Δξκελεπηηθό εκηλάξην

Transcript

1 1 Δξκελεπηηθό εκηλάξην Απηνθηνγξαθηθό ζεκείσκα ηνπ Κ. Καβάθε 1. Δξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ πνηήκαηνο -Σν πξώην ζθαιί 1.1 Δηζαγσγηθά: Αθνξκή γξαθήο ηνπ πνηήκαηνο Σν πξώην ζθαιί Κυνζηανηίνορ Π. Καβάθηρ *Ο Θεόθξηηνο 1.2. Μηα πξώηε πξνζέγγηζε Δμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά ύληνκε απόδνζε ηνπ λνήκαηνο ηνπ πνηήκαηνο 1.3 Γνκηθή αλάιπζε: 1 ε ελόηεηα (εηζαγσγηθνί ζηίρνη 1-2) Πξφζσπα: Πνηεηήο-Αθεγεηήο Λφγνο: Σν ζθεληθφ- ρξφλνο θαη ρψξνο ηεο ζπδήηεζεο 2 ε ελόηεηα(ζηηρ.3-9) Πξφζσπα: Δπκέλεο (Δπκέλεο, Δπκέλεο-Πνηεηήο) Λφγνο: Ζ απειπηζία θαη ε απαηζηνδνμία ηνπ Δπκέλε γηα ηηο πνηεηηθέο ηνπ επηδφζεηο- ε ζπλαίζζεζε απφ κέξνπο ηνπ ησλ δπζθνιηψλ ηεο πνηεηηθήο ηέρλεο ε απνζάξξπλζε ηνπ θαη ε δπζηπρία ηνπ 3 ε ελόηεηα(ζηηρ.10-26) Πξφζσπα: Θεφθξηηνο Θεφθξηηνο-Πνηεηήο) Λφγνο: Ο πνιχπεηξνο Θεφθξηηνο κέζα απφ ελζαξξπληηθά επηρεηξήκαηα θαηαιήγεη ζηελ αηζηφδνμε δηαπίζησζε, φηη, αθφκε θαη, ην πξψην ζθαιί απνθέξεη πεξεθάληα, δφμα θαη ηηκή Μνξθνινγηθή θαη λνεκαηηθή αλάιπζε: 1 ε ελόηεηα (ζηηρ. 1-2): 2 ε ελόηεηα (ζηηρ.3-9): 3 ε ελόηεηα(ζηηρ.10-26): 1.5 Γεληθή εθηίκεζε Αηζζεηηθή απνηίκεζε Γιώζζα Ύθνο

2 2 Δξκελεπηηθό εκηλάξην Απηνθηνγξαθηθό ζεκείσκα ηνπ Κ. Καβάθε «Δίμαι Κυνζηανηινοςπολίηηρ ηην καηαγυγήν, αλλά εγεννήθηκα ζηην Αλεξάνδπεια ζ ένα ζπίηι ηηρ οδού Σεπίθ μικπόρ πολύ έθςγα, και απκεηό μέπορ ηηρ παιδικήρ μος ηλικίαρ ηο πέπαζα ζηην Αγγλία. Καηόπιν επιζκέθθην ηην σώπαν αςηήν μεγάλορ, αλλά για μικπόν σπονικόν διάζηημα. Γιέμεινα και ζηη Γαλλία. Σηην εθηβικήν μος ηλικίαν καηοίκηζα ςπέπ ηα δύο έηη ζηην Κυνζηανηινούπολι. Σηην Δλλάδα είναι πολλά σπόνια πος δεν επήγα. Η ηελεςηαία μος επγαζία ήηαν ςπαλλήλος ειρ ένα κςβεπνηηικόν γπαθείον εξαπηώμενον από ηο ςποςπγείον ηυν Γημοζίυν Έπγυν ηηρ Αιγύπηος. Ξέπυ Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιηαλικά». 1. Δξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ πνηήκαηνο -Σν πξώην ζθαιί 1.1 Δηζαγσγηθά: Σν πξψην ζθαιί είλαη πνίεκα ηεο πξψηεο ινγνηερληθήο πεξηφδνπ ( ) ηνπ Κ. Καβάθε, πην ζπγθεθξηκέλα γξάθηεθε ην Θα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζζεί θηινζνθηθφ θαηά ην είδνο πνίεκα, ζχκθσλα κε ηελ πξνηεηλφκελε θαηάηαμε απφ κέξνπο ησλ κειεηεηψλ ηνπ θαβαθηθνχ έξγνπ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο πνηεκάησλ φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ηνπο: πνηήκαηα θηινζνθηθά, εδνληθά θαη ηζηνξηθά. Πξφθεηηαη γηα κηα δηάθξηζε πνπ δελ κπνξεί λα εθιεθζεί απφιπηα θαη απηφ, γηαηί ζπκβαίλεη πνιιέο θνξέο έλα πνίεκα πνπ θαίλεηαη λα αλήθεη ζε κηα απφ ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο, -επεηδή θάπνηα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπλεγνξνχλ ππέξ απηήο, λα έρεη θαη ζηνηρεία, πνπ ακθηζβεηνχλ ηελ επηινγή καο, θαζψο πνιχ ζπρλά πεξηέρεη δηαθξηηηθά γλσξίζκαηα θαη ησλ άιισλ δχν θαηεγνξηψλ. Ζ πνηεηηθή δεκηνπξγία θαη γεληθφηεξα ε ζχλζεζε ελφο έξγνπ ηέρλεο είλαη απνηέιεζκα κηαο πνιχπιεπξεο δηαδηθαζίαο απφ ηε κεξηά ηνπ θαιιηηέρλε, γεγνλφο πνπ εθ ησλ πξνηέξσλ θαζηζηά πνιχ δχζθνιε ηελ απνκφλσζε ηνπ απφ ηνλ νπνηνδήπνηε θξηηηθφ ή θαη ηνλ αλαγλψζηε κέζα ζε θαηεγνξίεο κε βάζε θάπνηα επηθαλεηαθά ζπρλά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ. ηαλ, φκσο, γίλεηαη απνζθνπεί θαηά θχξην ιφγν ζηελ ακεζφηεξε θαηαλφεζε ησλ δηαθνξψλ αλάκεζα ζηα έξγα θαη ζηελ επθνιφηεξε ηαμηλφκεζε ηνπ πιηθνχ πνπ έρνπκε πξνο εμέηαζε. Αθνξκή γξαθήο ηνπ πνηήκαηνο: ε πνιχ ιίγεο πεξηπηψζεηο πνηεκάησλ ηνπ Καβάθε έρνπκε ηε δπλαηφηεηα λα γλσξίδνπκε θαη φρη απιψο λα ππνζέηνπκε ην γεγνλφο πνπ ζηάζεθε αθνξκή γηα ηελ έκπλεπζε ηνπ. Σν πξψην ζθαιί γξάθηεθε, ινηπφλ, θαηά ηνλ. Σζίξθα (. Σζίξθα: Ο πνιηηηθφο Καβάθεο ζει. 247) έηζη φπσο καξηπξάεη ην απηφγξαθν ηνπ πνηήκαηνο κέζα ζηνλ θάθειν Αλαζηαζηάδε-, ζαλ απάληεζε-ζέζε ζηηο αληηθαηηθέο απφςεηο ηνπ θηινζφθνπ Ράζθηλ γχξσ απφ ηελ ηέρλε θαη ηελ θνηλσληθή επζχλε ησλ δεκηνπξγψλ ηεο, ηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα είρε ππφςε ηνπ ν Κ. Καβάθεο. Σν πξώην ζθαιί Δηο ηνλ Θεφθξηην παξαπνληνχληαλ κηά κέξα ν λένο πνηεηήο Δπκέλεο «Σψξα δπφ ρξφληα πέξαζαλ πνπ γξάθσ θ έλα εηδχιην έθακα κνλάρα. Σν κφλνλ άξηηφλ κνπ έξγνλ είλαη. Αιινίκνλνλ, είλ πςειή ην βιέπσ,

3 3 πνιχ πςειή ηεο Πνηήζεσο ε ζθάια θαη απ ην ζθαιί ην πξψην εδψ πνπ είκαη πνηέ δελ ζ αλαηβψ ν δπζηπρηζκέλνο». Δηπ ν Θεφθξηηνο «Απηά ηα ιφγηα αλάξκνζηα θαη βιαζθεκίεο είλαη. Κη αλ είζαη ζην ζθαιί ην πξψην, πξέπεη λάζαη ππεξήθαλνο θ επηπρηζκέλνο. Δδψ πνπ έθζαζεο, ιίγν δελ είλαη ηφζν πνπ έθακεο, κεγάιε δφμα. Κη απηφ αθφκε ην ζθαιί ην πξψην πνιχ απφ ηνλ θνηλφ ηνλ θφζκν απέρεη. Δηο ην ζθαιί γηα λα παηήζεηο ηνχην πξέπεη κε ην δηθαίσκά ζνπ λάζαη πνιίηεο εηο ησλ ηδεψλ ηελ πφιη. Καη δχζθνιν ζηελ πφιη εθείλελ είλαη θαη ζπάλην λα ζε πνιηηνγξαθήζνπλ. ηελ αγνξά ηεο βξίζθεηο Ννκνζέηαο πνπ δελ γειά θαλέλαο ηπρνδηψθηεο. Δδψ πνπ έθζαζεο, ιίγν δελ είλαη ηφζν πνπ έθακεο, κεγάιε δφμα». Κυνζηανηίνορ Π. Καβάθηρ *Ο Θεόθξηηνο είλαη έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο αξραίνπο Έιιελεο πνηεηέο ησλ ειιεληζηηθψλ ρξφλσλ. Πξέπεη λα γελλήζεθε ηνλ 4 ν π.υ. αηψλα ζηελ Κσ θαη λα κεγάισζε ζηηο πξαθνχζεο. Πηζηεχεηαη πσο έδεζε γηα έλα δηάζηεκα θαη ζηελ Αιεμάλδξεηα. Ο Θεφθξηηνο θαζηέξσζε ην «εηδχιιην» θαη ηε βνπθνιηθή πνίεζε. Δπεξέαζε πνιινχο ζχγρξνλνπο θαη κεηαγελέζηεξνχο ηνπ πνηεηέο Μηα πξώηε πξνζέγγηζε Δμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά: Σν πνίεκα απνηειείηαη απφ 26 ειεχζεξνπο ζηίρνπο, δελ έρεη ζηξνθηθή δηάξζξσζε νχηε θαη νκνηνθαηαιεμία. ύληνκε απόδνζε ηνπ λνήκαηνο ηνπ πνηήκαηνο: Το ππώηο ζκαλί είλαη έλα πνίεκα κε δηαθξηηφ ην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο απηναλαθνξηθόηεηαο, ηνπ βαζηθνχ απηνχ γλσξίζκαηνο ηεο πνίεζεο ηνπ Καβάθε. Δχθνια κπνξεί λα δηαπηζησζεί απφ κηα πξψηε θηφιαο αλάγλσζε, πσο ν πνηεηήο αλ θαη αζέαηνο είλαη παξψλ ζην έξγν πνπ έρνπκε κπξνζηά καο, πίζσ απφ έλα πξνζσπείν θαηά ηελ πξνζθηιή ηνπ ζπλήζεηα θηλεί ηα λήκαηα ηεο δξάζεο, ζθελνζεηεί, κηιάεη θαη παίδεη (ππνθξίλεηαη). ην πνίεκα έρνπκε λα θάλνπκε κε δπν πνηεηέο (ην Θεφθξηην γλσζηφ πνηεηή ησλ ειιεληζηηθψλ ρξφλσλ θαη έλαλ λεαξφ πνηεηή ηνλ Δπκέλε), νη νπνίνη δηαιέγνληαη κεηαμχ ηνπο γηα ην ηη είλαη πνίεζε θαη, θπξίσο, πνηα είλαη ε αμία ηεο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, σζηφζν, ν Καβάθεο «απφ κέζα» θαη «δηα ηνπ πξνζσπείνπ» πνπ πηνζεηεί, αλαπηχζζεη ηελ επηρεηξεκαηνινγία ηνπ, εθζέηνληαο ηηο πξνζσπηθέο ηνπ απφςεηο ζηα παξαπάλσ δεηήκαηα. Ζ εηθφλα ηεο αλφδνπ ηεο ζθάιαο απφ ηνλ Δπκέλε πξνθεηκέλνπ γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο «κεγάιεο δφμαο» δίλεη κηα ξεαιηζηηθή άπνςε ησλ δπζθνιηψλ γηα ην λεαξφ πνηεηή, έηζη, φπσο ηελ αληηιακβάλεηαη πξνθαλψο ν Θεφθξηηνο -Καβάθεο. Ο δηάινγνο ηνπνζεηείηαη ζε έλα ρψξν πνπ παξαπέκπεη ζε θάπνηα ειιεληζηηθή πφιε κε ραξαθηεξηζηηθή ηελ αηκφζθαηξα ηεο θζνξάο θαη ηεο απαμίαο. Ο πνηεηήο έρεη αλαδεηήζεη σο ζπλήζσο ην θαηάιιειν ηζηνξηθφ ππφβαζξν θαη έρεη επηιέμεη ηα πξφζσπα πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη. ε έλα ζπγθεθξηκέλν, ινηπφλ, πεξηβάιινλ

4 4 ζθελνζεηεί αθήλνληαο ην δηάινγν λα εμειηρζεί κε απψηεξν ζθνπφ λα θαηαθέξεη κέζα απ απηφλ λα εθθξάζεη απηά πνπ πηζηεχεη. 1.3 Γνκηθή αλάιπζε: ηελ πεξίπησζε ηνπ πνηήκαηνο Το ππώηο ζκαλί ν Καβάθεο έρεη πξνζδψζεη ζην πνηεηηθφ ηνπ πιηθφ κηα δξακαηηθή, δηαινγηθή κνξθή. Έρνπκε δχν πξφζσπα, ηνπο πνηεηέο Θεφθξηην θαη Δπκέλε πνπ δηαιέγνληαη κε αληηθείκελν ζπδήηεζεο ην δίπνιν: πνηεηήο πνίεζε(ηέρλε). Ζ δξάζε ζην πνίεκα, αλ θαη πεξηνξηζκέλε, επηβεβαηψλεηαη κέζσ ηνπ δηαινγηθνχ ζηνηρείνπ πξνζδίδνληαο ην ζεαηξηθφηεηα. 1 ε ελόηεηα (εηζαγσγηθνί ζηίρνη 1-2) Πξφζσπα: Πνηεηήο-Αθεγεηήο Λφγνο: Σν ζθεληθφ- ρξφλνο θαη ρψξνο ηεο ζπδήηεζεο 2 ε ελόηεηα(ζηηρ.3-9) Πξφζσπα: Δπκέλεο (Δπκέλεο, Δπκέλεο-Πνηεηήο) Λφγνο: Ζ απειπηζία θαη ε απαηζηνδνμία ηνπ Δπκέλε γηα ηηο πνηεηηθέο ηνπ επηδφζεηο- ε ζπλαίζζεζε απφ κέξνπο ηνπ ησλ δπζθνιηψλ ηεο πνηεηηθήο ηέρλεο ε απνζάξξπλζε ηνπ θαη ε δπζηπρία ηνπ 3 ε ελόηεηα(ζηηρ.10-26) Πξφζσπα: Θεφθξηηνο Θεφθξηηνο-Πνηεηήο) Λφγνο: Ο πνιχπεηξνο Θεφθξηηνο κέζα απφ ελζαξξπληηθά επηρεηξήκαηα θαηαιήγεη ζηελ αηζηφδνμε δηαπίζησζε, φηη, αθφκε θαη, ην πξψην ζθαιί απνθέξεη πεξεθάληα, δφμα θαη ηηκή Μνξθνινγηθή θαη λνεκαηηθή αλάιπζε: 1 ε ελόηεηα (ζηηρ. 1-2): Ζ πνίεζε ηνπ Καβάθε ραξαθηεξίδεηαη, φπσο πξναλαθέξζεθε, απφ ην ζηνηρείν ηεο απηναλαθνξηθφηεηαο, ζε θαλέλα απφ ηα πνηήκαηα πνπ έγξαςε δελ απνπζηάδεη ν ίδηνο, ε θσλή ηνπ ζπάληα δελ είλαη αλαγλσξίζηκε πίζσ απφ ηα πξφζσπα πνπ παξειαχλνπλ ζ απηά, πξφζσπα δηαηεηαγκέλα λα παίμνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν ξφιν θάζε θνξά. ηνπο δπν πξψηνπο ζηίρνπο ηνπ πνηήκαηνο καο- Διρ ηον Θεόκπιηο παπαπονιούνηαν μιά μέπα ο νέορ ποιηηήρ Δςμένηρ -πνπ ιεηηνπξγνχλ θαη ζαλ εηζαγσγή γηα ηα φζα ζα επαθνινπζήζνπλ, ζπλαληνχκε ηα πξφζσπα πνπ σο βαζηθνί πξσηαγσληζηέο ζα αλαιάβνπλ λα θέξνπλ ζε πέξαο θάπνην ξφιν πξνθεηκέλνπ λα γλσξίζνπκε ζην ηέινο κέζα απφ ηε ζπλάληεζε ηνπο, ηε ζπκπαξνπζία ηνπο θαη ηηο ηπρφλ αληηζέζεηο ηνπο ηε θσλή, αθξηβψο, ηνπ πνηεηή κε ηε δπλαηφηεξε ζαθήλεηα θαη θαζαξφηεηα δηαηππσκέλε. Πξφθεηηαη γηα ην Θεφθξηην θαη ην λέν πνηεηή Δπκέλε. Γλσξίδνπκε πσο ν Θεφθξηηνο είλαη ηζηνξηθφ πξφζσπν, έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο πνηεηέο ησλ ειιεληζηηθψλ ρξφλσλ, ψξηκνο θαη νινθιεξσκέλνο ζε αληίζεζε κε ηνλ λέν πνηεηή Δπκέλε πνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη έλαο νπνηνζδήπνηε πνηεηήο ζηα πξψηα ηνπ βήκαηα. Καη ηνπο δχν καο ηνπο ζπζηήλεη ν Καβάθεο θαιππηφκελνο πίζσ απφ ην πξνζσπείν ηνπ αθεγεηή. ηνπο ίδηνπο ζηίρνπο, πέξα απφ ηε γλσξηκία καο κε ηα πξφζσπα ζα πξνζπαζήζεη παξάιιεια λα καο ηνπνζεηήζεη ηφζν ζην ρξφλν φζν θαη ζηνλ ηφπν πνπ ιακβάλεη ρψξα ε κεηαμχ ηνπο ζπλάληεζε. Δάλ πξνζπαζνχζακε ζην ζεκείν απηφ, λα νξίζνπκε ην ρσξφρξνλν απηήο ηεο ζπλάληεζεο, κε βεβαηφηεηα κπνξνχκε λα δερζνχκε, πσο ρξνληθά βξηζθφκαζηε ζηνπο ειιεληζηηθνχο ρξφλνπο, κηα επνρή γλσζηή σο επνρή παξαθκήο θαη θζνξάο, κε θινληζκέλεο αξρέο θαη αμίεο πνπ θπνθφξεζε, φκσο, ηνλ θαηλνχξγην θφζκν πνπ ήιζε κεηά ην ζάλαην ηνπ αξραίνπ. ζνλ αθνξά, ηψξα, ην ρψξν κέζα ζηνλ νπνίν θηλνχληαη

5 5 νη πξσηαγσληζηέο καο, απηφο ζα κπνξνχζε λα είλαη αληίζηνηρα θάπνηα ειιεληζηηθή πφιε, φπσο ε Αληηφρεηα ή ε Αιεμάλδξεηα. Δίλαη πνιχ πηζαλφλ, κάιηζηα, λα ζπλαληήζεθαλ νη δπν ηνπο ζε θάπνην ζπκπφζην, ζε θάπνην δεκφζην ρψξν, ίζσο θαη, ζε θάπνην ζπίηη. Κάζε πνίεκα ηνπ Καβάθε είλαη θαη έλα κηθξφ αηκνζθαηξηθφ ζελάξην, σο ηέηνην πξνυπνζέηεη πέξα απφ ηελ παξνπζία ηνπ ζελαξηνγξάθνπ- ζηελ πεξίπησζε καο ν αθεγεηήο-πνηεηήο πνπ θηλεί ηα λήκαηα ηεο ηζηνξίαο -θαη ην ζηήζηκν απφ κέξνπο ηνπ, ηνπ θαηάιιεινπ ζθεληθνχ, φπνπ ζα αλαδεηρζεί απηφ σο ζεαηξηθή πιένλ πξάμε ζηε βάζε ηεο επηθνηλσλίαο ησλ δξψλησλ ζ απηφ πξνζψπσλ. Παξαηεξνχκε, ινηπφλ, πσο κε ηνλ θαζνξηζκφ ηφζν ηνπ ρξφλνπ φζν θαη ηνπ ρψξνπ ηεο ζπλάληεζεο ησλ δπν πνηεηψλ ζηνπο δπν πξψηνπο ζηίρνπο ζθηαγξαθείηαη κε έλαλ ειιεηπηηθφ ζρεδφλ ππαηληθηηθφ, ηθαλά δηαθσηηζηηθφ, σζηφζν, ηξφπν ην ζεαηξηθφ πεξηβάιινλ-αηκφζθαηξα, κέζα ζην νπνίν κπνξεί ν αλαγλψζηεο λα θαηαλνήζεη ηε ζπγθεθξηκέλε ζπλάληεζε, σο ζεαηξηθφ ηειηθά γεγνλφο, κε ηελ αλάινγε δξακαηηθή ηνπ έληαζε. Έλα ζεκείν πνπ ζα πξέπεη λα ζηαζνχκε ζηνπο δπν πξψηνπο ζηίρνπο είλαη ην ξήκα παπαπονιούνηαν. Παξαπνληέκαη ζεκαίλεη εθθξάδσ ηε δπζαξέζθεηα κνπ ζε θάπνηνλ κε έλαλ ηξφπν πνπ δειψλεη, πσο ε ζρέζε κνπ κ απηφλ είλαη ζε θάπνην βαζκφ νηθεία θαη πσο έρσ ην ζάξξνο λα ηνπ εθθξάζσ θάηη βαζχηεξν πνπ κε βαζαλίδεη. Βέβαηα, πέξα απηφ, αθξηβψο γηαηί ππάξρεη απηή ε ζρέζε νηθεηφηεηαο, ζα κπνξνχζα λα γίλσ θαη θνξηηθφο ζηνλ ζπλνκηιεηή κνπ. εκαζηνινγηθά, εληέιεη, ην ζπγθεθξηκέλν ξήκα κπνξεί λα κεηαθέξεη κηα ηδηαίηεξε ζπλαηζζεκαηηθή θφξηηζε αλαθνξηθά κε ηνλ ςπρηθφ θφζκν ηνπ Δπκέλε ζηνλ Θεφθξηην, φκσο, κπνξεί λα δειψλεη θαη κηα κνξθή ελφριεζεο απφ κέξνπο ηνπ λένπ ζπλαδέιθνπ ηνπ. Πάλησο, νη δπν πξσηαγσληζηέο, φπσο θαη λα έρεη ε θαηάζηαζε, δηαιέγνληαη σο νκφηερλνη, νπφηε κηινχλ θαηαξρήλ ηελ ίδηα γιψζζα. Άιισζηε, ην ζπλαίζζεκα ζηελ πνίεζε ηνπ Καβάθε, ζπλήζσο, θξχβεηαη πίζσ απφ ηηο ιέμεηο, ζα πξέπεη λα ην απνθαιχςεη ν αλαγλψζηεο θαη απηφ κπνξεί λα ην θαηαθέξεη, κφλνλ εθφζνλ απνκνλψζεη ηελ εηξσλεία κε ηελ νπνία επηθαιχπηεηαη ζπρλά. ηελ ζπλάληεζε απηή θαη ζηε ζπδήηεζε πνπ ζα δηαλεκεζεί κεηαμχ ησλ δπν πνηεηψλ ππάξρεη ηφζν ε εηξσλεία φζν θαη ν ιπξηθφο ηφλνο. 2 ε ελόηεηα (ζηηρ.3-9): ηνπο ζηίρνπο 3,4,5 απφ ηνπο επηά ζπλνιηθά ηεο δεχηεξεο ελφηεηαο έρνπκε κηα πξψηε απνζηξνθή ησλ ιφγσλ ηνπ Δπκέλε πνπ αθνξά ζε έλα πξνζσπηθφ ηνπ θαη νπζίαλ πξφβιεκα.. Ο λένο πνηεηήο εθθξάδεη ην παξάπνλν ηνπ ζηνλ πνιχπεηξν κάζηνξα ηεο πνίεζεο Θεφθξηην, ηελ απνγνήηεπζε ηνπ αιιά θαη ηελ πίθξα ηνπ γηα ην φηη, εδψ θαη, δχν ρξφληα δελ έρεη γξάςεη παξά κφλνλ έλα άξηην έξγν. Σν ζέκα ηνπ πνηήκαηνο καο απφ φηη θαίλεηαη ζα είλαη ζρεηηθφ κε ηε ζπγγξαθή ηεο πνίεζεο. Χο ελαζρφιεζε βιέπνπκε λα ηνπνζεηείηαη ην πνηεηηθφ έξγν ζηε βάζε ηεο πνζφηεηαο ζε ζρέζε κε ην ρξφλν αθελφο: Τώπα δςό σπόνια πέπαζαν πος γπάθυ κ ένα ειδύλιο έκαμα μονάσα. θαη αθεηέξνπ ζηε βάζε ηεο πνζφηεηαο ζε ζρέζε κε ην ρξφλν θαη ηελ επηδησθφκελε πνηφηεηα αληίζηνηρα. Το μόνον άπηιόν μος έπγον είναι. Απ φηη θαίλεηαη ν λεαξφο Δπκέλεο ππνθέξεη γηα ηελ ηδηαίηεξα θησρή ηνπ παξαγσγή ην γεγνλφο, φκσο, απηφ δελ είλαη, ίζσο, ηφζν επψδπλν γηα απηφλ φζν, ην φηη (ζηηρ.5), παξάιιεια πξνθαλψο κε επίπνλεο πξνζπάζεηεο, απηφ πνπ θαηάθεξε λα θάλεη είλαη κφλν έλα έξγν άξηην θαη αςεγάδηαζην. Σν δήηεκα θαη ην κεγάιν ηνπ άγρνο αθνξά, αλ θαη δελ γίλεηαη απφιπηα ζαθέο-άιιε κηα πεξίπησζε εηξσλείαο- κάιινλ ζηελ πνηφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ, θάηη πνπ είλαη πξσηαξρηθφ ηνπ κέιεκα, θαη φρη ζηελ πνζφηεηα. Ζ θαιιηηερληθή αγσλία ηνπ παξαπαίεη ζε κηα ζχγρπζε πνζνχ θαη πνηνχ θαη έηζη

6 6 αλαπάληεηε ζηέθεη ζαλ κεηέσξν εξψηεκα. Γηαγξακκαηηθά ζα είρακε ζην ζεκείν απηφ ηηο εμήο αληηζηνηρίεο: πνζόηεηα ρξόλνο πνζόηεηα ρξόλνο πνηόηεηα φπνπ ε πνηφηεηα είλαη ην ηειηθφ δεηνχκελν, ζηφρνο πξνο επίηεπμε ζε θάζε πεξίπησζε. Οη επφκελνη δπν ζηίρνη πνπ αθνινπζνχλ, αλ θαη αθνχγνληαη απφ ην ζηφκα ηνπ Δπκέλε θαίλεηαη πσο εθθξάδνπλ ηνλ ίδην ηνλ Καβάθε: Αλλοίμονον, είν ςτηλή ηο βλέπυ, πολύ ςτηλή ηηρ Ποιήζευρ η ζκάλα Ο Καβάθεο έρεη επίγλσζε ησλ δπζθνιηψλ πνπ πξέπεη λα μεπεξαζζνχλ πξνθεηκέλνπ γηα ηελ απφθηεζε ηεο ηειεηφηεηαο, ε παξνκνίσζε επηλφεζε ηεο ζθάιαο παξαβνιηθά αληηθαηνπηξίδεη ην κέγεζνο ηνπ εγρεηξήκαηνο. Ζ ζθάια ηεο πνίεζεο είλαη ςτηλή, πολή ςτηλή, γηα λα ηελ αλεβεί θαλείο, απαηηείηαη κηα δηαξθήο πξνζπάζεηα θαη αγψλαο. Ζ επαλάιεςε εδψ σο ζρήκα ιφγνπ ηνπ ςτηλή, θάηη πνπ απνθεχγεη ν Καβάθεο, έξρεηαη λα ηνλίζεη ηε ζπγθεθξηκέλε άπνςε. Σα ιφγηα απηά, επηπιένλ, εθθξαζκέλα απφ ηα ρείιε ηνπ Δπκέλε δείρλνπλ ην κέγεζνο ηεο απαηηεηηθφηεηαο πνπ πξνυπνζέηεη ε ελαζρφιεζε κε ηελ πνίεζε γηα έλαλ λέν πνηεηή θαηά ηνλ Καβάθε αιιά θαη ην πψο βιέπεη ν ίδηνο ν Καβάθεο ηε ζρέζε ηνπ κε ηελ πνίεζε. Μηα δηαξθήο πξνζπάζεηα γηα ην θαιχηεξν ηέιεην. Ηδηαίηεξα απζηεξφο κε ηνλ εαπηφ ηνπ, φηαλ αλαθέξεηαη ζηνλ Δπκέλε, ηα ιφγηα ηνπ απνθηνχλ έλαλ ηφλν παξαηλεηηθφ θαη ελζαξξπληηθφ γηα ηνλ λεαξφ ηνπ νκφηερλν, θαζψο ηνπ επηζείνπλ ηελ πξνζνρή γηα ην φιν ζέκα. Ζ απειπηζία, φκσο, θαη ε δπζηπρία είλαη παξνχζα, κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε γηα ηνλ Δπκέλε θαη ν θίλδπλνο λα παξαηηεζεί θάησ απφ ην κέγεζνο ησλ δπζθνιηψλ κεγάινο. και απ ηο ζκαλί ηο ππώηο εδώ πος είμαι ποηέ δεν θ αναιβώ ο δςζηςσιζμένορ». Δίλαη ζεκηηφ λα θηινδνμείο λα επηηχρεηο ην ηέιεην θαη είλαη ζηφρνο απφιπηα δηθαηνινγεκέλνο θαη απαξαίηεηνο γηα έλαλ πνηεηή λα επηζπκεί λα θηάζεη ζηελ θνξπθή ηεο ζθάιαο, ζηελ ηειείσζε κε άιια ιφγηα. Απηή είλαη, φκσο, γηα ηελ ψξα ε ςπρνινγία ηνπ Δπκέλε θαη ε θαηάζηαζε ηνπ θαληάδεη γηα ηνλ ίδην αδηέμνδε, κε ην αλλοίμονον θαη θπξίσο ην ποηέ ν Καβάθεο ζην πνίεκα ηελ απνδίδεη κε ηελ κεγαιχηεξε αθξίβεηα. ηφρνο ηνπ ζηε ζπλέρεηα είλαη λα ελζαξξχλεη ην λεαξφ πνηεηή ππνδεηθλχνληαο ηνπ κηα γξακκή πιεχζεο φζνλ αθνξά ηνπο ζηφρνπο ηνπ θπξίσο φκσο λα καο γλσζηνπνηήζεη ηηο απφςεηο ηνπ ίδηνπ πάλσ ζην ζέκα. 3 ε ελόηεηα(ζηηρ.10-26): ηε ζπλέρεηα θαη κέρξη ην ηέινο ηνπ πνηήκαηνο παξαηίζεηαη ε γλψκε ηνπ Θεφθξηηνπ πνπ δελ είλαη άιιε απ απηή ηνπ ίδηνπ ηνπ Καβάθε. Παξαηεξνχκε κηα άιιε κεηακθίεζε, δίπια ζ απηέο πνπ πξνεγήζεθαλ ηνπ πνηεηή, θαζψο απηφο ηαπηίδεηαη κε ην Θεφθξηην. Πην ζπγθεθξηκέλα ε παξνπζία ηνπ πνηεηή ζην πνίεκα καο δειψλεηαη ζηα εμήο ζεκεία θαη σο εμήο: ζηίρνη (1-2) ν αθεγεηήο πνηεηήο ζηίρνη (6-7) ν Δπκέλεο σο πνηεηήο ζηίρνη (10-26) ν Θεόθξηηνο σο πνηεηήο Ο Θεφθξηηνο-Καβάθεο δελ εγθξίλεη ηελ απνγνήηεπζε ηνπ Δπκέλε, παξφηη δελ ππνβαζκίδεη ηηο πνιιέο δπζθνιίεο πνπ απαηηεί ε ζχλζεζε ελφο άξηηνπ πνηήκαηνο..«αςηά ηα λόγια ανάπμοζηα και βλαζθημίερ είναιδηαηείλεηαη. Δίλαη κάιινλ απφηνκνο θαη απφιπηνο ζηελ απάληεζε ηνπ ν πνηεηήο, ζα κπνξνχζε λα ππνζέζεη θαλείο φηη θαηά θάπνην ηξφπν αηζζάλεηαη αθφκε θαη πξνζβεβιεκέλνο. Με ηνπο ζηίρνπο απηνχο πάλησο γίλεηαη πξνζπάζεηα λα ζπλδεζνχκε

7 7 κε ηα φζα εηπψζεθαλ ζηνπο ζηίρνπο 6-7, φπνπ έρεη νξηζζεί ε πνίεζε σο ελαζρφιεζε. Πξφθεηηαη γηα ην πηζηεχσ ηνπ Καβάθε εδψ, γηα απηφ θαη ζηε ζπλέρεηα ζα πξνρσξήζεη ζε κηα ζεηξά επηρεηξεκάησλ ελζαξξπληηθψλ θαη ηαπηφρξνλα δηαθσηηζηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα πείζεη ηνλ λεαξφ νκφηερλν ηνπ, φηη ην πξψην ζθαιί είλαη θάηη ην ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζην δξφκν ηνπ γηα ηελ επηπρία, είλαη ε πξψηε κεγάιε ηνπ λίθε γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο θνξπθήο. Σν λα βάιεη θαλείο ζηφρν λα ππεξεηήζεη ηελ πνίεζε, δελ είλαη θαζφινπ κηθξφ πξάγκα, γηα απηφ, αθφκε, Κι αν είζαι ζηο ζκαλί ηο ππώηο, ππέπει νάζαι ςπεπήθανορ κ εςηςσιζμένορ. Ο πνηεηήο αληηζηξέθνληαο ην αξλεηηθφ πεξηερφκελν πνπ απνδίδεη ν Δπκέλεο ζε ζεηηθφ ζην «πξψην ζθαιί», πξνρσξάεη ζε κηα εθηίκεζε πνηνηηθή ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ πξνζβιέπνληαο κε αηζηνδνμία ζην απνηέιεζκα. Ο θηαζκέλνο πηα Θεφθξηηνο δελ απνζαξξχλεη πνηέ έλαλ αξράξην, έζησ θαη απηφ ην πξψην ζθαιί απνηειεί έλα βήκα νπζηαζηηθφ γηα ηελ θνξπθή, ε πξνζπάζεηα ηνπ είλαη αλαγλσξηζκέλε θαη ζεβαζηή θαη είλαη, αθξηβψο, απηφ, πνπ πξέπεη λα θάλεη ην λέν πνηεηή επηπρηζκέλν ζε αληίζεζε κε ην δπζηπρηζκέλνο πνπ πξνεγήζεθε. Με χθνο παξαηλεηηθφ ν Καβάθεο ζπκβνπιεχεη ηνλ νπνηνλδήπνηε λέν πνηεηή λα κελ επηδεηά ηε γξήγνξε θαηαμίσζε θαη λα κελ κεηψλεη ηε ζεκαζία απηψλ πνπ έρεη ήδε πεηχρεη. Δμάιινπ αλ κεηξήζεη ηα νθέιε απφ απηή ηνπ ηελ πξψηε πξνζπάζεηα δελ είλαη ιίγα: Δδώ πος έθθαζερ, λίγο δεν είναι ηόζο πος έκαμερ, μεγάλη δόξα. Δίλαη ην ηέινο ελφο ηαμηδηνχ, ε επίηεπμε ελφο ζηφρνπ ζην δξφκν γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ επφκελνπ αθφκε κεγαιχηεξνπ ζηφρνπ. Ο παξαηλεηηθφο ιφγνο ηνπ πνηεηή θηλείηαη ζε γλσζηά θαη πνιπζρνιηαζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνίεζεο ηνπ, φπσο απηφ ηεο δηαξθνχο αλαδήηεζεο. Καζεζπραζηηθφο είλαη ν ηφλνο ηνπ θαη ζηνπο δπν επφκελνπο ζηίρνπο θαη αμηνινγηθφο, θαζψο, εθηηκά ην απνηέιεζκα ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ λένπ πνηεηή ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο θαη φρη, πσο ζα ην εθιάβεη ν ίδηνο. Κι αςηό ακόμη ηο ζκαλί ηο ππώηο πολύ από ηον κοινό ηον κόζμο απέσει. Ζ πνίεζε θαηά ηνλ Καβάθε, απφ φηη θαίλεηαη, είλαη κηα κνλαρηθή ππφζεζε, κηα επηινγή πνπ ζε απνκαθξχλεη, ζε δηαθνξνπνηεί θαη ζε δηαθξίλεη απφ ηνπο ππνινίπνπο, ε δφμα θαη ε ηηκή είλαη ζ απηή ηελ πεξίπησζε νιφθιεξε ηνπ πνηεηή θαη ην δηαβαηήξην ηνπ γηα λα κπνξέζεη λα πνιηηνγξαθεζεί πνιίηεο ηεο πφιεο ησλ ηδεψλ. Διρ ηο ζκαλί για να παηήζειρ ηούηο ππέπει με ηο δικαίυμά ζος νάζαι πολίηηρ ειρ ηυν ιδεών ηην πόλι. Πξφθεηηαη γηα κηα πφιε θιεηζηή δελ δέρεηαη ηνλ νπνηνλδήπνηε. Σα εθφδηα θαη ηα πξνζφληα γεληθφηεξα ηνπ ππνςήθηνπ πνιίηε ηεο πφιεο ησλ ηδεψλ πξέπεη λα είλαη ζπνπδαία θαη νπζηαζηηθά Γηαθνξεηηθά κάηαηα ζα πξνζπαζήζεη θαλείο λα εθπνξζήζεη ηηο πχιεο ηεο. Ζ πνιηηνγξάθεζε είλαη ζπάληα, δχζθνιε θαη εθιεθηηθή, ην πξψην ζθαιί ζηελ πςειή ζθάια ηεο πνίεζεο -ε πξψηε κεγάιε θεξδηζκέλε κάρε, φπσο είπακε παξαπάλσ- είλαη ην απαξαίηεην βήκα γηα λα ηελ πεηχρεηο. Και δύζκολο ζηην πόλι εκείνην είναι και ζπάνιο να ζε πολιηογπαθήζοςν. Καη φια απηά γηαηί νη λνκνζέηεο ηεο πνπ λνκνζεηνχλ ζηελ αγνξά ηεο πφιεο ησλ ηδεψλ δηαζέηνπλ θξίζε θαη θξηηήξηα πνπ δελ εμαπαηνχληαη πνηέ. Σηην αγοπά ηηρ βπίζκειρ Νομοθέηαρ πος δεν γελά κανέναρ ηςσοδιώκηηρ. Δίλαη γλψζηεο ηνπ πξάγκαηνο, αγξππλνχλ θαη δηαξθψο ππνβάιινπλ ηνλ λέν πνηεηή ζε έιεγρν. Ζ πνίεζε απφ φηη θαίλεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν ζεκείν λνείηαη σο έξγν επζχλεο γηα ην πνηεηή, είλαη κηα πξάμε δηαξθνχο πξνζπάζεηαο ζεβαζκνχ ησλ

8 8 θαλφλσλ ηεο απφ κέξνπο ηνπ, έλαο αγψλαο κε ελδηάκεζεο θαηαθηήζεηο πνπ έρνπλ σο έπαζιν ζην ηέινο ηνπ δξφκνπ ηελ αλαγλψξηζε ηεο αμίαο ηνπ, απφ ηνπο εηδηθνχο, θαη έκπεηξνπο θαηνίθνπο ηεο πφιεο ησλ ηδεψλ. Δδώ πος έθθαζερ, λίγο δεν είναι ηόζο πος έκαμερ, μεγάλη δόξα». Σν εδψ ππνδειψλεη ην πξψην ζθαιί θαη ηαπηφρξνλα γηα ην λεαξφ Δπκέλε ηε δπλαηφηεηα ηνπ λα ινγίδεηαη πνιίηεο ζηελ πφιε ησλ ηδεψλ, ε δφμα είλαη ην κεγάιν πιένλ θέξδνο γηα απηφλ. Σειηθά ε ηέρλε θαη ζπγθεθξηκέλα ε πνίεζε γηα ηνλ Καβάθε είλαη έλαο ηδεαηφο ρψξνο, κηα πνιηηεία κε ηελ απζηεξφηαηε λνκνζεζία ηεο, πνπ δελ είλαη παξά νη θαλφλεο ηεο, πξνζηηή ζε ιίγνπο, ν θνηλφο θφζκνο βξίζθεηαη καθξηά ηεο. Δθείλνη, φκσο, πνπ ζα ζεσξεζνχλ άμηνη γηα απηήλ ηνπο πξέπεη κεγάιε ηηκή θαη ην πξψην ζθαιί γηα απηνχο είλαη έλα κεγάιν βήκα πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ ην δηθαίσκα λα ηελ θαηνηθήζνπλ. Αθφκε, ε πνίεζε είλαη γηα ηνλ Καβάθε απαληνρή θαη παξεγνξηά κέζα ζε έλα θφζκν, φπσο ηνλ αληηιακβάλεηαη ηεο θζνξάο θαη ηεο απαμίαο, έλα ηδαληθφ πνπ απαηηεί νινθιεξσηηθφ δφζηκν. 1.4 Γεληθή εθηίκεζε Αηζζεηηθή απνηίκεζε: ην πνίεκα εμηζηνξείηαη ην άγρνο θαη ε δπζηπρία ηνπ λεαξνχ πνηεηή Δπκέλε, θαζψο δπζθνιεχεηαη λα πξνρσξήζεη ζηε ζχλζεζε πνηεκάησλ -πέξαλ ηνπ ελφο άξηηνπ κέρξη ζηηγκήο πνηήκαηνο ηνπ- πξνο ηνλ Θεφθξηην, ν νπνίνο θαη πξνζπαζεί λα ηνλ απνηξέςεη απφ ην λα παξαηηεζεί, εθζέηνληαο ηνπ ηηο αληηιήςεηο ηνπ πεξί πνίεζεο. Πξφθεηηαη γηα αληηιήςεηο θαη νπζίαλ ηνπ ίδηνπ ηνπ Καβάθε, ν νπνίνο, πξνθεηκέλνπ λα εθθξαζζεί πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, αλαδεηά ζηελ ηζηνξία έλα αληίζηνηρν ππφβαζξν, πάλσ ζην νπνίν ζα ζηήζεη ην θαηάιιειν ζθεληθφ, ζην νπνίν επηιεγκέλα ηζηνξηθά πξφζσπα ρξεζηκνπνηνχληαη σο ήξσεο πξνζσπεία ησλ ηδεψλ ή θαη ησλ θαηαζηάζεσλ κε άκεζε επηδίσμε ηελ αηζζεηνπνίεζε ηνπο. Ο αθεγεηήο, ν λεαξφο Δπκέλεο θαη ν Θεφθξηηνο, πξφζσπα ζην πνίεκα καο επηλνεκέλα θαηά πξψηνλ θαη θαηά δεχηεξνλ πξφζσπα-πξνζσπεία ππνδειψλνπλ κε ην ιφγν ηνπο ην ιφγν ηνπ πνηεηή, ηνπ νπνίνπ ε παξνπζία δηαπεξλά ζε δεχηεξν πάληα πιάλν φιν ην πνίεκα. Δπηπξφζζεηα, ε δξακαηηθή πθή ηνπ πνηήκαηνο έρνληαο σο απψηεξν ζθνπφ ηελ αλάδεημε, αθξηβψο, ηνπ πνηεηηθνχ ιφγνπ γίλεηαη αληηιεπηή κέζα απφ εηθφλεο, φπσο απηή ηεο αξραίαο πφιεο, αιιά θαη απφ ηνλ δηάινγν ησλ δπν πνηεηψλ πνπ πξνρσξά θιηκαθσηά, θαζψο αλαπηχζζεηαη ε επηρεηξεκαηνινγία ηνπ Καβάθε, νδεγψληαο καο ηειηθά ζηελ θαηαλφεζε ησλ αηζζεηηθψλ ηνπ ζέζεσλ φζνλ αθνξά ηελ πνίεζε. Αθφκε, ε θπξίαξρε ηέινο εηθφλα ηεο ζθάιαο καο ππνβάιιεη ηελ αίζζεζε ηεο δπζθνιίαο ηνπ αλήθνξνπ πνπ νδεγεί πάξαπηα ζηελ επηπρία, ελψ απηή ηεο πφιεο ησλ ηδεψλ θέξλεη ζην λνπ καο ηελ Αξηζηνθαληθή πφιε ηεο Νεθεινθνθπγίαο, φπνπ δηψθνληαη φινη νη απαηεψλεο θαη νη αλάμηνη. Γιώζζα: Ζ γιψζζα ηνπ πνηήκαηνο είλαη πεδνινγηθή, ε γιψζζα ηεο πεδνγξαθίαο κε ηελ ραξαθηεξηζηηθή θαβαθηθή νηθνλνκία ηεο. Πξφθεηηαη γηα θαηά βάζε λενειιεληθή γιψζζα, δηαλζηζκέλε κε ιέμεηο θαζαξεχνπζαο, έηζη, ψζηε λα πξνθχπηεη κηα γιψζζα πξνζσπηθή θαη αλεπαλάιεπηε. Ύθνο : πεδνινγηθφ, ξεαιηζηηθφ, ιπξηθφ, παξαζηαηηθφ.

9 9 Δξκελεπηηθό εκηλάξην Δξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ πνηήκαηνο - Ζ αηξαπεία (1910) Ζ αηξαπεία (1910) Ση ζπκθνξά, ελψ είζαη θακσκέλνο γηα ηα σξαία θαη κεγάια έξγα ε άδηθε απηή ζνπ ε ηχρε πάληα ελζάξξπλζη θ' επηηπρία λα ζε αξλείηαη λα ζ' εκπνδίδνπλ επηειείο ζπλήζεηεο, θαη κηθξνπξέπεηεο, θη αδηαθνξίεο. Καη ηη θξηθηή ε κέξα πνπ ελδίδεηο (ε κέξα πνπ αθέζεθεο θ' ελδίδεηο), θαη θεχγεηο νδνηπφξνο γηα ηα νχζα, θαη πηαίλεηο ζηνλ κνλάξρελ Αξηαμέξμε πνπ επλντθά ζε βάδεη ζηελ απιή ηνπ, θαη ζε πξνζθέξεη ζαηξαπείεο, θαη ηέηνηα. Καη ζπ ηα δέρεζαη κε απειπηζία απηά ηα πξάγκαηα πνπ δελ ηα ζέιεηο. Άιια δεηεί ε ςπρή ζνπ, γη' άιια θιαίεη ηνλ έπαηλν ηνπ Γήκνπ θαη ησλ νθηζηψλ, ηα δχζθνια θαη η' αλεθηίκεηα Δχγε ηελ Αγνξά, ην Θέαηξν, θαη ηνπο ηεθάλνπο. Απηά πνχ ζα ζηα δψζεη ν Αξηαμέξμεο, απηά πνχ ζα ηα βξείο ζηε ζαηξαπεία θαη ηη δσή ρσξίο απηά ζα θάκεηο. Κυνζηανηίνορ Π. Καβάθηρ 1.1 Δηζαγσγηθά Έηνο γξαθήο ηνπ πνηήκαηνο: Γελ είλαη γλσζηφ ην πφηε αθξηβψο γξάθηεθε ην πνίεκα, Η Σαηπαπεία, ηνπ Κ. Καβάθε, έρνπλ πξνηαζεί δχν εκεξνκελίεο ην 1904 θαη ην Γλσζηφ είλαη, φκσο, φηη πξσηνδεκνζηεχηεθε ην Αθνξκή γξαθήο ηνπ πνηήκαηνο: Σν πξφβιεκα ηνπ απφ ηη εθφξκεζε ε ζθέςε ηνπ Καβάθε, γηα λα γξάςεη ην παξψλ πνίεκα, ηη ζηάζεθε κε άιια ιφγηα σο αθνξκή γηα ηελ έκπλεπζε ηνπ, είλαη έλα πνιπζπδεηεκέλν πξφβιεκα, θαζψο αζρνιήζεθαλ κε απηφ φινη φζνη πξνζπάζεζαλ λα ην αλαγλψζνπλ εξκελεπηηθά. Ζ θπξίαξρε άπνςε είλαη πσο ν πνηεηήο εκπλεχζζεθε απφ ηα φζα αλαθέξεη ν Θνπθπδίδεο ζηελ ηζηνξία ηνπ ζρεηηθά κε ηνλ Θεκηζηνθιή. Δάλ, ινηπφλ, δερηνχκε θάηη ηέηνην απηφκαηα ζεσξείηαη δεδνκέλν ην ηζηνξηθφ ππφβαζξν ηνπ πνηήκαηνο, νπφηε θαη ηππηθά εληάζζεηαη ζηα ηζηνξηθά πνηήκαηα θαηά ην πεξηερφκελν ηνπ Κ. Καβάθε. Ζ βαζηθή, σζηφζν, έλζηαζε ζρεηηθά κε ηελ παξαπάλσ άπνςε εδξάδεηαη ζηνλ ίδην ηνλ Καβάθε θαη ζην πιεξνθνξηαθφ πιηθφ πνπ καο άθεζε γηα ην έξγν ηνπ. Έηζη, δηαβάδνπκε ζηα Καβαθικά αςηοζσόλια (Σ. Μαιάλνο), πσο ζην ζπγθεθξηκέλν πνίεκα ηο ςπονούμενον ππόζυπον είναι ενηελώρ ζςμβολικόν. Ζ δήισζε απηή πεξηπιέθεη πεξηζζφηεξν ην πξφβιεκα ηεο αλαδήηεζεο ηνπ πξνζψπνπ ζην νπνίν αλαθέξεηαη ην πνίεκα θαη απνζπλδέεη ην θείκελν απφ ηα φπνηα ηζηνξηθά ζπκθξαδφκελα ηνπ, πξνθαιψληαο ζθφπηκα ή κε ζχγρπζε. Ίζσο, ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα λα κελ έρεη ηφζε κεγάιε

10 10 ζεκαζία φζε ηνπ απνδίδεηαη, έηζη θη αιιηψο ε ηζηνξηθή πξνζσπηθφηεηα, φπσο ζα δνχκε, πνπ ππφθεηηαη ζηνλ πνηεηηθφ κχζν ηεο Σαηπαπείαρ, πξνζιακβάλεη ππεξηζηνξηθέο δηαζηάζεηο θαη ιεηηνπξγεί σο ζχκβνιν. Υάλεη θαηά θάπνην ηξφπν ηα απφιπηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ή ηελ φπνηα ηζηνξηθή ηαπηφηεηα ηεο θαη απφ-πξνζσπνπνηείηαη. εκαζία έρεη, επίζεο, φρη ηφζν ν νλνκαζηηθφο πξνζδηνξηζκφο ηνπ ζπκβφινπ, έζησ θαη αλ ην ππαγνξεχεη ν θψδηθαο ηεο θηινινγηθήο αλάγλσζεο, φζν ε εξκελεία ηνπ θαη κάιηζηα, ρσξίο λα ιεθζνχλ ππφςε νη φπνηεο εγγεγξακκέλεο ζην εζσηεξηθφ ηνπ ηζηνξηθέο θαηαβνιέο. Βέβαηα, ην εξέζηζκα γηα λα γξαθεί ην πνίεκα είλαη αλαγλσζηηθφ θαη καο παξαπέκπεη ζε θάπνην αξραηνειιεληθφ θείκελν. Γελ είλαη ε πξψηε θνξά πνπ θάηη ηέηνην ην ζπλαληά θαλείο ζηνλ Καβάθε, ην ππνζεηηθφ απηφ θείκελν απνηειεί ζίγνπξα ηελ πξψηε χιε πνπ κνξθνπνηείηαη ζε πνηεηηθή χιε Μηα πξώηε πξνζέγγηζε Δμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά: Σν πνίεκα απνηειείηαη απφ 21 ειεχζεξνπο ζηίρνπο, δελ έρεη ζηξνθηθή δηάξζξσζε νχηε θαη νκνηνθαηαιεμία. ύληνκε απόδνζε ηνπ λνήκαηνο ηνπ πνηήκαηνο: ην πνίεκα έρνπκε δχν πξφζσπα ηνλ αθεγεηή θαη έλαλ ζκιώδη ακποαηή θαηά πνιινχο εξεπλεηέο ηνλ Αζελαίν ζηξαηεγφ Θεκηζηνθιή- νη κέξεο θαη ηα έξγα ηνπ νπνίνπ απνηηκψληαη απφ ηνλ αθεγεηή. Απεπζπλφκελνο ν αθεγεηήο ζηνλ αθξναηή ηνπ δηαπηζηψλεη ζηνπο πξψηνπο ζηίρνπο ηνπ πνηήκαηνο ηε δηάζηαζε κεηαμχ ηνπ πνηφληνο ηνπ θαη ησλ πξάμεσλ ηνπ. Γηα άιια είλαη ηαγκέλνο ν αθξναηήο θαη άιια έρεη θάλεη κε απνηέιεζκα ηε δπζηπρία ηνπ. Οη αηηίεο είλαη πνιιέο πνπ ηνλ νδήγεζαλ ζην λα απαξλεζεί ηηο αξρέο ηνπ θαη λα ελδψζεη αθνινπζψληαο ην δξφκν πξνο ηα νχζα, ηελ πξσηεχνπζα ησλ Πεξζψλ. Δδψ, κεηά ηελ πξνδνηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ επλφεην είλαη πσο ηνλ πεξηκέλνπλ ηηκέο θαη δφμεο, ε απειπηζία ηνπ, φκσο, είλαη δεδνκέλε, θαζψο πέξα απφ ηηο πξάμεηο ηνπ ε ςπρή ηνπ ζπλερίδεη λα δεηά άιια Ο έπαηλνο ηνπ Γήκνπ θαη ησλ νθηζηψλ, ε Αγνξά, ην Θέαηξν, απηά ηνπ ιείπνπλ πνπ δελ ζα ηα έρεη πνηέ ζηελ απιή ηνπ Αξηαμέξμε, ρσξίο απηά ζα πξέπεη λα δήζεη απφ δσ θαη πέξα κηα δσή καθξηά απφ ηα ηδαληθά ηνπ. 1.3 Γνκηθή αλάιπζε: ην πνίεκα, Η Σαηπαπεία, ν Καβάθεο, φπσο θαη ζην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ πνηεηηθνχ ηνπ έξγνπ, έρεη πξνζδψζεη ζην πνηεηηθφ ηνπ πιηθφ κηα δξακαηηθή, δηαινγηθή κνξθή. ηε αηξαπεία έρνπκε δχν πξφζσπα, φπσο πξναλαθέξζεθε ηνλ αθεγεηή θαη έλαλ ζθηψδε αθξναηή, πνπ αλ θαη αφξαηνο είλαη ν απνδέθηεο ησλ ιεγφκελσλ ηνπ αθεγεηή. Ζ δξακαηηθφηεηα ζην πνίεκα είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε, θαζψο ε δξάζε κνλνπσιείηαη απφ ηνλ αθεγεηή πνπ ζθηαγξαθεί νπζηαζηηθά ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ αθξναηή ηνπ θαη ηελ απνδνρή ηεο ζε αληηδηαζηνιή κε ην πνηφλ ηνπ ζε πξψηε θάζε θαη ζε δεχηεξε ηηο ζπλέπεηεο ηεο γηα ηνλ ίδην. 1 ε ελόηεηα (εηζαγσγηθνί ζηίρνη 1-6) Πξφζσπα: αθεγεηήο πνηεηήο - αθξναηήο πνηεηήο Λφγνο: Σν πνηφλ ηνπ αθξναηή - ε αξλεηηθή δξάζε ηνπ παξάγνληα ηχρε-ε πξνζσπηθή επζχλε ηνπ αθξναηή / αθαζφξηζην ζθεληθφ- ρξφλνο θαη ρψξνο ηεο ζπδήηεζεο 2 ε ελόηεηα(ζηηρ.7-12) Πξφζσπα: αθεγεηήο πνηεηήο - αθξναηήο πνηεηήο Λφγνο: Ζ ελδνηηθφηεηα ηνπ αθξναηή θαη ε απνδνρή ηεο απφ κέξνπο ηνπ Πέξζε βαζηιηά- ζθελνζεηηθέο δηεπθξηλήζεηο, θαζνξηζκφο ηνπ ρξφλνπ (ηζηνξηθνχ) αξραηφηεηα θαη ρψξνο ζπδήηεζεο 3 ε ελόηεηα(ζηηρ.13-21) Πξφζσπα: αθεγεηήο πνηεηήο αθξναηήο πνηεηήο

11 11 Λφγνο: Οη ζπλέπεηεο ησλ πξάμεσλ ηνπ αθξναηή γηα ηνλ ίδην πεξίπησζε αλαθνξάο ζε πξνζσπηθά βηψκαηα 1.4. Ννεκαηηθή θαη κνξθνινγηθή αλάιπζε: α)ννεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θεηκέλνπ -δπλαηόηεηεο Σν πνίεκα, γηα λα μεθηλήζνπκε απφ ηνλ ίδην ηνλ πνηεηή θαη ηα ιεγφκελα ηνπ, έρεη ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα, ην πηζαλφ θαη απηφ ηνλ ηξφπν ηζηνξηθφ πεξίγξακκα ηνπ παχεη λα ιεηηνπξγεί πεξηνξηζηηθά απφ ηε ζηηγκή πνπ ν Καβάθεο δειψλεη πσο ν αθξναηήο ηνπ, δελ είλαη ν Θεκηζηνθιήο αιιά έλα πξφζσπν ζχκβνιν. Σν γεγνλφο απηφ δελ ζεκαίλεη, φηη νη ιεπηνκέξεηεο πνπ αθνξνχλ ζηελ φπνηα ηζηνξηθή δηάζηαζε πνπ απνξξέεη απφ ην λφεκα ηνπ πνηήκαηνο πσο εμαθαλίδνληαη. Γηαβάδνληαο θαλείο ην πνίεκα αθνχεη ιέμεηο πνπ ηνλ παξαπέκπνπλ πξσηνγελψο ζηνλ θφζκν ηεο ηζηνξίαο. Καηά ηνλ Ν. Παξίζε (Κ.Π. Καβάθεο, Αζήλα, 2003 ζει. 137) κηα ηέηνηνπ είδνπο δηαπίζησζε καο βνεζάεη λα ζπιιάβνπκε ην πνίεκα υρ μια κειμενική ζύνθεζη με μια ηπιπλή διαζηπυμάηυζη. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην πάλσ ζηξψκα ηεο πνηεηηθήο γξαθήο, ζ απηφ δειαδή πνπ εκπίπηεη άκεζα ζηελ αλαγλσζηηθή φξαζε, πξνβάιιεηαη σο πξσηνγελήο χιε ε ιζηοπικόηηηα. Κάησ απφ απηφ ην ζηξψκα πνπ ζα κπνξνχζε λα ην αληηιεθζεί ν αλαγλψζηεο σο πξνπέηαζκα ή σο κηα ςεπδν-ηζηνξηθή επηθάιπςε ηεο πνηεηηθήο αιήζεηαο, αξρίδνπλ λα θηλνχληαη θαη λα αλαπηχζζνληαη ηα δεπηεξνγελή λνήκαηα απηά πνπ ζπλζέηνπλ ην μεηα-ιζηοπικό βάθορ και ηο ζςμβολικό σπώμα ηνπ θεηκέλνπ. Σέινο, ζην ηξίην ζηξψκα θηλείηαη ε μεηα-ζςμβολική διάζηαζη ηνπ θεηκέλνπ, φπνπ ληψζνπκε ηελ παξνπζία ηνπ πνηεηή. ρεκαηηθά δηαπιέθνληαη ζηε αηξαπεία ηξία ζηνηρεία ζε ινγηθή αθνινπζία θαζψο ην έλα πξνέξρεηαη απφ ην άιιν: ηζηνξηθόηεηα -> κεηα-ηζηνξηθό βάζνο θαη ζπκβνιηθόο ραξαθηήξαο ηνπ θεηκέλνπ -> κεηα-ζπκβνιηθή δηάζηαζε ηνπ θεηκέλνπ ηε βάζε απηήο ηεο ηξίπηπρεο δηάζηαζεο νξγαλψλνληαη θαη θηλνχληαη ηα λνήκαηα ηνπ πνηήκαηνο, απφ ηελ θαηαγεγξακκέλε ηζηνξία ηεο αξραηφηεηαο ην θείκελν αλνίγεηαη ζε έλαλ θαζνιηθφ κεηα-ηζηνξηθφ ζπκβνιηζκφ θαη απφ δσ επαλαπξνζδηνξίδεηαη ζε κηα πηζαλφηαηα πξνζσπηθή κηθξν-ηζηνξία ηνπ πνηεηή. Απνδερφκελνη απηφ ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ζα κπνξνχζακε λα δνχκε θαηαξρήλ ηη ζπκβαίλεη κε ηα πξφζσπα πνπ δξνπλ ζε θάζε κηα απφ ηηο ηξεηο πεξηπηψζεηο-πηπρέο ζχιιεςεο ηνπ λνήκαηνο ηνπ πνηήκαηνο, θαηά πφζνλ παξακέλνπλ ηα ίδηα ή κεηαιιάζζνληαη. ηελ πξψηε πεξίπησζε ε δηάζηαζε ηεο ηζηνξηθφηεηαο ηεο πνηεηηθήο γξαθήο πξνθχπηεη απφ ελδνθεηκεληθά ζηνηρεία παξ φιε ηε ξεπζηφηεηα ηεο. Δίλαη πξνθαλέο, πσο είκαζηε ζε ζέζε λα αλαπαξάγνπκε ην ζθελνζεηηθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ζπλάληεζε πνπ ππνλνείηαη ζην πνίεκα, αλ ζηεξηρζνχκε ζηηο πιεξνθνξίεο ηζηνξηθνχ ραξαθηήξα πνπ καο δίλνληαη. Πξφθεηηαη γηα κηα επνρή θζνξάο θαη ελδνηηζκνχ, έιιεηςεο πίζηεο ζηηο αξρέο θαη θπξηαξρίαο ησλ εχθνισλ ιχζεσλ, πνπ ζπγθεθξηκελνπνηείηαη απφ ηε ζηηγκή πνπ έρνπκε ζηε δηάζεζε καο ην φλνκα ηνπ Αξηαμέξμε. Απηή ε πιεξνθνξία έξρεηαη λα καο βνεζήζεη νπζηαζηηθά, πξνθεηκέλνπ γηα ηελ ζχλζεζε ηνπ ηζηνξηθνχ ρψξνπ θαη ηνλ εληνπηζκφ ησλ πξνζψπσλ πνπ δηαιέγνληαη ζην θείκελν καο. Παξά ηελ ζθφπηκε επηδίσμε ηεο αλσλπκίαο απφ κέξνπο ηνπ πνηεηή ε επνρή καο είλαη ε αξραηφηεηα, ελψ ηα πηζαλά πξφζσπα ζηα νπνία ζα κπνξνχζε λα αλαθέξεηαη ην πεξηερφκελν ηεο αηξαπείαο ζχκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο είλαη ηνπ Θεκηζηνθιή ηνπ Γεκάξαηνπ αθφκε θαη ηνπ Αιθηβηάδε θαηά ηνλ Γ. Γάιια. Ο δηάινγνο καο δηακείβεηαη κεηαμχ ηνπ αθεγεηή θαη ελφο απφ ηα παξαπάλσ ηζηνξηθά πξφζσπα (ηνλ ραξαθηεξίζακε πην πάλσ ζθηψδε αθξναηή νξκψκελνη θαη κφλνλ απφ ηηο δπζθνιίεο πνπ παξνπζηάδεη έλαο απφιπηνο θαζνξηζκφο ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ). ρεκαηηθά ζηελ πεξίπησζε πνπ πξνζδίδνπκε ηε δηάζηαζε ηεο ηζηνξηθφηεηαο ζην πνίεκα καο ηα δξψληα πξφζσπα είλαη:

12 αθεγεηήο-ηζηνξηθό πξόζσπν (ζθηώδεο αθξναηήο) Πεξλψληαο ζηε δεχηεξε δηάζηαζε ζην κεηα-ηζηνξηθφ βάζνο θαη ην ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα ηνπ θεηκέλνπ, γεγνλφο πνπ, φπσο είπακε, εληζρχεηαη θαη απφ ηα γξαθφκελα ηνπ Καβάθε θαη ζρεηηθά πάληα κε ηα πξφζσπα, ν αθεγεηήο κπνξεί λα είλαη έλα ηπραίν πξφζσπν φπσο θαη ν ζπλνκηιεηήο ηνπ(ζθηψδεο αθξναηήο), απηφο εηδηθά απφ ηε ζηηγκή πνπ αλάγεηαη ζε ζχκβνιν απνπξνζσπνπνηείηαη. ηε ζέζε ηνπ ζα κπνξνχζε λα λνεζεί αλεμάξηεηα απφ πξφζσπα κηα ζπκπεξηθνξά αληίζηνηρε απηήο πνπ ζηνρνπνίεζε ζην πνίεκα ν πνηεηήο. Ζ ζπδήηεζε εδψ δηακείβεηαη κεηαμχ ηνπ αθεγεηή θαη ελφο ζπκβνινπνηεκέλνπ πξνζψπνπ (ζθηψδεο αθξναηήο), θαζψο ε φπνηα αλαθνξά ζε ηζηνξηθά πξφζσπα εθιακβάλεηαη κφλν σο πιαίζην πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζεί ην λφεκα ηνπ πνηήκαηνο θαη φρη ε νπζία ηνπ. Ο παξαηλεηηθφο ηφλνο πξνο ην ζπκβνινπνηεκέλν πξφζσπν (ζθηψδεο αθξναηήο) θαη ε πξνηξνπή ζε κηα αμηνιφγεζε ησλ πεπξαγκέλσλ ηνπ ζα κπνξνχζε λα αθνξά ζηελ νπνηαδήπνηε θξηηηθή ζα ηνπ αζθνχληαλ απφ κέξνπο ησλ άιισλ θαη ηνπ επξχηεξνπ γηαηί φρη θνηλσληθνχ ρψξνπ κέζα ζηνλ νπνίν θηλείηαη. ρεκαηηθά ζηελ πεξίπησζε πνπ πξνζδίδνπκε ηε δηάζηαζε ηνπ κεηα-ηζηνξηθνχ βάζνπο θαη ηνπ ζπκβνιηθνχ ραξαθηήξα ζην πνίεκα καο ηα δξψληα πξφζσπα είλαη: αθεγεηήο- ζπκβνινπνηεκέλν πξόζσπν (ζθηώδεο αθξναηήο) Ζ ηξίηε δηάζηαζε πνπ ζα κπνξνχζακε λα πξνζδψζνπκε ζηελ πνηεηηθή γξαθή ηνπ θεηκέλνπ καο αθνξά ζηελ πηζαλφηαηα κηαο πξνζσπηθήο κηθξν-ηζηνξίαο ηνπ πνηεηή. Ζ απηναλαθνξηθφηεηα είλαη έλα απφ ηα βαζηθά γλσξίζκαηα ζηελ πνίεζε ηνπ Καβάθε, δελ απνθιείεηαη, ινηπφλ, λα ηελ έρνπκε θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ πνηήκαηνο καο. Γηα λα ππνζηεξηρηεί, φκσο, κηα ηέηνηα άπνςε ζα πξέπεη λα εληζρχεηαη απφ ελδνθεηκεληθά θαηαξρήλ ζηνηρεία αιιά θαη, απφ ζηνηρεία πνπ ζα αθνξνχλ ζηελ πξνζσπηθή δσή ηνπ πνηεηή θαη πνπ ζα καξηπξνχλ κηα αλάινγε πεξηπέηεηα γηα ηνλ ίδην κε απηήλ ηνπ ηζηνξηθνχ πξνζψπνπ ή ηνπ ζπκβνινπνηεκέλνπ πξνζψπνπ πνπ ππνθξχπηεηαη πίζσ απφ ηνλ ζθηψδε αθξναηή. Αλαθνξηθά κε ηα ελδνθεηκεληθά ζηνηρεία απηφ ζην νπνίν ζα πξέπεη λα ζηαζεί θαλείο είλαη φηη νιφθιεξν ην θείκελν ηεο Σαηπαπείαρ είλαη δηαηππσκέλν ζην β γξακκαηηθφ πξφζσπν. Σν ζηνηρείν απηφ θαηά ηνλ Παξίζζε (Κ.Π. Καβάθεο, Αζήλα, 2003 ζει. 141)δείρλεη, φηη ην πνίεκα σο επηθξηηηθφο αιιά ήπηνο ιφγνο απεπζχλεηαη ζε έλα πξφζσπν, πνπ ιεηηνπξγεί σο εμσθεηκεληθφο απνδέθηεο ησλ φζσλ πεξηέρνληαη ζηελ πνηεηηθή γξαθή. ηελ νπζία, φκσο, πάληα θαηά ηνλ Παξίζζε, ηα πξάγκαηα έρνπλ κηα άιιε κάιινλ δηάζηαζε, ην πνίεκα, δειαδή, είλαη πνιχ πηζαλφ λα απνηειεί έναν λόγο ειρ εαςηόν, νπφηε απεπζχλεηαη ζηνλ ίδην ηνλ πνηεηή, πνπ είλαη θαη ν ηειηθφο απνδέθηεο. Δάλ αλαγλσζζεί, έηζη, ε αηξαπεία πξνζιακβάλεη έλαλ άιιν ραξαθηήξα, ιεηηνπξγεί σο κηα πεξίπησζε απηνθξηηηθήο, σο κηα απνινγία ηνπ πνηεηή πξνο ηνλ ίδην ηνλ εαπηφ ηνπ. Δπηπιένλ, ππφ απηφ ην πξίζκα εμέηαζεο ηα πξφζσπα ηνπ αθεγεηή θαη ηνπ ζθηψδε-αθξναηή ηαπηίδνληαη ζε φιν ην πνίεκα, κε άιια ιφγηα κηιά ν Καβάθεο πξνο ηνλ Καβάθε, έρνπκε ελ ηέιεη δηάινγν κνλφινγν θαη νπζίαλ, πνπ παξαπέκπεη ζε κηα ηδηαίηεξε ςπρνινγηθή θαηάζηαζε γηα ηνλ πνηεηή. Δζσηεξηθά ν Καβάθεο παξνπζηάδεηαη εδψ δηραζκέλνο, κπξνζηά ζε κηα θαηάζηαζε απηνεπίγλσζεο, κε ηξαπκαηηζκέλε ηε ζπλείδεζε ηνπ θαη κε αίζζεκα εκθαλψο αληθαλνπνίεζεο εμαηηίαο ησλ επηινγψλ πνπ έθαλε ζηε δσή ηνπ. Σν πνίεκα απφ φζν κπνξνχκε λα γλσξίδνπκε γξάθηεθε, φπσο πξναλαθέξζεθε ην , ν Καβάθεο είλαη απηή ηελ επνρή 42 ρξνλψλ θαη εξγάδεηαη σο γξακκαηέαο ζηελ Τπεξεζία Αξδεχζεσλ, ζε έλα πεξηβάιινλ αληηπνηεηηθφ, ζε έλα θιίκα ξνπηίλαο, ρσξίο ην παξακηθξφ ελδηαθέξνλ γηα ηνλ ίδην. Αληηκέησπνο κε κηα ηέηνηα πξαγκαηηθφηεηα επλφεην είλαη λα πξνβαίλεη ζε απηνθξηηηθή θαη γεληθφηεξα ζηνλ απνινγηζκφ ηεο δσήο ηνπ. Πάληα ππήξμε έλαο πνηεηήο πνπ ελδηαθέξνληαλ γηα ην έξγν ηνπ θαη ηελ πζηεξνθεκία φζν ιίγνη απφ ηνπο 12

13 πνηεηέο καο, ζα πξέπεη λα δεη θαηά πάζα πηζαλφηεηα έλα εζσηεξηθφ δξάκα, φηαλ έξρεηαη αληηκέησπνο κε ηε δσή πνπ θάλεη σο ππάιιεινο. ρεκαηηθά ζηελ ηειεπηαία, ηξίηε πεξίπησζε δηάζηαζεο πνπ ζα κπνξνχζακε λα δψζνπκε ζηελ πνηεηηθή γξαθή ηεο Σαηπαπείαρ κηαο πηζαλήο, δειαδή, πξνζσπηθήο κηθξν-ηζηνξίαο ηνπ πνηεηή ηα δξψληα πξφζσπα είλαη: αθεγεηήο πνηεηήο- πνηεηήο (ζθηώδεο αθξναηήο) β) Μνξθνινγηθά ζηνηρεία: 1 ε ελόηεηα (εηζαγσγηθνί ζηίρνη 1-6) Τηνζεηψληαο κηα αλάγλσζε πνπ ζα απνδερφηαλ ην πνίεκα σο έλα πξνζσπηθφ δξάκα, κηα πξνζσπηθή πεξηπέηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ πνηεηή, ν δηάινγνο πνπ έρνπκε κπξνζηά καο δηαβάδνληαο ην δελ είλαη ζε ηειεπηαία αλάιπζε παξά έλαο δηάινγνο πξνο εαπηφλ κνλφινγνο. Σν πνίεκα μεθηλά κε κηα δξακαηηθή δηαπίζησζε Τι ζςμθοπά δείγκα ηνπ βαζκνχ επίγλσζεο ηεο ζνβαξφηεηαο ηεο θαηάζηαζεο ηνπ πνηεηή. Υσξίο ηδηαίηεξε εηζαγσγή έρνπκε θαηεπζείαλ ην πξφβιεκα κπξνζηά καο θαη ηαπηφρξνλα ηελ πξψηε αμηνιφγεζε ηνπ. Ο Καβάθεο καο πξνθαηαιακβάλεη γηα ηα φζα ζα επαθνινπζήζνπλ, ερεη πιήξε γλψζε ηεο θαηάζηαζεο. Ακέζσο ζηε ζπλέρεηα έρνπκε ηελ έθζεζε ηνπ πξνβιήκαηνο κέζα απφ κηα πξψηε αληίζεζε κε δπν ζθέιε: 1 ν ζθέινο: ελψ.αξλείηαη 2 ν ζθέινο: λα.αδηαθνξίεο. ην πξψην ζθέινο ηεο αληίζεζεο (ζηηρ.1-4) βιέπνπκε ηνλ παξάγνληα ηχρε, ηηο ζπλζήθεο έμσ απφ ηελ πξνζσπηθή ζέιεζε ηνπ θαζελφο πνπ ιεηηνπξγψληαο ζαλ ηξνρνπέδε καο εκπνδίδνπλ φπσο θαη ηνλ πνηεηή- λα εθπιεξψζνπκε ηα φζα ζέινπκε. Οη εμσαηνκηθνί, φκσο, ιφγνη απφ κφλνη ηνπο δελ ζα ήηαλ αξθεηφ γηα λα θέξνπλ θάπνηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα, εάλ, φπσο θαίλεηαη, ζην δεχηεξν ζθέινο ηεο αληίζεζεο (ζηηρ.5-6) δελ εληζρχνληαλ απφ κηα παξάιιειε θαηαζηξνθηθή ηεο δξάζεο ηνπο αηνκηθή ζπκπεξηθνξά. Ο Καβάθεο θαηαγξάθεη ην πιαίζην κηαο θαηάζηαζεο, αδηέμνδεο θαηλνκεληθά, πνπ έρεη, σζηφζν, ηηο γελεζηνπξγέο αηηίεο ηεο. Απφ ηε κηα πιεπξά ην άηνκν, ην πιαζκέλν γηα ηα σξαία θαη ηα κεγάια θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά ε άδηθε ηχρε θαη νη αδπλακίεο ηνπ. Κάπνπ εδψ γηα ην μεπέξαζκα ηνπ αδηεμφδνπ ηνπνζεηείηαη ε δχλακε θαη ην αίζζεκα επζχλεο ηνπ θαζελφο απέλαληη ζηνλ ίδην ηνλ εαπηφ ηνπ. Σν πεξηβάιινλ πνπ θηλείηαη ην άηνκν θαη ν ίδηνο πνηεηήο, δελ είλαη φηη θαιχηεξν, πίζσ απφ ηνλ φξν πάνηα, δελ απνθιείεηαη λα ππάξρεη θαη θάπνηα ππεθθπγή, κηα δφζε, επίζεο, κνηξνιαηξίαο, γηα απηφ θαη ε εηξσλεία ηνπ πνηεηή. 2 ε ελόηεηα(ζηηρ.7-12) Καη ε δεχηεξε ελφηεηα ηνπ πνηήκαηνο μεθηλάεη κε κηα δηαπίζησζε δξακαηηθή θαηά ην χθνο θαη αμηνινγηθνχ ραξαθηήξα γηα ηα φζα ζα επαθνινπζήζνπλ Και ηι θπικηή η μέπα (ζηηρ.7). Ζ παξαηαθηηθή ζχλδεζε ηνπ ζηίρνπ 7 κε ηνπο πξνεγνχκελνπο αιιά θαη ηνπο επφκελνπο είλαη ζηνηρείν πνπ ζα πξέπεη πθνινγηθά λα καο απαζρνιήζεη. Με ηξφπν άκεζν θαη αλεπηηήδεπην πεξηγξάθεηαη ε κεηά ηελ πξνδνζία ζπκπεξηθνξά. Ζ ελδνηηθφηεηα ζπλεηδεηή ή φρη δελ έρεη θαη κεγάιε ζεκαζία (γηα απηφ θαη νη παξελζέζεηο) ζεκαζία έρεη ε πξάμε θαζεαπηή πνπ νδεγεί ζηαζεξά ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πνξεία, ζηε θπγή θαη ζην μεπνχιεκα ησλ αξρψλ. Δίλαη, αθξηβψο, ην ζεκείν, φπνπ ν Καβάθεο πξνζηξέρεη ζην ηζηνξηθφ παξειζφλ φρη γηα λα ηζηνξηθνπνηήζεη ην πξφβιεκα ηνπ φζν γηα λα αλαδείμεη ηε δηάζηαζε ηνπ. Οδνηπφξνο είλαη απηφο πνπ έρεη ελδψζεη, έλαο άλζξσπνο πνπ θεχγεη ζηνλ θφζκν ηεο ςεπδαίζζεζεο θαη ηεο απηαπάηεο, ηεο επίθαζεο θαη φρη ηνπ βάζνπο. Ζ πεξηθξφλεζε ηνπ πνηεηή ζε φηη ζα έρεη σο αληάιιαγκα γηα ηελ ζπκβηβαζηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ, είλαη πξνθαλήο ζηε ρξήζε ηεο αλησλπκίαο ηέηοια αιιά θαη ζηελ ζθνπηκφηεηα πνπ θξχβεηαη πίζσ απφ ηνλ φξν εςνοφκά. Ο Αξηαμέξμεο ελησκεηαμχ είλαη ζίγνπξα ην δέιεαξ, ηα ηίκεκα γηα λα πεξάζεηο απφ ηελ άιιε πιεπξά. 13

14 14 3 ε ελόηεηα(ζηηρ.13-21) ηε Σξίηε ελφηεηα θαη ηδηαίηεξα ζην εκθαηηθφ ζς (ζηηρ.13) έρνπκε ηελ πην έληνλε, πξφδειε ζα ιέγακε, παξνπζία ηνπ πνηεηή, φζν γηα ην νπζηαζηηθφ απελπιζία (ζηηρ.13) έξρεηαη λα παξνπζηάζεη ζε φιν ηνπ ην κέγεζνο ην δξάκα ηνπ πνηεηή δίπια ζην Τι ζςμθοπά..(ζηηρ. 1) Και ηι θπικηή μέπα..(ζηηρ.7). Ζ απψιεηα ηνπ εγψ, εδψ, αληηκέησπε κε ηελ επηθαλεηαθή επηπρία ή θαιιίηεξα κε ηελ ςεπδαίζζεζε ηεο επηπρίαο. Ζ γχκληα ηνπ πνηεηή αιιά θαη ηνπ ζχγρξνλνπ αιινηξησκέλνπ θαη ζπκβηβαζκέλνπ αλζξψπνπ. ην ζεκείν απηφ ην πνίεκα απνθηά κηα δηαρξνληθή δηάζηαζε θαη απνθαζίζηαηαη ζε θάζε πεξίπησζε ν ζπκβνιηθφο ηνπ ραξαθηήξαο. Γηα ηνλ πνηεηή, ηνλ ζπγθεθξηκέλν άλζξσπν-καβάθε, φπσο ηνλ έρνπκε ππφςε καο, ε πξνζσπηθή απηή ηξαγσδία ζα πξέπεη λα ηνλ ηαξάδεη βαζχηαηα. Δπηκέλεη ν Καβάθεο ζηνπο ζηίρνπο απηνχο (ηον έπαινο.σηεθάνοςρ) ζην ηζηνξηθφ πιαίζην πνπ πηνζέηεζε, γηα θαλέλαλ δελ είλαη εχθνιν λα βιέπεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαηάκαηα. Ίζσο απηή ηνπ ε επηκνλή -ε θαηαθπγή ζε ηζηνξηθά αλάινγα, λα είλαη ζε ηειεπηαία αλάιπζε ε θαηαθπγή ζε έλα άιινζη, κηα αλάγθε λα εμσξατζζεί ε αλππφθνξε πξαγκαηηθφηεηα. Σν ηειεπηαίν ζεκείν πνπ ζα ζηαζνχκε είλαη νη ηξεηο ηειεπηαίνη ζηίρνη Αςηά.κάμειρ (ζηηρ.19,20,21). Πξφθεηηαη γηα αλνηθηά εξσηήκαηα πνπ δελ ηίζεληαη θαηά ηε γλψκε καο κε επηηαθηηθφ, απεηιεηηθφ θαη άκεζν ηξφπν. Ζ έιιεηςε ηνπ εξσηεκαηηθνχ ζην ηέινο δειψλεη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε απηφ αθξηβψο αιιά θαη, ηε δηάζεζε απφ κέξνπο ηνπ Καβάθε φρη κφλνλ ηεο απνδνρήο θαη ηεο ζπγθαηάζεζεο ηεο θαηάζηαζεο σο έρεη, φζν ηεο ζπλεηδεηνπνίεζεο απφ κέξνπο ηνπ ηεο ζνβαξφηεηαο ηεο, είλαη ην πξψην βήκα γηα λα ηελ αληηπαιέςεη θαλείο. 1.5 Αηζζεηηθή απνηίκεζε: Ο Καβάθεο ζηα ηζηνξηθά ηνπ πνηήκαηα ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερληθή ηεο ανηικειμενικήρ ζςζηοισίαρ, παίξλεη ηνπο κχζνπο ηνπ απφ ηελ αξραηφηεηα θαη ηνπο θνξηψλεη κε φιν ην ζχγρξνλν αγσληψδε πξνβιεκαηηζκφ. ηε Σαηπαπεία ν κχζνο απηφο είλαη αξθεηά ξεπζηφο θαη ζε θάζε πεξίπησζε αδηαθαλήο, παξφια απηά ην ηζηνξηθφ πιαίζην είλαη παξφλ ζην πνίεκα. Ο πνηεηήο ηνπνζεηεί ηα πξφζσπα ηνπ ζε έλα επηιεγκέλν ηζηνξηθφ πεξηβάιινλ ζηε δίλε ησλ ζπλεπεηψλ κηαο ελδνηηθήο ζπκπεξηθνξάο, παξνπζηάδνληαο ζην ηέινο ηα αδηέμνδα ηνπ ζχγρξνλνπ αιινηξησκέλνπ αλζξψπνπ. Οη άλζξσπνη είλαη παγηδεπκέλνη θαη, ν ίδηνο, φκσο, δελ είλαη εθηφο ηνπ παηρληδηνχ, ηνπιάρηζηνλ, φπσο είδακε ζηελ αλάγλσζε ηνπ πνηήκαηνο πνπ αθνινπζήζακε. ην πνίεκα καο ν είξσλαο απηφο πνπ θαηά ηνλ. Ρνδάλε «εν επιγνώζει ζηήνει μια παγίδα μέζα ζηην οποία πίσνει ηον κόζμο, πποζποιούμενορ ηον ήπεμο παπαηηπηηή και/ή αθηγηηή ηυν ανθπυπίνυν» έρνπκε βάζηκεο ππνςίεο φηη ζπκπάζρεη θαη ν ίδηνο Γιώζζα: Ζ γιψζζα ηνπ πνηήκαηνο είλαη πεδνινγηθή, ε γιψζζα ηεο πεδνγξαθίαο κε ηελ ραξαθηεξηζηηθή θαβαθηθή νηθνλνκία ηεο. Πξφθεηηαη γηα θαηά βάζε λενειιεληθή γιψζζα, δηαλζηζκέλε κε ιέμεηο θαζαξεχνπζαο, έηζη, ψζηε λα πξνθχπηεη κηα γιψζζα πξνζσπηθή θαη αλεπαλάιεπηε Ύθνο : πεδνινγηθφ, ξεαιηζηηθφ, ιπξηθφ, παξαζηαηηθφ.

15 15 Δξκελεπηηθό εκηλάξην Μ. Αλαγλσζηάθεο: Αλαιύζεηο θεηκέλσλ εξκελεπηηθέο πξνζεγγίζεηο Η. Βηνγξαθηθό εκείσκα Ο Μαλψιεο Αλαγλσζηάθεο γελλήζεθε ζηε Θεζζαινλίθε. πνχδαζε Ηαηξηθή ζην Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην θαη κεηεθπαηδεχηεθε ζηελ Αθηηλνινγία ζηε Βηέλλε. Δξγάζηεθε σο γηαηξφο ζηε Θεζζαινλίθε θαη απφ ηα ηέιε ηνπ 1978 σο ην ζάλαην ηνπ έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηελ Αζήλα. Πνιηηηθά ζηξαηεπκέλνο απφ λεαξή ειηθία ζην ρψξν ηεο αλαλεσηηθήο αξηζηεξάο, ππήξμε αξρηζπληάθηεο ηνπ θνηηεηηθνχ πεξηνδηθνχ Ξεθίλεκα (1944), πήξε κέξνο ζηελ Δζληθή Αληίζηαζε θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Δκθπιίνπ θαηαδηθάζηεθε απφ ην ζηξαηνδηθείν ζε ζάλαην γηα ηελ παξάλνκε πνιηηηθή ηνπ δξάζε (1949). Σν 1945 πξαγκαηνπνίεζε ηελ πξψηε επίζεκε εκθάληζε ηνπ ζην ρψξν ησλ γξακκάησλ κε ηελ πνηεηηθή ζπιινγή Δποσέρ. Αθνινχζεζαλ νη Δποσέρ2 (εθδφζεθαλ ην 1948, θαηά ηε δηάξθεηα πξνθπιάθηζεο ηνπ πνηεηή), οι Δποσέρ3 (1951), ε Σςνέσεια, ε ζπγθεληξσηηθή έθδνζε Τα ποιήμαηα (1956), ε Σςνέσεια2 θαη ε Σςνέσεια3 ( ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηελ έθδνζε ηνπ 1956). ηε ζπλέρεηα ν Αλαγλσζηάθεο ζηψπεζε πνηεηηθά σο ην 1970, νπφηε δεκνζίεπζε πνηήκαηά ηνπ κε ηνλ γεληθφ ηίηιν Ο ζηόσορ ζην ζπιινγηθφ ηφκν 18 Κείμενα. Απφ ην 1959 σο ην 1961 ππήξμε δηεπζπληήο ηνπ πεξηνδηθνχ Κπιηική, κέζα απφ ηηο ζηήιεο ηνπ νπνίνπ πξφβαιε ηα ζχγρξνλα ηνπ επξσπατθά ινγνηερληθά ξεχκαηα. πλεξγάζηεθε κε ηελ εθεκεξίδα Αςγή θαη ηα πεξηνδηθά Δλεύθεπα Γπάμμαηα, Φιλολογικά Φπονικά, Νέα Δλληνικά, Γιάλογορ, Δπιθεώπηζη Τέσνηρ, Δποσέρ, Ο Αιώναρ μαρ, Θούπιορ, φπνπ έγξαςε δνθίκηα, κειέηεο θαη θξηηηθέο βηβιίσλ. Ο Μαλψιεο Αλαγλσζηάθεο ηνπνζεηείηαη ζηελ πξψηε κεηαπνιεκηθή γεληά ηεο λενειιεληθήο πνίεζεο, γεληά πνπ ζεκαδεχηεθε απφ ηνλ ραξαθηεξηζκφ ποίηζη ηης ήηηας, θαζψο πνιινί δεκηνπξγνί ηεο δηέγξαςαλ ηελ πνξεία απφ ηελ αηζηφδνμε πίζηε ζην θνκκνπληζηηθφ φξακα ζηελ απαηζηνδνμία πνπ πξνέθπςε απφ ηε δηάςεπζε ησλ πξνζδνθηψλ ηνπο. Δηδηθφηεξα ε γξαθή ηνπ Αλαγλσζηάθε ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε ζηαδηαθή αλαδίπισζε ηνπ πνηεηή ζ έλαλ πξνζσπηθφ ηνπ θφζκν - ζηα πιαίζηα ηνπ νπνίνπ επηρεηξείηαη ε δηαθχιαμε ησλ αλζξσπηζηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ θαη αμηψλ πνπ ράλνληαη ζην ζχγρξνλν θφζκν - αλαδίπισζε ε νπνία εθθξάδεηαη θπξίσο κέζσ ηεο θαη επίθαζηλ ζπλαηζζεκαηηθήο απφζηαζεο ηνπ δεκηνπξγνχ απφ ηα ζέκαηα πνπ ηνλ απαζρνινχλ θαη ηεο ζπρλά επηγξακκαηηθήο δηαηχπσζεο. πρλή είλαη επίζεο ζην έξγν ηνπ ε παξνπζία ηεο κλήκεο, ησλ αλαθνξψλ ζηελ παηδηθή ειηθία θαη ηνπο θίινπο, ηεο ηαχηηζεο πνίεζεο θαη δσήο, θίινη. Έξγα ηνπ Μαλψιε Αλαγλσζηάθε κεινπνηήζεθαλ απφ ηνλ Μίθε Θενδσξάθε θαη άιινπο έιιελεο ζπλζέηεο θαη κεηαθξάζηεθαλ ζε μέλεο γιψζζεο. Δξγνγξαθία Η.Πνίεζε Δπνρέο (Με δχν ζρέδηα ηνπ Σάθε Αιεμαλδξίδε). Θεζζαινλίθε, Δπνρέο Δπνρέο Ζ ζπλέρεηα Ζ ζπλέρεηα2. Ζ ζπλέρεηα Ο ζηφρνο Σν πεξηζψξην Αζήλα, Πιεηάο,1979.

16 16 Τ.Γ. Αζήλα, 1983 (έθδνζε εκπνξίνπ, θαλνληθή έθδνζε 1992). ΗΗ.Γνθίκηα - Μειέηεο - Άξζξα Πεδά Τπέξ θαη θαηά, η. Α -Β Αληηδνγκαηηθά. Αζήλα, Πιεηάο, Σα ζπκπιεξσκαηηθά - εκεηψζεηο θξηηηθήο. Αζήλα, ηηγκή, Ο πνηεηήο Μαλνχζνο Φάζζεο -Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ - Μηα πξψηε απφπεηξα θξηηηθήο πξνζέγγηζεο. Αζήλα, ηηγκή, Ζ ρακειή θσλή -Σα ιπξηθά κηαο πεξαζκέλεο επνρήο ζηνπο παιηνχο ξπζκνχο - Μηα πξνζσπηθή αλζνινγία ηνπ Μαλψιε Αλαγλσζηάθε. Αζήλα, Νεθέιε, ΗΗΗ. Μεηαθξάζεηο F.G.Lorca, Γχν Χδέο - Χδή ζηνλ Salvador Dali -Χδή ζηνλ Walt Whitman Απφδνζε Κιείηνο Κχξνπ - Μαλψιεο Αλαγλσζηάθεο. Θεζζαινλίθε, ΗV. πγθεληξσηηθέο εθδόζεηο Σα πνηήκαηα ( ). Αζήλα, Πνηήκαηα Θεζζαινλίθε, ΗΗ. Θεζζαινλίθε, κέξεο ηνπ 1969 κ.υ. Τὸ ποίημα ἀνήκει στὴ συλλογὴ Ὁ Στόχος (1970). Πρωτοδημοσιεύτηκε στὰ Δεκαοχτὼ Κείμενα, ποὺ ἡ ἔκδοσή τους ἀποτέλεσε τὴν πρώτη πράξη ὁμαδικῆς δημόσιας ἀντίστασης τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων κατὰ τῆς δικτατορίας. Εἶναι ποίημα πολιτικό, ὅπως ἐξάλλου καὶ πολλὰ ἄλλα ποιήματα τοῦ Ἀναγνωστάκη, καὶ ἀπηχεῖ τὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ κατάσταση ἀπὸ τὴ μετακατοχικὴ περίοδο καὶ τὴ στρατιωτικὴ δικτατορία. Στὴν ὁδὸ Αἰγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά! Τώρα ὑψώνεται τὸ μέγαρο τῆς Τράπεζας Συναλλαγῶν Τουριστικὰ γραφεῖα καὶ πρακτορεῖα μεταναστεύσεως. Καὶ τὰ παιδάκια δὲν μποροῦνε πιὰ νὰ παίξουνε ἀπὸ τὰ τόσα τροχοφόρα ποὺ περνοῦνε. Ἄλλωστε τὰ παιδιὰ μεγάλωσαν, ὁ καιρὸς ἐκεῖνος πέρασε ποὺ ξέρατε Τώρα πιὰ δὲ γελοῦν, δὲν ψιθυρίζουν μυστικά, δὲν ἐμπιστεύονται, Ὅσα ἐπιζήσαν, ἐννοεῖται, γιατὶ ᾔρθανε βαριὲς ἀρρώστιες ἀπὸ τότε Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιῶτες, Θυμοῦνται τὰ λόγια τοῦ πατέρα: ἐσὺ θὰ γνωρίσεις καλύτερες μέρες Δὲν ἔχει σημασία τελικὰ ἂν δὲν τὶς γνώρισαν, λένε τὸ μάθημα οἱ ἴδιοι στὰ παιδιά τους Ἐλπίζοντας πάντοτε πὼς κάποτε θὰ σταματήσει ἡ ἁλυσίδα Ἴσως στὰ παιδιὰ τῶν παιδιῶν τους ἣ στὰ παιδιὰ τῶν παιδιῶν τῶν παιδιῶν τους. Πρὸς τὸ παρόν, στὸν παλιὸ δρόμο ποὺ λέγαμε, ὑψώνεται ἡ Τράπεζα Συναλλαγῶν - ἐγὼ συναλλάσσομαι, ἐσὺ συναλλάσσεσαι, αὐτὸς συναλλάσσεται- Τουριστικὰ γραφεῖα καὶ πρακτορεῖα μεταναστεύσεως -ἐμεῖς μεταναστεύουμε, ἐσεῖς μεταναστεύετε, αὐτοὶ μεταναστεύουν- Ὅπου καὶ νὰ ταξιδέψω ἡ Ἑλλάδα μὲ πληγώνει, ἔλεγε κι ὁ Ποιητὴς Ἡ Ἑλλάδα μὲ τὰ ὡραῖα νησιά, τὰ ὡραῖα γραφεῖα, τὶς ὡραῖες ἐκκλησιὲς Ἡ Ἑλλὰς τῶν Ἑλλήνων.

17 17 Πνξεία: ΟΛΟ-ΜΔΡΖ-ΟΛΟ Α) Αλάγλσζε Αξρηθή εληχπσζε θαη ζθέςε - Γηακαξηπξία πνπ εθθξάδεηαη κέζα απφ κηα θαιά θξπκκέλε εηξσλεία. Λέμεηο Γηεπθξηλήζεηο Β) Απνθξππηνγξάθεζε ησλ ζεκαηλφλησλ αλίρλεπζε ηνπ ςπρνινγηθνχ θιίκαηνο «βήκα πξνο βήκα» πνπ δειψλεηαη κε ηελ αλάινγε πνηεηηθή ιέμε παξάιιειε θαηά κέξε δνθηκή πξνζέγγηζεο Σν βίσκα θαη ε ιέμε ( βησκαηηθφ γξακκαηηθφ επίπεδν) Σν πνηεηηθφ κφξθσκα νινθιεξψλεηαη ζε ηξία επίπεδα (ελφηεηεο) 1. Σηην οδό Αιγύπηος..πος πεπνούνε 2. Άλλυζηε ηα παιδιά..ηυν παιδιών ηοςρ 3. Ππορ ηο παπόν..ηυν Δλλήνυν Α. Δπίπεδν: Οη πξνζδηνξηζκνί ηνπ ηφπνπ (ζηελ νδφ Αηγχπηνπ) θαη (ηψξα) ζπλδένληαη κε ην ξήκα ςτώνεηαι πνπ δειψλεη θάηη κεγάιν θαη επηβιεηηθφ ε εληχπσζε επηηείλεηαη κε ηελ παξνπζία ηεο ιέμεο μέγαπο κηα έθθξαζε πνπ αλαθέξεηαη ζην εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο θηήξην γηα ην νπνίν γίλεηαη ιφγνο θαη ην νπνίν δελ έρεη λα θάλεη παξά κε κηα ηξάπεδα ζπλαιιαγψλ. Ο ξφινο ησλ θεθαιαίσλ Σ θαη παξαπέκπεη ζε κηα εηξσληθή δηάζεζε πξνθεηκέλνπ λα εθθξαζζεί ε πηθξία πνπ πεξηθιείνπλ νη επεμεγεκαηηθνί φξνη «ηνπξηζηηθά γξαθεία» «πξαθηνξεία κεηαλαζηψλ». Ζ αληίζεζε κεηαμχ νηθνλνκηθψλ παηρληδηψλ θαη ηνπ παηρληδηνχ ησλ παηδηψλ. Β. Δπίπεδν: Ζ θπξηαξρία ηεο έλλνηαο παηδηά ζε ζρέζε κε ηε δεηλή πξαγκαηηθφηεηα ηεο δηθηαηνξίαο. Σα κηθξά-κεγάια θαηά ηνλ πνηεηή ζε αληίζεζε κε ηνπο ππνινίπνπο. «Άιισζηε» ζχλδεζε κε ηα πξνεγνχκελα θαη νκαιή αθεγεκαηηθή ζπλέρεηα. «Ο θαηξφο εθείλνο πέξαζε πνπ μέξαηε», λνζηαιγία θαη ηαπηφρξνλα θαη ηαπηφρξνλα κεηάβαζε απφ θάηη θπζηθφ ζε θάηη αθχζηθν. «Σα παηδηά κεγάισζαλ» θαηαξγήζεθε ε παηδηθή ειηθία γηαηί πιένλ θάπνηα παηδηά «ηψξα πηα δελ γεινχλ», «δελ εκπηζηεχνληαη» δελ ιεηηνπξγνχλ σο παηδηά. Σν «άιινηε» θαη ην «ηψξα» ε ζθνηεηλή πξαγκαηηθφηεηα ηη άιιαμε ηη κεζνιάβεζε, φζνη επέδεζαλ αιινηξηψζεθαλ, αλ φρη ειπίδνπλ παξαπέκπνπλ ζην κέιινλ «ζε θαιιίηεξεο κέξεο». Σν φλεηξν, ε δηάςεπζε εθθξάδεηαη κε ην δίζηηρν, «ίζσο ηα παηδηά ησλ παηδηψλ ηνπο ή..», κηα αηέιεησηε αιπζίδα αλαβνιψλ. Σν δεχηεξν επίπεδν παξά ηε θαηλνκεληθή ηνπ ζχλδεζε κε ην πξνεγνχκελν κέξνο ηνπ πνηήκαηνο απνηειεί κηα εχζηνρε πνηεηηθή παξέθβαζε κε ηελ νπνία ν πνηεηήο πεξλά ηελ ηδέα ηεο ζπλέρεηαο ηνπ αλεθπιήξσηνπ αη παξάιιεια πξνζδηνξίδεη ηελ θαηάζηαζε σο έρεη ην 1969 κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηε βία. Γ. Δπίπεδν: «Πξνο ην παξφλ», πεδνινγηθφ ζηνηρείν πνπ εληζρχεη ηε θπζηθφηεηα ηεο αθήγεζεο ε νπνία ζπλερίδεηαη εθεί πνπ ηελ είρε αθήζεη «ζηνλ παιηφ δξφκν πνπ ιέγακε..». Ο ηξφπνο πνπ ν πνηεηήο αλνίγεη ην ηξίην επίπεδν ηνπ πνηεηηθνχ κνξθψκαηνο ζα

18 18 κπνξνχζε λα ζεσξεζεί επηηπρήο. Δπηρξσκαηίδεη κε κηα θπζηθφηεηα ηα φζα δηαπηζηψζεθαλ ζην δεχηεξν επίπεδν κηα θαη φια απηά δελ αθνξνχλ νπζηαζηηθά ζηελ παξνχζα θαηάζηαζε αθνχ απηή πξνβιεκαηίδεη κφλνλ θάπνηνπο πνπ δελ δνπλ ζην ηψξα, ε πιεηνςεθία ελδηαθέξεηαη αθξηβψο γηα ηελ Σξάπεδα πλαιιαγψλ. Γηα ιίγν ίζσο λα ελνρινχλ θάπνηνπο, φινη σζηφζν φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηελ θαζνιηθφηεηα πνπ εθθξάδνπλ ηα ξήκαηα «ζπλαιιάζζνκαη, κεηαλαζηεχσ» ζηα ζπγθεθξηκέλα πξφζσπα ηνπο (α εληθφ θαη β πιεζπληηθφ πξφζσπν) κε ηνλ ίδην ηνλ πνηεηή αλάκεζα ηνπο, ζπκπεξηθέξνληαη θαηά ηνλ ίδην ηξφπν. Σν πνηεηηθφ εχξεκα ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ ηξηψλ πξνζψπσλ ηνπ ξήκαηνο «ζπλαιιάζζνκαη» ζηνλ εληθφ θαη ηνπ ξήκαηνο «κεηαλαζηεχσ» ζηνλ πιεζπληηθφ εθθξάδνπλ ηελ πίζηε θαη ηελ πεπνίζεζε ηνπ πνηεηή γηα ηελ επηκνλή ηνπ αλζξψπνπ ηεο επνρήο ηνπ κφλν ζηελ απφθηεζε ηνπ ρξήκαηνο θαη ζηελ έθπησζε θάζε αμίαο παξφηη βξηζθφκαζηε ζε κηα πεξίνδν δηθηαηνξίαο. Ζ πηθξία ηνπ πνηεηή κέζα απφ ηελ επαλάιεςε ησλ δπν απηψλ ξεκάησλ δείρλεη ηελ κεραληζηηθή πξνζπάζεηα εθκάζεζεο ηεο γξακκαηηθήο απφ κέξνπο ησλ παηδηψλ θαη παξαπέκπεη ζηνπο δπν βαζηθνχο άμνλεο ηεο νηθνλνκίαο ηνπ θξάηνπο. Ζ πηθξία ηνπ πνηεηή νινθιεξψλεηαη κε ηε αλαθνξά ζην γλσζηφ ζηίρν ηνπ εθέξε («φπνπ θαη λα ηαμηδέςσ ε Διιάδα κε πιεγψλεη») πνπ κέζα απφ ηε πνιπζεκία ηνπ πεξηέρεη ηε δηαρξνλία ηεο θπιεηηθήο πίθξαο θαη είλαη αλάινγε κε ζεθεξηθέο εκπεηξίεο αθνχ ε ρξνλνινγηθή ππνζεκείσζε «θαινθαίξη 1936» ζην πνίεκα «κε ηνλ ηξφπν ηνπ Γ..» καο ζπλδέεη κε κηα άιιε δηθηαηνξία ζηελ Διιάδα. Ζ ιέμε «Διιάδα» επαλέξρεηαη ζηελ αξρή ηνπ επφκελνπ ζηίρνπ γηα λα ζπλερηζηεί ε έλλνηα κε πιεγψλεη αιιά θαη λα δηθαηνινγεζεί ην πεξηερφκελν ηνπ ελ ιφγσ ξήκαηνο κε ηα φζα ραξαθηεξηζηηθά απνδίδνληαη ζηε ζπλέρεηα ζηνλ φξν Διιάδα. Με ην λα γεληθεχεηαη επίζεο ν επηζεηηθφο πξνζδηνξηζκφο «σξαίνο» ζηνηρείν θαζαξά δηαθεκηζηηθήο θακπάληαο θαηαθέξλεη ν πνηεηήο κε ζαξθαζηηθφ ηξφπν λα παξνπζηάζεη ηελ έθπησζε θαη ηζνπέδσζε ησλ ηεξψλ θαη νζίσλ ζην βσκφ ηεο νηθνλνκηθήο επηβίσζεο ηνπ θαζεζηψηνο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ν πνηεηήο πιεγψλεηαη γηαηί δεη ζε έλα θιίκα κε ειιεληθφ. Ζ αίζζεζε απηή νινθιεξψλεηαη κε ηνλ ηειεπηαίν ζηίρν: «Ζ Διιάο ησλ Διιήλσλ», γηα ησλ πνηεηή πνησλ Διιήλσλ; Ο ηειεπηαίνο ζηίρνο πξέπεη λα ηδσζεί ζε ζπλάθεηα κε ην 1969 π.ρ. ηνπ ηίηινπ νπφηε έρνπκε ηελ αξρή θαη ην ηέινο ηνπ πνηήκαηνο ζηελ ππεξεζία πνπ εμέθξαζε ην αληίζηνηρν ζχλζεκα ηεο δηθηαηνξίαο, πξφθεηηαη γηα έλα θχθιν πνηεηηθφ εχξεκα φπνπ ζεκαίλνληα θαη ζεκαηλφκελα εμππεξεηνχλ ην ζπγθεθξηκέλν επίζεο ζχλζεκα. Ζ ππνθξηζία ζε φιν ηεο ην κεγαιείν. Γ) Σειηθή απνηίκεζε- έθθξαζε Ο πνηεηηθφο ιφγνο ηνπ Αλαγλσζηάθε ιεηηνπξγεί θνηλσληθά νξκψκελνο ν πνηεηήο απφ ηα πξνζσπηθά ηνπ βηψκαηα ζθηαγξαθεί ηελ θνηλσληθή παζνγέλεηα ηεο επνρήο ηνπ ηελ νπνία θαη θαηαγγέιιεη κέζσ ηεο εηξσληθήο ζαξθαζηηθήο πνηεηηθήο καξηπξίαο. ΗΗΗ. Δλδεηθηηθή Βηβιηνγξαθία Αξάγεο Γ.: «Με ην Βιέκκα πξνο ην γεγνλφο», Εεηήκαηα ινγνηερληθήο θξηηηθήο, ζ Γηάλλελα, Αξγπξίνπ Α.: «ηνραζκνί επάλσ ζηηο αθεηεξίεο ηνπ πνηεηηθνχ έξγνπ ηνπ Αλαγλσζηάθε», Ζ ιέμε11, 1/1982, ζ Αξγπξίνπ Α.: «Μαλψιεο Αλαγλσζηάθεο», Ζ ειιεληθή πνίεζε Ζ πξψηε κεηαπνιεκηθή γεληά, ζ Αζήλα, νθφιεο, 1982.

19 Βαγελάο Ν.: «Ξαλαδηαβάδνληαο ηνλ Αλαγλσζηάθε», Ζ εηξσληθή γιψζζα Κξηηηθέο κειέηεο γηα ηε λενειιεληθή γξακκαηεία, ζ Αζήλα, ηηγκή, Βαγελάο Ν.: Γηα ηνλ Αλαγλσζηάθε, Κξηηηθά θείκελα(επηκέιεηα). Λεπθσζία, Αηγαίνλ, Βαξίθαο Β.: «Μηα πνηεηηθή ζπιινγή. Μ.Αλαγλσζηάθε: πλέρεηα 3», πγγξαθείο θαη θείκελαα , ζ Αζήλα, Δξκήο, 1975 (πξψηε δεκνζίεπζε ζηελ εθεκεξίδα Σν Βήκα, 14/10/1962). Βνχιγαξεο Κ.: «Απφ ηνλ Καξπσηάθε ζηνλ Αλαγλσζηάθε», Κ.Γ.Καξπσηάθεο Φχιια πνξείαο, ζ Αζήλα, Γαβξηειίδεο, Γηαινπξάθεο Μ.: «Αλαγλσζηάθεο Μαλφιεο», Μεγάιε Δγθπθινπαίδεηα ηεο Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο2. Αζήλα, Υάξε Πάηζε, ρ.ρ. Εήξαο Α.: «Αλαγλσζηάθεο Μαλφιεο», Παγθφζκην Βηνγξαθηθφ Λεμηθφ1. Αζήλα, Δθδνηηθή Αζελψλ, Θέκειεο Γ.: «Μ. Αλαγλσζηάθεο», Ζ λεψηεξε πνίεζή καο, ζ Αζήλα, Φέμεο, Καςσκέλνο Δ.Γ.: «Ηδενινγία θαη πνηεηηθή ζηελ πξψηε κεηαπνιεκηθή γεληά Αλαγλσζηάθεο - Αιεμάλδξνπ Καηζαξφο», εηζήγεζε ζην πκπφζην Πξψηε Μεηαπνιεκηθή Γεληά Αλαγλσζηάθεο - Αιεμάλδξνπ - Καηζαξφο (Πνίεζε - Πεδνγξαθία - Κξηηηθή). Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ, ηνκέαο Νενειιεληθήο Φηινινγίαο, 7-9-/9/1990. Κνθφιεο Ξ.Α.: Γψδεθα πνηεηέο, Θεζζαινλίθε Θεζζαινλίθε, Δγλαηία, Κνχξηνβηθ Γ.: «Μαλφιεο Αλαγλσζηάθεο», Έιιελεο κεηαπνιεκηθνί ζπγγξαθείο Έλαο νδεγφο, ζ Αζήλα, Παηάθεο, Μαξσλίηεο Γ.Ν.: Πνηεηηθή θαη πνιηηηθή εζηθή Πξψηε κεηαπνιεκηθή γεληά Αιεμάλδξνπ - Αλαγλσζηάθεο - Παηξίθηνο. Αζήλα, Κέδξνο, Μαξσλίηεο Γ.Ν., «Πνίεζε θαη ηζηνξία Μ.Αλαγλσζηάθεο: Θεζζαινλίθε, κέξεο ηνπ 1969 κ.υ.», Δληεπθηήξην6, 4/1989, ζ Μελδξάθνο Σ.: «Μαλφιεο Αλαγλσζηάθεο: Ο απνινγεηήο κηαο γεληάο», Δπίθαηξα, 2/10/1980 (ηψξα θαη ζηνλ ηφκν Μηθξέο δνθηκέο Κξηηηθά ζεκεηψκαηα & άξζξα, ζ Αζήλα, νθφιεο, 1990). Μπαθφιαο Ν.: «Ο ρξφλνο ζηνλ Μαλψιε Αλαγλσζηάθε», Δληεπθηήξην6, 4/1989, ζ (ηψξα θαη ζηνλ ηφκν Μηθξέο δνθηκέο Κξηηηθά ζεκεηψκαηα & άξζξα, ζ Αζήλα, νθφιεο, 1990). Μπεθαηψξνο.: Μαλψιεο Αλαγλσζηάθεο Ζ επνρή θαη ην πξφζσπν. Αζήλα, Μπνπθνπκάλεο, αββίδεο Γ.Π., «Μέζα, κα ζαλ θαη έμσ απ ηε δσή», Σν Βήκα, 21/1/1991 (ηψξα θαη ζηνλ ηφκν Φχιια Φηεξά, ζ Αζήλα, Ίθαξνο, 1995). «ε Β πξφζσπν: Μηα ζπλνκηιία ηνπ Μαλφιε Αλαγλσζηάθε κε ηνλ Αληψλε Φσζηηέξε θαη ηνλ Θαλάζε Νηάξρν», Ζ ιέμε11, 1/1982, ζ ηεξηάδεο Β.: «Πνηεηηθή θαη πνιηηηθή ζχκπξαμε» (Κξηηηθή γηα ην Σα πνηήκαηα ( ), Γηαβάδσ11, 3-4/1978, ζ Σδνχκα Α.: Ο Υξφλνο Ο Λφγνο Ζ πνηεηηθή δνθηκαζία ηνπ Μαλψιε Αλαγλσζηάθε κηα νπηηθή. Αζήλα, Νεθέιε, Σζαθληάο.: Κξηηηθή γηα ηε ζπιινγή Πεξηζψξην 68-69, Καζεκεξηλή, 3/1/1980. Υαηδεβαζηιείνπ Β.: «Ζ ρακειή θσλή, Σα ιπξηθά κηαο πεξαζκέλεο επνρήο ζηνπο παιηνχο ξπζκνχο. Μηα πξνζσπηθή αλζνινγία ηνπ Μαλφιε Αλαγλσζηάθε», Ζ ιέμε102, 3-4/1991, ζ Orsina Vincenzo, Ο ζηφρνο θαη ε ζησπή Δηζαγσγή ζηελ πνίεζε ηνπ Μ.Αλαγλσζηάθε. Αζήλα, Νεθέιε,

20 20 πκπιεξσκαηηθά θείκελα Ο Μαλόιεο Αλαγλσζηάθεο κε ηνλ θαθό ηεο θξηηηθήο ΑΗΜΗΛΗΟ ΥΟΤΡΜΟΤΕΗΟ [...] Γπν ιηγνζέιηδεο ζπιινγέο είλαη νη «Δποσέρ». Ο ιπξηζκφο ηνπο έρεη κηα ηδηφηππε γεχζε πνπ πνιχ ζπγγελεχεη κε ηε ιπξηθή δηάζεζε ηνπ πεδνχ ηξαγνπδηνχ. Καη ηελ εληχπσζε ηνχηε ηε βνεζά ν πνιπζχιιαβνο ζηίρνο, πνπ είλαη θάπνηε ηφζν ιίγν ζηίρνο φζν ιίγν είλαη θαη πξφδα. Έιιεηςε θάζε δηάζεζεο ζηηρνπξγηθήο ελνξρεζηξψζεσο θαη εγθαηάιεηςε ζηελ θχκαλζε ηνπ λνήκαηνο ή κάιινλ ζηελ θχκαλζε ηνπ αηζζήκαηνο θαη ηεο πηλειηάο πνπ δε ιέεη λα ζηακαηήζεη παξά αθνχ γξάςεη ην κήθνο ηεο. Κακηά απαζρφιεζε ηερληθήο θη φκσο απηφ ην αηεκέιεην γνεηεχεη. ηελ πξψηε ζπιινγή ν πνηεηήο ζθέθηεηαη ζπρλά πσο γξάθεη ζηίρνπο, φζν θη αλ καθξαίλνπλ θάπνηε ζε θξάζεηο πνπ εμαληινχλ ην πεξηερφκελν ηεο εηθφλαο ή ηνπ λνήκαηφο ησλ. ηε δεχηεξε ζπιινγή ε πξφδα θαη ν ζηίρνο κπιέθνληαη ζε βαζκφ πνπ ε πξφδα ελαιιάζζεηαη θάπνηε καδί ηνπ θαη ζηακαηά κφλνλ φηαλ ε αλάγθε ηνπ ηξαγνπδηνχ επηβάιιεηαη αθαηακάρεηε. Μα ζάκπσο γηα λα πάξεη αλάζα ν πνηεηήο αξρηλάεη πάιη ην βάδηζκα πξνηνχ δνθηκάζεη ην ηάλπζκα ηεο θηεξνχγαο. Κπξίαξρα κνηίβα ζηελ πνίεζε ηνπ θ. Μαλφιε Αλαγλσζηάθε είλαη ε αλψλπκε δσή ησλ ιηκαληψλ θαη ε απφρξσζε ηεο κνλαμηάο ηνπ αλζξψπνπ. Ζ κλήκε ζσξεχεηαη θαη ηεκαρίδεηαη ζ εληππψζεηο, ζε ζηηγκηφηππα λνζηαιγηψλ, θαη πφηε θπιάεη κε ηελ ήξεκε θαη κνλφρξσκε ξνή ηνπ αζπλείδεηνπ ρξφλνπ, πφηε ζθηξηάεη θαη πςψλεηαη θαηαθφξπθε γηα λ αγγίζεη ηελ θνξπθαία ζηηγκή ηεο ζχκεζεο πνπ θαίεη ζαλ ζίδεξν ππξσκέλν ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ ΑΡΓΤΡΗΟΤ Απφ ηε λεαληθή αθηινθέξδεηα ησλ Δπνρψλ 1 κέρξη ηελ επψδπλε ινγηθή ηεο πλέρεηαο έρεη κεζνιαβήζεη έλα δηάζηεκα δέθα ρξφλσλ, θάηη πην νπζηαζηηθφ: νη κέξεο πνπ καο ιεειάηεζαλ. Ση απφζηαζε, αιήζεηα, ρσξίδεη ηα δχν αθξαία απηά ζεκεία ηεο πνηεηηθήο επίδνζεο ηνπ Μαλφιε Αλαγλσζηάθε. Σα εθεβηθά ηνπ φλεηξα θαηέθαγαλ ηελ ςπρή ηνπ, απφ ηελ αίγιε ηνπο δελ έκεηλε παξά ε πηθξή ηνπο γεχζε. Ζ δσή ζθφξπηζε ηνπο κχζνπο πνπ καο πξνεηνίκαδαλ έλα άιιν κέιινλ, έθαςε θαη ηα ηειεπηαία ξάθε ησλ ειπίδσλ. Σα είδσια ζπληξίβνληαη θαζεκεξηλά. Οη ηδέεο απνζχξνληαη ζηηο βηβιηνζήθεο πνπ ηηο εγέλλεζαλ - ηηο αληηθαηέζηεζε ε ζπλαιιαγή. Πψο φκσο λα απνζχξνπκε θαη φ, ηη ηηο εμέζξεςε; Θα ήηαλ ζα λα πξνδίλακε ηνλ εαπηφ καο. [...] Δίλαη αιήζεηα πεξίεξγν πφζνη δξφκνη νδεγνχλ ζε κηα πίζηε, απφ πφζεο αηηίεο θαηαιήγνπκε ζηηο ίδηεο παξαδνρέο. Απφ ηελ αξρή, ε πίζηε ηνπ Μαλφιε Αλαγλσζηάθε έπαζρε. Πνηέ δελ ππήξμε ν ζξίακβνο - ήηαλ ε κνηξαία πξάμε, ε θνξά ηεο ηζηνξίαο. Γίςα δηθαηνζχλεο ειάρηζηα. Καζφινπ απαίηεζε εζηθή. Μάιινλ κηα αλάγθε γηα ηε ζσηεξία ηεο ςπρήο ζηελ πην γήηλε ζεκαζία ηεο - κηα αίζζεζε ηεο δηαθεχγνπζαο δσήο, πνπ αζθπθηηνχζε πνιηνξθεκέλε. Ο πνηεηήο θηαζκέλνο ζην ρείινο ηεο αβχζζνπ δεηνχζε έλα ηθξίσκα γηα λα αλαξξηρεζεί. Ήηαλ ν παληθφο κπξνζηά ζηελ θαηαηγίδα πνπ θαηέθζαλε γηα λα θαιχςεη ηα πάληα. Ζ αγσλία ηνπ αγλψζηνπ. Ο θφβνο. ηαλ ηα θαζεκεξηλά θαη ηα νιέζξηα θαηέηξσγαλ ηηο ζάξθεο ηνπ ΜΑΝΟΛΖ ΛΑΜΠΡΗΓΖ Σα πνηήκαηα ( ) ηνπ Μαλφιε Αλαγλσζηάθε είλαη έλα απφ ηα πην αληηπξνζσπεπηηθά θαη πην ζπαξαρηηθά ληνθνπκέληα κηαο απφ ηηο πην απάλζξσπεο