Μάκθμα 3 & 4 Ειςαγωγι ςτθν ζνταξθ

Transcript

1 Πανεπιςτιμιο Θεςςαλίασ Παιδαγωγικό Τμιμα Προςχολικισ Εκπαίδευςθσ Ένταξη και Αναπηρία: Μάκθμα 3 & 4 Ειςαγωγι ςτθν ζνταξθ Διδάςκων: Βαςίλθσ Στρογγυλόσ

2 Περιεχόμενο μακιματοσ Βαςικοί οριςμοί, φιλοςοφία, βαςικζσ αρχζσ και ςτόχοι τθσ ζνταξθσ και τθσ ενταξιακισ εκπαίδευςθσ.. Ενςωμάτωςθ Vs Ζνταξθ. Συηιτθςθ για τουσ διαφορετικοφσ τρόπουσ κατανόθςθσ τθσ ζνταξθσ. 2

3 Οριςμόσ τθσ ζνταξθσ Θ ζνταξθ αφορά ςτθν αφξθςθ και βελτίωςθ τθσ ςυμμετοχισ για όλα τα παιδιά και τουσ ενιλικζσ. Σχετίηεται με τθν υποςτιριξθ των ςχολείων προκειμζνου να ανταποκρικοφν ςτθ διαφορετικότθτα των μακθτϊν αναφορικά με το υπόβακρο, τα ενδιαφζροντα, τισ εμπειρίεσ, τισ γνϊςεισ και τισ δεξιότθτεσ τουσ (Index for inclusion, 2011). H ζνταξθ επιτυγχάνεται όταν οι μακθτζσ με αναπθρία ι/και ειδικζσ εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ εκπαιδεφονται εξ ολοκλιρου μζςα τθν τάξθ τθσ γενικισ εκπαίδευςθσ. Αυτό είναι διαφορετικό από το mainstreaming, το οποίο αφορά ςτθν εκπαίδευςθ των μακθτϊν αυτϊν για κάποιεσ ϊρεσ ςτθν τάξθ τθσ γενικισ εκπαίδευςθσ και κάποιεσ άλλεσ ςτο τμιμα ζνταξθσ ι ςτο ειδικό ςχολείο (Idol, 1997). Θ ζνταξθ αποτελεί μία διαδικαςία με ςτόχο τθ δθμιουργία ενόσ (καλφτερου) ςχολείου για ανάπθρουσ και μθ μακθτζσ, ςτο πλαίςιο του οποίου κα γινόταν αποδεκτι θ διαφορετικότθτα ςτισ αντιλιψεισ και τον τρόπο ηωισ του κάκε παιδιοφ (Ηϊνιου-Σιδζρθ, 2004, ςελ.37). Θ ζνταξθ ωσ ζννοια αςχολείται με τισ αιτίεσ, τον τρόπο, το χρόνο, τον τόπο και τα ενδεχόμενα αποτελζςματα τθσ εκπαίδευςθσ όλων ανεξαιρζτωσ των μακθτϊν, αφορά δθλαδι ςτθν παροχι εκπαίδευςθσ ςε ολόκλθρο το μακθτικό πλθκυςμό (Barton, 2004). 3

4 Και άλλοι τρόποι κατανόθςθσ τθσ ζνταξθσ Θ ζνταξθ αναφζρεται ςτθ βελτίωςθ τθσ ποιότθτασ τθσ παρεχόμενθσ εκπαίδευςθσ για όλα τα παιδιά (Ainscow, 2005). Είναι πρωτίςτωσ υπόκεςθ ποιοτικισ βελτίωςθσ του εκπαιδευτικοφ ςυςτιματοσ (Florian, 1998). Άρα, θ ενταξιακι εκπαίδευςθ αναγνωρίηεται διεκνϊσ ωσ αναςυγκρότθςθ του εκπαιδευτικοφ ςυςτιματοσ που ανταποκρίνεται ςτθ διαφορετικότθτα όλων των μακθτϊν (UNESCO 2001) Θ διαφορετικότθτα ςτουσ μακθτζσ δεν είναι πρόβλθμα που χρειάηεται επίλυςθ, αλλά αποτελεί ευκαιρία εμπλουτιςμοφ τθσ διδαςκαλίασ (Ainscow, 1999) school systems with greater levels of inclusion have better overall outcomes and less inequality (OECD, 2011). 4

5 Διαφορετικοί τρόποι κατανόθςθσ τθσ ενταξιακισ εκπαίδευςθσ Σε αναςκόπθςθ ερευνϊν των Goransson και Nilholm (2014) βρζκθκαν 4 διαφορετικοί τρόποι κατανόθςθσ τθσ ενταξιακισ εκπαίδευςθσ Α. Θ ζνταξθ ωσ χϊροσ (οι μακθτζσ με αναπθρίεσ εκπαιδεφονται ςτο ςχολείο τθσ γενικισ εκπαίδευςθσ) Β. Θ ζνταξθ ωσ «ανταπόκριςθ» ςτισ μακθςιακζσ και κοινωνικζσ ανάγκεσ των παιδιϊν με αναπθρίεσ Γ. Θ ζνταξθ ωσ «ανταπόκριςθ» ςτισ μακθςιακζσ και κοινωνικζσ ανάγκεσ όλων των παιδιϊν Δ. Θ ζνταξθ ωσ δθμιουργία κοινοτιτων με ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά (π.χ. αποδοχι, κοινωνικι δικαιοςφνθ, δθμοκρατία) 5

6 Τι δεν περιλαμβάνει ο όροσ «ζνταξθ» Δεν ςχετίηεται με τθν αφομοίωςθ Δεν αφορά τθ μετακίνθςθ παιδιϊν χωρίσ προθγοφμενο προγραμματιςμό Δεν αποτελεί αυτοςκοπό, αλλά το μζςο για να επιτευχκεί ο ςτόχοσ «για μία κοινωνία ζνταξθσ» (Barton, 2004) Δεν είναι θ μεταφορά τθσ ειδικισ αγωγισ (πράξθσ και ςκζψθσ) ςτο ςχολείο γενικισ εκπαίδευςθσ (Ainscow, 2005) Δεν είναι μια άλλθ ονομαςία για τθν ειδικι εκπαίδευςθ 6

7 Στατιςτικά δεδομζνα Στισ Θ.Π.Α το 2010, περίπου το 95% των μακθτϊν θλικία 6-21 ετϊν παρακολουκοφςε ςχολείο γενικισ εκπαίδευςθσ, το 3% παρακολουκοφςε ειδικό ςχολείο, το 1% ιδιωτικό ειδικό ςχολείο και το υπόλοιπο 1% εκπαιδεφονταν ςε οικοτροφεία, ςε νοςοκομεία ι βρίςκονταν ςε κατ οίκον εκπαίδευςθ *U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics. (2013). Digest of Education Statistics, 2012 (NCES )] Σε κάποιεσ περιοχζσ του Καναδά ςχεδόν όλοι οι μακθτζσ ζχουν ενταχκεί ςτθν κανονικι τάξθ Σε κάποιεσ χϊρεσ τθσ Ευρϊπθσ μόνο το 4-5% των μακθτϊν βρίςκεται εκτόσ γενικοφ ςχολείου, ενϊ ςε άλλεσ το ποςοςτό είναι μεγαλφτερο. Για παράδειγμα, ςε χϊρεσ όπωσ θ Ελλάδα, θ Νορβθγία, θ Πορτογαλία, θ Ιςπανία, θ Εςκονία, θ Λικουανία, το Λουξεμβοφργο και θ Ιταλία μόνο το 80-90% των μακθτϊν βρίςκονται ςε ςχολεία γενικισ εκπαίδευςθσ Είναι χαρακτθριςτικό ότι οι αρικμοί μασ λζνε που εκπαιδεφονται οι μακθτζσ, αλλά δεν μασ λζνε τίποτα για το τι κάνουν εκεί που εκπαιδεφονται. Επίςθσ, πρζπει να είμαςτε πολφ προςεκτικοί ςτθν ανάλυςθ των αρικμϊν, αφοφ για παράδειγμα τα ποςοςτά διαφοροποιοφνται όταν τα αναλφςουμε με βάςθ τθν αναπθρία. Ζτςι, ςτισ Θ.Π.Α για παράδειγμα, το ποςοςτό των μακθτϊν με νοθτικι κακυςτζρθςθ που φοιτά ςε τάξθ γενικισ εκπαίδευςθσ αποτελεί μόλισ το 6.8% αυτοφ του μακθτικοφ πλθκυςμοφ, ενϊ τα παιδιά με κινθτικζσ αναπθρίεσ φοιτοφν ςε τάξεισ γενικισ εκπαίδευςθσ ςε ποςοςτό 51.9%. 7

8 Βαςικά Χαρακτθριςτικά Θ ζνταξθ αποτελεί διαδικαςία. Είναι μία ςυνεχισ αναηιτθςθ νζων τρόπων αντιμετϊπιςθσ τθσ διαφορετικότθτασ. Πϊσ να μάκεισ να ηεισ με τθ διαφορετικότθτα και πϊσ να μακαίνεισ από αυτι; Θ ζνταξθ ςχετίηεται με τθν ανίχνευςθ και αντιμετϊπιςθ των παραγόντων που δυςχεραίνουν τθ μάκθςθ Θ ζνταξθ αναφζρεται ςτθν παρουςία, ςυμμετοχι και επίδοςθ όλων των μακθτϊν. Ποφ εκπαιδεφονται τα παιδιά; Τι είδουσ εκπαίδευςθ λαμβάνουν; Τι ζμακαν; (όχι μόνο τεςτ) Θ ζνταξθ δίνει ζμφαςθ ςτισ ομάδεσ των μακθτϊν που κινδυνεφουν να περικωριοποιθκοφν, να αποβλθκοφν ι να ζχουν χαμθλι επίδοςθ, προςφζροντάσ τουσ: Πρόςβαςθ ςτθν εκπαίδευςθ που τουσ επιτρζπει να καλλιεργιςουν τισ δυνατότθτζσ τουσ Επιλογζσ Σεβαςμό ςτισ απόψεισ των γονζων και των ίδιων των παιδιϊν Συνεχισ προςπάκεια ζνταξθσ ςε διαφορετικά πλαίςια και θλικίεσ ςε περίπτωςθ αποτυχίασ 8

9 Θ ζνταξθ αφορά Όλουσ τουσ μακθτζσ που ζχουν εμπόδια ςτθ μάκθςθ και τθ ςυμμετοχι. Ανάμεςα ςε αυτά είναι μακθτζσ: Με ειδικζσ εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ Διαφορετικζσ εκνότθτεσ και μειονότθτεσ (π.χ. τςιγγάνοι, μουςουλμάνοι, μετανάςτεσ) Φφλο Προβλιματα ςυμπεριφοράσ Παραβατικι ςυμπεριφορά Ανιλικοι γονείσ Προβλιματα υγείασ Οικογενειακά προβλιματα Σκαςιάρχεσ Μακθτζσ από οικογζνειεσ που μετακινοφνται ςυχνά Χριςτεσ παράνομων ουςιϊν 9

10 Επίπεδα ζνταξθσ Πολιτικό επίπεδο Επίπεδο οργάνωςθσ Επίπεδο προγράμματοσ (αναλυτικϊν προγραμμάτων) Επίπεδο κακθμερινισ εκπαιδευτικισ πρακτικισ 10

11 Ποιοσ αντιςτζκεται; Πολλοί παιδαγωγοί που πιςτεφουν ότι τα ειδικά ςχολεία ζχουν εξειδικευμζνθ γνϊςθ, κατάλλθλα υλικά και ανκρϊπινθ υποςτιριξθ. Θεωροφν ότι το ςχολείο γενικισ εκπαίδευςθσ δεν κα μπορζςει ποτζ να αντικαταςτιςει επαρκϊσ το ειδικό ςχολείο Μερικζσ οργανϊςεισ αναπιρων Αρκετζσ οργανϊςεισ ανκρϊπων με βαρθκοΐα/κϊφωςθ οι οποίοι πιςτεφουν ότι τα παιδιά με ακουςτικζσ δυςκολίεσ πρζπει να εκπαιδεφονται χωριςτά προκειμζνου να διαςφαλίηεται θ εκμάκθςθ τθσ νοθματικισ γλϊςςασ και θ επαφι με τθν κουλτοφρα των κωφϊν. Αρκετοί γονείσ που πιςτεφουν ότι θ ζνταξθ επιβάλλεται επιτακτικά από το κράτοσ για να εξοικονομιςει οικονομικοφσ πόρουσ που τϊρα δίνονται ςτθν ειδικι εκπαίδευςθ των παιδιϊν τουσ. 11

12 Θ ζνταξθ καλείται να αντιμετωπίςει και να προβάλει ηθτιματα ιςότθτασ (ίςεσ εκπαιδευτικζσ ευκαιρίεσ-αποδοχι τθσ διαφορετικότθτασ) ανκρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. γιατί τα ελλθνικά ειδικά ςχολεία δεν δζχονται παιδιά με πολλαπλζσ ειδικζσ ανάγκεσ) κατάργθςθσ διακρίςεων κοινωνικισ δικαιοςφνθσ 12

13 Διαςάφθςθ των όρων Ζνταξθ και Ενςωμάτωςθ Και οι δφο όροι δθλϊνουν αλλθλεπίδραςθ ατόμων και κοινωνικϊν ομάδων Και οι δφο όροι αναφζρονται ςτθν κοινι ηωι και μάκθςθ παιδιϊν/ενθλίκων με ι χωρίσ ειδικζσ ανάγκεσ Στθν ζνταξθ διατθροφνται τα αρχικά βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ ομάδασ, ενϊ ςτθν ενςωμάτωςθ εξαφανίηονται (Ηϊνιου- Σιδζρθ, 1998) Στθν ενςωμάτωςθ το πρόγραμμα του ςχολείου δεν τροποποιείται, ενϊ ςτθν ζνταξθ θ δομι, θ διδαςκαλία, θ χριςθ υλικοφ και προςωπικοφ και θ ομαδοποίθςθ των μακθτϊν αναδομείται Από το ςχολείο τθσ ενςωμάτωςθσ ςτο ςχολείο τθσ ζνταξθσ 13

14 Ενςωμάτωςθ Δεν μπορεί να μάκει Χρειάηεται ειδικό εκπαιδευτικό Το πρόβλθμα ςτο παιδί Χρειάηεται ειδικά εργαλεία Χρειάηεται ειδικό περιβάλλον 14

15 Ζνταξθ Στάςεισ εκπαιδευτικϊν Οι γονείσ απουςιάηουν Το πρόβλθμα ςτο εκπαιδευτικό ςφςτθμα Μθ προςβάςιμο περιβάλλον Όχι ςωςτά εκπαιδευμζνοι εκπαιδευτικοί 15

16 Θ αναγκαιότθτα τθσ ζνταξθσ Θ ζνταξθ είναι αναγκαία για τουσ γονείσ γιατί: Νιϊκουν λιγότερο απομονωμζνοι Νιϊκουν ότι κάποιοι εκτιμοφν το παιδί τουσ και το βλζπουν με αξιοπρζπεια Κατανοοφν τθν ανομοιογζνεια του κοινωνικοφ ςυνόλου Νιϊκουν ότι και ςτο μζλλον θ κοινωνία κα αντιμετωπίςει το παιδί τουσ με αξιοπρζπεια Θ ζνταξθ είναι αναγκαία για τα παιδιά γιατί: Μακαίνουν ότι όλοι είναι διαφορετικοί και μοναδικοί, ακόμα και οι ίδιοι Όλοι μποροφν να ωφελθκοφν από ζνα πρόγραμμα διδαςκαλίασ που ςχεδιάηεται με βάςθ τθσ διαφορετικζσ ανάγκεσ των παιδιϊν Νιϊκουν ωσ μζλθ ενόσ κοινωνικοφ ςυνόλου που τουσ αποδζχεται- βιϊνουν ιςότθτα και ίςεσ ευκαιρίεσ Μακαίνουν να ςυμβιϊνουν με διαφορετικοφσ ανκρϊπουσ Ενδυναμϊνεται το αυτοςυναίςκθμά τουσ Θ ζνταξθ είναι αναγκαία για τουσ εκπαιδευτικοφσ γιατί: Εξελίςςονται επαγγελματικά αφοφ μακαίνουν να εκπαιδεφουν παιδιά με διαφορετικζσ ανάγκεσ Επεκτείνουν τισ γνϊςεισ τουσ αφοφ ςυνεργάηονται με το ειδικό επιςτθμονικό προςωπικό του ςχολείου Μακαίνουν να εργάηονται ομαδικά με ςυναδζλφουσ και γονείσ Βιϊνουν ικανοποίθςθ, αφοφ βοθκοφν παιδιά και γονείσ που ζχουν πραγματικι ανάγκθ 16

17 Βιβλιογραφία Ainscow, M. (2005). Understanding the development of inclusive schooling. London: Routledge. Booth, T., & Ainscow, M. (2011). Index for inclusion: Developing learning and participation in schools. Bristol: CSIE. Florian, L. (1998). An examination of the practical problems associated with the implementation of inclusive education policies. Support for learning, 13(3), OECD (2011): Education at a Glance Paris: OECD Publishing U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics. (2013). Digest of Education Statistics, 2012 (NCES )] Göransson, K., & Nilholm, C. (2014). Conceptual diversities and empirical shortcomings a critical analysis of research on inclusive education. European journal of special needs education, 29(3), Ηϊνιου-Σιδζρθ, Α. (επιμ.) (2004) Σφγχρονεσ ενταξιακζσ προςεγγίςεισ (τόμοσ α ). Ακινα: Ελλθνικά Γράμματα. Vislie, L. (2003). From integration to inclusion: focusing global trends and changes in the western European societies. European Journal of Special Needs Education, 18(1), Ferguson, D. L. (2008). International trends in inclusive education: The continuing challenge to teach each one and everyone. European Journal of Special Needs Education, 23(2),