 1,16 1,83 6,05 2,50 2,94 6,51 12,43 6,94 9,56 4,20 13,61 1,00 1,53 5,98 2,30 2,67 6,27 13,41 6,81 11,30 4,52 11,23 0,95 1,36 5,94 2,17 2,35 6,20 21,25 8,14-4,60 10,22 0,97 1,24 5,69 2,09 2,06 6,16 16,94 8,41 10,13 4,26 9,21 0,67 1,00 Πραγµατικό ΑΕΠ 6,2 6,1 1,6 6,3 10,0 8,9 1,2 6,8 6,2 2,6 2,6 6,0 3,0-1,2-3,6-4,6 3,0 0,6 4,9 7,1-0,2 0,7 3,5-0,1-3,7-9,7-10,8-1,3-2,2 2,6 2,9-5,1-1,8-3,5-3,4-4,3-15,1-18,6-11,6-5,6 1,7-6,2-6,3-4, ,2-20,4-7,4 1,4-8,7-6,3-5,5 Ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών και κεφαλαιακών µεταβιβάσεων ως ποσοστό % του ΑΕΠ -27,2-2,6 0,7-16,9-20,6-12,8-5,3-3,6-12,9 8,5-2,5-24,5-2,2 2,3-7,7-11,2-9,7-7,6-4,4-11,8 7,6-1,5-28,7-5,2 2,6-3,4-7,0-2,9-10,0-4,9-8,3 5,5-2,0-15,3 4,6 0,1 1,2 4,1 4,6 1,1 3,2-3,4 7,3-2, ,8. 2,6-5,0 3,5. Κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 14,2 2,9 4,2 19,7 27,3 10,3 5,2 2,6. 4,7 3,0 16,2 6,1 7,1 16,7 23,0 10,6. 6,5. 2,6 2,3 13,0 4,1 7,9 19,6 24,5 12,0-4,8-2,0 1,7 17,5 7,9 9,1 13,8 18,5 9,3-12,2-6,0 1,6 16,1 4,4 7,2 9,9 3,6 10,0-3,9-8,2 3,1 Ποσοστό ανεργίας βάσει τυποποιηµένου ορισµού ως ποσοστό % του εργατικού δυναµικού (ε.δ.) 6,9 5,3 3,8 4,6 6,0 4,3 7,4 9,6 6,4 6,1 5,3 5,6 4,4 3,4 5,6 7,5 5,9 7,8 7,2 5,8 6,2 5,6 5,2 4,5 3,9 7,7 10,3 8,1 8,1 6,9 5,9 6,8 6,3 6,0 5,5 4,8 11,0 13,3 11,1 9,3 7,7 6,2 7,5 7,1 6,7 6,1 5,9 13,3 16,3 14,3 10,2 8,2. 8,6. 6,4 5,8 5,2-14,2 12,1 9,7 8,0 6,2 7,9 7,3 6,5 6,0 5,7-15,4 13,0 10,0 8,2. 8,3 7,5 6,6 6,1 5,9-16,4 14,3 10,3 8,2. 8,6 7,7 6,8 6,3 6,1-17,1 15,6 10,3 8,2. 8,9. 7,0 6,4 5,9-17,4 16,7 10,3 8,2. 9,2. Πηγές: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΓΔ Οικονοµικών και Χρηµατοπιστωτικών Υποθέσεων και Eurostat), εθνικά στοιχεία, Reuters και υπολογισµοί της. Σ 74 Σεπτέµβριος 2009

190 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤOΙΧΕIΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤOΥ ΕΥΡΩ Εξελίξεις εκτός της ζώνης του ευρώ 9. 2 Σ τ ι ς Η Π Α κ α ι τ η ν Ι α π ω ν ί α (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά) 1. Οικονοµικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις γ τρ. δ τρ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ γ τρ. δ τρ Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Δείκτης τιµών καταναλωτή Κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 1) 2 Πραγµατικό ΑΕΠ Δείκτης βιο- µηχανικής παραγωγής (µεταποίηση) Ποσοστό ανεργίας ως ποσοστό % του εργατικού δυνα- µικού (ε.δ.) Ποσότητα χρήµατος µε ευρεία έννοια 2) Επιτόκια διατραπεζικών καταθέσεων 3 µηνών 3) Απόδοση 10ετών κρατικών οµολόγων άνευ τοκοµεριδίου 3) τέλους περιόδου Συναλλαγµατική ισοτιµία 4) : µονάδες εθνικού νοµίσµατος ανά ευρώ Δηµοσιονοµικό έλλειµµα(-)/ πλεόνασµα (+) ως ποσοστό % του ΑΕΠ Ακαθάριστο δηµόσιο χρέος 5) ως ποσοστό % του ΑΕΠ ΗΠΑ 3,4 2,3 3,1 4,2 5,1 4,2 3,57 4,84 1,2441-3,3 48,2 3,2 2,8 2,7 2,7 4,6 5,0 5,20 5,41 1,2556-2,2 47,7 2,9 2,3 2,1 1,6 4,6 5,8 5,30 5,35 1,3705-2,8 48,3 3,8 1,0 0,4-3,1 5,8 6,9 2,93 4,39 1,4708-6,5 56,0 4,4 0,1 1,6-0,9 5,4 6,5 2,75 4,66 1,5622-6,9 48,8 5,3 1,8 0,0-3,9 6,1 6,1 2,91 4,69 1,5050-6,4 52,0 1,6 1,7-1,9-8,7 6,9 8,3 2,77 3,71 1,3180-8,1 56,0 0,0 0,6-3,3-14,0 8,1 9,5 1,24 3,03 1,3029-9,8 59,7-1,2-0,6-3,9-15,0 9,3 8,7 0,84 3,63 1, , ,4 8,9 8,3 1,11 3,17 1, , ,2 9,4 8,8 0,82 3,54 1, , ,4 9,5 9,0 0,62 4,17 1, , ,3 9,4 8,1 0,52 3,92 1, ,42 4,00 1, Ιαπωνία -0,3-2,1 1,9 1,4 4,4 1,8 0,06 1,49 136,85-6,7 163,2 0,2-0,5 2,0 4,5 4,1 1,0 0,30 1,98 146,02-1,6 160,0 0,1-1,1 2,3 2,8 3,8 1,6 0,79 1,89 161,25-2,5 156,1 1,4 1,6-0,7-3,4 4,0 2,1 0,93 1,67 152,45.. 1,4 0,5 0,6 0,8 4,0 2,0 0,92 1,85 163,35.. 2,2 1,3-0,3-1,4 4,0 2,2 0,90 1,75 161,83.. 1,0 4,4-4,5-14,6 4,0 1,8 0,96 1,46 126, ,1 5,0-8,3-34,6 4,5 2,1 0,67 1,24 122, ,0. -6,5-27,9 5,2 2,6 0,53 1,41 132, , ,7 5,0 2,7 0,57 1,41 130, , ,6 5,2 2,7 0,53 1,38 131, , ,6 5,4 2,5 0,49 1,43 135, , ,9 5,7 2,7 0,43 1,39 133, ,40 1,49 135, Π ρ α γ µ α τ ι κ ό Α Ε Π (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, τριµηνιαία στοιχεία) 39 ε ί κ τ ε ς τ ι µ ώ ν κ α τ α ν α λ ω τ ή (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, µηνιαία στοιχεία) Πηγές: Εθνικά στοιχεία (στήλες 1, 2 (ΗΠΑ), 3, 4, 5 (ΗΠΑ), 6, 9 και 10), ΟΟΣΑ (στήλη 2 (Ιαπωνία)), Eurostat (στήλη 5 (Ιαπωνία)), στοιχεία διαγραµµάτων για τη ζώνη του ευρώ), Reuters (στήλες 7 και 8), υπολογισµοί της (στήλη 11). 1) Στοιχεία εποχικώς διορθωµένα. Τα στοιχεία για τις ΗΠΑ αφορούν τον ιδιωτικό τοµέα πλην της γεωργίας. 2) Μέσες τιµές περιόδου. Μ2 για τις ΗΠΑ, Μ2 συν πιστοποιητικά καταθέσεων για την Ιαπωνία. 3) Ποσοστά ετησίως. Περισσότερες πληροφορίες για το διατραπεζικό επιτόκιο καταθέσεων 3 µηνών βλ. στην Ενότητα ) Περισσότερες πληροφορίες βλ. στην Ενότητα ) Ακαθάριστο ενοποιηµένο χρέος γενικής κυβέρνησης (τέλος περιόδου). 6) Τα στοιχεία αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Περισσότερες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Παρατηρήσεις. Σεπτέµβριος 2009 Σ 75

191 Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ω Ν 1 Νοµισµατικά µεγέθη Σ12 2 Παράγοντες µεταβολής Σ12 3 Συνιστώσες των νοµισµατικών µεγεθών Σ13 4 Συνιστώσες των πιο µακροπρόθεσµων χρηµατοοικονοµικών υποχρεώσεων Σ13 5 άνεια προς λοιπά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις Σ14 6 άνεια προς νοικοκυριά Σ15 7 άνεια προς το ηµόσιο Σ16 8 άνεια προς µη κατοίκους της ζώνης του ευρώ Σ16 9 καταθέσεων κατά τοµέα (φορείς χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης) Σ17 10 καταθέσεων και καταθέσεις που περιλαµβάνονται στο Μ3 κατά τοµέα (φορείς χρηµατοπιστωτικής διαµεσολάβησης) Σ17 11 καταθέσεων κατά τοµέα (µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά) Σ18 12 καταθέσεων και καταθέσεις που περιλαµβάνονται στο Μ3 κατά τοµέα (µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά) Σ18 13 Καταθέσεις του ηµοσίου και µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ Σ19 14 Τοποθετήσεις των ΝΧΙ σε τίτλους Σ20 15 ενεργητικού των αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα Σ24 16 ανεξόφλητων υπολοίπων και ακαθάριστων εκδόσεων τίτλων πλην µετοχών που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Σ35 17 Καθαρές εκδόσεις τίτλων πλην µετοχών, µε και χωρίς εποχική διόρθωση Σ37 18 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των µακροπρόθεσµων χρεογράφων κατά τοµέα εκδότη σε όλα τα νοµίσµατα (σύνολο) Σ38 19 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των βραχυπρόθεσµων χρεογράφων κατά τοµέα εκδότη σε όλα τα νοµίσµατα (σύνολο) Σ39 20 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης των εισηγµένων µετοχών που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ Σ40 21 Ακαθάριστες εκδόσεις εισηγµένων µετοχών κατά τοµέα εκδότη Σ41 22 Νέες καταθέσεις µε συµφωνηµένη διάρκεια Σ43 23 Νέα δάνεια µε κυµαινόµενο επιτόκιο, καθώς και µε σταθερό επιτόκιο έως ένα έτος Σ43 24 Επιτόκια της αγοράς χρήµατος στη ζώνη του ευρώ Σ44 25 Τριµηνιαία επιτόκια αγοράς χρήµατος Σ44 26 Καµπύλες τρεχουσών αποδόσεων της ζώνης του ευρώ Σ45 27 Τρέχοντα επιτόκια και διαφορές στη ζώνη του ευρώ Σ45 28 Ευρύς δείκτης Dow Jones EURO STOXX, δείκτης Standard & Poor s 500 και δείκτης Nikkei 225 Σ46 29 Έλλειµµα, δανειακές ανάγκες και µεταβολή χρέους Σ59 30 Χρέος σύµφωνα µε τον ορισµό της Συνθήκης του Μάαστριχτ Σ59 31 Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Σ60 32 Ισοζύγιο αγαθών Σ60 33 Ισοζύγιο υπηρεσιών Σ61 34 Άµεσες επενδύσεις και επενδύσεις χαρτοφυλακίου (καθαρές) Σ61 35 Κύριες συναλλαγές του ισοζυγίου πληρωµών που προκαλούν µεταβολές των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού Σ65 36 Σταθµισµένες συναλλαγµατικές ισοτιµίες Σ72 37 ιµερείς συναλλαγµατικές ισοτιµίες Σ72 38 Πραγµατικό ΑΕΠ Σ75 39 είκτες τιµών καταναλωτή Σ75 Σ 76 Σεπτέµβριος 2009

192 T Ε Χ Ν Ι Κ Ε Σ Σ Η Μ Ε Ι Ω Σ Ε Ι Σ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ Ο µέσος ρυθµός αύξησης για το τρίµηνο που λήγει το µήνα t υπολογίζεται ως: α) όπου L t-3 είναι το υφιστάµενο υπόλοιπο στο τέλος του µηνός t-3 (το τέλος του προηγούµενου τριµήνου) και π.χ. C Q t είναι η διόρθωση λόγω σφαλµάτων ταξινόµησης το τρίµηνο που λήγει στο µήνα t. Όσον αφορά τις τριµηνιαίες σειρές για τις οποίες υπάρχουν πλέον διαθέσιµες µηνιαίες παρατηρήσεις (βλ. παρακάτω), οι τριµηνιαίες συναλλαγές µπορούν να υπολογιστούν ως το άθροισµα των µηνιαίων συναλλαγών κατά το εξεταζόµενο τρίµηνο. όπου I t είναι ο δείκτης των διορθωµένων υπολοίπων το µήνα t (βλ. και παρακάτω). Οµοίως, για το έτος που λήγει το µήνα t, ο µέσος ρυθµός αύξησης υπολογίζεται ως: β) ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΥΞΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΣΕΙΡΕΣ Οι ρυθµοί αύξησης µπορούν να υπολογιστούν µε βάση είτε τις συναλλαγές είτε το δείκτη των διορθωµένων υπολοίπων. Αν τα F Μ t και L t οριστούν όπως παραπάνω, ο δείκτης Ι t των διορθωµένων υπολοίπων για το µήνα t ορίζεται ως: ε) ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 2.1 ΕΩΣ 2.6 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Οι µηνιαίες συναλλαγές υπολογίζονται µε βάση τις µηνιαίες διαφορές των επιπέδων, διορθω- µένες για σφάλµατα ταξινόµησης, λοιπές αναπροσαρµογές αξίας, διακυµάνσεις συναλλαγ- µατικών ισοτιµιών και άλλες µεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές. Αν L t είναι το υφιστάµενο υπόλοιπο στο τέλος του µηνός t, C Μ t η διόρθωση λόγω σφαλµάτων ταξινόµησης το µήνα t, E Μ t η διόρθωση λόγω µεταβολής συναλλαγµατικών ισοτιµιών και V Μ t οι λοιπές αναπροσαρµογές αξίας, οι συναλλαγές F Μ t το µήνα t ορίζονται ως: γ) Οµοίως, οι τριµηνιαίες συναλλαγές F Q t για το τρίµηνο που λήγει το µήνα t ορίζονται ως εξής: δ) Ως βάση του δείκτη (της µη εποχικά διορθωµένης σειράς) λαµβάνεται: εκέµβριος 2006=100. Οι χρονοσειρές του δείκτη των διορθωµένων υπολοίπων δηµοσιεύονται στην ενότητα Statistics (τµήµα Money, banking and financial markets ) του δικτυακού τόπου της ( Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης a t για το µήνα t, δηλ. η µεταβολή κατά το δωδεκάµηνο που λήγει το µήνα t, µπορεί να υπολογιστεί µε έναν από τους εξής δύο τύπους: στ) ζ) Εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά, οι ετήσιοι ρυθµοί αύξησης αφορούν το τέλος της αναφερόµενης περιόδου. Π.χ. η ετήσια εκατοστιαία µεταβολή για το έτος 2002 υπολογίζεται βάσει του τύπου ζ) διαιρώντας το δείκτη του εκεµβρίου του 2002 µε το δείκτη του εκεµβρίου του Σεπτέµβριος 2009 Σ 77

193 Οι ρυθµοί αύξησης που αφορούν περιόδους µικρότερες του έτους µπορούν να υπολογιστούν προσαρµόζοντας σχετικά τον τύπο ζ). Για παράδειγµα, ο µηνιαίος ρυθµός αύξησης a Μ t µπορεί να υπολογιστεί ως: η) Τέλος, ο κινητός (κεντρικός) µέσος όρος τριών µηνών για τον ετήσιο ρυθµό αύξησης του Μ3 υπολογίζεται ως (a t+1 + a t + a t-1 )/3, όπου το a t ορίζεται όπως στους τύπους στ) ή ζ) παραπάνω. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΥΞΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΕΣ ΣΕΙΡΕΣ Αν τα F Q t και L t-3 ορίζονται όπως παραπάνω, ο δείκτης I t των διορθωµένων υπολοίπων για το τρίµηνο που λήγει το µήνα t ορίζεται ως: θ) Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης τα τέσσερα τρίµηνα που λήγουν το µήνα t, δηλ. το a t, µπορεί να υπολογιστεί βάσει του τύπου ζ). ΕΠΟΧΙΚΗ ΙΟΡΘΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ 1 Η προσέγγιση που χρησιµοποιείται βασίζεται σε πολλαπλασιαστική διάσπαση µέσω του προγράµ- µατος Χ-12-ARIMA. 2 Η εποχική διόρθωση µπορεί να περιλαµβάνει διόρθωση ως προς τον αριθµό των εργάσιµων ηµερών και για ορισµένες σειρές µπορεί να γίνεται έµµεσα, δηλ. µέσω γραµµικού συνδυασµού των συνιστωσών τους. Αυτό συµβαίνει ειδικότερα µε το Μ3, για τον υπολογισµό του οποίου αθροίζονται οι εποχικώς διορθωµένες στατιστικές σειρές του Μ1, του Μ2 µείον το Μ1, και του Μ3 µείον το Μ2. Εποχική διόρθωση γίνεται αρχικά στο δείκτη των διορθωµένων υπολοίπων. 3 Οι εκτιµήσεις που προκύπτουν για τους εποχικούς παράγοντες εφαρ- µόζονται κατόπιν στα υπόλοιπα και στις προσαρµογές που οφείλονται σε σφάλµατα ταξινό- µησης και αναπροσαρµογές αξίας και έτσι προκύπτουν οι εποχικά διορθωµένες ροές. Οι εποχικοί παράγοντες (και οι παράγοντες που σχετίζονται µε την ηµέρα συναλλαγής) αναθεωρούνται σε ετήσια βάση ή όποτε απαιτείται. ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 3.1 ΕΩΣ 3.5 ΙΣΟΤΗΤΑ ΧΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΡΩΝ Στον Πίνακα 3.1 τα στοιχεία ακολουθούν µια βασική λογιστική ταυτότητα. Όσον αφορά τις µη χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές, το σύνολο των χρήσεων ισούται µε το σύνολο των πόρων για κάθε κατηγορία συναλλαγών. Αυτή η λογιστική ταυτότητα αντανακλάται και στο λογαριασµό χρη- µατοοικονοµικών συναλλαγών, δηλ. για κάθε κατηγορία χρηµατοδοτικών µέσων, το σύνολο των συναλλαγών επί χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού ισούται µε το σύνολο των συναλλαγών παθητικού. Στις κατηγορίες άλλες µεταβολές ενεργητικού και χρηµατοοικονοµικός ισολογισµός, το σύνολο των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού ισούται µε το σύνολο του παθητικού για κάθε κατηγορία χρηµατοδοτικών µέσων, µε εξαίρεση το νοµισµατικό χρυσό και τα ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα, τα οποία εξ ορισµού δεν αποτελούν υποχρέωση κανενός τοµέα. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΞΙΣΩΤΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ Τα εξισωτικά µεγέθη στο τέλος κάθε λογαριασµού στους Πίνακες 3.1 και 3.2 υπολογίζονται ως εξής: 1 Λεπτοµέρειες βλ. στην έκδοση της "Seasonal adjustment of monetary aggregates and HICP for the euro area" (Αύγουστος 2000), καθώς και στην ενότητα Statistics (τµήµα Μοney, banking and financial markets ) του δικτυακού τόπου της ( 2 Λεπτοµέρειες βλ. στη µελέτη των Findley, D., Monsell, B., Bell, W., Otto, Μ. and Chen, B.C. (1998), "New Capabilities and Methods of the X-12-Arima Seasonal Adjustment Program", Journal of Business and Economic Statistics, 16, 2, σελ , ή στο "X-12-Arima Reference Manual", Times Series Staff, Bureau of the Census, Washington, D.C. Για εσωτερικoύς σκοπούς χρησιµοποιούνται επίσης πολλαπλασιαστικά υποδείγµατα TRAMO-SEATS. Λεπτοµέρειες για τα υποδείγµατα αυτά βλ. στη µελέτη των Gomez, V. and Maravall, A. (1996), "Programs TRAMO and SEATS: Instructions for the User", Bank of Spain, Working Paper No. 9628, Μαδρίτη. 3 Αυτό συνεπάγεται ότι, για τις εποχικά διορθωµένες στατιστικές σειρές, το επίπεδο του δείκτη για την περίοδο βάσης, δηλ. το εκέµβριο του 2001, διαφέρει γενικά από το 100, αντανακλώντας την εποχικότητα του µηνός αυτού. Σ 78 Σεπτέµβριος 2009

194 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Τεχνικές σηµειώσεις Το εµπορικό ισοζύγιο ισούται µε τις εισαγωγές µείον τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών έναντι του υπόλοιπου κόσµου (πλην της ζώνης του ευρώ). Το καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα ορίζεται µόνο για τους τοµείς-κατοίκους και υπολογίζεται ως η ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιµές αγοράς για τη ζώνη του ευρώ) µείον µισθολογική δαπάνη (χρήσεις) µείον λοιποί φόροι µείον επιδοτήσεις παραγωγής (χρήσεις) µείον ανάλωση πάγιου κεφαλαίου (χρήσεις). Το καθαρό εθνικό εισόδηµα ορίζεται µόνο για τους τοµείς-κατοίκους και υπολογίζεται ως το καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα και µικτό εισόδηµα συν µισθολογική δαπάνη (πόροι) συν τους φόρους µείον επιδοτήσεις παραγωγής (πόροι) συν καθαρό εισόδηµα από περιουσία (πόροι µείον χρήσεις). Το καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα ορίζεται επίσης µόνο για τους τοµείς-κατοίκους και ισούται µε το καθαρό εθνικό εισόδηµα συν καθαρούς τρέχοντες φόρους εισοδήµατος και περιουσίας (πόροι µείον χρήσεις) συν καθαρές κοινωνικές εισφορές (πόροι µείον χρήσεις) συν καθαρές κοινωνικές παροχές εξαιρουµένων των κοινωνικών µεταβιβάσεων σε είδος (πόροι µείον χρήσεις) συν καθαρές λοιπές τρέχουσες µεταβιβάσεις (πόροι µείον χρήσεις). Η καθαρή αποταµίευση ορίζεται για τους τοµείςκατοίκους και υπολογίζεται ως το καθαρό διαθέσιµο εισόδηµα συν καθαρή αναπροσαρµογή λόγω µεταβολής της καθαρής συµµετοχής των νοικοκυριών στα αποθεµατικά ταµείων συντάξεων (πόροι µείον χρήσεις) µείον τελική καταναλωτική δαπάνη (χρήσεις). Για τον υπόλοιπο κόσµο, ο λογαριασµός τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών υπολογίζεται ως το άθροισµα του εµπορικού ισοζυγίου και του συνόλου των λοιπών εισοδηµάτων (πόροι µείον χρήσεις). Η καθαρή παροχή/λήψη δανείων υπολογίζεται από το λογαριασµό κεφαλαίου ως καθαρή αποταµίευση συν καθαρές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις (πόροι µείον χρήσεις) µείον ακαθάριστες επενδύσεις κεφαλαίου (χρήσεις) µείον καθαρή κτήση (αφού αφαιρεθεί η διάθεση) µη παραγό- µενων µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού (χρήσεις) συν ανάλωση πάγιου κεφαλαίου (πόροι). Μπορεί να υπολογιστεί και στο λογαριασµό χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών ως το σύνολο των συναλλαγών επί χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού µείον συναλλαγές επί χηµατοοικονοµικών στοιχείων παθητικού (άλλως µεταβολές της καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας (πλούτου) λόγω συναλλαγών). Για τους τοµείς των νοικοκυριών και των µη χρη- µατοπιστωτικών επιχειρήσεων, υπάρχει στατιστική διαφορά µεταξύ αυτών των εξισωτικών µεγεθών όταν υπολογίζονται αφενός από το λογαριασµό κεφαλαίου και αφετέρου από το λογαριασµό χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών. Οι µεταβολές της καθαρής αξίας (πλούτου) υπολογίζονται ως µεταβολές της καθαρής αξίας (πλούτου) που οφείλονται σε αποταµίευση και κεφαλαιακές µεταβιβάσεις συν άλλες µεταβολές της καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας (πλούτου). Προς το παρόν δεν περιλαµβάνουν τις άλλες µεταβολές µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού, λόγω µη διαθεσιµότητας στοιχείων. Η καθαρή χρηµατοοικονοµική αξία (πλούτος) υπολογίζεται ως το σύνολο των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού µείον τα αντίστοιχα στοιχεία παθητικού, ενώ οι µεταβολές της καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας (πλούτου) ισούνται µε το άθροισµα των µεταβολών της καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας (πλούτου) λόγω συναλλαγών (παροχή/καθαρή λήψη δανείων από το λογαριασµό χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών) και άλλων µεταβολών της καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας (πλούτου). Τέλος, οι µεταβολές της καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας (πλούτου) που οφείλονται σε συναλλαγές υπολογίζονται ως το σύνολο των συναλλαγών επί χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού µείον το αντίστοιχο σύνολο επί στοιχείων του παθητικού και οι λοιπές µεταβολές της καθαρής χρηµατοοικονοµικής αξίας (πλούτου) υπολογίζονται ως το σύνολο των άλλων µεταβολών των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού µείον τις µεταβολές των αντίστοιχων στοιχείων παθητικού. Σεπτέµβριος 2009 Σ 79

195 ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 4.3 ΕΩΣ 4.4 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚ Ο- ΣΕΩΝ ΧΡΕΟΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ Οι ρυθµοί αύξησης υπολογίζονται µε βάση τις χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές και γι αυτό δεν περιλαµβάνουν σφάλµατα ταξινόµησης, αναπροσαρµογές αξίας, διακυµάνσεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών και άλλες µεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές. Μπορούν να υπολογιστούν µε βάση είτε τις συναλλαγές είτε τα τε- µαρκτά αποθέµατα. Αν N Μ t είναι οι συναλλαγές (καθαρές εκδόσεις) κατά το µήνα t και L t το υφιστάµενο υπόλοιπο στο τέλος του µηνός t, ο δείκτης I t των τεκµαρτών αποθεµάτων κατά το µήνα t ορίζεται ως: ι) Ως βάση του δείκτη λαµβάνεται: εκέµβριος 2001=100. Ο ρυθµός αύξησης a t για το µήνα t, δηλ. η µεταβολή κατά το δωδεκάµηνο που λήγει το µήνα t, µπορεί να υπολογιστεί µε έναν από τους εξής δύο τύπους: ια) ιβ) Η µέθοδος υπολογισµού των ρυθµών αύξησης των εκδόσεων χρεογράφων πλην µετοχών είναι ίδια µε εκείνη που χρησιµοποιείται για τα νοµισµατικά µεγέθη, µε µόνη διαφορά ότι εδώ χρησιµοποιείται το σύµβολο N, αντί του F, προκειµένου να διαχωρίζονται οι διαφορετικοί τρόποι υπολογισµού των καθαρών εκδόσεων για τα στατιστικά στοιχεία των εκδόσεων χρεογράφων και των αντίστοιχων συναλλαγών που χρησιµοποιούνται για τα νοµισµατικά µεγέθη. Ο µέσος ρυθµός αύξησης για το τρίµηνο που λήγει το µήνα t υπολογίζεται ως εξής: ιγ) Σ 80 Σεπτέµβριος 2009 όπου I t είναι ο δείκτης των τεµαρκτών αποθεµάτων κατά το µήνα t. Οµοίως, για το έτος που λήγει το µήνα t, ο µέσος ρυθµός αύξησης υπολογίζεται ως εξής: ιδ) Στην Ενότητα 4.4 χρησιµοποιείται ο τύπος βάσει του οποίου πραγµατοποιούνται οι υπολογισµοί στην Ενότητα 4.3, ο οποίος στηρίζεται στον τύπο υπολογισµού των νοµισµατικών µεγεθών. Στην Ενότητα 4.4 χρησιµοποιούνται τιµές της αγοράς και οι υπολογισµοί πραγµατοποιούνται βάσει των χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών, άρα δεν περιλαµβάνονται σφάλµατα ταξινόµησης, αναπροσαρµογές αξίας και άλλες µεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές. Επίσης δεν περιλαµβάνονται οι διακυµάνσεις των συναλλαγµατικών ισοτιµιών, καθώς η κάλυψη αφορά αποκλειστικά εισηγµένες µετοχές που εκφράζονται σε ευρώ. ΕΠΟΧΙΚΗ ΙΟΡΘΩΣΗ ΤΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΤΙΤΛΩΝ 4 Η προσέγγιση που χρησιµοποιείται βασίζεται σε πολλαπλασιαστική διάσπαση µέσω του προγράµµατος X-12-ARIMA. Η εποχική διόρθωση του συνόλου των εκδόσεων τίτλων γίνεται έµµεσα µε γραµµικό συνδυασµό των αναλυτικών στοιχείων για τους τοµείς και τις διάρκειες. Η εποχική διόρθωση εφαρµόζεται στο δείκτη τε- µαρκτών αποθεµάτων. Οι εποχικοί παράγοντες που υπολογίζονται κατ αυτό τον τρόπο εφαρµόζονται κατόπιν στα υπόλοιπα, από τα οποία εξάγονται οι εποχικά διορθωµένες καθαρές εκδόσεις. Οι εν λόγω εποχικοί παράγοντες αναθεωρούνται ετησίως ή όποτε κρίνεται σκόπιµο. Όπως και µε τους µαθηµατικούς τύπους ια) και ιβ), ο ρυθµός αύξησης a t για το µήνα t, δηλ. η µε- 4 Λεπτοµέρειες βλ. στην έκδοση της "Seasonal adjustment of monetary aggregates and HICP for the euro area" (Αύγουστος 2000), καθώς και στην ενότητα Statistics (τµήµα Μοney, banking and financial markets ) του δικτυακού τόπου της (

196 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Τεχνικές σηµειώσεις ταβολή κατά το εξάµηνο που λήγει το µήνα t, µπορεί να υπολογιστεί µε έναν από τους εξής δύο τύπους: ιε) ιστ) στατιστικών σειρών. Η εποχική διόρθωση για το συνολικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών γίνεται µε άθροιση των εποχικά διορθωµένων στατιστικών σειρών για τη ζώνη του ευρώ που καλύπτουν τα αγαθά, τις υπηρεσίες, τα εισοδήµατα και τις τρέχουσες µεταβιβάσεις. Οι εποχικοί παράγοντες, καθώς και ο παράγοντας του αριθµού των εργάσιµων ηµερών αναθεωρούνται ανά εξάµηνο ή όποτε απαιτείται. ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ 1 ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 5.1 ΕΠΟΧΙΚΗ ΙΟΡΘΩΣΗ ΤΟΥ Εν ΤΚ 4 Η προσέγγιση που χρησιµοποιείται βασίζεται σε πολλαπλασιαστική διάσπαση µέσω του προγράµµατος X-12-ARIMA (βλ. υποσηµείωση 2 στη σελίδα Σ78). Η εποχική διόρθωση του γενικού Εν ΤΚ της ζώνης του ευρώ γίνεται έµ- µεσα µε άθροιση των εποχικά διορθωµένων στατιστικών σειρών για τη ζώνη του ευρώ που καλύπτουν τα επεξεργασµένα είδη διατροφής, τα µη επεξεργασµένα είδη διατροφής, τα βιο- µηχανικά αγαθά εκτός ενέργειας και τις υπηρεσίες. Οι τιµές της ενέργειας προστίθενται χωρίς προσαρµογές, καθώς δεν υπάρχουν στατιστικές ενδείξεις εποχικότητας. Οι εποχικοί παράγοντες αναθεωρούνται σε ετήσια βάση ή όποτε απαιτείται. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 7.3 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΩΝ ΑΥΞΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΕΣ ΚΑΙ ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΕΙΡΕΣ Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης για το τρίµηνο t υπολογίζεται µε βάση τις τριµηνιαίες συναλλαγές (F t ) και θέσεις (L t ) ως εξής: ιζ) Ο ρυθµός αύξησης για την ετήσια σειρά ισούται µε το ρυθµό αύξησης του τελευταίου τριµήνου του έτους. 4 Λεπτοµέρειες βλ. στην έκδοση της "Seasonal adjustment of monetary aggregates and HICP for the euro area" (Αύγουστος 2000), καθώς και στην ενότητα Statistics (τµήµα Μοney, banking and financial markets ) του δικτυακού τόπου της ( ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ 2 ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 7.1 ΕΠΟΧΙΚΗ ΙΟΡΘΩΣΗ ΤΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Η προσέγγιση βασίζεται σε πολλαπλασιαστική διάσπαση µέσω του προγράµµατος Χ-12-ARIMA (βλ. υποσηµείωση 2 στη σελίδα Σ78). Προηγείται προδιόρθωση των µη επεξεργασµένων στοιχείων για τα αγαθά, τις υπηρεσίες και τις εισπράξεις από εισοδήµατα ως προς τον αριθµό των εργάσι- µων ηµερών. Συγκεκριµένα για τις κατηγορίες των αγαθών, των υπηρεσιών και των εισοδηµάτων, στον αριθµό των εργάσιµων ηµερών λαµβάνονται υπόψη οι εθνικές εορτές και αργίες. Η εποχική διόρθωση για όλες τις παραπάνω κατηγορίες γίνεται µε τη χρήση αυτών των προδιορθωµένων Σεπτέµβριος 2009 Σ 81

197

198 Γ Ε Ν Ι Κ Ε Σ Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ Το τµήµα Στατιστικά στοιχεία για τη ζώνη του ευρώ του Μηνιαίου ελτίου της επικεντρώνεται σε στατιστικά στοιχεία για ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Λεπτοµερέστερες και πιο µακροχρόνιες σειρές στοιχείων, µε περισσότερες επεξηγήσεις, διατίθενται στην ενότητα Statistics του δικτυακού τόπου της ( Αυτό επιτρέπει φιλική για το χρήστη πρόσβαση σε στοιχεία µέσου του Statistical Data Warehouse της ( το οποίο παρέχει διευκολύνσεις αναζήτησης και download. Το τµήµα Data services της ενότητας διαθέτει και περαιτέρω υπηρεσίες, όπως τη συνδροµητική εγγραφή σε διάφορες οµάδες δεδοµένων, καθώς και αποθήκευση δεδοµένων σε συµπυκνωµένα αρχεία τύπου CSV (Comma Separated Value). Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούµε να επικοινωνήσετε µαζί µας στο: Κατά γενικό κανόνα, η τελευταία ηµεροµηνία που καλύπτουν τα στατιστικά στοιχεία του Μηνιαίου ελτίου της είναι η παραµονή της πρώτης συνεδρίασης του ιοικητικού Συµβουλίου της κατά τον αντίστοιχο µήνα. Για το παρόν τεύχος, η εν λόγω ηµεροµηνία ήταν η 2η Σεπτεµβρίου Εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά, όλες οι σειρές των στοιχείων που καλύπτουν παρατηρήσεις για το 2009 αφορούν τη ζώνη του ευρώ 16 (τη ζώνη του ευρώ συµπεριλαµβανοµένης της Σλοβακίας) για το σύνολο της χρονολογικής σειράς. Για τα επιτόκια, τα νοµισµατικά στατιστικά στοιχεία και τον Εν ΤΚ (και, για λόγους συνέπειας, τις συνιστώσες και τους παράγοντες µεταβολής του Μ3 και τις συνιστώσες του Εν ΤΚ), οι στατιστικές σειρές αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ. Αυτό υποδηλώνεται στους πίνακες µε υποσηµείωση. Στις περιπτώσεις αυτές και όπου υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία, για τον υπολογισµό των απόλυτων και των εκατοστιαίων µεταβολών το 2001, το, το και το 2009 σε σχέση µε το 2000, το 2006, το και το, αντίστοιχα, χρησιµοποιούνται στατιστικές σειρές που λαµβάνουν υπόψη την επίδραση της ένταξης της Ελλάδας, της Σλοβενίας, της Κύπρου και της Μάλτας, καθώς και της Σλοβακίας, αντίστοιχα, στη ζώνη του ευρώ. Ιστορικά στοιχεία σχετικά µε τη ζώνη του ευρώ πριν από την ένταξη της Σλοβακίας διατίθενται στο δικτυακό τόπο της ( /html/index.en.html). Οι στατιστικές σειρές που αναφέρονται στην εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ βασίζονται στη σύνθεση της ζώνης κατά τη χρονική περίοδο την οποία αφορούν τα στοιχεία. Έτσι, τα στοιχεία προ του 2001 αναφέρονται στη ζώνη ευρώ των 11, δηλ. στα ακόλουθα κράτη-µέλη: Βέλγιο, Γερµανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία, Αυστρία, Πορτογαλία, και Φινλανδία. Τα στοιχεία από το 2001 έως το 2006 ανφέρονται στη ζώνη ευρώ των 12, δηλ. τους 11 µαζί µε την Ελλάδα. Τα στοιχεία για το αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 13, δηλ. τους 12 µαζί µε τη Σλοβενία. Τα στοιχεία για το αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 15, δηλ. τους 13 µαζί µε την Κύπρο και τη Μάλτα. Τα στοιχεία από το 2009 και µετά αναφέρονται στη ζώνη του ευρώ των 16, δηλ. τους 15 µαζί µε τη Σλοβακία. Επειδή τα νοµίσµατα που συνθέτουν το ECU δεν συµπίπτουν µε τα νοµίσµατα των κρατών-µελών που έχουν υιοθετήσει το ενιαίο νόµισµα, τα προ του 1999 ποσά που µετατράπηκαν από τα νοµίσµατα των συµµετεχουσών χωρών σε ECU µε τις τρέχουσες συναλλαγµατικές ισοτιµίες έναντι του ECU επηρεάζονται από τις µεταβολές των συναλλαγµατικών ισοτιµιών των νοµισµάτων των κρατών-µελών που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Προκειµένου να αποφευχθεί η επίδραση αυτή στα νοµισµατικά στατιστικά στοιχεία, για τα προ του 1999 δεδοµένα στις Ενότητες 2.1 έως και 2.8 έχει γίνει µετατροπή από τα εθνικά νο- µίσµατα µε βάση τις αµετάκλητες ισοτιµίες του ευρώ που ορίστηκαν στις 31 εκεµβρίου Εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά, τα στατιστικά στοιχεία για τις τιµές και το κόστος πριν από το 1999 βασίζονται σε δεδοµένα που εκφράζονται στο αντίστοιχο εθνικό νόµισµα. Ανάλογα µε την περίπτωση, χρησιµοποιήθηκαν µέθοδοι συγκέντρωσης ή/και ενοποίησης (συµπεριλαµβανοµένης και της ενοποίησης µεταξύ χωρών). Σε πολλές περιπτώσεις, τα πρόσφατα στοιχεία είναι προσωρινά και ενδέχεται να αναθεωρηθούν. Τυχόν διαφορές µεταξύ των συνολικών και Σεπτέµβριος 2009 Σ 83

199 των επιµέρους ποσών οφείλονται σε στρογγυλοποιήσεις. Η οµάδα Λοιπά κράτη-µέλη της ΕΕ περιλαµβάνει τη Βουλγαρία, την Τσεχία, τη ανία, την Εσθονία, τη Λεττονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουµανία, τη Σουηδία και το Ηνωµένο Βασίλειο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ορολογία που χρησιµοποιείται στους πίνακες ακολουθεί διεθνή πρότυπα, όπως αυτά του Ευρωπαϊκού Συστήµατος Λογαριασµών 1995 (ΕΣΛ 95) και του Εγχειριδίου του ΝΤ για το Ισοζύγιο Πληρωµών. Οι συναλλαγές αφορούν εκούσιες αγοραπωλησίες (οι οποίες µετρούνται άµεσα ή έµµεσα), ενώ στις ροές περιλαµβάνονται επίσης αλλαγές στα υφιστάµενα υπόλοιπα οι οποίες οφείλονται σε µεταβολές των τιµών και των συναλλαγµατικών ισοτιµιών, διαγραφές δανείων και άλλες αλλαγές. Στους πίνακες η φράση έως (x) έτη σηµαίνει έως και (x) έτη. ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ Οι εξελίξεις στους κυριότερους δείκτες για τη ζώνη του ευρώ συνοψίζονται σε ένα γενικό πίνακα. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙ- ΤΙΚΗ Στην Ενότητα 1.4 παρουσιάζονται στατιστικά στοιχεία για τα ελάχιστα αποθεµατικά και τους παράγοντες ρευστότητας. Οι περίοδοι τήρησης ελάχιστων αποθεµατικών αρχίζουν κάθε µήνα από την ηµεροµηνία διακανονισµού της πράξης κύριας αναχρηµατοδότησης (ΠΚΑ) µετά τη συνεδρίαση του ιοικητικού Συµβουλίου κατά την οποία έχει προγραµµατιστεί η µηνιαία αξιολόγηση της κατεύθυνσης της νοµισµατικής πολιτικής, και λήγουν την προηγουµένη της αντίστοιχης ηµεροµηνίας διακανονισµού του επόµενου µήνα. Οι ετήσιες και οι τριµηνιαίες παρατηρήσεις αφορούν µέσους όρους της τελευταίας περιόδου τήρησης ελάχιστων αποθεµατικών του έτους ή του τριµήνου αντίστοιχα. Στον Πίνακα 1 της Ενότητας 1.4 παρουσιάζονται τα στοιχεία της βάσης υπολογισµού των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεµατικών των πιστωτικών ιδρυµάτων που υπόκεινται σ αυτή την υποχρέωση. Οι υποχρεώσεις έναντι άλλων πιστωτικών ιδρυµάτων που υπάγονται στο σύστηµα τήρησης ελάχιστων αποθεµατικών του ΕΣΚΤ, καθώς και έναντι της και των συµ- µετεχουσών εθνικών κεντρικών τραπεζών, δεν περιλαµβάνονται στη βάση υπολογισµού των ελάχιστων αποθεµατικών. Σε περίπτωση που ένα πιστωτικό ίδρυµα δεν µπορεί να αποδείξει την ποσότητα των εκδιδόµενων από αυτό χρεογράφων διάρκειας έως και δύο ετών τα οποία διακρατούνται από τα προαναφερθέντα ιδρύ- µατα, επιτρέπεται να αφαιρέσει ένα ορισµένο ποσοστό αυτών των υποχρεώσεων από τη βάση υπολογισµού των ελάχιστων αποθεµατικών του. Το ποσοστό αυτό ήταν 10% για τον υπολογισµό των ελάχιστων αποθεµατικών έως και το Νοέµβριο του 1999 και έγινε 30% από το εκέµβριο του Στον Πίνακα 2 της Ενότητας 1.4 εµφανίζονται µέσοι όροι στοιχείων για τις περιόδους τήρησης που έληξαν. Για τον υπολογισµό των απαιτού- µενων αποθεµατικών κάθε πιστωτικού ιδρύµατος, κατ' αρχάς πολλαπλασιάζονται τα υποκεί- µενα στην υποχρέωση στοιχεία του παθητικού επί τον αντίστοιχο για κάθε κατηγορία συντελεστή, µε βάση τα στοιχεία της λογιστικής κατάστασης όπως έχουν στο τέλος κάθε ηµερολογιακού µηνός. Στη συνέχεια, κάθε πιστωτικό ίδρυµα αφαιρεί από το γινόµενο αυτό ένα εφάπαξ ποσό ίσο µε ευρώ. Το εξαγόµενο είναι τα απαιτούµενα αποθεµατικά, τα οποία αθροίζονται σε επίπεδο ζώνης ευρώ (στήλη 1). Τα υπόλοιπα τρεχούµενων λογαριασµών (στήλη 2) είναι τα συνολικά µέσα ηµερήσια υπόλοιπα στους τρεχού- µενους λογαριασµούς των πιστωτικών ιδρυµάτων, συµπεριλαµβανοµένων αυτών που χρησι- µοποιούνται για την εκπλήρωση της υποχρέωσης τήρησης ελάχιστων αποθεµατικών. Τα υπερβάλλοντα αποθεµατικά (στήλη 3) είναι τα µέσα ηµερήσια υπόλοιπα στους τρεχούµενους λογαριασµούς πέραν των απαιτούµενων αποθεµατικών, κατά την περίοδο τήρησης. Τα ελλείποντα αποθεµατικά (στήλη 4) ορίζονται ως η µέση υστέρηση των υπολοίπων των τρεχούµενων λογα- Σ 84 Σεπτέµβριος 2009

200 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Γενικές παρατηρήσεις ριασµών έναντι των απαιτούµενων αποθεµατικών κατά τη διάρκεια της περιόδου τήρησης. Κατά τον υπολογισµό λαµβάνονται υπόψη µόνα τα πιστωτικά ιδρύµατα τα οποία δεν έχουν εκπληρώσει τη σχετική υποχρέωση. Το επιτόκιο επί των ελάχιστων αποθεµατικών (στήλη 5) ισούται µε το µέσο όρο, κατά τη διάρκεια της περιόδου τήρησης, του επιτοκίου της (σταθµισµένου ανάλογα µε τον αριθµό των ηµερολογιακών ηµερών) επί των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστήµατος (βλ. Ενότητα 1.3). Ο Πίνακας 3 της Ενότητας 1.4 παρουσιάζει τη ρευστότητα του τραπεζικού συστήµατος, η οποία ορίζεται ως τα ποσά σε ευρώ που τηρούν στους τρεχούµενους λογαριασµούς στο Ευρωσύστηµα τα πιστωτικά ιδρύµατα της ζώνης του ευρώ. Όλα τα στοιχεία προέρχονται από την ενοποιηµένη λογιστική κατάσταση του Ευρωσυστήµατος. Στις άλλες πράξεις απορρόφησης ρευστότητας (στήλη 7) δεν περιλαµβάνεται η έκδοση πιστοποιητικών χρέους η οποία διενεργήθηκε µε πρωτοβουλία εθνικών κεντρικών τραπεζών στο εύτερο Στάδιο της ΟΝΕ. Στους άλλους παράγοντες (καθαρούς) (στήλη 10) συµψηφίζονται τα λοιπά στοιχεία της ενοποιηµένης λογιστικής κατάστασης του Ευρωσυστήµατος. Οι τρεχούµενοι λογαριασµοί των πιστωτικών ιδρυµάτων (στήλη 11) ισούνται µε τη διαφορά µεταξύ του αθροίσµατος των παραγόντων παροχής ρευστότητας (στήλες 1 έως 5) και του αθροίσµατος των παραγόντων απορρόφησης ρευστότητας (στήλες 6 έως 10). Η νοµισµατική βάση (στήλη 12) υπολογίζεται ως το άθροισµα του ποσού της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων (στήλη 6), των τραπεζογραµµατίων σε κυκλοφορία (στήλη 8) και των διαθεσίµων στους τρεχούµενους λογαριασµούς των πιστωτικών ιδρυµάτων (στήλη 11). ΝΟΜΙΣΜΑ, ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Στην Ενότητα 2.1 εµφανίζεται η συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση των νοµισµατικών χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων (ΝΧΙ), δηλ. το άθροισµα των εναρµονισµένων λογιστικών καταστάσεων όλων των ΝΧΙ που εδρεύουν στη ζώνη του ευρώ.τα ΝΧΙ είναι οι κεντρικές τράπεζες, τα πιστωτικά ιδρύµατα όπως ορίζονται στο κοινοτικό δίκαιο, τα αµοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρή- µατος και τα λοιπά ιδρύµατα των οποίων η δραστηριότητα συνίσταται στο να δέχονται καταθέσεις ή/και στενά υποκατάστατα καταθέσεων από άλλους φορείς πλην των ΝΧΙ και να χορηγούν πιστώσεις ή/και να επενδύουν σε τίτλους για δικό τους λογαριασµό (τουλάχιστον από οικονοµική άποψη). Πλήρης κατάλογος των ΝΧΙ δηµοσιεύεται στο δικτυακό τόπο της. Η Ενότητα 2.2 παρουσιάζει την ενοποιηµένη λογιστική κατάσταση του τοµέα των ΝΧΙ, η οποία προκύπτει από το συµψηφισµό των λογιστικών θέσεων των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ στη συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση. Εξαιτίας µιας µικρής ανοµοιογένειας στις πρακτικές καταγραφής των στοιχείων, το αλγεβρικό άθροισµα των θέσεων µεταξύ των ΝΧΙ δεν είναι πάντοτε µηδενικό. Το υπόλοιπο εµφανίζεται στη στήλη 10 του παθητικού της Ενότητας 2.2. Στην Ενότητα 2.3 καταγράφονται τα νοµισµατικά µεγέθη και οι παράγοντες µεταβολής τους, όπως εξάγονται από την ενοποιηµένη λογιστική κατάσταση των ΝΧΙ. Συµπεριλαµβάνουν τις θέσεις φορέων εκτός των ΝΧΙ που εδρεύουν στη ζώνη του ευρώ σε ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ, καθώς και ορισµένες νοµισµατικές απαιτήσεις/υποχρεώσεις της κεντρικής κυβέρνησης. Τα στατιστικά στοιχεία για τα νο- µισµατικά µεγέθη και τους παράγοντες µεταβολής είναι διορθωµένα εποχικώς και ως προς την ηµέρα συναλλαγής. Ενώ στις Ενότητες 2.1 και 2.2 οι τοποθετήσεις των µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ σε (α) µερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος στη ζώνη του ευρώ και (β) χρεόγραφα διάρκειας έως 2 ετών που εκδόθηκαν από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ εµφανίζονται στην κατηγορία υποχρεώσεις έναντι του εξωτερικού του παθητικού, στην Ενότητα 2.3 οι ίδιες τοποθετήσεις εξαιρούνται από τα νοµισµατικά µεγέθη και συνυπολογίζονται στην κατηγορία καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού. Η Ενότητα 2.4 παρουσιάζει ανάλυση κατά τοµέα, κατηγορία και αρχική διάρκεια των δανείων που χορηγήθηκαν από ΝΧΙ εκτός του Ευρωσυστήµατος (από το τραπεζικό σύστηµα) στη ζώνη του ευρώ. Στην Ενότητα 2.5 εµφανίζεται ανάλυση κατά τοµέα και κατηγορία των κατα- Σεπτέµβριος 2009 Σ 85

201 θέσεων στο τραπεζικό σύστηµα της ζώνης του ευρώ. Η Ενότητα 2.6 παρουσιάζει τις τοποθετήσεις του τραπεζικού συστήµατος της ζώνης του ευρώ σε τίτλους αναλυτικά κατά εκδότη. Οι Ενότητες 2.2 έως 2.6 περιέχουν συναλλαγές διορθωµένες για σφάλµατα ταξινόµησης, αναπροσαρµογές αξίας, διακυµάνσεις συναλλαγ- µατικών ισοτιµιών και άλλες µεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές. Στην Ενότητα 2.7 παρουσιάζεται η αναπροσαρµογή της αξίας επιλεγµένων κονδυλίων, που χρησιµοποιείται στον υπολογισµό των συναλλαγών. Οι Ενότητες 2.2 έως 2.6 περιλαµβάνουν επίσης ρυθµούς αύξησης, δηλ. ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές βάσει των συναλλαγών. Η Ενότητα 2.8 περιλαµβάνει τρι- µηνιαία ανάλυση κατά νόµισµα επιλεγµένων κονδυλίων της λογιστικής κατάστασης των ΝΧΙ. Λεπτοµερέστερος ορισµός του τοµέα των ΝΧΙ και των λοιπών τοµέων δίδεται στο Monetary Financial Institutions and Market Statistics Sector Manual Guidance for the statistical classification of customers, Third edition (, Μάρτιος ). Το Guidance Notes to the Regulation ECB/2001/13 on the MFI Balance Sheet Statistics (, Νοέµβριος 2002) επεξηγεί τις πρακτικές που συνιστάται να ακολουθούν οι ΕθνΚΤ. Από την 1η Ιανουαρίου 1999 οι στατιστικές πληροφορίες συλλέγονται και καταρτίζονται σύµφωνα µε τον από 1ης εκεµβρίου 1998 Κανονισµό της για την ενοποιηµένη λογιστική κατάσταση του τοµέα των Νοµισµατικών Χρηµατοπιστωτικών Ιδρυµάτων 1 (/1998/16, όπως τροποποιήθηκε τελευταία από τον Κανονισµό /2003/10 2 ). Σύµφωνα µε τον Κανονισµό αυτό, η κατηγορία τίτλοι της αγοράς χρήµατος συγχωνεύθηκε µε την κατηγορία χρεόγραφα τόσο στην πλευρά του ενεργητικού όσο και σε εκείνη του παθητικού της λογιστικής κατάστασης των ΝΧΙ. Η Ενότητα 2.9 δείχνει τα υπόλοιπα τέλους τρι- µήνου της λογιστικής κατάστασης των αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα (εκτός των αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος) της ζώνης του ευρώ. Η λογιστική κατάσταση είναι συγκεντρωτική και γι αυτό στο παθητικό περιλαµβάνει µερίδια αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα που εκδίδονται από άλλα αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα. Το σύνολο ενεργητικού/παθητικού αναλύεται επίσης κατά επενδυτική πολιτική (µετοχικά, οµολογιακά, µικτά, ακίνητης περιουσίας και λοιπά) και κατά κατηγορία επενδυτή (αµοιβαία κεφάλαια που απευθύνονται είτε στο ευρύ επενδυτικό κοινό είτε σε ειδική κατηγορία επενδυτών). Στην Ενότητα 2.10 εµφανίζεται η συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση για κάθε τοµέα αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα κατά επενδυτική πολιτική και κατά κατηγορία επενδυτή. ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η Ενότητα 3.1 παρουσιάζει στοιχεία για τους τριµηνιαίους ενοποιηµένους λογαριασµούς της ζώνης του ευρώ, τα οποία παρέχουν περιεκτικές πληροφορίες για τις οικονοµικές δραστηριότητες των νοικοκυριών (συµπεριλαµβανοµένων των µη κερδοσκοπικών ιδρυµάτων από τα οποία εξυπηρετούνται τα νοικοκυριά), των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων, των χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων και της γενικής κυβέρνησης, καθώς και για τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ αυτών των τοµέων και του υπόλοιπου κόσµου πλην της ζώνης του ευρώ. Τα στοιχεία είναι µη εποχικώς διορθωµένα, σε τρέχουσες τιµές και αφορούν το τελευταίο διαθέσιµο τρί- µηνο, χρησιµοποιείται δε απλουστευµένη ακολουθία λογαριασµών σύµφωνα µε το µεθοδολογικό πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συστήµατος Λογαριασµών (ΕΣΛ 95). Συνοπτικά, η ακολουθία των λογαριασµών (συναλλαγών) περιλαµβάνει: 1) το λογαριασµό δη- µιουργίας εισοδήµατος, που παρουσιάζει πώς η παραγωγική δραστηριότητα µεταφράζεται σε διάφορες κατηγορίες εισοδήµατος, 2) το λογαριασµό κατανοµής πρωτογενούς εισοδήµατος, ο οποίος καταγράφει εισπράξεις και δαπάνες που αφορούν διάφορες µορφές εισοδήµατος από περιουσία (για το σύνολο της οικονοµίας, το εξισωτικό µέγεθος του πρωτογενούς εισοδήµατος είναι το εθνικό εισόδηµα), 3) το λογαριασµό δευ- 1 ΕΕ L 356, , σελ ΕΕ L 250, , σελ. 19. Σ 86 Σεπτέµβριος 2009

202 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Γενικές παρατηρήσεις τερογενούς διανοµής εισοδήµατος, που δείχνει πώς το εθνικό εισόδηµα εντός ενός θεσµικού τοµέα µεταβάλλεται λόγω τρεχουσών µεταβιβάσεων, 4) το λογαριασµό χρήσης εισοδήµατος, που δείχνει πώς δαπανάται το διαθέσιµο εισόδηµα για κατανάλωση ή αποταµίευση, 5) το λογαριασµό κεφαλαίου, που δείχνει πώς η αποταµίευση και οι καθαρές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις δαπανώνται για την κτήση µη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού (το εξισωτικό µέγεθος του λογαριασµού κεφαλαίου είναι η καθαρή παροχή/καθαρή λήψη δανείων), και 6) το λογαριασµό χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών, που καταγράφει την καθαρή κτήση χρηµατοοικονο- µικών στοιχείων ενεργητικού και την καθαρή ανάληψη υποχρεώσεων. Επειδή κάθε µη χρη- µατοοικονοµική συναλλαγή αντανακλάται σε µια χρηµατοοικονοµική συναλλαγή, το εξισωτικό µέγεθος του λογαριασµού χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών εννοιολογικά ισούται και µε την καθαρή παροχή/λήψη δανείων, όπως υπολογίζεται από το λογαριασµό κεφαλαίου. Επιπλέον, παρουσιάζονται χρηµατοοικονοµικοί ισολογισµοί έναρξης και λήξης, οι οποίοι παρέχουν µια εικόνα του χρηµατοοικονοµικού πλούτου κάθε επιµέρους τοµέα σε δεδοµένη χρονική στιγµή. Τέλος, παρουσιάζονται και λοιπές µεταβολές των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού και παθητικού (π.χ. αυτές που οφείλονται στην επίδραση των µεταβολών των τιµών των περιουσιακών στοιχείων). Η τοµεακή ανάλυση του λογαριασµού χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών και των χρηµατοοικονοµικών ισολογισµών είναι λεπτοµερέστερη για τον τοµέα των χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων, ο οποίος αναλύεται σε ΝΧΙ, λοιπά χρη- µατοπιστωτικά ιδρύµατα (συµπεριλαµβανοµένων των επικουρικών χρηµατοπιστωτικών οργανισµών), και ασφαλιστικές επιχειρήσεις και ταµεία συντάξεων. Η Ενότητα 3.2 παρουσιάζει τις σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων (συναλλαγές) των µη χρηµατοπιστωτικών λογαριασµών της ζώνης του ευρώ (δηλ. των λογαριασµών 1 έως 5 παραπάνω), χρησιµοποιώντας και πάλι την απλούστευµένη ακολουθία λογαριασµών. Η Ενότητα 3.3 παρουσιάζει τις σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων (συναλλαγές και λοιπές µεταβολές) των λογαριασµών εισοδήµατος, δαπανών και συσσώρευσης των νοικοκυριών, και τα υπόλοιπα των λογαριασµών του χρηµατοοικονοµικού ισολογισµού, ακολουθώντας µια αναλυτικότερη απεικόνιση. Οι συναλλαγές και τα εξισωτικά µεγέθη που αφορούν το συγκεκριµένο τοµέα κατατάσσονται έτσι ώστε να απεικονίζονται καλύτερα οι αποφάσεις των νοικοκυριών σχετικά µε χρηµατοδοτήσεις/ επενδύσεις και παράλληλα να τηρούνται οι λογιστικές ταυτότητες που παρουσιάστηκαν στις Ενότητες 3.1 και 3.2. Η Ενότητα 3.4 παρουσιάζει τις σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων (συναλλαγές) των λογαριασµών εισοδήµατος και συσσώρευσης και τα υπόλοιπα των λογαριασµών του χρηµατοοικονοµικού ισολογισµού των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων, ακολουθώντας µια αναλυτικότερη παρουσίαση. Η Ενότητα 3.5 παρουσιάζει τις σωρευτικές ροές τεσσάρων τριµήνων (συναλλαγές και λοιπές µεταβολές) και τα υπόλοιπα των ισοζυγίων του χρηµατοοικονοµικού ισολογισµού των ασφαλιστικών εταιριών και των ταµείων συντάξεων. ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ Οι σειρές στατιστικών στοιχείων για τις χρηµατοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ καλύπτουν τα κράτη-µέλη της ΕΕ τα οποία είχαν υιοθετήσει το ευρώ τη χρονική στιγµή την οποία αφορούν τα στατιστικά στοιχεία (µεταβαλλό- µενη σύνθεση), εκτός από τα στοιχεία για την έκδοση χρεογράφων (Πιν. 4.1 έως 4.4), τα οποία καλύπτουν τη ζώνη του ευρώ 16 (δηλ. τη ζώνη των 15 συν τη Σλοβενία) για ολόκληρη τη σειρά (σταθερή σύνθεση). Τα στατιστικά στοιχεία για τις εκδόσεις τίτλων πλην µετοχών και για τις εισηγµένες µετοχές (Ενότητες 4.1 έως 4.4) παράγονται από την µε βάση στοιχεία του ΕΣΚΤ και της Τ. Στην Ενότητα 4.5 παρουσιάζονται τα επιτόκια που εφαρµόζουν τα ΝΧΙ σε καταθέσεις και δάνεια Σεπτέµβριος 2009 Σ 87

203 σε ευρώ κατοίκων της ζώνης του ευρώ. Τα στατιστικά στοιχεία για τα επιτόκια της αγοράς χρή- µατος, τις αποδόσεις των µακροπρόθεσµων κρατικών οµολόγων και τους χρηµατιστηριακούς δείκτες (Ενότητες 4.6 έως και 4.8) παράγονται από την µε βάση στοιχεία που έχουν διαβιβαστεί µέσω ηλεκτρονικών δικτύων. Τα στατιστικά στοιχεία για τις εκδόσεις τίτλων καλύπτουν τις εκδόσεις τίτλων πλην µετοχών (χρεόγραφα), που παρουσιάζονται στις Ενότητες 4.1, 4.2 και 4.3, καθώς και τις εισηγµένες µετοχές, που παρουσιάζονται στην Ενότητα 4.4. Οι τίτλοι πλην µετοχών διακρίνονται σε βραχυπρόθεσµους και µακροπρόθεσµους. Οι βραχυπρόθεσµοι τίτλοι είναι τίτλοι µε αρχική διάρκεια ενός έτους ή λιγότερο (σε εξαιρετικές περιπτώσεις µε αρχική διάρκεια δύο ετών ή λιγότερο). Οι τίτλοι µε µεγαλύτερη διάρκεια, ή µε ηµεροµηνίες λήξης κατ' επιλογή, η τελευταία εκ των οποίων υπερβαίνει το ένα έτος, ή µε απροσδιόριστες ηµεροµηνίες λήξης, ταξινοµούνται ως µακροπρόθεσµοι. Οι µακροπρόθεσµοι τίτλοι που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ αναλύονται περαιτέρω κατά είδος: σταθερού επιτοκίου και κυµαινόµενου επιτοκίου. Οι εκδόσεις τίτλων σταθερού επιτοκίου είναι οι εκδόσεις στις οποίες το επιτόκιο του τοκοµεριδίου δεν µεταβάλλεται σε όλη τη διάρκεια της έκδοσης. Στις εκδόσεις τίτλων κυµαινόµενου επιτοκίου περιλαµβάνονται όλες οι εκδόσεις στις οποίες το τοκοµερίδιο περιοδικά αναπροσδιορίζεται σε συνάρτηση µε ένα ανεξάρτητο επιτόκιο ή δείκτη αναφοράς. Τα στατιστικά στοιχεία για τις εκδόσεις χρεογράφων εκτιµάται ότι καλύπτουν περίπου το 95% των συνολικών εκδόσεων από κατοίκους της ζώνης του ευρώ. Στις Ενότητες 4.1, 4.2 και 4.3 στους τίτλους σε ευρώ περιλαµβάνονται και κάποιοι που είναι εκφρασµένοι στα εθνικά νοµίσµατα τα οποία διαδέχθηκε το ευρώ. Στην Ενότητα 4.1 εµφανίζονται οι τίτλοι πλην µετοχών κατά αρχική διάρκεια, έδρα του εκδότη και νόµισµα. Παρουσιάζονται τα ανεξόφλητα υπόλοιπα, οι ακαθάριστες και οι καθαρές εκδόσεις τίτλων πλην µετοχών σε ευρώ και τίτλων πλην µετοχών που έχουν εκδώσει κάτοικοι της ζώνης του ευρώ σε ευρώ και σε όλα τα νοµίσµατα όσον αφορά το σύνολο των τίτλων και τους µακροπρόθεσµους τίτλους. Οι καθαρές εκδόσεις διαφέρουν από τις µεταβολές των ανεξόφλητων υπολοίπων λόγω διαφορών που προκύπτουν από αναπροσαρµογές αξίας, σφάλµατα ταξινόµησης και άλλες µεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται επίσης εποχικώς διορθωµένα στατιστικά στοιχεία, συµπεριλαµβανοµένων των εποχικώς διορθωµένων ανηγµένων σε ετήσια βάση, εξαµηνιαίων ρυθµών αύξησης για το σύνολο των τίτλων και τους µακροπρόθεσµους τίτλους. Οι εν λόγω ρυθµοί υπολογίζονται µε βάση τον εποχικώς διορθωµένο δείκτη των τεκµαρτών αποθεµάτων από τον οποίο έχουν απαλειφθεί οι εποχικές επιδράσεις. Περισσότερες λεπτοµέρειες βλ. στις Τεχνικές Σηµειώσεις. Η Ενότητα 4.2 περιλαµβάνει ανάλυση κατά τοµέα δραστηριότητας του εκδότη (για εκδότεςκατοίκους της ζώνης του ευρώ) των ανεξόφλητων υπολοίπων, καθώς και των ακαθάριστων και των καθαρών εκδόσεων σύµφωνα µε το ΕΣΛ 95. Η περιλαµβάνεται στο Ευρωσύστηµα. Τα στοιχεία για τα ανεξόφλητα υπόλοιπα του συνόλου των τίτλων και των µακροπρόθεσµων τίτλων (στήλη 1, Πίνακας 1 της Ενότητας 4.2) συµπίπτουν µε αυτά στην Ενότητα 4.1 (στήλη 7) για τα συνολικά ανεξόφλητα υπόλοιπα και τα υπόλοιπα των µακροπρόθεσµων τίτλων που έχουν εκδοθεί από κατοίκους της ζώνης του ευρώ. Τα συνολικά ανεξόφλητα υπόλοιπα και τα υπόλοιπα των µακροπρόθεσµων τίτλων που έχουν εκδοθεί από ΝΧΙ (στήλη 2, Πίνακας 1 της Ενότητας 4.2) είναι γενικώς συγκρίσιµα µε τα στοιχεία για τα εκδοθέντα χειρόγραφα, όπως αυτά εµφανίζονται στην πλευρά του παθητικού της συγκεντρωτικής λογιστικής κατάστασης των ΝΧΙ στον Πίνακα 2 (στήλη 8) της Ενότητας 2.1. Το σύνολο των καθαρών εκδόσεων όλων των χρεογράφων στην Ενότητα 4.2 (Πίνακας 2, στήλη 1) αντιστοιχεί µε τα στοιχεία για το σύνολο των καθαρών εκδόσεων από κατοίκους της ζώνης του ευρώ στην Ενότητα 4.1 (στήλη 9). Η διαφορά του συνόλου των µακροπρόθεσµων τίτλων και του αθροίσµατος των µακροπρόθεσµων τίτλων σταθερού επιτοκίου και των µακροπρόθεσµων τίτλων κυµαινόµενου επιτοκίου στην Ενότητα 4.2 (Πίνακας 1) οφείλεται στα οµόλογα µηδενικού τοκοµεριδίου και σε αναπροσαρµογές αξίας. Σ 88 Σεπτέµβριος 2009

204 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Γενικές παρατηρήσεις Η Ενότητα 4.3 δείχνει τόσο τους εποχικά διορθωµένους όσο και τους µη εποχικά διορθωµένους ρυθµούς αύξησης των τίτλων που εκδόθηκαν από κατοίκους της ζώνης του ευρώ κατά διάρκεια, είδος, τοµέα του εκδότη και νόµισµα. Οι εν λόγω ρυθµοί αύξησης βασίζονται στις χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές που πραγµατοποιούνται όταν µια θεσµική µονάδα αναλαµβάνει ή εξοφλεί υποχρεώσεις. Εποµένως οι ετήσιοι ρυθµοί αύξησης δεν περιλαµβάνουν σφάλµατα ταξινόµησης, αναπροσαρµογές αξίας, συναλλαγµατικές διαφορές και λοιπές µεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές. Οι εποχικά διορθωµένοι ρυθµοί αύξησης έχουν αναχθεί σε ετήσια βάση ώστε να διευκολύνεται η παρουσίασή τους. Περισσότερες λεπτοµέρειες βλ. στις Τεχνικές Σηµειώσεις. Η Ενότητα 4.4 (στήλες 1, 4, 6 και 8) δείχνει την αξία των εισηγµένων µετοχών σε κυκλοφορία που έχουν εκδώσει κάτοικοι της ζώνης του ευρώ κατά τοµέα εκδότη. Τα µηνιαία στοιχεία για τις εισηγµένες µετοχές που έχουν εκδώσει µη χρη- µατοπιστωτικές επιχειρήσεις αντιστοιχούν στην τριµηνιαία σειρά που εµφανίζεται στην Ενότητα 3.4 (χρηµατοοικονοµικός ισολογισµός, εισηγ- µένες µετοχές). Η Ενότητα 4.4 (στήλες 3, 5, 7 και 9) δείχνει τους ετήσιους ρυθµούς αύξησης των εισηγµένων µετοχών που έχουν εκδώσει κάτοικοι της ζώνης του ευρώ κατά τοµέα δραστηριότητας του εκδότη, οι οποίοι βασίζονται στις χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές που πραγµατοποιούνται όταν ένας εκδότης πωλεί ή εξοφλεί µετοχές έναντι µετρητών, πλην επενδύσεων σε δικές του µετοχές. Κατά τον υπολογισµό των ετήσιων ρυθµών αύξησης εξαιρούνται σφάλµατα ταξινόµησης, αναπροσαρ- µογές αξίας και λοιπές µεταβολές που δεν οφείλονται σε συναλλαγές. Η Ενότητα 4.5 παρουσιάζει στατιστικά στοιχεία για όλα τα επιτόκια που εφαρµόζουν τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ στις καταθέσεις και τα δάνεια σε ευρώ των νοικοκυριών και των µη χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ. Τα επιτόκια των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ υπολογίζονται ως ο σταθµικός µέσος όρος (ανά αντίστοιχο όγκο εργασιών) των επιτοκίων των χωρών της ζώνης του ευρώ για κάθε κατηγορία. Τα στατιστικά στοιχεία για τα επιτόκια των ΝΧΙ αναλύονται κατά είδος τραπεζικής εργασίας, τοµέα, κατηγορία και διάρκεια χρηµατοδοτικού µέσου, χρόνο προειδοποίησης ή αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου. Τα νέα στατιστικά στοιχεία αντικαθιστούν τις δέκα µεταβατικές στατιστικές σειρές για τα επιτόκια λιανικής της ζώνης του ευρώ που δηµοσιεύονταν στο της από τον Ιανουάριο του Στην Ενότητα 4.6 παρουσιάζονται τα επιτόκια της αγοράς χρήµατος στη ζώνη του ευρώ, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Όσον αφορά τη ζώνη του ευρώ, καλύπτεται ένα ευρύ φάσµα επιτοκίων της αγοράς χρήµατος το οποίο εκτείνεται από τα επιτόκια καταθέσεων µίας ηµέρας έως τα επιτόκια καταθέσεων δώδεκα µηνών. Προ του Ιανουαρίου του 1999, τα συνθετικά επιτόκια της ζώνης του ευρώ υπολογίζονταν βάσει των εθνικών επιτοκίων, σταθµισµένων ως προς το ΑΕΠ. Εκτός από το επιτόκιο µίας ηµέρας έως το εκέµβριο του 1998, οι µηνιαίες, τριµηνιαίες και ετήσιες τιµές είναι µέσοι όροι περιόδου. Έως το εκέµβριο του 1998, οι καταθέσεις µίας ηµέρας αντιπροσωπεύονται από τα επιτόκια ζήτησης για αποδοχή διατραπεζικών καταθέσεων. Από τον Ιανουάριο του 1999, στην Ενότητα 4.6 (στήλη 1) εµφανίζεται ο µέσος όρος του δείκτη επιτοκίων µίας ηµέρας στη ζώνη του ευρώ (ΕΟΝΙΑ). Τα επιτόκια αυτά είναι επιτόκια τέλους περιόδου µέχρι και το εκέµβριο του 1998 και µέσα επιτόκια περιόδου από τον Ιανουάριο του Επίσης, από τον Ιανουάριο του 1999 τα επιτόκια των καταθέσεων ενός, τριών, έξι και δώδεκα µηνών είναι διατραπεζικά επιτόκια προσφοράς (EURIBOR). Μέχρι και το εκέµβριο του 1998, χρησιµοποιείται το επιτόκιο προσφοράς της διατραπεζικής αγοράς του Λονδίνου (LIBOR), σε όσες περιπτώσεις ήταν διαθέσιµο. Για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, τα επιτόκια των καταθέσεων τριών µηνών αντιπροσωπεύονται από το LIBOR. Ο Πίνακας 4.7 παρουσιάζει τα επιτόκια τέλους περιόδου, όπως υπολογίζονται από τις καµπύλες τρεχουσών ονοµαστικών αποδόσεων που βασίζονται σε οµόλογα σε ευρώ µε αξιολόγηση ΑΑΑ που εκδίδουν κεντρικές κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ. Οι καµπύλες αποδόσεων υπολογίζο- Σεπτέµβριος 2009 Σ 89

205 νται µε χρήση του υποδείγµατος Svensson. 3 η- µοσιεύονται επίσης οι διαφορές µεταξύ των 10ετών επιτοκίων και των 3µηνων και 2ετών επιτοκίων. Πρόσθετες καµπύλες αποδόσεων (ηµερήσιες δηµοσιεύσεις, συµπεριλαµβανοµένων διαγραµµάτων και πινάκων) και οι αντίστοιχες µεθοδολογικές πληροφορίες διατίθενται στη διεύθυνση money/yc/html/index.en.html. ιατίθενται επίσης ηµερήσια στοιχεία. Η Ενότητα 4.8 παρουσιάζει δείκτες της χρηµατιστηριακής αγοράς της ζώνης του ευρώ, των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. ΤΙΜΕΣ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΓΟΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην παρούσα ενότητα παράγονται, στην πλειονότητά τους, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (κυρίως τη Eurostat) και τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες. Τα µεγέθη της ζώνης του ευρώ προκύπτουν συγκεντρωτικά από τα στοιχεία των επιµέρους χωρών. Τα στοιχεία είναι, στο µέτρο του δυνατού, εναρ- µονισµένα και συγκρίσιµα. Τα στατιστικά στοιχεία για το ωριαίο κόστος εργασίας, το ΑΕΠ και τις συνιστώσες της δαπάνης, την προστιθέµενη αξία κατά κατηγορία οικονοµικής δραστηριότητας, τη βιοµηχανική παραγωγή, τις πωλήσεις λιανικής και τα επιβατικά αυτοκίνητα για πρώτη φορά σε κυκλοφορία είναι διορθωµένα για διαφοροποιήσεις ως προς τον αριθµό των εργάσι- µων ηµερών. Ο Εναρµονισµένος είκτης Τιµών Καταναλωτή (Εν ΤΚ) της ζώνης του ευρώ (Ενότητα 5.1, Πίνακας 5) είναι διαθέσιµος από το 1995 και µετά. Ο δείκτης βασίζεται στους εθνικούς Εν ΤΚ, που καταρτίζονται σύµφωνα µε την ίδια µεθοδολογία σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ. Η ανάλυση κατά αγαθά και υπηρεσίες προέρχεται από την ταξινόµηση της ατοµικής κατανάλωσης µε βάση το σκοπό, η οποία χρησιµοποιείται για τον Εν ΤΚ (Coicop/HICP). Ο Εν ΤΚ καλύπτει τη χρηµατική δαπάνη για τελική κατανάλωση εκ µέρους των νοικοκυριών στην οικονοµική περιοχή της ζώνης του ευρώ. Στον πίνακα συµπεριλαµβάνονται εποχικώς διορθωµένα στοιχεία για τον Εν ΤΚ, τα οποία καταρτίζει η και πραγµατικές εκτι- µήσεις µε βάση τον Εν ΤΚ για τις διοικητικά καθοριζόµενες τιµές. Οι τιµές παραγωγού βιοµηχανικών αγαθών (Ενότητα 5.1, Πίνακας 2), η βιοµηχανική παραγωγή, οι νέες παραγγελίες και ο κύκλος εργασιών στη βιο- µηχανία, καθώς και οι πωλήσεις λιανικής (Ενότητα 5.2) καλύπτονται από τον Κανονισµό του Συµβουλίου (ΕΚ) 1165/98 της 19ης Μαΐου 1998 σχετικά µε τις βραχυπρόθεσµες στατιστικές. 4 Από τον Ιανουάριο του 2009 η αναθεωρηµένη ταξινό- µηση των οικονοµικών δραστηριοτήτων (NACE Αναθεώρηση 2), όπως καλύπτεται από τον Κανονισµό (ΕΚ) Αριθ.1893/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 20ής εκεµβρίου 2006 για τη θέσπιση της στατιστικής ταξινόµησης των οικονοµικών δραστηριοτήτων NACE αναθεώρηση 2 και για την τροποποίηση του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 3037/90 του Συµβουλίου και ορισµένων κανονισµών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σχετικών µε ειδικούς στατιστικούς τοµείς, 5 εφαρµόζεται για την παραγωγή βραχυπρόθεσµων στατιστικών στοιχείων.στις τιµές παραγωγού βιοµηχανικών αγαθών και στη βιοµηχανική παραγωγή, η ανάλυση κατά τελικό χρήστη των προϊόντων αποτελεί την εναρµονισµένη υποδιαίρεση της βιοµηχανίας εκτός των κατασκευών (Στατιστική ταξινόµηση των οικονοµικών δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΝΑCE αναθεώρηση 2, τοµείς Β έως Ε) σε Κύριες Οµάδες Βιοµηχανικών Κλάδων όπως ορίζονται στον Κανονισµό της Επιτροπής (ΕΚ) αριθ. 656/ της 14ης Ιουνίου. 6 Οι τιµές παραγωγού βιοµηχανικών αγαθών αντανακλούν τις εργοστασιακές τιµές των παραγωγών. Συµπεριλαµβάνουν έµµεσους φόρους εξαιρουµένων του ΦΠΑ και άλλων φόρων που εκπίπτουν. Η βιοµηχανική παραγωγή αντανακλά την προστιθέµενη αξία κάθε επιµέρους βιοµηχανικού κλάδου. Οι δύο δείκτες τιµών µη ενεργειακών εµπορευ- µάτων που παρουσιάζονται στον Πίνακα 3 της 3 Svensson, L. E. (1994), "Estimating and Interpreting Forward Interest Rates: Sweden ", Centre for Economic Policy Research, Discussion Paper No ΕΕ L 162, , σελ ΕΕ L 393, , σελ ΕΕ L 155, 15.6., σελ. 3. Σ 90 Σεπτέµβριος 2009

206 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Γενικές παρατηρήσεις Ενότητας 5.1 καλύπτουν τα ίδια βασικά εµπορεύµατα, αλλά χρησιµοποιούν δύο διαφορετικά συστήµατα στάθµισης: το πρώτο βασίζεται στις εισαγωγές του αντίστοιχου βασικού εµπορεύ- µατος στη ζώνη του ευρώ (στήλες 2-4), και το άλλο (στήλες 5-7) βασίζεται στην εκτιµώµενη εγχώρια ζήτηση στη ζώνη του ευρώ, ή στη χρήση, λαµβάνοντας υπόψη πληροφορίες για τις εισαγωγές, τις εξαγωγές και την εγχώρια παραγωγή κάθε βασικού εµπορεύµατος (για λόγους απλούστευσης, δεν λαµβάνονται υπόψη τα αποθέµατα, τα οποία θεωρείται ότι παραµένουν σχετικά σταθερά κατά την εξεταζόµενη περίοδο). Ο δείκτης τιµών βασικών εµπορευµάτων που είναι σταθ- µισµένος ως προς τις εισαγωγές ενδείκνυται για την ανάλυση των εξωτερικών εξελίξεων, ενώ ο δείκτης που είναι σταθµισµένος ως προς τη χρήση ενδείκνυται ειδικά για την ανάλυση των πιέσεων που ασκούνται από τις διεθνείς τιµές των βασικών εµπορευµάτων στον πληθωρισµό της ζώνης του ευρώ. Οι δείκτες τιµών βασικών εµπορευµάτων που σταθµίζονται ως προς τη χρήση αποτελούν πειραµατικά στοιχεία. Περισσότερες λεπτοµέρειες για την κατάρτιση των δεικτών των τιµών βασικών εµπορευµάτων της βλ. στο Πλαίσιο 1 του τεύχους εκεµβρίου του Μηνιαίου ελτίου της. Οι είκτες Κόστους Εργασίας (Ενότητα 5.1, Πίνακας 3) µετρούν το µέσο ωριαίο κόστος εργασίας για κάθε ώρα εργασίας στη βιοµηχανία (συ- µπεριλαµβανοµένων των κατασκευών) και τις υπηρεσίες αγοράς. Η συναφής µεθοδολογία προβλέπεται στον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 450/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 27ης Φεβρουαρίου σχετικά µε το δείκτη κόστους εργασίας και τον εκτελεστικό Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1216/2003 της Επιτροπής της 7ης Ιουλίου Το ωριαίο κόστος εργασίας για τη ζώνη του ευρώ αναλύεται κατά συνιστώσες κόστους εργασίας (µισθοί και ηµεροµίσθια και εργοδοτικές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης πλέον φόρων που σχετίζονται µε την απασχόληση τους οποίους καταβάλλουν οι εργοδότες µείον επιχορηγήσεις που λαµβάνουν οι εργοδότες) και κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας. Η υπολογίζει το δείκτη συµβατικών αποδοχών (Ενότητα 5.1, Πίνακας 3, υπόµνηση) µε βάση µη εναρµονισµένους εθνικούς ορισµούς. Οι συνιστώσες του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος (Ενότητα 5.1, Πίνακας 4), το ΑΕΠ και οι συνιστώσες του (Ενότητα 5.2, Πίνακες 1 και 2), οι αποπληθωριστές του ΑΕΠ (Ενότητα 5.1, Πίνακας 3) και τα στατιστικά στοιχεία για την απασχόληση (Ενότητα 5.3, Πίνακας 1) προκύπτουν από τους τριµηνιαίους εθνικούς λογαριασµούς του ΕΣΛ 95. Οι νέες παραγγελίες στη βιοµηχανία (Ενότητα 5.2, Πίνακας 4) µετρούν τις παραγγελίες που λαµβάνονται κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς και καλύπτουν βιοµηχανικούς κλάδους που λειτουργούν κυρίως βάσει παραγγελιών συγκεκριµένα την υφαντουργία, το χαρτοπολτό και το χαρτί, τα χηµικά, τα µέταλλα, τα κεφαλαιακά αγαθά και τα διαρκή καταναλωτικά αγαθά. Τα στοιχεία υπολογίζονται βάσει τρεχουσών τιµών. Οι δείκτες κύκλου εργασιών στη βιοµηχανία και οι δείκτες λιανικού εµπορίου (Ενότητα 5.2, Πίνακας 4) µετρούν τον κύκλο εργασιών, συµπεριλαµβανοµένων όλων των δασµών και φόρων (εκτός του ΦΠΑ), βάσει των τιµολογίων που εκδόθηκαν στη διάρκεια της περιόδου αναφοράς. Ο κύκλος εργασιών του λιανικού εµπορίου καλύπτει το σύνολο του λιανικού εµπορίου εκτός των πωλήσεων αυτοκινήτων και µοτοσικλετών και εκτός των καυσίµων αυτοκινήτου. Η κατηγορία επιβατικά αυτοκίνητα για πρώτη φορά σε κυκλοφορία καλύπτει τόσο τα ιδιωτικής όσο και τα δηµόσιας χρήσης επιβατικά αυτοκίνητα. Η σειρά για τη ζώνη του ευρώ δεν περιλαµβάνει την Κύπρο και τη Μάλτα. Τα ποιοτικά στοιχεία των ερευνών για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές (Ενότητα 5.2, Πίνακας 5) βασίζονται στις Έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Επιχειρήσεις και τους Καταναλωτές. Τα ποσοστά ανεργίας (Ενότητα 5.3, Πίνακας 2) είναι σύµφωνα µε τις κατευθυντήριες γραµµές της ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας ( ΟΕ). Αναφέρονται στα άτοµα που αναζητούν ενεργά 7 EE L 69, , σελ ΕΕ L 169, , σελ. 37. Σεπτέµβριος 2009 Σ 91

207 εργασία ως ποσοστό του εργατικού δυναµικού, βάσει εναρµονισµένων κριτηρίων και ορισµών. Οι εκτιµήσεις για το εργατικό δυναµικό στις οποίες βασίζεται ο υπολογισµός του ποσοστού ανεργίας είναι διαφορετικές από το άθροισµα των επιπέδων απασχόλησης και ανεργίας που δηµοσιεύονται στην Ενότητα 5.3. ΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Στις Ενότητες 6.1 έως και 6.5 παρουσιάζεται η δηµοσιονοµική κατάσταση της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ. Τα στοιχεία είναι ως επί το πλείστον ενοποιηµένα και βασίζονται στη µεθοδολογία του ΕΣΛ 95. Τα ετήσια στοιχεία για τα οικονοµικά µεγέθη της ζώνης του ευρώ στις Ενότητες 6.1 έως και 6.3 καταρτίζονται από την βάσει των εναρµονισµένων στοιχείων των ΕθνΚΤ, τα οποία ενηµερώνονται τακτικά. Γι' αυτό τα στοιχεία που αφορούν το έλλειµµα και το χρέος των χωρών της ζώνης του ευρώ µπορεί να διαφέρουν από αυτά που χρησιµοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της διαδικασίας του υπερβολικού ελλείµµατος. Τα τριµηνιαία στοιχεία για τα οικονοµικά µεγέθη της ζώνης του ευρώ στις Ενότητες 6.4 και 6.5 καταρτίζονται από την βάσει στοιχείων της Eurostat και εθνικών στοιχείων. Η Ενότητα 6.1 παρουσιάζει ετήσια στοιχεία για τα έσοδα και τις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης βάσει των ορισµών του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1500/2000 της Επιτροπής της 10ης Ιουλίου 2000, 9 που τροποποιεί το ΕΣΛ 95. Στην Ενότητα 6.2 εµφανίζεται αναλυτικά το ονοµαστικό ακαθάριστο ενοποιηµένο χρέος της γενικής κυβέρνησης, σύµφωνα µε τις διατάξεις της Συνθήκης που αφορούν τη διαδικασία του υπερβολικού ελλείµµατος. Στις Ενότητες 6.1 και 6.2 περιλαµβάνονται συνοπτικά στοιχεία για τις επιµέρους χώρες της ζώνης του ευρώ, λόγω της σηµασίας τους στο πλαίσιο του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Τα ελλείµµατα/πλεονάσµατα που δηµοσιεύονται για τις επιµέρους χώρες της ζώνης του ευρώ αντιστοιχούν στον κωδικό EDP B.9 όπως ορίζει ο Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 351/2002 της Επιτροπής της 25ης Φεβρουαρίου 2002 που τροποποιεί τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 3605/93 του Συµβουλίου όσον αφορά τις παραποµπές στο ΕΣΛ 95. Στην Ενότητα 6.3 αναλύονται οι µεταβολές του χρέους της γενικής κυβέρνησης. Η διαφορά µεταξύ της µεταβολής του δηµόσιου χρέους και του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος, δηλαδή η προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους, οφείλεται κυρίως σε συναλλαγές του ηµοσίου επί χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων και σε συναλλαγµατικές διαφορές. Η Ενότητα 6.4 παρουσιάζει τριµηνιαία στοιχεία για τα έσοδα και τις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης βάσει των ορισµών του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1221/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 10ης Ιουνίου για τους τριµηνιαίους µη χρηµατοπιστωτικούς λογαριασµούς του ηµοσίου. Στην Ενότητα 6.5 παρουσιάζονται τριµηνιαία στοιχεία για το ακαθάριστο ενοποιηµένο δηµόσιο χρέος, την προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους και τις δανειακές ανάγκες του ηµοσίου τα οποία βασίζονται σε στοιχεία που παρέχουν τα κράτη-µέλη σύµφωνα µε τους Κανονισµούς (ΕΚ) αριθ. 501/2004 και 222/2004, καθώς και σε στοιχεία που παρέχουν οι ΕθνΚΤ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ Οι έννοιες και οι ορισµοί που χρησιµοποιούνται στα στατιστικά στοιχεία για το ισοζύγιο πληρωµών και τη διεθνή επενδυτική θέση ( ΕΘ) (Ενότητες 7.1 έως 7.4) γενικά συµφωνούν µε την 5η έκδοση του Εγχειριδίου του ΝΤ για το Ισοζύγιο Πληρωµών (Οκτώβριος 1993), µε την Κατευθυντήρια Γραµµή της της 16ης Ιουλίου 2004 (/2004/15) 11 σχετικά µε τις απαιτήσεις της για παροχή στατιστικών στοιχείων και µε την τροποποιητική Κατευθυντήρια Γραµµή της της 31ης Μαΐου (ECB//3). 12 Περαιτέρω βιβλιογραφία σχετικά µε τις µεθοδολογίες και τις πηγές που χρησιµοποιούνται για την κατάρτιση των στατιστικών στοιχείων του ισοζυγίου πληρωµών και της ΕΘ της ζώνης του ευρώ περιέχεται στην έκδοση European Union balance of payments/international investment position statistical methods (, 9 ΕΕ L 172, , σελ EE L 179, , σελ ΕΕ L 354, , σελ EE L 159, 20.6., σελ. 48 Σ 92 Σεπτέµβριος 2009

208 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Γενικές παρατηρήσεις Μάιος ) και στις ακόλουθες εκθέσεις της οµάδας εργασίας: Portfolio investment collection systems (Ιούνιος 2002), Portfolio investment income (Αύγουστος 2003) και Foreign direct investment (Μάρτιος 2004), οι οποίες είναι διαθέσιµες σε ηλεκτρονική µορφή από το δικτυακό τόπο της. Επιπλέον, η έκθεση της Οµάδας Εργασίας της και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Eurostat) για την ποιότητα των στατιστικών στοιχείων του ισοζυγίου πληρωµών και της ΕΘ (Ιούνιος 2004) διατίθεται σε ηλεκτρονική µορφή από το δικτυακό τόπο της Επιτροπής Στατιστικών για Θέµατα Νοµισµατικά, Χρηµατοπιστωτικά και Ισοζυγίου Πληρωµών ( Η ετήσια έκθεση για την ποιότητα των στατιστικών στοιχείων του ισοζυγίου πληρωµών και της διεθνούς επενδυτικής θέσης, η οποία βασίστηκε στις συστάσεις της Οµάδας Εργασίας, διατίθεται από το δικτυακό τόπο της. Οι πίνακες των Ενοτήτων 7.1 και 7.4 ακολουθούν την πρακτική σχετικά µε τα πρόσηµα που ορίζεται στο Εγχειρίδιο Ισοζυγίου Πληρωµών του ΝΤ, δηλ. τα πλεονάσµατα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και του ισοζυγίου κεφαλαιακών µεταβιβάσεων έχουν θετικό πρόσηµο, ενώ στο ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών το θετικό πρόσηµο υποδηλώνει αύξηση των πληρωµών ή µείωση των εισπράξεων. Στους πίνακες της Ενότητας 7.2, τόσο οι πιστωτικές όσο και οι χρεωστικές συναλλαγές παρουσιάζονται µε θετικό πρόσηµο. Επιπλέον, από το τεύχος Φεβρουαρίου του Μηνιαίου ελτίου, οι πίνακες της Ενότητας 7.3 αναδιαρθρώθηκαν έτσι ώστε να παρουσιάζονται µαζί τα στοιχεία σχετικά µε το ισοζύγιο πληρωµών, τη διεθνή επενδυτική θέση και τους αντίστοιχους ρυθµούς αύξησης. Στους νέους πίνακες, οι εισπράξεις και οι πληρωµές που αντιστοιχούν σε αυξήσεις των θέσεων παρουσιάζονται µε θετικό πρόσηµο. Το ισοζύγιο πληρωµών για τη ζώνη του ευρώ καταρτίζεται από την. Τα πρόσφατα µηνιαία στοιχεία πρέπει να θεωρούνται προσωρινά. Τα στοιχεία αναθεωρούνται µε τη δηµοσίευση των στοιχείων του επόµενου µηνός, ή/και του λεπτοµερούς τριµηνιαίου ισοζυγίου πληρωµών. Τα παλαιότερα στοιχεία αναθεωρούνται ανά τακτά χρονικά διαστήµατα ή µετά από αλλαγές της µεθοδολογίας συλλογής των στοιχείων από τις πηγές. Ο Πίνακας 1 της Ενότητας 7.2 περιλαµβάνει επίσης εποχικώς διορθωµένα στοιχεία για τις τρέχουσες συναλλαγές. Κατά περίπτωση, τα στοιχεία είναι προσαρµοσµένα και για τον αριθµό των εργάσιµων ηµερών, τα δίσεκτα έτη ή/και τις αργίες του Πάσχα. Ο Πίνακας 3 της Ενότητας 7.2 και ο Πίνακας 8 της Ενότητας 7.3 παρουσιάζουν ανάλυση του ισοζυγίου πληρωµών και της διεθνούς επενδυτικής θέσης της ζώνης του ευρώ έναντι των κυριότερων εταίρων της µεµονωµένα ή ως οµάδα, µε διάκριση µεταξύ κρατών-µελών της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ και χωρών ή περιοχών εκτός της ΕΕ. Η ανάλυση παρουσιάζει επίσης συναλλαγές και θέσεις έναντι των θεσµικών οργάνων της ΕΕ (τα οποία, εξαιρουµένης της, αντιµετωπίζονται στατιστικά ως εκτός της ζώνης του ευρώ, ανεξάρτητα από την έδρα τους) και, για ορισµένους σκοπούς, εξωχώρια κέντρα και διεθνείς οργανισµούς. Η ανάλυση δεν καλύπτει συναλλαγές ή θέσεις σε πληρωµές επενδύσεων χαρτοφυλακίου, χρηµατοοικονοµικών παραγώγων και συναλλαγµατικών διαθεσίµων. Επιπλέον, δεν παρέχονται χωριστά στοιχεία για επενδυτικό εισόδηµα προς τη Βραζιλία, την ηπειρωτική Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία. Η γεωγραφική ανάλυση περιγράφεται στο άρθρο µε τίτλο Το ισοζύγιο πληρωµών και η διεθνής επενδυτική θέση της ζώνης του ευρώ έναντι των κυριότερων αντισυµβαλλοµένων της στο τεύχος Φεβρουαρίου 2005 του Μηνιαίου ελτίου. Τα στοιχεία για το ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών και τη διεθνή επενδυτική θέση της ζώνης του ευρώ στην Ενότητα 7.3 βασίζονται σε συναλλαγές και θέσεις έναντι µη κατοίκων της ζώνης του ευρώ, δηλ. η ζώνη του ευρώ θεωρείται ως µία οικονοµική οντότητα (βλ. επίσης το Πλαίσιο 9 του τεύχους εκεµβρίου 2002 του Μηνιαίου ελτίου, το Πλαίσιο 5 του τεύχους Ιανουαρίου του Μηνιαίου ελτίου και το Πλαίσιο 6 του τεύχους Ιανουαρίου του Μηνιαίου ελτίου). Η διεθνής επενδυτική θέση αποτιµάται σε τρέχουσες τιµές της αγοράς, εκτός από τις άµεσες επενδύσεις, για τις οποίες χρη- Σεπτέµβριος 2009 Σ 93

209 σιµοποιούνται οι λογιστικές αξίες για µη εισηγµένες µετοχές, και τις λοιπές επενδύσεις (π.χ. δάνεια και καταθέσεις). Τα τριµηνιαία στοιχεία για τη διεθνή επενδυτική θέση καταρτίζονται µε βάση το ίδιο µεθοδολογικό πλαίσιο όπως και τα αντίστοιχα ετήσια στοιχεία. Επειδή ορισµένες πηγές στοιχείων δεν διατίθενται σε τριµηνιαία βάση (ή διατίθενται µε καθυστέρηση), η τριµηνιαία διεθνής επενδυτική θέση εκτιµάται εν µέρει από την εξέλιξη των χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών, των τιµών των περιουσιακών στοιχείων και του συναλλάγµατος. Ο Πίνακας 1 της Ενότητας 7.3 συνοψίζει τη διεθνή επενδυτική θέση και τις χρηµατοοικονοµικές συναλλαγές στο ισοζύγιο πληρωµών της ζώνης του ευρώ. Η ανάλυση της µεταβολής της ετήσιας διεθνούς επενδυτικής θέσης γίνεται µε εφαρµογή στατιστικού υποδείγµατος στις µεταβολές της διεθνούς επενδυτικής θέσης πλην των συναλλαγών µε στοιχεία από τη γεωγραφική ανάλυση και τη σύνθεση των εισπράξεων και πληρωµών κατά νόµισµα, καθώς και δεικτών για διάφορα χρηµατοοικονοµικά περιουσιακά στοιχεία. Στον εν λόγω πίνακα, οι Στήλες 5 και 6 αφορούν τις άµεσες επενδύσεις κατοίκων στο εξωτερικό και τις άµεσες επενδύσεις µη κατοίκων στη ζώνη του ευρώ. Στον Πίνακα 5 της Ενότητας 7.3, η διάκριση σε δάνεια και νόµισµα και καταθέσεις γίνεται µε βάση τον τοµέα του αντισυµβαλλοµένου-µη κατοίκου, δηλ. οι απαιτήσεις έναντι τραπεζών-µη κατοίκων ταξινοµούνται ως καταθέσεις, ενώ οι απαιτήσεις έναντι των λοιπών τοµέων-µη κατοίκων ταξινοµούνται ως δάνεια. Η εν λόγω ανάλυση ακολουθεί τη διάκριση που γίνεται και σε άλλες στατιστικές σειρές, όπως στην ενοποιηµένη λογιστική κατάσταση των ΝΧΙ, και είναι σύµφωνη µε το Εγχειρίδιο για το Ισοζύγιο Πληρωµών του ΝΤ. Τα υπόλοιπα των συναλλαγµατικών διαθεσίµων του Ευρωσυστήµατος και των συναφών στοιχείων ενεργητικού και παθητικού εµφανίζονται στην Ενότητα 7.3 (Πίνακας 7). Τα στοιχεία αυτά δεν είναι πλήρως συγκρίσιµα µε εκείνα που περιέχονται στην εβδοµαδιαία λογιστική κατάσταση του Ευρωσυστήµατος λόγω διαφορών ως προς την κάλυψη και την αποτίµηση. Τα στοιχεία που εµφανίζονται στον Πίνακα 7 είναι σύµφωνα µε τις συστάσεις για το πρότυπο του ΝΤ/της Τ σχετικά µε τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα και τη ρευστότητα σε συνάλλαγµα. Οι µεταβολές των αποθεµάτων χρυσού του Ευρωσυστήµατος (στήλη 3) οφείλονται σε συναλλαγές σε χρυσό στο πλαίσιο της Σύµβασης Κεντρικών Τραπεζών για το Χρυσό της 26ης Σεπτεµβρίου 1999, η οποία επικαιροποιήθηκε στις 8 Μαρτίου Περισσότερες πληροφορίες για τη στατιστική επεξεργασία των συναλλαγµατικών διαθεσίµων του Ευρωσυστή- µατος δηµοσιεύονται στην έκδοση Statistical treatment of the Eurosystem's international reserves (Οκτώβριος 2000), η οποία είναι διαθέσιµη σε ηλεκτρονική µορφή από το δικτυακό τόπο της, ο οποίος επίσης περιέχει πληρέστερα στοιχεία µε βάση το πρότυπο για τα συναλλαγ- µατικά διαθέσιµα και τη ρευστότητα σε συνάλλαγµα. Η Ενότητα 7.4 περιέχει τη νοµισµατική παρουσίαση του ισοζυγίου πληρωµών της ζώνης του ευρώ, δηλ. τις συναλλαγές του ισοζυγίου πληρωµών που αντικατοπτρίζουν αυτές του εξωτερικού παράγοντα µεταβολής του Μ3. Στην πλευρά του παθητικού στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου (στήλες 5 και 6), οι συναλλαγές περιλαµβάνουν τις αγοραπωλησίες µετοχών και χρεογράφων εκδιδοµένων από τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ, εκτός των µεριδίων αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος και των χρεογράφων διάρκειας έως δύο ετών. Μεθοδολογική ση- µείωση όσον αφορά τη νοµισµατική παρουσίαση του ισοζυγίου πληρωµών της ζώνης του ευρώ περιέχεται στην ενότητα Statistics του δικτυακού τόπου της. Βλ. επίσης Πλαίσιο 1 του τεύχους Ιουνίου 2003 του Μηνιαίου ελτίου. Στην Ενότητα 7.5 δίδονται στοιχεία για το εξωτερικό εµπόριο αγαθών της ζώνης του ευρώ. Η πηγή στοιχείων είναι η Eurostat. Τα στοιχεία αξίας και οι δείκτες όγκου είναι διορθωµένα τόσο εποχικά όσο και ως προς τον αριθµό των εργάσιµων ηµερών. H ανάλυση των αγαθών στον Πίνακα 1 της Ενότητας 7.5 (στήλες 4 έως 6 και 9 έως 11) γίνεται σύµφωνα µε την ταξινό- µηση σε Μεγάλες Οικονοµικές Κατηγορίες και αντιστοιχεί στις κύριες κατηγορίες αγαθών του Σ 94 Σεπτέµβριος 2009

210 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Γενικές παρατηρήσεις ιεθνούς Συστήµατος Εθνικών λογαριασµών. Τα προϊόντα της µεταποίησης (στήλες 7 και 12) και το πετρέλαιο (στήλη 13) είναι σύµφωνα µε τον ορισµό ΤΤ Ε αναθ. 4. Στην ανάλυση κατά γεωγραφική περιοχή (Πίνακας 3 της Ενότητας 7.5) παρουσιάζονται οι βασικοί εµπορικοί εταίροι, µεµονωµένα ή σε περιφερειακές οµάδες. Στην Κίνα δεν συµπεριλαµβάνεται το Χονγκ Κονγκ. Λόγω διαφορών ως προς τους ορισµούς, την ταξινόµηση, την κάλυψη και το χρόνο καταγραφής, τα στοιχεία του εξωτερικού εµπορίου, ιδίως οι εισαγωγές, δεν είναι απολύτως συγκρίσιµα µε την κατηγορία αγαθά όπως εµφανίζεται στα στατιστικά στοιχεία του ισοζυγίου πληρωµών (Ενότητες 7.1 και 7.2). Μέρος της διαφοράς οφείλεται στο ότι στα στοιχεία εξωτερικού εµπορίου περιλαµβάνονται ασφάλιστρα και ναύλος για τα εισαγόµενα αγαθά. Οι τιµές εισαγοµένων στη βιοµηχανία και οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία για την εξωτερική αγορά (ή οι τιµές βιοµηχανικής παραγωγής για τη µη εγχώρια αγορά) που παρουσιάζονται στον Πίνακα 2 της Ενότητας 7.5 εισήχθησαν από τον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1158/2005 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 6ης Ιουλίου 2005 για την τροποποίηση του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1165/98 του Συµβουλίου, που αποτελεί την κύρια νοµική βάση για τις βραχυπρόθεσµες στατιστικές. Ο δείκτης τιµών εισαγοµένων στη βιοµηχανία καλύπτει τα βιοµηχανικά προϊόντα που εισάγονται στη ζώνη του ευρώ βάσει των ενοτήτων Β έως Ε της Στατιστικής Ταξινόµησης Προϊόντων κατά ραστηριότητα στην Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινότητα (Classification of Products by Activity-CPA) και όλους τους θεσµικούς τοµείς των εισαγωγέων πλην των νοικοκυριών, των κυβερνήσεων και των µη κερδοσκοπικών ιδρυµάτων. Αποτυπώνει την τιµή c.i.f. χωρίς δασµούς και φόρους, και αναφέρεται στις πραγµατοποιηθείσες συναλλαγές σε ευρώ που καταγράφηκαν κατά τη µεταβίβαση της κυριότητας των προϊόντων. Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία για την εξωτερική αγορά καλύπτουν όλα τα βιοµηχανικά προϊόντα που εξάγονται απευθείας από παραγωγούς της ζώνης του ευρώ στην εκτός της ζώνης του ευρώ αγορά και υπάγονται στους τοµείς Β έως Ε της NACE αναθ. 2. εν καλύπτονται οι εξαγωγές µέσω χονδρε- µπόρων και οι επανεξαγωγές. Οι δείκτες αντικατοπτρίζουν την τιµή f.o.b., που εκφράζεται σε ευρώ και υπολογίζεται στα σύνορα της ζώνης του ευρώ, συµπεριλαµβανοµένων τυχόν έµµεσων φόρων πλην του ΦΠΑ και άλλων φόρων που εκπίπτουν. Οι τιµές εισαγοµένων στη βιοµηχανία και οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία για την εξωτερική αγορά είναι διαθέσιµες κατά Κύριες Οµάδες Βιοµηχανικών Κλάδων (Main Industrial Groupings-MIG), όπως ορίζονται στον Κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 656/ της 14ης Ιουνίου της Επιτροπής. Περισσότερες λεπτοµέρειες βλ. στο Πλαίσιο 11 του τεύχους εκεµβρίου του Μηνιαίου ελτίου. ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Στην Ενότητα 8.1 παρουσιάζονται οι δείκτες της ονοµαστικής και της πραγµατικής σταθµισµένης συναλλαγµατικής ισοτιµίας (ΣΣΙ) του ευρώ, τους οποίους υπολογίζει η µε βάση τους σταθ- µικούς µέσους όρους των διµερών συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ευρώ έναντι των νοµισµάτων των εµπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Θετική µεταβολή δηλώνει ανατίµηση του ευρώ. Οι σταθµίσεις βασίζονται στο εµπόριο προϊόντων της µεταποίησης µε τους εµπορικούς εταίρους τις περιόδους και και ενσω- µατώνουν τις επιδράσεις τρίτων αγορών. Οι δείκτες της ΣΣΙ προέρχονται από τη σύνδεση, στην αρχή του 1999, των δεικτών που βασίζονται στις σταθµίσεις της περιόδου µε εκείνους που βασίζονται στις σταθµίσεις της περιόδου Η οµάδα εµπορικών εταίρων ΣΣΙ-21 αποτελείται από τα 11 κράτη-µέλη της ΕΕ που δεν µετέχουν στη ζώνη του ευρώ, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Κίνα, το Χονγκ Κονγκ, την Ιαπωνία, τη Νορβηγία, τη Σιγκαπούρη, τη Νότιο Κορέα, την Ελβετία και τις ΗΠΑ. Η οµάδα ΣΣΙ- 41 περιλαµβάνει την οµάδα ΣΣΙ-21 και τις ακόλουθες χώρες: Αλγερία, Αργεντινή, Βραζιλία, Χιλή, Κροατία, Ισλανδία, Ινδία, Ινδονησία, Ισραήλ, Μαλαισία, Μεξικό, Μαρόκο, Νέα Ζηλανδία, Φιλιππίνες, Ρωσία, Νότιο Αφρική, Ταϊβάν, Ταϊλάνδη, Τουρκία και Βενεζουέλα. Οι πραγ- µατικές ΣΣΙ υπολογίζονται µε βάση δείκτες τιµών καταναλωτή, δείκτες τιµών παραγωγού, αποπληθωριστές του ΑΕΠ, το κόστος εργασίας Σεπτέµβριος 2009 Σ 95

211 ανά µονάδα προϊόντος στη µεταποίηση και το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονοµίας. Περισσότερες λεπτοµέρειες για τον υπολογισµό των ΣΣΙ βλ. στο Πλαίσιο 8 Οι σταθµισµένες συναλλαγµατικές ισοτιµίες του ευρώ µετά τις πρόσφατες διευρύνσεις της ζώνης του ευρώ και της στο τεύχος Μαρτίου του Μηνιαίου ελτίου, καθώς και, Occasional Paper No. 2 ( The effective exchange rates of the euro, Luca Buldorini, Stelios Makrydakis and Christian Thimann, Φεβρουάριος 2002), το οποίο είναι διαθέσιµο σε ηλεκτρονική µορφή από το δικτυακό τόπο της. Οι διµερείς ισοτιµίες που εµφανίζονται στην Ενότητα 8.2 είναι µηνιαίοι µέσοι όροι των δη- µοσιευόµενων ηµερήσιων ισοτιµιών αναφοράς για τα εν λόγω νοµίσµατα. Η συναλλαγµατική ισοτιµία αναφοράς για τη ρουπία Ινδίας έναντι του ευρώ εισήχθη για πρώτη φορά στη στήλη 26. Ωστόσο, τα στοιχεία πριν την 1η Ιανουαρίου 2009 πρέπει να θεωρούνται ενδεικτικά. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΟΣ ΖΩΝΗΣ ΕΥΡΩ Τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν τα υπόλοιπα κράτη-µέλη της ΕΕ (Ενότητα 9.1) ακολουθούν τις ίδιες αρχές όπως τα στατιστικά στοιχεία της ζώνης του ευρώ. Τα στοιχεία για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία στην Ενότητα 9.2 λαµβάνονται από εθνικές πηγές. Σ96 Σεπτέµβριος 2009

212 Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α Τ Α Χ Ρ Ο Ν Ο Λ Ο Γ Ι Ο Μ Ε Τ Ρ Ω Ν Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Η Σ Π Ο Λ Ι - Τ Ι Κ Η Σ Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ 1 11 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΚΑΙ 8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει ότι το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραµείνουν αµετάβλητα στο 3,50%, 4,50% και 2,50% αντίστοιχα. 8 ΜΑΡΤΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να αυξήσει το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 25 µονάδες βάσης σε 3,75%, αρχής γενοµένης από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 14 Μαρτίου. Επιπλέον, αποφασίζει να αυξήσει τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά 25 µονάδες βάσης, σε 4,75% και 2,75%, αντίστοιχα, µε ισχύ από 14 Μαρτίου. 12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΚΑΙ 10 ΜΑΪΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει ότι το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραµείνουν αµετάβλητα στο 3,75%, 4,75% και 2,75% αντίστοιχα. 6 ΙΟΥΝΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να αυξήσει το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 25 µονάδες βάσης σε 4%, αρχής γενοµένης από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 13 Ιουνίου. Επιπλέον, αποφασίζει να αυξήσει τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά 25 µονάδες βάσης σε 5% και 3% αντίστοιχα, µε ισχύ από 13 Ιουνίου. 5 ΙΟΥΛΙΟΥ, 2 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ, 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΚΑΙ 6 ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΚΑΙ 10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ, 7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ, 6 ΜΑΡΤΙΟΥ, 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ, 8 ΜΑΪΟΥ ΚΑΙ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει ότι το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης και τα επιτόκια διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παρα- µείνουν αµετάβλητα στο 4,00%, 5,00% και 3,00% αντίστοιχα. 3 ΙΟΥΛΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να αυξήσει το ελάχιστο επιτόκιο προσφορών των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 25 µονάδες βάσης σε 4,25%, µε ισχύ από την πράξη που θα διακανονιστεί την 9η Ιουλίου. Επιπλέον, αποφασίζει να αυξήσει τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά 25 µονάδες βάσης σε 5,25% και 3,25% αντίστοιχα, µε ισχύ από 9 Ιουλίου. 7 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΚΑΙ 4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΚΑΙ 2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει ότι το ελάχιστο επιτόκιο προσφορών των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραµείνουν αµετάβλητα στο 4,25%, 5,25% και 3,25% αντίστοιχα. 8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να µειώσει το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 50 1 Χρονολόγιο των µέτρων νοµισµατικής πολιτικής που έλαβε το Ευρωσύστηµα από το 1999 µέχρι το 2006 δηµοσιεύεται στις Ετήσιες Εκθέσεις της για τα αντίστοιχα έτη. Σεπτέµβριος 2009 I

213 µονάδες βάσης σε 3,75%, αρχής γενοµένης από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 15 Οκτωβρίου. Επιπλέον, αποφασίζει να µειώσει τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά 50 µονάδες βάσης, σε 4,75% και 2,75%, αντίστοιχα, µε άµεση ισχύ. Επιπλέον, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφασίζει ότι, από την πράξη που θα διακανονιστεί στις 15 Οκτωβρίου και εξής, οι εβδοµαδιαίες πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης (ΠΚΑ) θα διενεργούνται µέσω δηµοπρασίας σταθερού επιτοκίου µε κατανοµή όλου του ποσού στο επιτόκιο της ΠΚΑ. Επίσης, από τις 9 Οκτωβρίου, η θα µειώσει το εύρος µεταξύ των επιτοκίων των πάγιων διευκολύνσεων από 200 µονάδες βάσης σε 100 µονάδες βάσης γύρω από το επιτόκιο της πράξης κύριας αναχρηµατοδότησης. Τα δύο αυτά µέτρα θα παραµείνουν σε ισχύ για όσο διάστηµα χρειαστεί και τουλάχιστον µέχρι το τέλος της πρώτης περιόδου τήρησης του 2009, στις 20 Ιανουαρίου. 15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να διευρύνει περαιτέρω το πλαίσιο που διέπει τη σύσταση ασφαλειών και να τονώσει την παροχή ρευστότητας. Για το σκοπό αυτό, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφασίζει: (α) να διευρύνει τον κατάλογο των περιουσιακών στοιχείων που είναι αποδεκτά ως ασφάλεια στις πιστοδοτικές πράξεις του Ευρωσυστήµατος, µε ισχύ έως το τέλος του 2009, (β) να ενισχύσει την παροχή πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης, µε ισχύ από 30 Οκτωβρίου έως το τέλος του α' τριµήνου του 2009, και (γ) να παρέχει ρευστότητα σε δολάρια ΗΠΑ µέσω πράξεων ανταλλαγής νοµισµάτων. 6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να µειώσει το ελάχιστο επιτόκιο προσφορών των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 50 µονάδες βάσης σε 3,25%, µε ισχύ από τις πράξεις που θα διακανονιστούν την 12η Νοεµβρίου. Επιπλέον, αποφασίζει να µειώσει τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά 50 µονάδες βάσης σε 3,75% και 2,75% αντίστοιχα, µε ισχύ από 12 Νοεµβρίου. 4 ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να µειώσει το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 75 µονάδες βάσης σε 2,50%, µε ισχύ από τις πράξεις που θα διακανονιστούν την 10η εκεµβρίου. Επιπλέον, αποφασίζει να µειώσει τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά 75 µονάδες βάσης σε 3,00% και 2,00% αντίστοιχα, µε ισχύ από 10 εκεµβρίου. 18 ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει ότι οι πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης θα συνεχίσουν να πραγµατοποιούνται µέσω δηµοπρασιών σταθερού επιτοκίου µε κατανοµή ολόκληρου του ποσού και µετά το τέλος της περιόδου τήρησης που λήγει στις 20 Ιανουαρίου Το µέτρο αυτό θα παραµείνει σε ισχύ για όσο διάστηµα χρειαστεί και τουλάχιστον µέχρι την τελευταία κατανοµή της τρίτης περιόδου τήρησης του 2009, στις 31 Μαρτίου. Επιπλέον, από τις 21 Ιανουαρίου 2009, το εύρος µεταξύ των επιτοκίων των πάγιων διευκολύνσεων, το οποίο στις 9 Οκτωβρίου είχε µειωθεί σε 100 µονάδες βάσης γύρω από το επικρατών επιτόκιο πράξης κύριας αναχρηµατοδότησης θα αυξηθεί εκ νέου σε 200 µονάδες βάσης. 15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009 Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να µειώσει το ελάχιστο επιτόκιο προσφορών των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 50 µονάδες βάσης σε 2,00%, µε ισχύ από τις πράξεις που θα διακανονιστούν την 21η Ιανουαρίου Επιπλέον, αποφασίζει ότι τα επιτόκια της διευ- II Σεπτέµβριος 2009

214 ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ κόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα διαµορφωθούν σε 3,00% και 1,00% αντίστοιχα, µε ισχύ από 21 Ιανουαρίου 2009, σύµφωνα µε την απόφαση της 18ης εκεµβρίου. 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2009 Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφάσισε ότι το ελάχιστο επιτόκιο προσφορών των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραµείνουν αµετάβλητα στο 2,00%, 3,00% και 1,00% αντίστοιχα. 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2009 Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να µειώσει ελάχιστο επιτόκιο προσφορών των πράξεων κύριων αναχρηµατοδότησης κατά 50 µονάδες βάσης σε 1,50%, αρχής γενοµένης από τις πράξεις που θα διακανονιστούν την 11η Μαρτίου Επίσης, αποφασίζει ότι τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα δια- µορφωθούν σε 2,50% και 0,50% αντίστοιχα, µε ισχύ από 11 Μαρτίου Επίσης, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφασίζει ότι οι πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης, οι πράξεις αναχρηµατοδότησης ειδικής διάρκειας, καθώς και οι συµπληρωµατικές και τακτικές πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης θα συνεχίσουν να πραγµατοποιούνται µέσω δη- µοπρασιών σταθερού επιτοκίου µε κατανοµή ολόκληρου του ποσού για όσο διάστηµα χρειαστεί, πάντως και µετά το τέλος του Επιπλέον, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφασίζει να διατηρήσει την ισχύουσα συχνότητα και διάρκεια των συµπληρωµατικών πράξεων πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης και των πράξεων αναχρηµατοδότησης ειδικής διάρκειας για όσο διάστηµα χρειαστεί, πάντως και µετά το τέλος του ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009 Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να µειώσει το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης κατά 25 µονάδες βάσης σε 1,25%, µε ισχύ από τις πράξεις που θα διακανονιστούν την 8η Απριλίου Επιπλέον, αποφασίζει ότι τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα διαµορφωθούν σε 2,25% και 0,25% αντίστοιχα, µε ισχύ από 8 Απριλίου ΜΑΪΟΥ 2009 Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει να µειώσει το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρη- µατοδότησης κατά 25 µονάδες βάσης σε 1,00%, µε ισχύ από τις πράξεις που θα διακανονιστούν την 13η Μαΐου Επιπλέον, αποφασίζει να µειώσει το επιτόκιο της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης κατά 50 µονάδες βάσης σε 1,75% µε ισχύ από 13 Μαΐου 2009 και να διατηρήσει αµετάβλητο το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων στο 0,25%. Επίσης, το ιοικητικό Συµβούλιο αποφασίζει να προχωρήσει στη λήψη µέτρων αυξηµένης στήριξης της προσφοράς πιστώσεων. Συγκεκριµένα, αποφασίζει ότι το Ευρωσύστηµα θα διενεργεί πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης για την παροχή ρευστότητας διάρκειας ενός έτους µε δηµοπρασίες σταθερού επιτοκίου και µε κατανοµή ολόκληρου του ποσού. Επιπλέον, αποφασίζει κατ αρχήν ότι το Ευρωσύστηµα θα συµ- µετέχει σε πρόγραµµα αγοράς καλυµµένων οµολογιών σε ευρώ που έχουν εκδοθεί στη ζώνη του ευρώ. 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει ότι το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραµείνουν αµετάβλητα στο 1,00%, 1,75% και 0,25% αντίστοιχα. Επιπλέον, το Σεπτέµβριος 2009 III

215 ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει σχετικά µε τις τεχνικές λεπτοµέρειες της αγοράς καλυµµένων οµολογιών σε ευρώ, η οποία αποφασίστηκε στις 7 Μαΐου ΙΟΥΛΙΟΥ, 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΚΑΙ 3 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2009 Το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφασίζει ότι το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραµείνουν αµετάβλητα στο 1,00%, 1,75% και 0,25% αντίστοιχα. IV Σεπτέµβριος 2009

216 Τ Ο Σ Υ Σ Τ Η Μ Α T A R G E T ( Ι Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Α Υ Τ Ο Μ Α Τ Ο Π Ο Ι Η Μ Ε Ν Ο Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Τ Α Χ Ε Ι Α Σ Μ Ε Τ Α Φ Ο Ρ Α Σ Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ω Ν Σ Ε Σ Υ Ν Ε Χ Η Χ Ρ Ο Ν Ο ) Το TARGET έχει καθοριστική σηµασία για την προαγωγή της ολοκληρωµένης αγοράς χρήµατος του ευρώ, η οποία είναι απαραίτητη για την αποτελεσµατική άσκηση της νοµισµατικής πολιτικής. Επιπλέον, συµβάλλει στην ολοκλήρωση των χρη- µατοπιστωτικών αγορών της ζώνης του ευρώ. Το α τρίµηνο του 2009 περισσότερες από τράπεζες, συµπεριλαµβανοµένων υποκαταστηµάτων και θυγατρικών, καθώς και 21 εθνικές κεντρικές τράπεζες χρησιµοποίησαν το TARGET για εντολές πληρωµής είτε για λογαριασµό τους είτε για λογαριασµό πελατών τους. Το TARGET χρησιµοποιείται για πληρωµές µεγάλης αξίας στις οποίες ο χρόνος αποτελεί κρίσιµο στοιχείο, όπως οι πληρωµές για τη διευκόλυνση του διακανονισµού σε άλλα συστήµατα διατραπεζικών µεταφορών κεφαλαίων [π.χ. το Σύστηµα ιακανονισµού Αδιάλειπτης Σύνδεσης (Continuous Linked Settlement CLS) ή το EURO1], και για το διακανονισµό συναλλαγών της αγοράς χρή- µατος και συναλλαγών σε συνάλλαγµα και σε τίτλους. Χρησιµοποιείται επίσης για πληρωµές πελατών µικρότερης αξίας. Το TARGET παρέχει αµετάκλητο διακανονισµό των συναλλαγών σε ηµερήσια βάση και καθιστά άµεσα διαθέσιµα για άλλες πληρωµές τα κεφάλαια που πιστώνονται σε λογαριασµό συµµετέχοντος. Από τον Ιανουάριο του 2009 το ΕΣΚΤ εφαρµόζει µια νέα µεθοδολογία για τη συλλογή και υποβολή των στοιχείων του TARGET, προκειµένου να βελτιωθεί η ποιότητα των πληροφοριακών στοιχείων. Το γεγονός αυτό πρέπει να λαµβάνεται υπόψη όταν γίνεται σύγκριση στοιχείων πριν και µετά την ηµεροµηνία εφαρµογής της ανωτέρω αλλαγής. Συγκριτικά µε την αντίστοιχη περίοδο του, ο αριθµός των συναλλαγών που διακανονίστηκαν µειώθηκε κατά 9% όσον αφορά τον αριθµό και κατά 7% όσον αφορά την αξία των συναλλαγών. Η µείωση αυτή οφείλεται εν πολλοίς στη χρηµατοπιστωτική κρίση. Ωστόσο, µε µερίδιο αγοράς 60% από πλευράς όγκου και 90% από πλευράς αξίας, το TARGET διατήρησε τη δεσπόζουσα θέση του στην αγορά των συστηµάτων πληρωµών µεγάλης αξίας που λειτουργούν σε ευρώ. Η σταθερότητα του µεριδίου αγοράς του TARGET επιβεβαιώνει την ιδιαίτερη προθυµία των τραπεζών για διακανονισµό σε χρήµα κεντρικής τράπεζας, ιδιαίτερα σε περιόδους αναταραχής στην αγορά. Το µέσο ποσοστό διατραπεζικών πληρωµών ήταν 45% από πλευράς όγκου και 92% από πλευράς αξίας. Η µέση αξία µιας διακανονισθείσας διατραπεζικής πληρωµής ήταν 9,5 εκατ. ευρώ, ενώ η µέση αξία µιας πληρωµής πελάτη ήταν 0,8 εκατ. ευρώ. Η αξία των πληρωµών ήταν µικρότερη από ευρώ σε ποσοστό 65% και µεγαλύτερη από 1 εκατ. ευρώ σε ποσοστό 11%. Κατά µέσον όρο, γίνονταν 59 πληρωµές αξίας άνω του 1 δισεκ. ευρώ την ηµέρα. ΗΜΕΡΗΣΙΑ KATANOMH ΟΓΚΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΑΣ Στο διάγραµµα παρουσιάζεται η ηµερήσια κατανοµή της κίνησης στο TARGET, δηλαδή τα Ηµερήσια κατανοµή (ποσοστά) ΡΟΕΣ ΠΛΗΡΩΜΩΝ ΣΤΟ TARGET Το α τρίµηνο του 2009 διακανονίστηκαν µέσω του TARGET συναλλαγές συνολικής αξίας δισεκ. ευρώ, δηλαδή συναλλαγές αξίας δισεκ. ευρώ σε µέσο ηµερήσιο επίπεδο. Ο υψηλότερος αριθµός συναλλαγών µέσω του TARGET κατά το εν λόγω τρί- µηνο σηµειώθηκε στις 27 Φεβρουαρίου, όταν διεκπεραιώθηκαν πληρωµές. Πρόκειται για τη συνήθη έξαρση που παρατηρείται την τελευταία εργάσιµη ηµέρα του µήνα. Σεπτέµβριος 2009 V

217 ποσοστά των ηµερήσιων συναλλαγών µε βάση τον όγκο και την αξία τους που διεκπεραιώθηκαν σε διαφορετικές ώρες της ηµέρας. Η κα- µπύλη κατανοµής των συναλλαγών µε βάση την αξία προσεγγίζει πολύ τη γραµµική κατανοµή. Αυτό δείχνει ότι η διεκπεραίωση των συναλλαγών είναι ισοµερώς κατανεµηµένη στη διάρκεια της ηµέρας και ότι η ρευστότητα κυκλοφορεί σωστά µεταξύ των συµµετεχόντων, εξασφαλίζοντας έτσι τον οµαλό διακανονισµό των συναλλαγών του TARGET. Στη 1:00 µ.µ. ώρα Κεντρικής Ευρώπης το 57% των συναλλαγών του TARGET µε βάση την αξία είχε ήδη διακανονιστεί, ποσοστό που φθάνει το 92% µία ώρα πριν από το κλείσιµο του TARGET. Η κα- µπύλη κατανοµής των συναλλαγών µε βάση τον όγκο αποκλίνει σαφώς προς τα άνω από τη γραµµική κατανοµή: το 71% του όγκου είχε ήδη διεκπεραιωθεί στη 1:00 µ.µ. ώρα Κεντρικής Ευρώπης και το 99,6% µία ώρα πριν από το κλείσιµο του TARGET. ΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΟΣΗ ΤΟΥ TARGET Το α τρίµηνο του 2009, ο βαθµός συνολικής διαθεσιµότητας του TARGET ήταν 100%, γεγονός που σηµαίνει ότι δεν σηµειώθηκαν έκτακτα συµβάντα που επηρέασαν τη διαθεσιµότητα του TARGET. Ως έκτακτα συµβάντα στον υπολογισµό της διαθεσιµότητας του TARGET νοούνται εκείνα που εµποδίζουν την επεξεργασία πληρωµών επί 10 λεπτά ή περισσότερο. Λόγω της πλήρους διαθεσιµότητας του TAR- GET όλες οι πληρωµές ολοκληρώθηκαν σε λιγότερο από 5 λεπτά κατά µέσον όρο. Έτσι, επαληθεύτηκαν πλήρως οι προσδοκίες για το σύστηµα. Πίνακας 1 Εντολές πληρωµής τις οποίες επεξεργάστηκαν το TARGET και το EURO1: όγκος συναλλαγών (αριθµός πληρωµών) α τρ. TARGET Συνολικός όγκος Ηµερήσιος µέσος όρος EURO1 (EBA) Συνολικός όγκος Ηµερήσιος µέσος όρος γ τρ. δ τρ. α τρ Πίνακας 2 Εντολές πληρωµής τις οποίες επεξεργάστηκαν το TARGET και το EURO1: αξία συναλλαγών (δισεκ. ευρώ) α τρ. TARGET Συνολική αξία Ηµερήσιος µέσος όρος EURO1 (EBA) Συνολική αξία Ηµερήσιος µέσος όρος γ τρ. δ τρ. α τρ VI Σεπτέµβριος 2009

218 Ε Κ Ο Σ Ε Ι Σ Τ Η Σ Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Σ Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Σ Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Σ Α Π Ο Τ Ο Κ Α Ι Ε Ξ Η Σ Σκοπός του παρόντος καταλόγου είναι να πληροφορήσει τους αναγνώστες σχετικά µε επιλεγµένες εκδόσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από τον Ιανουάριο του και εξής. Για τη σειρά Working Papers, η οποία από τον Ιανουάριο του 2009 (Working Paper Νο 989 και εξής) είναι διαθέσιµη µόνο σε ηλεκτρονική µορφή, ο κατάλογος αναφέρει µόνο τις µελέτες που δηµοσιεύθηκαν µεταξύ Ιουνίου και Αυγούστου Εκτός εάν σηµειώνεται διαφορετικά, οι εκδόσεις διατίθενται δωρεάν, εφόσον υπάρχουν αποθέµατα, κατόπιν παραγγελίας ή αίτησης συνδροµής στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@ecb.europa.eu. Πλήρης κατάλογος των εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Ευρωπαϊκού Νο- µισµατικού Ιδρύµατος δηµοσιεύεται στο δικτυακό τόπο της ( ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ Ετήσια Έκθεση, Απρίλιος. Ετήσια Έκθεση, Απρίλιος ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ Έκθεση για τη σύγκλιση, Μάιος. ΕΙ ΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΗΝΙΑΙΟΥ ΕΛΤΙΟΥ 10th anniversary of the ECB 1998-, Mάιος. ΑΡΘΡΑ ΜΗΝΙΑΙΟΥ ΕΛΤΙΟΥ Productivity developments and monetary policy, Ιανουάριος. Globalisation, trade and the euro area macroeconomy, Ιανουάριος. The Eurosystem s experience with forecasting autonomous factors and excess reserves, Ιανουάριος. The analysis of the euro money market from a monetary policy perspective, Φεβρουάριος. Securitisation in the euro area, Φεβρουάριος. The new euro area yield curves, Φεβρουάριος. Business investment in the euro area and the role of fi rms financial positions, Απρίλιος. Short-term forecasts of economic activity in the euro area, Απρίλιος. Developments in the EU arrangements for financial stability, Απρίλιος. Price stability and growth, Μάιος. The Eurosystem s open market operations during the recent period of financial market volatility, Μάιος. One monetary policy and many fiscal policies: ensuring a smooth functioning of EMU, Ιούλιος. Euro area trade in services: some key stylised facts, Ιούλιος. The Eurosystem as a provider of technical assistance to EU neighbouring regions, Ιούλιος. The external dimension of monetary analysis, Αύγουστος. The role of banks in the monetary policy transmission mechanism, Αύγουστος. Ten years of the Stability and Growth Pact, Οκτώβριος. Cross-border bank mergers & acquisitions and institutional investors, Οκτώβριος. Monitoring labour cost developments across euro area countries, Νοέµβριος. Valuing stock markets and the equity risk premium, Νοέµβριος. Ten years of TARGET and the launch of TARGET2, Νοέµβριος. Ten years of TARGET and the launch of TARGET2, Νοέµβριος. Housing wealth and private consumption in the euro area, Ιανουάριος Foreign asset accumulation by authorities in emerging markets, Ιανουάριος Σεπτέµβριος 2009 VII

219 New survey evidence on wage setting in Europe, Φεβρουάριος Assessing global trends in protectionism, Φεβρουάριος The external financing of households and non-financial corporations: a comparison of the euro area and the United States, Απρίλιος Revisions to GDP estimates in the euro area, Απρίλιος The functional composition of government spending in the European Union, Απρίλιος Expectations and the conduct of monetary policy, Μάιος Five years of EU membership, Μάιος Credit rating agencies: developments and policy issues, Μάιος The impact of government support to the banking sector on euro area public finances, Ιούλιος The implementation of monetary policy since August, Ιούλιος Rotation of voting rights in the Governing Council of the ECB, Ιούλιος Housing finance in the euro area, Αύγουστος Recent developments in the retail bank interest rate pass-through in the euro area, Αύγουστος STATISTICS POCKET BOOK ιαθέσιµο κάθε µήνα από τον Αύγουστο του 2003 και εξής (στα αγγλικά). ΣΕΙΡΑ LEGAL WORKING PAPER 6 The legal implications of the prudential supervisory assessment of bank mergers and acquisitions under EU law, Ιούνιος. 7 Electronic money institutions: current trends, regulatory issues and future prospects, P. Athanassiou and N. Max-Guix, Ιούλιος. 8 National rescue measures in response to the current financial crisis, A. Petrovic and R. Tutsch, Ιούλιος ΣΕΙΡΑ OCCASIONAL PAPERS. 78 A framework for assessing global imbalances, T. Bracke, M. Bussière, M. Fidora and R. Straub, Ιανουάριος. 79 The workings of the Eurosystem: monetary policy preparations and decision-making selected issues, P. Moutot, A. Jung and F. P. Mongelli, Ιανουάριος. 80 China s and India s roles in global trade and finance: twin titans for the new millennium?, M. Bussière and A. Mehl, Ιανουάριος. 81 Measuring financial integration in new EU Member States, M. Baltzer, L. Cappiello, R. A. De Santis and S. Manganelli, Μάρτιος. 82 The sustainability of China s exchange rate policy and capital account liberalisation, L. Cappiello and G. Ferrucci, Μάρτιος. 83 The predictability of monetary policy, T. Blattner, M. Catenaro, M. Ehrmann, R. Strauch and J. Turunen, Μάρτιος. 84 Short-term forecasting of GDP using large monthly datasets: a pseudo real-time forecast evaluation exercise, G. Ru nstler, K. Barhoumi, R. Cristadoro, A. Den Reijer, A. Jakaitiene, P. Jelonek, A. Rua, K. Ruth, S. Benk and C. Van Nieuwenhuyze, Μάιος. 85 Benchmarking the Lisbon strategy, D. Ioannou, M. Ferdinandusse, M. Lo Duca and W. Coussens, Ιούνιος. 86 Real convergence and the determinants of growth in EU candidate and potential candidate countries: a panel data approach, M. M. Borys, É. K. Polgár and A. Zlate, Ιούνιος. VIII Σεπτέµβριος 2009

220 ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 87 Labour supply and employment in the euro area countries: developments and challenges, Task Force of the Monetary Policy Committee of the European System of Central Banks, Ιούνιος. 88 Real convergence, financial markets, and the current account emerging Europe versus emerging Asia, S. Herrmann and A. Winkler, Ιούνιος. 89 An analysis of youth unemployment in the euro area, R. Gomez-Salvador and N. Leiner- Killinger, Ιούνιος. 90 Wage growth dispersion across the euro area countries: some stylised facts, M. Andersson, A. Gieseck, B. Pierluigi and N. Vidalis, Ιούλιος. 91 The impact of sovereign wealth funds on global financial markets, R. Beck and M. Fidora, Ιούλιος. 92 The Gulf Cooperation Council countries: economic structures, recent developments and role in the global economy, M. Sturm, J. Strasky, P. Adolf and D. Peschel, Ιούλιος. 93 Russia, EU enlargement and the euro, Z. Polański and A. Winkler, Αύγουστος. 94 The changing role of the exchange rate in a globalised economy, F. di Mauro, R. Ru ffer and I. Bunda, Σεπτέµβριος. 95 Financial stability challenges in candidate countries managing the transition to deeper and more market-oriented fi nancial systems, the International Relations Committee expert group on financial stability challenges in candidate countries, Σεπτέµβριος. 96 The monetary presentation of the euro area balance of payments, L. Bê Duc, F. Mayerlen and P. Sola, Σεπτέµβριος. 97 Globalisation and the competitiveness of the euro area, F. di Mauro and K. Forster, Σεπτέµβριος. 98 Will oil prices decline over the long run?, R. Kaufmann, P. Karadeloglou and F. di Mauro, Οκτώβριος. 99 The ECB and IMF indicators for the macro-prudential analysis of the banking sector: a comparison of the two approaches, A. M. Agresti, P. Baudino and P. Poloni, Νοέµβριος Survey data on household finance and consumption: research summary and policy use, Ερευνητικό ίκτυο για την Οικονοµική Κατάσταση των Νοικοκυριών και την Κατανάλωση (Household Finance and Consumption Network) του Ευρωσυστήµατος, Ιανουάριος Housing finance in the euro area, the Task Force of the Monetary Policy Committee of the European System of Central Banks, Μάρτιος Domestic financial development in emerging economies: evidence and implications, E. Dorrucci, A. Meyer-Cirkel and D. Santabárbara, Απρίλιος Transnational governance in global finance: the principles for stable capital flows and fair debt restructuring in emerging markets, R. Ritter, Απρίλιος Fiscal policy challenges in oil-exporting countries: a review of key issues, M. Sturm, F. Gurtner and J. González Alegre, Ιούνιος Flow-of-funds analysis at the ECB framework and applications, L. Bê Duc and G. Le Breton, Αύγουστος Monetary policy strategy in a global environment, P. Moutot and G. Vitale, Αύγουστος ΣΕΙΡΑ RESEARCH BULLETIN Research Bulletin, No 7, Ιούνιος. Research Bulletin, No 8, Μάρτιος ΣΕΙΡΑ WORKING PAPERS 1059 Forecasting the world economy in the short term, A. Jakaitiene and S. Dées, Ιούνιος Σεπτέµβριος 2009 IX

221 1060 What explains global exchange rate movements during the financial crisis?, M. Fratzscher, Ιούνιος The distribution of households consumption-expenditure budget shares, M. Barigozzi, L. Alessi, M. Capasso and G. Fagiolo, Ιούνιος External shocks and international inflation linkages: a global VAR analysis, A. Galesi and M. J. Lombardi, Ιούνιος Does private equity investment spur innovation? Evidence from Europe, A. Popov and P. Roosenboom, Ιούνιος Does it pay to have the euro? Italy s politics and financial markets under the lira and the euro, M. Fratzscher and L. Stracca, Ιούνιος Monetary policy and inflationary shocks under imperfect credibility, M. D. Pariès and S. Moyen, Ιούνιος Universal banks and corporate control: evidence from the global syndicated loan market, M. A. Ferreira and P. Matos, Ιούλιος The dynamic effects of shocks to wages and prices in the United States and the euro area, R. Duarte and C. R. Marques, Ιούλιος Asset price misalignments and the role of money and credit, D. Gerdesmeier, H.-E. Reimers and B. Roffia, Ιούλιος Housing finance and monetary policy, A. Calza, T. Monacelli and L. Stracca, Ιούλιος Monetary policy committees: meetings and outcomes, J. M. Berk and B. K. Bierut, Ιούλιος Booms and busts in housing markets: determinants and implications, L. Agnello and L. Schuknecht, Ιούλιος How important are common factors in driving non-fuel commodity prices? A dynamic factor analysis, I. Vansteenkiste, Ιούλιος Can non-linear real shocks explain the persistence of PPP exchange rate disequilibria?, T. Peltonen, M. Sager and A. Popescu, Ιούλιος Wages are flexible, aren t they? Evidence from monthly micro wage data, P. Lu nnemann and L. Wintr, Ιούλιος Bank risk and monetary policy, Y. Altunbas, L. Gambacorta and D. Marqués-Ibáñez, Ιούλιος Optimal monetary policy in a new Keynesian model with habits in consumption, C. Leith, I. Moldovan and R. Rossi, Ιούλιος The reception of public signals in financial markets what if central bank communication becomes stale?, M. Ehrmann and D. Sondermann, Αύγουστος On the real effects of private equity investment: evidence from new business creation, A. Popov and P. Roosenboom, Αύγουστος EMU and European government bond market integration, P. Abad, H. Chuliá, and M. Gómez-Puig, Αύγουστος Productivity and job flows: heterogeneity of new hires and continuing jobs in the business cycle, J. Kilponen and J. Vanhala, Αύγουστος Liquidity premia in German government bonds, J. W. Ejsing and J. Sihvonen, Αύγουστος Disagreement among forecasters in G7 countries, J. Dovern, U. Fritsche and J. Slacalek, Αύγουστος Evaluating microfoundations for aggregate price rigidities: evidence from matched firm-level data on product prices and unit labour cost, M. Carlsson and O. Nordström Skansz, Αύγουστος How are firms wages and prices linked: survey evidence in Europe, M. Druant, S. Fabiani, G. Kezdi, A. Lamo, F. Martins and R. Sabbatini, Αύγουστος X Σεπτέµβριος 2009

222 ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 1085 An empirical study on the decoupling movements between corporate bonds and CDS spreads, I. Alexopoulou, M. Andersson and O. M. Georgescu, Αύγουστος ΑΛΛΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ Bond markets and long-term interest rates in non-euro area Member States of the European Union, Ιανουάριος (µόνο ηλεκτρονικά). Oversight framework for card payment schemes standards, Ιανουάριος (µόνο ηλεκτρονικά). The role of money money and monetary policy in the twenty-first century proceedings of the Fourth ECB Central Banking Conference 2006, Φεβρουάριος. The role of money money and monetary policy in the twenty-fi rst century proceedings of the Fourth ECB Central Banking Conference 2006, Φεβρουάριος. Euro area balance of payments and international investment position statistics Annual quality report, Μάρτιος (µόνο ηλεκτρονικά). ECB statistics quality framework (SQF), Απρίλιος (µόνο ηλεκτρονικά). Quality assurance procedures within the ECB statistical function, Απρίλιος (µόνο ηλεκτρονικά). ECB statistics an overview, Απρίλιος (µόνο ηλεκτρονικά). TARGET Annual Report, Απρίλιος (µόνο ηλεκτρονικά). Financial integration in Europe, Απρίλιος. Financial Stability Review, Ιούνιος. Labour supply and employment in the euro area countries: developments and challenges, Ιούνιος. The international role of the euro, Ιούλιος (µόνο ηλεκτρονικά). Payment systems and market infrastructure oversight report, Ιούλιος (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Dimitrios Papadimoulis, Member of the European Parliament, Ιούλιος (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Ashley Mote, Member of the European Parliament, Ιούλιος (µόνο ηλεκτρονικά). Legal framework of the Eurosystem and the ESCB. ECB legal acts and instruments, Ιούλιος. CCBM2 User Requirements 4.1, Ιούλιος (µόνο ηλεκτρονικά). Simulating financial instability conference on stress testing and fi nancial crisis simulation exercises, July, Σεπτέµβριος. New procedure for constructing ECB staff projection ranges, Σεπτέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Commission s draft directive/regulation on credit rating agencies Eurosystem contribution to the public consultation, Σεπτέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Euro money market survey, Σεπτέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). EU banking structures, Οκτώβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Mario Borghezio, Member of the European Parliament, Οκτώβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Ashley Mote, Member of the European Parliament, Οκτώβριος (µόνο ηλεκτρονικά). A strategic vision for statistics: challenges for the next 10 years Fourth ECB Conference on Statistics, 24 and 25 April, Νοέµβριος. The implementation of monetary policy in the euro area: General documentation on Eurosystem monetary policy instruments and procedures, Νοέµβριος. The Eurosystem policy principles on the location and operation of infrastructures settling euro-denominated payment transactions: specifi cation of legally and operationally located in the euro area, Νοέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Σεπτέµβριος 2009 XI

223 Single Euro Payments Area sixth progress report, Νοέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). EU banks liquidity stress-testing and contingency funding plans, Νοέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Government finance statistics guide, εκέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Financial Stability Review, εκέµβριος. Covered bonds in the EU financial system, εκέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). The incentive structure of the originate and distribute model, εκέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Recommendations of the Governing Council of the European Central Bank on the pricing of recapitalisations, εκέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Recommendations of the Governing Council of the European Central Bank on government guarantees for bank debt, εκέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Commercial property markets financial stability risks, recent developments and EU banks exposures, εκέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Correspondent central banking model (CCBM) procedures for Eurosystem counterparties, εκέµβριος (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Robert Sturdy, Member of the European Parliament, Ιανουάριος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Euro money market study, Φεβρουάριος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Eurosystem oversight policy framework, Φεβρουάριος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Harmonised oversight approach and oversight standards for payment instruments, Φεβρουάριος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). European Commission s consultation on hedge funds Eurosystem contribution, Φεβρουάριος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Guiding principles for bank asset support schemes, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr José Ribeiro e Castro, Member of the European Parliament, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Dimitrios Papadimoulis, Member of the European Parliament, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Manolis Mavrommatis, Member of the European Parliament, regarding the issuance of low denomination euro banknotes, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Eoin Ryan, Member of the European Parliament, concerning the recent widening of spreads between euro area government bond yields, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Eurosystem s SEPA expectations, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Housing finance in the euro area, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Euro area monetary and financial statistics: quality report, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Euro area balance of payments and international investment position statistics: quality report, Μάρτιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Manual on investment fund statistics, Μάιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). EU banks funding structures and policies, Μάιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Letter from the ECB President to Mr Ashley Mote, Member of the European Parliament, Μάιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). TARGET2 oversight assessment report, Μάιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). TARGET Annual Report, Μάιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). The ECB s advisory role overview of opinions (1994-), Μάιος Financial Stability Review, Ιούνιος Recommendations for securities settlement systems and recommendations for central counterparties in the European Union European Central Bank (ECB) and the Committee of European Securities Regulators (CESR), Ιούνιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). XII Σεπτέµβριος 2009

224 ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ The international role of the euro, Ιούλιος Monthly report on the Eurosystem s covered bond purchase programme, Ιούλιος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Oversight framework for direct debit schemes, Αύγουστος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Oversight framework for credit transfer schemes, Αύγουστος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). The Eurosystem s stance on the Commission s consultation document on the review of Directive 94/19/EC on deposit-guarantee schemes, Αύγουστος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Legal framework of the Eurosystem and the European System of Central Banks. ECB legal acts and instruments update, Αύγουστος EU banking sector stability, Αύγουστος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). Credit default swaps and counterparty risk, Αύγουστος 2009 (µόνο ηλεκτρονικά). ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΙΑ Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το Ευρωσύστηµα, το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών, 2η έκδοση, Μάιος. Στάθερότητα των τιµών: Γιατί είναι σηµαντική για σένα;, Ιούνιος. A single currency an integrated market infrastructure, Σεπτέµβριος. The European Central Bank, the Eurosystem, the European System of Central Banks, Απρίλιος Σταθερότητα των τιµών: Γιατί είναι σηµαντική για σένα;, Απρίλιος The Single Euro Payments Area (SEPA): an integrated retail payments market, Ιούλιος Σεπτέµβριος 2009 XIII

225

226 Γ Λ Ω Σ Σ Α Ρ Ι Ο Το παρόν γλωσσάριο εξηγεί επιλεγµένους όρους που χρησιµοποιούνται συχνά στο. Πληρέστερο και αναλυτικότερο γλωσσάριο βλ. στο δικτυακό τόπο της (www. ecb.europa.eu./home/glossary/html/index.en.html). Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) (gross domestic product - GDP): η αξία του συνόλου των αγαθών και των υπηρεσιών που παράγονται σε µια οικονοµία µείον την ενδιάµεση κατανάλωση και συν τους καθαρούς φόρους επί των προϊόντων και τους εισαγωγικούς δασµούς. Το ΑΕΠ µπορεί να αναλυθεί κατά συνιστώσα της παραγωγής, της δαπάνης ή του εισοδήµατος. Οι κυριότερες κατηγορίες δαπάνης που αποτελούν το ΑΕΠ είναι η τελική κατανάλωση των νοικοκυριών, η τελική κατανάλωση του ηµοσίου, οι ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου, οι µεταβολές των αποθεµάτων και οι εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών (συµπεριλαµβανοµένου του εµπορίου µεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ). Άµεσες επενδύσεις (direct investment): επενδύσεις µε τις οποίες επιδιώκεται η απόκτηση συµµετοχής (στην πράξη, ποσοστού τουλάχιστον 10% των κοινών µετοχών ή των δικαιωµάτων ψήφου) σε επιχείρηση που εδρεύει σε άλλη οικονοµία. Περιλαµβάνουν µετοχικό κεφάλαιο, επανεπενδυθέντα κέρδη και άλλα κεφάλαια που αφορούν συναλλαγές µεταξύ εταιριών. Η κατηγορία άµεσες επενδύσεις του ισοζυγίου πληρωµών καταγράφει τις καθαρές συναλλαγές/θέσεις σε περιουσιακά στοιχεία του εξωτερικού από κατοίκους της ζώνης του ευρώ (ως άµεσες επενδύσεις στο εξωτερικό ) και σε περιουσιακά στοιχεία της ζώνης του ευρώ από µη κατοίκους (ως άµεσες επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ ). Αµοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα - πλην των αµοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήµατος (investment funds except money market funds): χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί που συγκεντρώνουν κεφάλαιο αντλώντας το από το κοινό και το επενδύουν σε περιουσιακά στοιχεία, χρηµατοπιστωτικά ή µη. Βλέπε επίσης ΝΧΙ. Απόσβεση (write-down): προς τα κάτω προσαρµογή της αξίας των δανείων που καταγράφεται στις λογιστικές καταστάσεις των ΝΧΙ όταν αναγνωρίζεται ότι τα δάνεια έγιναν εν µέρει µη ανακτήσιµα. Αρνητικός πληθωρισµός (deflation): πτώση του γενικού επιπέδου των τιµών, π.χ. του δείκτη τιµών καταναλωτή. Αυτόνοµοι παράγοντες ρευστότητας (autonomous liquidity factors): παράγοντες µεταβολής της ρευστότητας οι οποίοι κατά κανόνα δεν πηγάζουν από τη χρήση των µέσων νοµισµατικής πολιτικής. Τέτοιοι παράγοντες είναι π.χ. τα τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία, οι καταθέσεις του ηµοσίου στην κεντρική τράπεζα, καθώς και οι καθαρές απαιτήσεις της κεντρικής τράπεζας έναντι του εξωτερικού. Βασικά επιτόκια της (key ECB interest rates): τα επιτόκια που καθορίζονται από το ιοικητικό Συµβούλιο και αντανακλούν την κατεύθυνση της νοµισµατικής πολιτικής της. Αυτά είναι το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης, το επιτόκιο της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης και το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων. Βιοµηχανική παραγωγή (industrial production): η ακαθάριστη προστιθέµενη αξία, σε σταθερές τιµές, που δηµιουργείται από τη βιοµηχανία. Γενική κυβέρνηση (general government): τοµέας ο οποίος, όπως ορίζεται στο ΕΣΛ 95, αποτελείται από φορείς που εδρεύουν στη ζώνη του ευρώ και ασχολούνται κυρίως µε την παραγωγή µη εµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών προοριζόµενων για ατοµική και συλλογική κατανάλωση ή/και µε Σεπτέµβριος 2009 XV