Μάκθμα 2 Ιατρικό και Κοινωνικό Μοντζλο Διαχείριςθσ των ειδικϊν αναγκϊν

Transcript

1 Πανεπιςτιμιο Θεςςαλίασ Παιδαγωγικό Σμιμα Προςχολικισ Εκπαίδευςθσ Ένταξη και Αναπηρία: Εκπαιδευτικζσ Προςεγγίςεισ Μάκθμα 2 Ιατρικό και Κοινωνικό Μοντζλο Διαχείριςθσ των ειδικϊν αναγκϊν Διδάςκων: Βαςίλθσ τρογγυλόσ

2 Περιεχόμενο μακιματοσ Θ ιατρικι και κοινωνικι διάςταςθ τθσ αναπθρίασ. Σα βαςικά χαρακτθριςτικά του ιατρικοφ μοντζλου και θ κριτικι που ζχει αςκθκεί. Σα βαςικά χαρακτθριςτικά του κοινωνικοφ μοντζλου και θ κριτικι που ζχει αςκθκεί. Κατθγοριοποίθςθ και ζνταξθ. 2

3 Οριςμοί Σι είναι μοντζλο; Σι εξυπθρετοφν τα μοντζλα; Γιατί είναι χριςιμα; 3

4 Σι ςθμαίνει ιατρικό μοντζλο; Σο 1985 ο Ray Helfer εκδότθσ του περιοδικοφ Child Abuse & Neglect ζκεςε ςτουσ αναγνϊςτεσ το ερϊτθμα «Σι είναι το ιατρικό μοντζλο;». Πόςεσ απαντιςεισ νομίηετε ότι πιρε; 4

5 Ιατρικό Μοντζλο Ζμφαςθ ςτθν αρρϊςτια Θ αναπθρία αντιμετωπίηεται ωσ προςωπικι τραγωδία Ψάχνει για τθν αιτία του προβλιματοσ Βαςίηεται ςτθν κατθγοριοποίθςθ Ζμφαςθ ςτον πειραματιςμό και τθ κεραπεία Παρζμβαςθ ςθμαίνει κάποιου τφπου κεραπεία ι αλλαγι του τρόπου ηωισ Αυςτθρά κακοριςμζνθ αξιολόγθςθ μζςα από ποςοτικά κριτιρια Follow-up για ζλεγχο τθσ προόδου και εντοπιςμό παρενεργειϊν Ζμφαςθ ςτθν προςαρμογι του ατόμου ςτθν κοινωνία Σο πρόβλθμα είναι μζςα ςτο ίδιο το άτομο τακμιςμζνα tests από ψυχολόγουσ, ποςοτικοποίθςθ Θ αναπθρία κεωρείται ωσ κατάςταςθ που χρειάηεται κεραπεία ελάττωμα, βλάβθ, εκπαιδεφςιμοι, αςκιςιμοι, ιδιϊτεσ 5

6 Κριτικι ςτο ιατρικό μοντζλο Ζχει δεχκεί ςφοδρι κριτικι Σα κοινωνικά προβλιματα εξατομικεφονται Άμεςθ ςχζςθ ανάμεςα ςτθ χαμθλι λειτουργικότθτα και τθν αναπθρία Προςπακεί να «ομαλοποιιςει» τουσ ανάπθρουσ 6

7 Κοινωνικό Μοντζλο Δθμιουργικθκε ςτθν Αγγλία από το Union of the Physically Impaired Against Segragation με ςυνειςφορζσ από Len Βarton, Mike Oliver κ.λπ. Θ αναπθρία δομείται κοινωνικά και επιβάλλεται ςτουσ ανάπθρουσ. Σο παιδί είναι μακθτισ και όχι αςκενισ. Σο παιδί δυςκολεφεται να μάκει. Ζμφαςθ ςτθν ποιοτικι ανάλυςθ τθσ ςυμπεριφοράσ Ζμφαςθ ςτθ ςχζςθ ατόμου- περιβάλλοντοσ Ζμφαςθ ςτθν αλλαγι/ τροποποίθςθ του περιβάλλοντοσ και όχι του παιδιοφ (το ςχολείο οφείλει να προςαρμοςτεί ςτισ ανάγκεσ του παιδιοφ) Ο ανάπθροσ καταπιζηεται από τθν κοινωνία Θ ευκφνθ είναι ςυλλογικι Παρζμβαςθ ςθμαίνει βελτίωςθ των δυνατοτιτων του παιδιοφ και όχι αποκατάςταςθ δυςκολίεσ μάκθςθσ, ιπιεσ δυςκολίεσ μάκθςθσ, μζτριεσ δυςκολίεσ μάκθςθσ, ςοβαρζσ δυςκολίεσ μάκθςθσ 7

8 Κριτικι ςτο κοινωνικό μοντζλο Μποροφμε να αγνοιςουμε τθν ατομικι διάςταςθ τθσ αναπθρίασ; Θ καταπίεςθ βρίςκει ζδαφοσ Θ κοινωνικι διάςταςθ τθσ αναπθρίασ υπερεκτιμάται Ζνασ κινθτικά ανάπθροσ μπορεί να ανζβει ςτον Όλυμπο; Φταίει θ κοινωνία για αυτό; 8

9 Θ εξζλιξθ του κοινωνικοφ μοντζλου Διατθροφνται οι βαςικζσ αρχζσ του κοινωνικοφ μοντζλου Ζμφαςθ ςτθν καταπίεςθ και τθ διάκριςθ και όχι ςτθ χαμθλι λειτουργικότθτα Θ μειωμζνθ λειτουργικότθτα, όμωσ, οδθγεί ςε ατομικοφσ και κοινωνικοφσ περιοριςμοφσ Σο ςυγκεκριμζνο μοντζλο καλεί προσ ζνα διαχωριςμό ανάμεςα ςτουσ ατομικοφσ περιοριςμοφσ ςτο πλαίςιο ενόσ κοινωνικοφ ςυνόλου και ςε αυτοφσ που επιβάλλονται από τθν κοινωνία Ιατρικό μοντζλο: Ο Γιάννθσ (κινθτικά ανάπθροσ) δεν μπορεί να ανζβει ςτον Όλυμπο και δεν φταίει θ δομι τθσ κοινωνίασ για αυτό Κοινωνικό μοντζλο: Ο Γιάννθσ δεν μπορεί να βγει για βόλτα γιατί δεν υπάρχουν ράμπεσ (Thomas, 2004) 9

10 Κατθγορίεσ ειδικϊν αναγκϊν φγκριςθ κατθγοριϊν όπωσ παρουςιάηονται ςτουσ νόμουσ (υηιτθςθ ςε ομάδεσ) Νόμος 1143/1981 Εισ τα αποκλίνοντα άτομα περιλαμβάνονται ιδία: Οι τυφλοί Οι κωφοί, οι βαρικοοι Οι ζχοντεσ κινθτικάσ διαταραχάσ (ςπαςτικοί κ.α.) Οι επιλθπτικοί Οι νοθτικϊσ υςτεροφντεσ κ.τ.λ Νόμος 2817/2000 Άτομα με ειδικζσ ανάγκεσ.. Ζχουν νοθτικι ανεπάρκεια ι ανωριμότθτα Ζχουν ιδιαίτερα ςοβαρά προβλιματα όραςθσ Ζχουν προβλιματα λόγου και ομιλίασ Ζχουν ςφνκετεσ γνωςτικζσ κ.τ.λ 10

11 Μοντζλα κατθγοριοποίθςθσ Κατθγοριοποίθςθ με βάςθ το ιατρικό μοντζλο που επικεντρϊνεται ςτθν αιτία ι κατθγοριοποίθςθ με βάςθ τθ λειτουργικότθτα του ατόμου και τισ δυςκολίεσ ςυμμετοχισ; Κατθγοριοποίθςθ με βάςθ τα πολιτικά- γραφειοκρατικά δεδομζνα ι κατθγοριοποίθςθ με βάςθ το ςχεδιαςμό αναλυτικϊν προγραμμάτων, διδακτικϊν πρακτικϊν και παροχϊν; φμφωνα με τθν ανάλυςθ του Οργανιςμοφ Οικονομικισ υνεργαςίασ και Ανάπτυξθσ - OECD (2000) υπάρχουν 4 βαςικά μοντζλα κατθγοριοποίθςθσ διεκνϊσ: Θ χριςθ κατθγοριϊν με βάςθ τθν αναπθρία (π.χ. Γερμανία, Γαλλία) Θ χριςθ κατθγοριϊν με βάςθ τθν αναπθρία και τισ δυςκολίεσ των μακθτϊν (π.χ. Ελλάδα, Νζα Ηθλανδία) Θ χριςθ κατθγοριϊν με βάςθ τθν αναπθρία, τισ δυςκολίεσ των μακθτϊν, αλλά και τθν ζνταξθ των προικιςμζνων και ταλαντοφχων Βάςθ των παροχϊν αποτελεί θ ανάγκθ ανταπόκριςθσ τθσ διαφορετικότθτασ παρά θ κατθγοριοποίθςθ των μακθτϊν (π.χ. Καναδάσ, Δανία, Θνωμζνο Βαςίλειο) 11

12 Κατθγοριοποίθςθ με βάςθ το Δείκτθ Νοθμοςφνθσ Θ χριςθ του δείκτθ νοθμοςφνθσ χρθςιμοποιείται για το διαχωριςμό των παιδιϊν με νοθτικι κακυςτζρθςθ. Ο πιο αποδεκτόσ διαχωριςμόσ των παιδιϊν με νοθτικι κακυςτζρθςθ δίνεται από τον American Association on Mental Deficiency (A.A.M.D.), όπου τα επίπεδα νοθτικισ κακυςτζρθςθσ κακορίηονται ωσ εξισ: ΕΠΙΠΕΔΟ ΝΟΘΣΙΚΘ ΚΑΘΤΣΕΡΘΘ ΔΝ Ελαφρά νοθτικι κακυςτζρθςθ μζχρι 70 Μζτρια νοθτικι κακυςτζρθςθ μζχρι οβαρι νοθτικι κακυςτζρθςθ μζχρι Βαριά νοθτικι κακυςτζρθςθ κάτω από 20 ι 25 Απροςδιόριςτθ (Πολυχρονοποφλου, 2001) Θ χριςθ του δείκτθ νοθμοςφνθσ ωσ κριτιριο διαχωριςμοφ των δυςκολιϊν μάκθςθσ μπορεί να βοθκιςει ςτθν περιγραφι των δυςκολιϊν του παιδιοφ. Για το λόγο αυτό είναι κατανοθτι θ χριςθ του. Δεν μπορεί όμωσ ςε καμία περίπτωςθ να αποτελεί το βαςικό κριτιριο διαχωριςμοφ, αφοφ ςφμφωνα με τον Farrell (1997): Πολλά παιδιά με δυςκολίεσ μάκθςθσ δεν ανταποκρίνονται καλά ςτα ατομικά tests (π.χ. I.Q test) και αναπόφευκτα θ επίδοςι ςτα tests μπορεί να μθν ανταποκρίνεται ςτθν πραγματικι τουσ επίδοςθ Κάποια παιδιά αδυνατοφν να απαντιςουν (ι να ςυμπλθρϊςουν) ςτα tests λόγω ζλλειψθσ ςυγκζντρωςθσ προςοχισ, αφοφ δεν επικοινωνοφν με τον παραδοςιακό τρόπο τιγματίηουν τα παιδιά 12

13 Κατθγοριοποίθςθ Vs Ζνταξθ Γιατί υπάρχει θ κατθγοριοποίθςθ των ειδικϊν αναγκϊν; Ποιουσ εξυπθρετεί; Σουσ γονείσ που κατθγοριοποιοφν τουσ εαυτοφσ τουσ ςε οργανϊςεισ για τθν προϊκθςθ των δικαιωμάτων των παιδιϊν τουσ Σουσ ερευνθτζσ Σο προςωπικό του ΤΠΕΠΘ που ςχεδιάηει, πραγματοποιεί και αξιολογεί τισ εκπαιδευτικζσ παροχζσ και εκπαιδεφει τουσ εκπαιδευτικοφσ με βάςθ τισ κατθγορίεσ των ειδικϊν αναγκϊν. Ποιεσ είναι οι δυςκολίεσ που δθμιουργεί θ κατθγοριοποίθςθ; τον προγραμματιςμό ενόσ αναλυτικοφ προγράμματοσ τον προγραμματιςμό τθσ διδαςκαλίασ Ενιςχφει τα προβλιματα του παιδιοφ, αφοφ δεν εςτιάηεται ςτισ ικανότθτεσ αλλά μόνο ςτισ δυςκολίεσ Θ κατθγοριοποίθςθ προεξοφλεί τθν εικόνα που ςχθματίηουμε για τον άνκρωπο, δθμιουργεί ςτερεότυπα και οι ατομικζσ διαφορζσ παραβλζπονται 13

14 Βιβλιογραφία Βλάσος-Μπαλαθούηη, Α. (2012). Εννοιολογικέρ πποζεγγίζειρ ηηρ αναπηπίαρ και οι επιπηώζειρ ηοςρ ζηην εκπαίδεςζη ηων αηόμων με αναπηπία. Σηο Α. Ζώνιος-Σιδέπη., Ε. Νηεποπούλος-Νηέπος., και Α. Βλάσος-Μπαλαθούηη, Αναπηπία και εκπαιδεςηική πολιηική. Αθηνα: Πεδίο Carol Thomas (2004) How is disability understood? An examination of sociological approaches, Disability & Society, 19:6, , DOI: / Oliver, M. (2009). Αναπηπία και πολιηική. Αθήνα: Επίκενηπο (επιζη. eπιμέλεια: Καπαγιάννη Γιώηα) 14