AGROLAB-RDS / ENVIROLAB IKE

Transcript

1 «Κανονιςτικζσ διατάξεισ, Επιςτημονική γνϊςη και Διαπιςτευμζνη δοκιμή: Ζνα τρίπτυχο ςτην υπηρεςία του ποιοτικοφ ελζγχου των τροφίμων. Δυνατότητεσ και προχποθζςεισ ςυμμετοχήσ των ιδιωτικϊν εργαςτηρίων» Ημερίδα Σεχνικοφ Επιμελητήριου Ελλάδασ HellasLab 30/6/2016 Α. Γιαννοφςιοσ Γ. τρατάκησ AGROLAB-RDS / ENVIROLAB IKE

2 ΣΡΟΦΙΜΟ Ωσ τρόφιμο νοείται κάκε ςτερεό ι υγρό προϊόν που μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ωσ τροφή για τον άνκρωπο. Ωσ υγιεινό τρόφιμο νοοφνται τα τρόφιμα που είναι κατάλληλα προσ βρϊςη από τον άνκρωπο. Στθν εποχι μασ με τθν υπερεντατικοποίηςη τθσ φυτικισ και ηωικισ παραγωγισ, με: Α) τθν χριςθ τθσ επιςτήμησ (φυτοπροςτατευτικά, ορμόνεσ, αντιβιοτικά κλπ) και τθσ τεχνολογίασ (γενετικά τροποποιθμζνοι ςπόροι, υβρίδια κλπ) Β) τθν χριςθ των εμπλουτιςμζνων ηωοτροφϊν Γ) τθν καλλιζργεια προϊόντων εκτόσ εποχήσ Δ) τθν μαηικι παραγωγι μεταποιθμζνων τροφίμων ςε τεράςτιεσ ποςότητεσ κ.α. και ο ςυνδυαςμόσ αυτϊν με τθν προςπάκεια μείωςθσ του κόςτουσ παραγωγισ, δθμιουργοφν μια πλειάδα διατροφικϊν κινδφνων για τουσ οποίουσ ο καταναλωτισ είναι εξαιρετικά ευάλωτοσ! 2

3 ΚΡΑΣΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ ΣΡΟΦΙΜΩΝ Για τον λόγο αυτό, ο ποιοτικόσ ζλεγχοσ των τροφίμων και των νερϊν είναι βαςική υποχρζωςη του κράτουσ, προκειμζνου να διαςφαλίςει τθν δημόςια υγεία, αλλά και ιςότιμουσ υγιείσ όρουσ ανταγωνιςμοφ μεταξφ των παραγωγϊν τροφίμων. Ζλεγχοι πραγματοποιοφνται : ςε τρόφιμα εισαγωγής, αλλά και εγχώρια ςε προϊόντα πρωτογενοφσ παραγωγισ αλλά και μεταποιθμζνα ςε ςπόρουσ και πρϊτεσ φλεσ παραγωγισ Ο ζλεγχοσ περιλαμβάνει όλο το φάςμα των ουςιϊν προτεραιότθτασ και επικινδυνότθτασ. Και όλα αυτά ςυνκζτουν ζνα τεράςτιο μηχανιςμό προλθπτικοφ ελζγχου, με τεράςτιο κόςτοσ και ιδιαίτερα πολφπλοκθ οργάνωςθ. Θ λειτουργία του όμωσ είναι απολφτωσ απαραίτθτθ, ειδάλλωσ ο καταναλωτισ είναι εντελϊσ ανυπεράςπιςτοσ. 3

4 Νομοθεςία για τον ΕΛΕΓΧΟ των ΣΡΟΦΙΜΩΝ Θ νομοκεςία ςχετικά με τον ποιοτικό ζλεγχο των τροφίμων είναι εξαιρετικά μεγάλθ και πολφπλοκθ. Σε παγκόςμια κλίμακα κάκε χϊρα ορίηει και τα δικά τθσ κριτιρια, με βάςθ τθσ δικζσ τθσ ανάγκεσ και τισ δικζσ τθσ επιςτθμονικζσ παραδοχζσ. Πολλζσ φορζσ χρθςιμοποιοφν τθν ποιότθτα και για εμπορικοφσ ςκοποφσ! Στθν Ελλάδα θ νομοκεςία είναι ςχεδόν απόλυτα εναρμονιςμζνθ με αυτι τθσ Ευρωπαϊκήσ Ζνωςησ. και παρόλα τα προβλιματα ςυνοχισ και πολυπλοκότθτασ, το επίπεδο τθσ νομοκεςίασ είναι πολφ καλό. προβλιματα προκφπτουν ςτθν εφαρμογι και ςτθν κατανόθςθ. Πολλζσ φορζσ και ςτα προληπτικά /διορθωτικά μζτρα. Για να λυκοφν τα προβλιματα αυτά θ Ε.Ε. εξζδωςε: Α) τθν Πράςινη Βίβλο το 1997 (Γενικζσ Αρχζσ νομοκεςίασ Τροφίμων) Β) τθν Λευκή Βίβλο το 1999 (from Farm to Table, νομοκεςία-ζλεγχοσ-ενθμζρωςθ-διεκνοποίθςθπρόλθψθ). Στόχοσ το υψθλό επίπεδο προςταςίασ τθσ υγείασ του καταναλωτι. 4

5 Νομοθεςία για τον ΕΛΕΓΧΟ των ΣΡΟΦΙΜΩΝ Το Θεςμικό πλαίςιο ελζγχου των τροφίμων ςτθρίηεται: Α) Κϊδικασ τροφίμων και Ποτϊν: κοινοτικζσ οδθγίεσ για επιμολυντζσ, χθμικά πρόςκετα, ςυςκευαςίεσ κλπ. Ανώτατο Χημικό Συμβοφλιο, ΓΧτΚ. Β) Τγειονομικόσ κϊδικασ Σροφίμων : μικροβιολογικι αςφάλεια και κανόνεσ υγιεινισ. Ανώτατο Επιςτημονικό Υγειονομικό Συμβοφλιο του Υπουργείου Υγείασ Γ) Κτηνιατρικζσ υγειονομικζσ διατάξεισ: μικροβιολογικι αςφάλεια προϊόντων ηωικισ προζλευςθσ, κανόνεσ υγιεινισ για τα ςφαγεία, τισ μονάδεσ κοπισ και τα ςθμεία λιανικισ πϊλθςθσ των προϊόντων αυτϊν. Γεν. Δ/νςη Κτηνιατρικθσ του Υπουργείου Γεωργίασ Δ) Φυτοχγειονομικζσ διατάξεισ: προϊόντων φυτικισ προζλευςθσ, κανόνεσ παραγωγισ, επεξεργαςίασ, αποκικευςθσ, μεταφοράσ, μεταποίθςθσ και εμπορίασ αυτϊν. Γεν.Δ/νςη Φυτικθσ Παραγωγθσ του Υπουργείου Γεωργίασ Ε) Αγορανομικόσ κϊδικασ. Γ.Γ. Εμπορίου του Υπουργείου Ανάπτυξησ. Στ) Διατάξεισ πόςιμου φδατοσ. Υπουργείο Υγείασ Η) Φαρμακευτική νομοθεςία. Ε.Ο.Φ. 5

6 Η Δομή του κρατικοφ ελζγχου τροφίμων Συγκεκριμζνα ο ζλεγχοσ διενεργείτε από 6 Υπουργεία: 1. Οικονομικϊν με το ΓΧτΚ 2. Αγροτικισ Ανάπτυξθσ & Τροφίμων 3. Ανάπτυξθσ με τον ΕΦΕΤ 4. Υγείασ 5. Δθμόςιασ Τάξθσ 6. Εκνικισ Άμυνασ Ο Αρικμόσ αυξάνει αν ςυνυπολογίςουμε το υπουργείο Περιβάλλοντοσ και το Εςωτερικϊν με τουσ Διμουσ για το πόςιμο νερό. Κφριοι φορείσ ελζγχου τροφίμων είναι : 1. ΕΦΕΤ 2. ΓΧτΚ 3. Κτθνιατρικζσ υπθρεςίεσ 4. Διευκφνςεισ Αγροτικισ Ανάπτυξθσ Όπωσ γίνεται αντιλθπτό, πάρα πολλζσ υπθρεςίεσ και διευκφνςεισ εμπλζκονται ςτον ζλεγχο των τροφίμων. Που πολλζσ φορζσ δεν ςυντονίηονται και μεταξφ τουσ. 6

7 Εργαςτηριακόσ ελζγχοσ τροφίμων Σε ότι αφορά τον Εργαςτθριακό ζλεγχο ςτθν χϊρα υπάρχουν Ιδιωτικά και Δθμόςια εργαςτιρια που τον διενεργοφν. Σκοπόσ τουσ είναι να πραγματοποιιςουν χθμικζσ ι μικροβιολογικζσ αναλφςεισ προκειμζνου να ςτθρίξουν τον ποιοτικό ζλεγχο, διαπιςτϊνοντασ τθν ςυμμόρφωςθ ι όχι με τισ προδιαγραφζσ και τα νομοκετικά όρια. Επιπλζον αυτϊν και με τθν επιςτθμονικι γνϊςθ που ζχουν, ο ρόλοσ τουσ επεκτείνεται ςτθν ςυμβουλευτικι διαδικαςία πρόλθψθσ και αντιμετϊπιςθσ των τυχϊν παρεκκλίςεων και αςτοχιϊν. Ο επίςημοσ κρατικόσ ζλεγχοσ διενεργείται κυρίωσ ςτα Δθμόςια εργαςτιρια. (ΓΧτΚ, Κτθνιατρικά εργ., Μπενάκειο Ινςτιτοφτο και Περιφερειακά κζντρα, ΚΕΔΥ, Σχολζσ δθμόςιασ Υγείασ, Δθμόκριτοσ, ΕΦΕΤ κλπ) Πάνω από 100 διαφορετικά εργαςτιρια, προ κρίςθσ! Μετά τθν κρίςθ υπάρχει μια ςυνζνωςθ δθμόςιων εργαςτθρίων, που όμωσ ακόμα και ζτςι ζχουν ςθμαντικά προβλιματα λειτουργίασ, λόγω οικονομικϊν προβλθμάτων, ςτελζχωςθσ και διαδικαςιϊν. 7

8 Εργαςτηριακόσ ζλεγχοσ τροφίμων Υπάρχει όμωσ δυνατότθτα να χρθςιμοποιθκοφν και ιδιωτικά εργαςτιρια (ΕΚ 882/2004)! Παρόλο που τα ιδιωτικά διαπιςτευμζνα εργαςτιρια κα μποροφςαν να λφςουν το πρόβλθμα ςτον κρατικό ζλεγχο, μζχρι ςτιγμισ θ χριςθ τουσ είναι περιοριςμζνθ. Στα ζτθ ζχουν ανατεκεί με διαγωνιςμοφσ οι παρακάτω μόνο ςυμβάςεισ κρατικοφ ελζγχου τροφίμων: 1. Υπουργείο Αγροτικισ Ανάπτυξθσ & Τροφίμων - Δ/νςθ Διατροφισ Ηϊων, Ηωοτροφϊν και Βοςκοτόπων. Εργαςτθριακϊν αναλφςεων ανεπιιφμητων ουςιών και πρόςιετων υλών ςε ζωοτροφέσ. 2. Υπουργείο Αγροτικισ Ανάπτυξθσ & Τροφίμων - Δ/νςθ Διατροφισ Ηϊων, Ηωοτροφϊν και Βοςκοτόπων. Εργαςτθριακϊν αναλφςεων Γενετικά Τροποποιημένων Οργανιςμών ςε ζωοτροφέσ. 3. Υπουργείο Αγροτικισ Ανάπτυξθσ & Τροφίμων Γενικι Δ/νςθ Βιϊςιμθσ Φυτικισ Παραγωγισ. Εργαςτθριακϊν αναλφςεων Γενετικά Τροποποιημένων Οργανιςμών ςε ςπόρουσ ςποράσ ςυμβατικών ποικιλιών. 4. Διμοι και ΔΕΥΑ. Εργαςτθριακζσ αναλφςεισ ςε πόςιμα νερά και απόβλητα. 8

9 Διαπίςτευςη Οριςμόσ τθσ διαπίςτευςησ: Στο χϊρο τθσ πιςτοποίθςθσ τθσ ποιότθτασ, των ελζγχων και των εργαςτθριακϊν δοκιμϊν και μετριςεων, ΔIAΠITEYH είναι θ διαδικαςία τθσ επίςθμθσ αναγνϊριςθσ από αρμόδιο οργανιςμό, ότι ζνα νομικό ι φυςικό πρόςωπο αςκεί ςυγκεκριμζνεσ δραςτθριότθτεσ με αμεροληψία και με τεκμηριωμζνη επάρκεια. Τθν Διαπίςτευςθ τθν παρζχει Δθμόςια Υπθρεςία που είναι το ΕΤΔ: Φορζασ μοναδικόσ, εκνικόσ και οριςμζνοσ από τθν Πολιτεία, με ρόλο τον ζλεγχο και τθν αξιολόγθςθ ςυμμόρφωςησ με διεθνή πρότυπα και κανονιςμοφσ, που πζραν τθσ τεχνικισ επάρκειασ των εργαςτθρίων, άπτεται κεμάτων θκικισ, δεοντολογίασ και κανόνων τθσ αγοράσ. Μζλοσ τθσ European co-operation for Accreditation" (ΕΑ), και με παγκόςμια αμοιβαία αναγνϊριςθ. Σα πλεονεκτήματα τησ Διαπίςτευςησ: 1. Εξαςφαλίηει τθν ορκι επιςτθμονικι πρακτικι 2. Εξαςφαλίηει τθν ορκι μζκοδο ανάλυςθσ 3. Εξαςφαλίηει τθν ιχνθλαςιμότθτα των αποτελεςμάτων 4. Τθν επάρκεια των μθχανθμάτων και του εργαςτθριακοφ προςωπικοφ 5. Τθν διαςφάλιςθ ποιότθτασ 6. Τθν ςωςτι χριςθ των δειγμάτων 7. Τθν αμερολθψία 8. Τθν παγκόςμια αποδοχι των αποτελεςμάτων κ.α. 9

10 Εργαςτηριακόσ ζλεγχοσ τροφίμων - Διαγωνιςμοί Απαιτήςεισ πιςτοποίηςησ ικανότητασ εργαςτηρίου για διαγωνιςμοφσ: Ανεξάρτθτα με τον δθμόςιο ι μθ χαρακτιρα του εργαςτθρίου, για να εξαςφαλιςμζνο νομικά το αποτζλεςμα τθσ ανάλυςθσ, αλλά και θ δθμόςια διοίκθςθ, το εργαςτιριο που κα επιλεγεί επιβάλλεται να ζχει τα εξισ: 1. Να είναι διαπιςτευμζνο κατά ISO/EN Δεν ζχει ςθμαςία αν είναι κρατικό ι όχι, Πανεπιςτθμιακό ι του ευρφτερου Δθμόςιου τομζα. 2. Να είναι διαπιςτευμζνη η δοκιμή κατά ISO/EN Δεν ζχει ςθμαςία αν το εργαςτιριο είναι διαπιςτευμζνο, ςθμαςία ζχει να είναι διαπιςτευμζνθ θ ςυγκεκριμζνθ δοκιμι που ενδιαφζρει. 3. Να είναι διαπιςτευμζνη η παράμετροσ κατά ISO/EN Δεν ζχει ςθμαςία να είναι διαπιςτευμζνθ θ δοκιμι, αλλά θ ςυγκεκριμζνθ παράμετροσ που ενδιαφζρει. 4. Επιπλζον να είναι διαπιςτευμζνθ θ δοκιμι ι θ παράμετροσ με βάςθ τθν επίςημη μζθοδο αναφοράσ, και με βάςθ τα νομοθετικά κριτήρια επίδοςησ τθσ μεκόδου, ςυμπεριλαμβανομζνου των ορίων ποςοτικοποίθςθσ και ανίχνευςθσ. 5. Να ζχει ικανό αρικμό κατάλληλων επιςτημόνων και πόρων για να εκτελζςει τον διαγωνιςμό. Αν και μόνον αν, δεν υπάρχει δυνατότθτα διαπιςτευμζνθσ δοκιμισ τότε να μπορεί να χρθςιμοποιθκεί εργαςτιριο που να τεκμθριϊνει τθν ανάλυςθ με βάςθ τα υπόλοιπα κριτιρια. 10

11 Εργαςτηριακόσ ζλεγχοσ τροφίμων - Διαγωνιςμοί Κριτήρια φνταξησ διαγωνιςμϊν: Ζχει παρατθρθκεί ότι οι περιςςότεροι διαγωνιςμοί για τον ποιοτικό ζλεγχο των τροφίμων (και όχι μόνο) ζχουν ωσ κριτιριο τθν χαμηλότερη τιμή. ΛΑΘΟ!!!! Κριτιριο πρζπει να είναι θ ςυμφερότερη τιμή. Θα πρζπει να ςυνυπολογίηονται τα τεχνικά κριτήρια και να βακμολογοφνται. Τότε και μόνο τότε διαφυλάςςεται το δθμόςιο ςυμφζρον και κυρίωσ θ δθμόςια υγεία. ημαντικό: Πρζπει να βρεκεί τρόποσ να τεκμηριϊνονται οι υπερβολικά χαμθλζσ τιμζσ και οι υπερβολικά μεγάλεσ εκπτϊςεισ! Να ηθτοφνται τα row data των αναλφςεων ςτο τελικό παραδοτζο. Να προβλζπεται θ παρουςία εκπροςϊπων του φορζα κατά τθν αναλυτικι διαδικαςία. Να απαιτείται θ διαπιςτευμζνη δοκιμή ςε όςο το δυνατόν μεγαλφτερο εφροσ. Να ηθτοφνται αποκλειςτικά και μόνο οι απαραίτητοι παράμετροι (βάςθ νομοκεςίασ και επιςτθμονικισ γνϊςθσ) και με τισ κατάλληλεσ μεθόδουσ αναφοράσ! 11

12 Εργαςτηριακόσ ζλεγχοσ τροφίμων Ιδιωτικά εργαςτήρια Οι περιοριςμζνεσ πλζον δυνατότθτεσ των δθμόςιων εργαςτθρίων και μθ επιςτθμονικι τεχνικι τεκμθρίωςθ των Δθμόςιων διαγωνιςμϊν, οδηγοφν ςε αδιζξοδο. Οι Ελεγκτικοί φορείσ πρζπει να λάβουν δράςθ! Θ μθ εκμετάλλευςθ του επιςτθμονικοφ προςωπικοφ τθσ χϊρασ από τον ιδιωτικό τομζα είναι λάκοσ. Θ μεταφορά μζρουσ του επίςημου κρατικοφ ελζγχου ςτα ιδιωτικά εργαςτιρια ζχει πλεονεκτιματα και ίςωσ είναι μονόδρομοσ. Θ κεςμοκζτθςθ ποιοτικϊν κριτθρίων ςτισ ςυμβάςεισ δημοςίου που οδθγοφν ςε ποιοτικό ζλεγχο των τροφίμων, μειϊνει το κόςτοσ ςτον κρατικό προχπολογιςμό. 12

13 Δημόςια vs Ιδιωτικά εργαςτήρια Θ HellasLab ζχει ςτθν ζνωςι τθσ και Δθμόςια και Ιδιωτικά εργαςτιρια και για τον λόγο αυτό ζχει πάντοτε ωσ προτεραιότθτα τθν ιςότιμθ ανάπτυξθ όλων των εργαςτθρίων τθσ χϊρασ Οφείλει όμωσ να κζτει προβλθματιςμοφσ και να βοθκά ςτθν ορκι λειτουργία του εργαςτθριακοφ κλάδου. Ο φόβοσ για τθν χριςθ των Ιδιωτικϊν Εργαςτθρίων ςτον Δθμόςιο ζλεγχο τροφίμων είναι χωρίσ υπόςταςθ. Τα ιδιωτικά εργαςτιρια μποροφν να ςτθρίξουν τισ δθμόςιεσ ελεγκτικζσ δομζσ και να εξαςφαλίςουν : 1. το αδιάβλητο του ελζγχου (ISO & κϊδικασ δεοντολογία τθσ ζνωςθσ) 2. να ικανοποιιςουν τθν άμεςη χρονική ανταπόκριςη των αποτελεςμάτων 3. να καλφψουν όλο το εφροσ των δθμόςιων αναγκϊν ςε εργαςτθριακζσ δοκιμζσ 4. να επενδφςουν ςε νζα όργανα και νζεσ τεχνολογίεσ ςε αμεςότερουσ χρόνουσ από τα δθμόςια εργαςτιρια 5. να ζχουν εξαςφαλιςμζνη χρηματοδότηςη για τθν ολοκλιρωςθ του ζργου 6. να παράξουν φθηνότερα τον ζλεγχο και άρα να κοςτίηει φκθνότερα ςτο κράτοσ 7. Άμεςθ ανταπόκριςθ ςτθν ανάπτυξη μεθόδων μετά από διατροφικά ςκάνδαλα. Αρκεί να ςυντρζχουν οι προχποθζςεισ που αναφζρθηκαν ςχετικά με τα κριτήρια των διαγωνιςμϊν. 13

14 Ρόλοσ τησ HellasLab Θ HellasLab με τα ςτελζχθ τθσ, τισ επιςτθμονικζσ τθσ επιτροπζσ και το επιςτθμονικό τθσ κφροσ, μπορεί: Α) να λειτουργιςει ο ςφμβουλοσ του κράτουσ επί τθσ ςφνταξθσ των προδιαγραφϊν του διαγωνιςμοφ Β) να εκπαιδεφςει υπθρεςιακοφσ παράγοντεσ ςε εργαςτθριακά κζματα Γ) να ςυμμετζχει ςε επιτροπζσ διαχείριςθσ κρίςεων Δ) να προτρζψει τα μζλθ τθσ ςτθν διαπίςτευςθ αναλφςεων που ζχουν δθμόςιο ενδιαφζρον Ε) να εφαρμόςει τον κϊδικα δεοντολογίασ μεταξφ των μελϊν τθσ, βοθκϊντασ ςτθν αμερολθψία 14

15 Διαχείριςη αποτελζςματοσ Θ Διαχείριςθ των αποτελεςμάτων των αναλφςεων είναι ζνα ςπουδαίο κζμα προσ ςυηιτθςθ. Θα μποροφςε να ιταν μια θμερίδα από μόνθ τθσ. Σε αυτι τθν παρουςίαςθ ςτόχοσ είναι να υπάρξει μια ανάδειξθ του κζματοσ και όχι μια ολοκλθρωμζνθ πρόταςθ. Θ Διαχείριςθ δεν αφορά μόνο τουσ πικανοφσ διατροφικοφσ κινδφνουσ, αλλά και εργαςτθριακά αποτελζςματα που είναι κετικά προσ όφελοσ τθσ κοινωνίασ. Θ εμπειρία ζχει δείξει ότι παγκοςμίωσ γίνονται πολλά λάκθ ςτθν διαχείριςθ των εργαςτθριακϊν αποτελεςμάτων, όπωσ: μθ κοινοποίθςθ αυτϊν ςτουσ ενδιαφερόμενουσ (δθμόςια ζργα που τα αποτελζςματα ζμειναν ςτα ςυρτάρια) μθ προβολι των ςυμπεραςμάτων ςτθν ευρφτερθ κοινωνία υπζρμετρθ προβολι των αρνθτικϊν αποτελεςμάτων και υπερβολικι δθμοςιότθτα άδικθ ςτοχοποίθςθ κλάδων και παραπλανθτικζσ αποφάςεισ εξάντλθςθ αυςτθρότθτασ ι χαλαρι αντιμετϊπιςθ ςε μεμονωμζνεσ περιπτϊςεισ. Θ δθμιουργία μια ομάδασ εργαςίασ που κα ορίςει ζνα οδικό χάρτθ δθμιουργίασ ενόσ πλαιςίου διαχείριςθσ των κετικϊν και αρνθτικϊν αποτελεςμάτων ίςωσ να ιταν θ αρχι. Θ HellasLab ευχαρίςτωσ κα ςυμμετείχε. 15

16 Προτάςεισ Ο επαναςχεδιαςμόσ του πλαιςίου ελζγχου των τροφίμων κα ιταν μια ςφγχρονθ πρόταςθ, δεδομζνου των οικονομικϊν ςυνκθκϊν. Θ ενοποίθςθ όλων των φορζων που αςχολοφνται με το τρόφιμο ςε ζνα υπουργείο και θ δθμιουργία μιασ μόνο Εθνικήσ Γραμματείασ ελζγχου των Σροφίμων, κα οδθγοφςε ςε ζναν πιο ευζλικτο και αποτελεςματικό μθχανιςμό, με δφο διακριτοφσ κλάδουσ : Α) κλάδοσ ελζγχων και δειγματολθψιϊν (κρατικοί φορείσ) Β) κλάδοσ εκνικϊν διαπιςτευμζνων εργαςτθρίων (δθμόςιων και ιδιωτικϊν) Εποπτεία όλων από ανεξάρτθτο φορζα (ΕΣΥΔ?) Και ενοποίθςθ των Δθμόςιων εργαςτθρίων προκειμζνου να υπάρξουν οικονομίεσ κλίμακασ ςε πόρουσ και επιςτθμονικό προςωπικό. 16

17 Ευχαριςτοφμε για την ςυμμετοχή ςασ! 17