Δρ Παναγιώτης K. Μαρχαβίλας. Εργαστηριακές Ασκήσεις

Transcript

1 Δρ Παναγιώτης K. Μαρχαβίλας Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχανικός Η/Υ, MSc, PhD Εργαστηριακές Ασκήσεις στην ΥΓΙΕΙΝΗ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ξάνθη 2010

2 2 Εξελεύσεται άνθρωπος επί το έργον αυτού, και επί την εργασία αυτού έως εσπέρας. Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου Κύριε (Προοιμιακός Ψαλμός ΡΓ )

3 3 Περιεχόμενα Πρόλογος Α. Θεωρητικό Πλαίσιο 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ Συμβολισμοί Η τεχνική του Πίνακα Επικινδυνότητας (Risk Matrix) Η Αναλογική Ποσοτική Τεχνική (PRA, Proportional Risk Assessment) ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΟΥ R ΣΕ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ Εκτίμηση του R με την τεχνική PRA και στατιστικών ατυχημάτων Παράδειγμα υπολογισμού του R με την τεχνική PRA Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΔΕΝΔΡΟΥ ΑΙΤΙΩΝ FTA Θεωρητικό πλαίσιο της τεχνικής FTA Παράδειγμα εφαρμογής της τεχνικής FTA Β. Ασκήσεις 5. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ & ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ Άσκηση εφαρμογής της τεχνικής FTA Άσκηση εφαρμογής της Αναλογικής Ποσοτικής τεχνικής PRA Άσκηση εφαρμογής της τεχνικής του Πίνακα Επικινδυνότητας (Risk Matrix) - Μελέτη Επικινδυνότητας ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 17

4 Πρόλογος 4 Τα ατυχήματα, οι τραυματισμοί και οι εμφανιζόμενες ασθένειες στους εργασιακούς χώρους, έχουν υπαγορεύσει από δεκαετίες την εξεύρεση και εφαρμογή διαδικασιών και μηχανισμών για τον προσδιορισμό, την πρόβλεψη και την εκτίμηση τόσο των πηγών κινδύνου όσο και των επιπτώσεων τους, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν και να απειλήσουν άμεσα ή έμμεσα την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, αλλά και την εν γένει ορθή λειτουργία των εργασιακών συνθηκών. Υπό αυτό το πρίσμα έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι και τεχνικές οι οποίες άλλες αφορούν ποιοτικές και άλλες ποσοτικές μεθοδολογίες και εργαλεία, που εδράζονται είτε σε καθαρά μαθηματικούς υπολογισμούς, στατιστικές προσεγγίσεις ή σε άλλες σύνθετες διαδικασίες, τα οποία έρχονται να συνεισφέρουν στην αξιολόγηση και εκτίμηση των επιπέδων κινδύνου, και της σοβαρότητας των συνεπειών του. Κατά την ποσοτική εκτίμηση, η επικινδυνότητα θεωρείται ως ένα μετρήσιμο μέγεθος και εκφράζεται με μαθηματικώς διατυπωμένη σχέση, η εφαρμογή της οποίας σε συγκεκριμένο εργασιακό χώρο, απαιτεί την τροφοδότηση με ακριβή δεδομένα στοχευμένων μετρήσεων καθώς και ατυχημάτων ή έκθεσης σε πηγές κινδύνου. Στο πλαίσιο αυτού του πονήματος παρουσιάζουμε την ανάπτυξη (μέσω του θεωρητικού πλαισίου) και την εφαρμογή (μέσω εργ/κών ασκήσεων) μίας μεθόδου ανάλυσης της επικινδυνότητας, ήτοι της Ανάλυσης του ένδρου Σφαλμάτων (Fault Tree Analysis), καθώς και δύο μεθόδων ποσοτικής εκτίμησης της επικινδυνότητας α) της Αναλογικής Ποσοτικής Τεχνικής και β) της τεχνικής του Πίνακα Επικινδυνότητας. Παναγιώτης Κ. Μαρχαβίλας

5 5 Α. Θεωρητικό Πλαίσιο 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η ανασκόπηση των επιστημονικών άρθρων της διεθνούς βιβλιογραφίας [1] κατέδειξε ότι οι μέθοδοι ανάλυσης και εκτίμησης της επικινδυνότητας ταξινομούνται σύμφωνα με το Σχήμα 1, σε τρείς βασικές κατηγορίες: α) τις ποιοτικές, β) τις ποσοτικές, και γ) τις υβριδικές. Οι ποιοτικές τεχνικές, βασίζονται κυρίως σε αναλυτικές διαδικασίες υπολογισμού συγκεκριμένων και κατάλληλα διαμορφούμενων μεγεθών, αλλά προϋποθέτουν σε μεγάλο βαθμό και την εμπειρία και την κριτική ικανότητα του αναλυτή και ενσωματώνουν υφιστάμενες νομοθετικές διατάξεις, προδιαγραφές, διαδικασίες και πρακτικές. Κατά την ποσοτική εκτίμηση, η επικινδυνότητα θεωρείται ως ένα μετρήσιμο μέγεθος και εκφράζεται με μαθηματικώς διατυπωμένη σχέση, η εφαρμογή της οποίας σε συγκεκριμένο εργασιακό χώρο, απαιτεί την συστηματική τροφοδότηση με ακριβή δεδομένα στοχευμένων μετρήσεων καθώς και ατυχημάτων ή έκθεσης σε πηγές κινδύνου. Οι υβριδικές τεχνικές, παρουσιάζουν αυξημένη πολυπλοκότητα λόγω της ad hoc φύσης τους και γι αυτόν τον λόγο δεν έχουν εξαπλωθεί επαρκώς. Επιπλέον στο Σχήμα 1, παρουσιάζεται η υποκατηγοριοποίηση των τριών βασικών μεθόδων ανάλυσης και εκτίμησης της επικινδυνότητας

6 2. ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ Συμβολισμοί R: η Επικινδυνότητα (Risk) P: είκτης Πιθανότητας (Probability Index) S: είκτης Σοβαρότητας (Severity of Harm Index or Importance Index of Effect) F: είκτης Συχνότητας (Frequency Index) 2.2 Η τεχνική του Πίνακα Επικινδυνότητας (Risk Matrix) Ο Πίνακας Επικινδυνότητας ή Πίνακας Απόφασης Επικινδυνότητας (Risk Decision Matrix) είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται στον καθορισμό της σοβαρότητας επικινδυνότητας ενός εμφανιζόμενου περιστατικού. Εκφράζεται με μαθηματικό πίνακα δύο διαστάσεων, όπου η πρώτη διάσταση απεικονίζει την πιθανότητα εμφάνισης της πηγής κινδύνου ή του ανεπιθύμητου συμβάντος, και η δεύτερη τις συνέπειες ή τον αντίκτυπο της πηγής κινδύνου [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7] H κατάρτιση και συμπλήρωση του Πίνακα Επικινδυνότητας, είναι θέμα κρίσης και προτίμησης του αναλυτή, ο οποίος ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σε ένα χώρο εργασίας, μπορεί να καθορίσει την διαβάθμιση του πίνακα, όσο αφορά στην επικινδυνότητα και να προσδιορίσει τον αριθμό των γραμμών και των στηλών του. Ο Πίνακας παρουσιάζει ένα παράδειγμα Πίνακα Επικινδυνότητας 5x5 τεσσάρων επιπέδων διαβάθμισης της επικινδυνότητας. Επιπλέον χρησιμοποιώντας κάποια χρωματική κλίμακα (π.χ. του πίνακα 2.2.1) είναι δυνατόν να γίνει ο χρωματικός χάρτης της επικινδυνότητας για συγκεκριμένη επιχείρηση.

7 Σχήμα 1. Κατηγοριοποίηση των μεθόδων ανάλυσης και εκτίμησης της επικινδυνότητας 7 Ανάλυση & Εκτίμηση της Επικινδυνότητας Ποσοτική Εκτίμηση (Υπολογισμός) Επικινδυνότητας Πίνακας Επικινδυνότητας (Risk Matrix) Σταθμισμένη Ανάλυση Επικινδυνότητας (WRA) Ανάλυση Δένδρου Αιτιών (FTA) Αναλογική Μέθοδος (PRA) Ποιοτική Εκτίμηση Επικινδυνότητας Λίστες Ελέγχου (Check Lists) Μελέτη Πηγών Κινδύνου & Λειτουργικότητας (HAZOP) Ανάλυση Υποθετικών Σεναρίων (What if Analysis) Επιθεώρηση Ασφάλειας (Safety Audits) Υβριδικές Μέθοδοι (Ποσοτικές, Ποιοτικές, Ημιποσοτικές) Τεχνικές Ανάλυσης Ανθρώπινων Σφαλμάτων (HEAT) Ποσοτικά Μέτρα επικινδυνότητας κοινωνικού κινδύνου Ανάλυση Στόχων (TA) Τεχνική STEP Πίνακας 2.2.1: Παράδειγμα Πίνακα Απόφασης Επικινδυνότητας 4 επιπέδων διαβάθμισης κινδύνου Συνέπειες Πιθανότητα Ασήμαντες Ελάχιστες Μέτριες Μεγάλες Σοβαρές Σχεδόν βέβαιη Β Γ Γ Δ Δ Πιθανή Β Β Γ Γ Δ Δυνατή Α Β Β Γ Δ Σπάνια Α Β Β Β Γ Απίθανη Α Α Β Β Γ Αποδεκτό Αποδεκτό με ελέγχους Μη επιθυμητό Μη αποδεκτό Α Β Γ Δ Χρωματική Κλίμακα διαβάθμισης της Επικινδυνότητας 2.3. Η Αναλογική Ποσοτική Τεχνική (PRA, Proportional Risk Assessment) Σύμφωνα με την Αναλογική Ποσοτική Τεχνική PRA, η επικινδυνότητα R, αποτελεί το γινόμενο του δείκτη πιθανότητας P να συμβεί ένα ανεπιθύμητο γεγονός (πηγή κινδύνου), του δείκτη σοβαρότητας αποτελέσματος S (εξαιτίας του ανεπιθύμητου γεγονότος), και της συχνότητας εμφάνισης F του ανεπιθύμητου γεγονότος (ή βλάβης). ηλ.

8 R= P S F (2.3.1) Σημειώνεται ότι ο κάθε παράγοντας της σχέσης (2.3.1) λαμβάνει τιμές από 1 έως 10 σύμφωνα με τις παρακάτω κλίμακες (βλ. Πίνακες 2.3.1, 2.3.2, 2.3.3). Συνεπώς η επικινδυνότητα εκφράζεται σε μια κλίμακα από 1 έως Αφού υπολογιστεί η τιμή της επικινδυνότητας, ακολουθεί η λήψη μέτρων σύμφωνα με τον Πίνακα Επισημαίνεται ότι σχετικά με τη διαβάθμιση του δείκτη πιθανότητας στον Πίνακα 2.3.1, η τιμή P=1 αντιστοιχεί σε πιθανότητα 10%, η P=2 αντιστοιχεί σε πιθανότητα 20% κ.ο.κ. Επιπλέον τονίζεται ότι μπορούν να υπάρξουν και ενδιάμεσες τιμές σε σχέση μ αυτές της κλίμακας, π.χ. η τιμή P=4.3 αντιστοιχεί σε πιθανότητα 43% (βλ. [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7]). 8 Πίνακας ιαβάθμιση του δείκτη πιθανότητας σε σχέση με το ανεπιθύμητο γεγονός Δείκτης πιθανότητας Probability Index (P) Περιγραφή ανεπιθύμητου γεγονότος Description of Undesirable Event 10 Αναπόφευκτο (Unavoidable) 9 Σχεδόν σίγουρο (Almost assured) 8 Πολύ πιθανό (Very Probable) 7 Πιθανό (Probable) 6 Πιθανότητα ελαφρώς μεγαλύτερη του 50% (Probability slightly greater than 50%) 5 Πιθανότητα 50% (Probability 50%) 4 Πιθανότητα ελαφρώς μικρότερη του 50% (Probability slightly less than 50%) 3 Σχεδόν απίθανο (Almost improbable) 2 Πολύ απίθανο (Very improbable) 1 Απίθανο (Improbable) Πίνακας ιαβάθμιση του δείκτη σοβαρότητας σε σχέση με το ανεπιθύμητο γεγονός Δείκτης σοβαρότητας αποτελέσματος Severity of Περιγραφή ανεπιθύμητου γεγονότος Description of Undesirable Event Harm Index (S) 10 Θάνατος (Death) 9 Μόνιμη ολική ανικανότητα (Permanent total inefficiency) 8 Μόνιμη σοβαρή ανικανότητα (Permanent serious inefficiency) 7 Μόνιμη ελαφρά ανικανότητα (Permanent slight inefficiency) 6 Απουσία από την εργασία για περισσότερες από τρεις εβδομάδες και επιστροφή με προβλήματα υγείας (Absence from the work >3 weeks, and return with health problems) 5 Απουσία από την εργασία για περισσότερες από τρεις εβδομάδες και επιστροφή με πλήρη ανάρρωση (Absence from the work >3 weeks, and return after full recovery) 4 Απουσία από την εργασία για περισσότερες από τρεις ημέρες και λιγότερο από τρεις εβδομάδες και επιστροφή με πλήρη ανάρρωση (Absence from the work >3 days and <3 weeks, and return after full recovery) 3 Απουσία από την εργασία για λιγότερο από τρεις ημέρες και επιστροφή με πλήρη ανάρρωση (Absence from the work <3 days, and return after full recovery) 2 Ελαφρός τραυματισμός χωρίς απώλεια ημερών εργασίας και πλήρη ανάρρωση (Slight injuring without absence from the work, and with full recovery). 1 Καμία ανθρώπινη βλάβη (No one human injury)

9 Πίνακας ιαβάθμιση του δείκτη συχνότητας σε σχέση με το ανεπιθύμητο γεγονός 9 Δείκτης συχνότητας Frequency Index (F) Περιγραφή ανεπιθύμητου γεγονότος Description of Undesirable Event 10 Μόνιμη παρουσία βλάβης (Permanent presence of damage) 9 Η βλάβη εμφανίζεται ανά 30 δευτερόλεπτα (Presence of damage every 30 sec) 8 Η βλάβη εμφανίζεται ανά λεπτό (Presence of damage every 1 min) 7 Η βλάβη εμφανίζεται κάθε 30 λεπτά (Presence of damage every 30 min) 6 Η βλάβη εμφανίζεται κάθε μία ώρα (Presence of damage every 1 hr) 5 Η βλάβη εμφανίζεται σε κάθε βάρδια (Presence of damage every 8 hr) 4 Η βλάβη εμφανίζεται μία φορά την εβδομάδα (Presence of damage every 1 week) 3 Η βλάβη εμφανίζεται μία φορά το μήνα (Presence of damage every 1 month) 2 Η βλάβη εμφανίζεται μία φορά το χρόνο (Presence of damage every 1 year) 1 Η βλάβη εμφανίζεται μία φορά στα πέντε χρόνια (Presence of damage every 5 years) Πίνακας ιαβάθμιση της τιμής της επικινδυνότητας σε σχέση με το βαθμό αμεσότητας λήψης μέτρων Τιμή της επικινδυνότητας Risk Value(R) Άμεση λήψη μέτρων Βαθμός αμεσότητας λήψης μέτρων Urgency level of required actions Λήψη μέτρων σε διάστημα μίας εβδομάδας Λήψη μέτρων σε διάστημα ενός μήνα Λήψη μέτρων σε διάστημα ενός έτους Είναι αναγκαία η παρακολούθηση του συμβάντος και η λήψη μέτρων όποτε κριθεί απαραίτητο < 100 Δεν είναι αναγκαία η άμεση λήψη μέτρων, αλλά η παρακολούθηση του συμβάντος 3. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΟΥ R ΣΕ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ Στη συνέχεια προχωρούμε στον ποσοτικό υπολογισμό της επικινδυνότητας στα εργοτάξια των Τεχνικών Έργων χρησιμοποιώντας την τεχνική PRA και στατιστικά στοιχεία ατυχημάτων του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων [2].

10 3.1. Εκτίμηση του R με την τεχνική PRA και στατιστικών ατυχημάτων 10 Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Σ.ΕΠ.Ε. του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το πλήθος των εργατικών ατυχημάτων που προκλήθηκαν και καταγράφηκαν στα εργοτάξια των Τεχνικών Έργων και στις οικοδομές το έτος 2002 (βλ. [8], Πίνακες Θ4, Θ6, Θ7), καθώς και οι αιτίες πρόκλησης, παρουσιάζονται μετά από ανάλυση και επεξεργασία (των πινάκων Θ4, Θ6, Θ7) στον Πίνακα (στήλες Β και Α αντίστοιχα). Ο υπολογισμός του κάθε παράγοντα της έκφρασης (2.3.1) γίνεται ως εξής: Ο δείκτης πιθανότητας ατυχήματος P (στη στήλη Γ), υπολογίζεται για την κάθε αιτία πρόκλησης ατυχήματος (της στήλης Α) βάσει των ποσοτικών στοιχείων της στήλης Β και ισούται με: Πλήθος ατυχημάτων ανά κατηγορία P = (3.1.1) Συνολικός αριθ. ατυχημάτων Ο δείκτης σοβαρότητας αποτελέσματος S (στη στήλη ), εκτιμάται υποκειμενικά καταρχήν, λαμβάνοντας a priori την χείριστη περίπτωση, βάσει των συνεπειών που μπορεί να έχει η κάθε αιτία πρόκλησης ατυχήματος (της στήλης Α) κάνοντας χρήση της κλίμακας διαβάθμισης του Πίνακα Ο δείκτης συχνότητας F κάθε ατυχήματος (ή της αιτίας πρόκλησης του ατυχήματος) δείχνει το πλήθος των ατυχημάτων που συνέβησαν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. εδομένου ότι τα στοιχεία που χρησιμοποιούμε είναι για χρονική διάρκεια ενός έτους (48 εργάσιμες εβδομάδες), καταρχάς υπολογίζουμε το πλήθος των ατυχημάτων που εμφανίστηκαν σε κάθε βάρδια (δηλ. τη συχνότητα εμφάνισης του ατυχήματος ανά βάρδια), λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχουν 5 εργάσιμες ημέρες την εβδομάδα και μία βάρδια ανά ημέρα, από τη σχέση: Πλήθος ατυχημ. / κατηγορία Συχνότητα ατυχήμ. = (3.1.2) 48 5 Στη συνέχεια ο δείκτης συχνότητας F (στη στήλη Ε) προκύπτει από την αντιστοίχιση του εξαγόμενου αποτελέσματος της σχέσης (3.1.2) βάσει της κλίμακας διαβάθμισης του Πίνακα Σημειώνεται ότι οι ενδιάμεσες τιμές έχουν προκύψει με γραμμική παρεμβολή. Τέλος, υπολογίζουμε (στη στήλη Ζ) την τιμή της επικινδυνότητας για το κάθε είδος ατυχήματος. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα και δεδομένου ότι η υψηλότερη τιμή επικινδυνότητας είναι 155,1<200, είναι αναγκαία η συνεχής παρακολούθηση των εν λόγω

11 11 καταστάσεων προκειμένου να υπάρξει συστηματική καταγραφή των πηγών κινδύνου που αυτές εμπεριέχουν, και η λήψη μέτρων όποτε κριθεί απαραίτητο Παράδειγμα υπολογισμού του R με την τεχνική PRA Για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο έχει υπολογιστεί η επικινδυνότητα R στον Πίνακα 3.1.1, αναφέρουμε ως παράδειγμα τον υπολογισμό των τιμών της 1 ης γραμμής του Πίνακα Είναι P=3,07=(325/1058)*10 [βάσει της (3.1.1)] και S=10 (διότι σύμφωνα με τον Πίνακα 2.3.2, η πτώση εργαζόμενου από ύψος μπορεί να επιφέρει τον θάνατο). Ακόμα, σύμφωνα με την σχέση (3.1.2) η συχνότητα εμφάνισης ατυχήματος είναι f=325/(48*5)=1,35 ατυχήματα ανά βάρδια. Επιπλέον σύμφωνα με την κλίμακα διαβάθμισης του δείκτη συχνότητας F του Πίνακα 2.3.3, είναι: F 1 =5 (όταν παρατηρείται f 1 =1 ατύχημα ανά βάρδια), και F 2 =6 (όταν παρατηρούνται f 2 =8 ατυχήματα ανά βάρδια ή 1 ατύχημα κάθε hr). Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας τον τύπο (f-f 1 )/(f 1 -f 2 )=(F-F 1 )/(F 1 -F 2 ) της γραμμικής παρεμβολής, βρίσκουμε ότι F=5,05. Άρα R=3,07*10*5,05=155,1 4. Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝ ΡΟΥ ΑΙΤΙΩΝ FTA 4.1 Θεωρητικό πλαίσιο της τεχνικής FTA Η Ανάλυση έντρου Αιτιών ή Σφαλμάτων FTA (Fault Tree Analysis) είναι μία ανάλυση βλαβών/αποτυχιών, στην οποία αναλύεται μία ανεπιθύμητη κατάσταση ενός συστήματος, συνδυάζοντας μια σειρά περιστατικών χαμηλότερου επιπέδου. Αυτή η μέθοδος ανάλυσης χρησιμοποιείται κυρίως στο πεδίο της μηχανικής ασφάλειας για τον ποσοτικό προσδιορισμό της πιθανότητας ενός κινδύνου ασφάλειας. Είναι δηλαδή μία λογική αναπαράσταση της σχέσης των βασικών ή πρωταρχικών περιστατικών που μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση ενός δοσμένου ανεπιθύμητου περιστατικού, λεγόμενου ως κορυφαίο περιστατικό και απεικονίζεται χρησιμοποιώντας συνήθως μία δενδροειδή δομή με λογικές πύλες ΚΑΙ (AND) και Ή (OR) που σχηματικά απεικονίζονται παρακάτω. Σε μία λογική πύλη AND, το γεγονός εξόδου συμβαίνει όταν συμβούν όλα τα γεγονότα εισόδου, ενώ σε μία πύλη OR, αρκεί να συμβεί μία μόνο είσοδος για να συμβεί η αντίστοιχη έξοδος.

12 12 Πίνακας Αιτίες πρόκλησης εργατικών ατυχημάτων σε Οικοδομές και Τεχνικά Έργα (στήλη Α) και πλήθος ατυχημάτων (Β), σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Σ.ΕΠ.Ε) για το Υπολογισμός του δείκτη πιθανότητας (Γ), εκτίμηση του δείκτη σοβαρότητας αποτελέσματος ( ), και υπολογισμός του δείκτη συχνότητας (Ε) και της τιμής της επικινδυνότητας (Ζ), βάσει των στατιστικών στοιχείων. (Α) (Β) (Γ) (Δ) (Ε) (Ζ) Περιγραφή του ατυχήματος Αιτίες πρόκλησης Description of Undesirable Event Πλήθος Ατυχημάτων Number of Accidents Δείκτης πιθανότητας Probability Index (P) Δείκτης σοβαρότητας αποτελέσματος Severity of Harm Index (S) Δείκτης συχνότητας Frequency Index (F) Τιμή της επικινδυνότητας Risk Value (R) Πτώσεις ατόμων από ύψος 325 3, ,05 155,1 Drops (Slumps from height) Πτώσεις ατόμων στο ίδιο επίπεδο 130 1,23 8 4,43 43,5 Downfalls (at the same level) Ολισθήσεις, καταρρεύσεις και χτύπημα από 181 1, ,96 84,9 πίπτοντα αντικείμενα Slips, hits by dropping objects Πρόσκρουση σε σταθερά αντικείμενα και 93 0,88 9 4,23 33,5 χτύπημα σε ή από κινούμενα αντικείμενα Impacts on stable objects, hits by moving objects Συμπίεση μέσα ή ανάμεσα σε αντικείμενα 111 1,05 9 4,33 40,9 Squeezing Υπερπροσπάθεια ή κοπιώδεις κινήσεις 25 0,24 7 3,36 5,6 Overworking, hard jobs Έκθεση σε ή επαφή με ακραίες θερμοκρασ. 10 0,09 7 2,94 1,9 Exposure/Contact in/with extreme temperatures Έκθεση σε ή επαφή με ηλεκτρικό ρεύμα 27 0, ,42 8,7 Exposure/Contact in/with electric current Έκθεση σε ή επαφή με επιβλαβείς ουσίες ή 3 0,03 9 2,75 0,7 ακτινοβολία Exposure/Contact in/with harmful substances or radiation Άλλες κατηγορίες ατυχημάτων 153 1,45 - Other reasons of accidents ΣΥΝΟΛΟ /Total ,00 Πίνακας Σχήματα δέντρου σφαλμάτων Γεγονός κορυφής Το αρχικό ανεπιθύμητο γεγονός ενδιαφέρον για την ανάλυση του δέντρου σφάλματος Βασικό γεγονός ή γεγονός βάσης Ένα γεγονός που δεν απαιτεί περαιτέρω ανάπτυξη Μη ανεπτυγμένο γεγονός Ένα άλλο γεγονός που δεν είναι αναπτυγμένο περαιτέρω, είτε επειδή είναι χαμηλής συνέπειας είτε επειδή η σχετική πληροφορία δεν είναι διαθέσιμη Ενδιάμεσο γεγονός Ένα γεγονός ελαττωμάτων που είναι αναπτυγμένο περαιτέρω Πύλη Ή (OR) Πύλη ΚΑΙ (AND) Η πύλη Ή δείχνει ότι η έξοδος του γεγονότος πραγματοποιείται μόνο εάν ένα ή περισσότερα από τα γεγονότα εισόδου πραγματοποιούνται. Μπορεί να υπάρξει οποιοσδήποτε αριθμός εισόδων σε μια πύλη Ή Η πύλη ΚΑΙ χρησιμοποιείται για να δείξει ότι το ατυχές γεγονός εξόδου εμφανίζεται εάν, και μόνο εάν, όλα τα γεγονότα εισαγωγής εμφανίζονται. Μπορεί να υπάρξει οποιοσδήποτε αριθμός εισόδων σε μια πύλη ΚΑΙ

13 Σχήμα 2. Σύστημα ψύξης έκτακτης ανάγκης λόγω υψηλής θερμοκρασίας σε δοχείο πίεσης Παράδειγμα εφαρμογής της τεχνικής FTA Το διάγραμμα του σχήματος 2 παριστάνει ένα σύστημα ψύξης έκτακτης ανάγκης λόγω υψηλής θερμοκρασίας στο δοχείο πίεσης. Σε αυτή την περίπτωση ενεργοποιείται η αντλία νερού Α. Υποθέτουμε ότι το σύστημα μέτρησης της θερμοκρασίας στο δοχείο είναι απολύτως αξιόπιστο. Θεωρούμε το γεγονός κορυφής αστοχία του συστήματος ψύξης. Όταν η αντλία Α ενεργοποιηθεί, τότε αντλεί νερό από τη δεξαμενή μέσω των αγωγών Σ 1 και Σ 2. Οι αγωγοί αυτοί συνδέονται με τα φίλτρα Φ 1 και Φ 2 μέσα στη δεξαμενή. Οι βαλβίδες Β 1 και Β 2 είναι συνήθως ανοικτές και κλείνουν μόνο σε περίπτωση που χρειάζεται να αντικατασταθεί η αντλία Α. Το φίλτρο Φ 1, ο αγωγός Σ 1 και η βαλβίδα Β 1 αποτελούν τη γραμμή 1 (αντίστοιχα υπάρχει και γραμμή 2). Το νερό διοχετεύεται στο δοχείο υπό πίεση μέσω του ακροφυσίου ΑΦ, το οποίο είναι προσαρτημένο στο σωλήνα Σ 3. Στο Σχήμα 3 απεικονίζεται το δένδρο σφαλμάτων του γεγονότος κορυφής Αστοχία του συστήματος ψύξης όπου, για απλότητα, έχουν ληφθεί υπόψη μόνο κάποιες κύριες αιτίες αστοχίας.

14 Σχήμα 3. Ανάλυση δένδρου σφαλμάτων FTA στο σύστημα ψύξης του σχήματος 2 14

15 15 Β. Ασκήσεις 5. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ & ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ 5.1. Άσκηση εφαρμογής της τεχνικής FTA Στο απλό σύστημα άντλησης νερού του παρακάτω σχήματος, το οποίο αποτελείται από μια πηγή νερού (water source), δύο αντλίες παράλληλα συνδεδεμένες (pump A, B), μια βαλβίδα (valve V), και έναν αντιδραστήρα (reactor), μία διακοπή της ροής του νερού στον αντιδραστήρα αποτελεί το ανεπιθύμητο γεγονός που είναι μια αποτυχία του συστήματος. Να γίνει η ανάλυση του δένδρου σφαλμάτων για αυτό το ανεπιθύμητο γεγονός και να σχεδιαστεί το αντίστοιχο FTA διάγραμμα, το οποίο να παραδωθεί στον διδάσκοντα είτε σε ηλεκτρονική μορφή (π.χ. αρχείο Excel) είτε σε έντυπη μορφή. Σχήμα 4. Σύστημα άντλησης νερού 5.2. Άσκηση εφαρμογής της Αναλογικής Ποσοτικής τεχνικής PRA Στον Πίνακα παρουσιάζονται στατιστικά στοιχεία από κάποια εταιρεία, για την περίοδο , τα οποία αφορούν σε πηγές κινδύνου που οδήγησαν σε πρόκληση ατυχήματος. α) Να υπολογιστεί με εφαρμογή της τεχνικής PRA, η επικινδυνότητα R για την κάθε πηγή κινδύνου. Β) Να σχεδιαστούν οι καμπύλες R(t) δηλ. του R συναρτήσει του χρόνου. Τα αποτελέσματα να παραδωθούν στον διδάσκοντα είτε σε ηλεκτρονική μορφή (π.χ. αρχείο Excel) είτε σε έντυπη μορφή.

16 16 Πίνακας Στατιστικά στοιχεία από κάποια εταιρεία, για την περίοδο , τα οποία αφορούν σε πηγές κινδύνου που οδήγησαν σε πρόκληση ατυχήματος ΠΗΓΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΤΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑΡΕΥΣΕΙΣ, ΚΑΘΙΖΗΣΕΙΣ, ΚΑΤΟΛΙΣΘΗΣΕΙΣ ΚΤΥΠΗΜΑΤΑ ΠΑΝΩ ΣΕ Ή ΑΠΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΥΠΕΡΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ Ή ΚΟΠΙΩΔΕΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ Ή ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΧΗΜΙΚΟΥΣ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΛΟΙΠΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΥΝΟΛΟ Άσκηση εφαρμογής της τεχνικής του Πίνακα Επικινδυνότητας (Risk Matrix) και Μελέτη Επικινδυνότητας Να εκπονήσετε μελέτη επικινδυνότητας σε κάποια επιχείρηση ή παραγωγική διδαδικασία, η οποία να συμπεριλαμβάνει α) ποιοτική ανάλυση κινδύνων, β) ποσοτική εκτίμηση της κάθε πηγής κινδύνου, χρησιμοποιώντας την τεχνική του Πίνακα Επικινδυνότητας (risk matrix), καθώς και γ) χρωματικό χάρτη της επικινδυνότητας.

17 17 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1]. Μαρχαβίλας Π.Κ.,. Κουλουριώτης, και Β. Γεμενή, Μέθοδοι Ανάλυσης και Εκτίμησης της Επικινδυνότητας στους Χώρους Εργασίας: Ανασκόπηση της ιεθνούς Βιβλιογραφίας, Υγεία και Εργασία, Επιστημονική Έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής της Εργασίας και Περιβάλλοντος, Τόμος 1, Τεύχος 1, σελίδες 21-34, [2]. Μαρχαβίλας Κ. Παν., ημ. Ε. Κουλουριώτης, Εκτίμηση της Επικινδυνότητας στα Εργοτάξια με Χρήση Τεχνικής Ποσοτικής Αποτίμησης και Στατιστικών Στοιχείων Ατυχημάτων, Tεχνικά Χρονικά, Επιστ. Εκδοση ΤΕΕ, J.TCG, ISSN , Σειρά Ι, Τεύχη 1-2, σελ , [3]. Marhavilas P.K., D.E. Koulouriotis, A risk estimation methodological framework using quantitative assessment techniques and real accidents data: application in an aluminum extrusion industry, Journal of Loss Prevention in the Process Industries, Elsevier, doi: /j.jlp , vol. 21, issue 6, p.p , [4]. Marhavilas P.K., D.E. Koulouriotis, C. Mitrakas A new approach to risk assessment using a combined qualitative-quantitative evaluation technique with real accidents data: application on an electric power provider industry, Proceedings, 20 th National Conference of the Hellenic Operational Research Society (HELORS), Spetses 19-21/6/2008, p.p , [5]. Marhavilas P.K., Risk Estimation in the Greek Constructions Worksites by using a Quantitative Assessment Technique and Statistical Information of Occupational Accidents, Journal of Engineering Science and Technology Research (JESTR), Vol. 2, Issue 1, p.p , ISSN , ( [6]. Μαρχαβίλας Π.Κ.,. Κουλουριώτης, Κ. Βουλγαρίδου, Ανάπτυξη τεχνικής ποσοτικής εκτίμησης της επικινδυνότητας και εφαρμογή σε βιομηχανία με χρήση καταγεγραμμένων στοιχείων ατυχημάτων. Επιλογή και επαναδημοσίευση της Εργασίας Β006 από τα Πρακτικά του 2 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων Μηχανικών (Αθήνα, 2007) στο ελτίο του Πανελλήνιου Συλλόγου ιπλωματούχων Μηχανολόγων & Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, Τεύχος 416, σελ , Ιανουάριος [7]. Μαρχαβίλας Π.Κ., Υγιεινή & Ασφάλεια Εργασίας- ιαχείριση του Επαγγελματικού Κινδύνου, ISBN , Σελ. 300, Εκδόσεις Τζιόλα., Θεσσαλονίκη [8]. Υπουργείο Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Έκθεση πεπραγμένων Σ.ΕΠ.Ε των ετών: , ιεύθυνση Προγραμματισμού - Συντονισμού Σ.ΕΠ.Ε.

18 18 Σύντομο Βιογραφικό σημείωμα: Ο Δρ Παναγιώτης Κ. Μαρχαβίλας, έλαβε το Δίπλωμα του Ηλεκτρολόγου Μηχανικού & Μηχανικού Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (Δ.Π.Θ.) επιπέδου MSc, και το Διδακτορικό Δίπλωμα του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του Δ.Π.Θ. Είναι μέλος του ΤΕΕ και διδάσκει στο Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης του Δ.Π.Θ. και μεταξύ των άλλων, σχετικό μάθημα με την Υ.Α.Ε. και την Τεχνική Νομοθεσία. Έχει εργαστεί για πολλά χρόνια σε Βιομηχανία Διέλασης Αλουμινίου της Θράκης, διατελώντας Προϊστάμενος Παραγωγής & Συντήρησης, και Τεχνικός Ασφαλείας. Έχει διατελέσει μέλος της Μόνιμης Επιτροπής Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας (Υ.Α.Ε.) του ΤΕΕ Θράκης επί σειρά ετών, και Αν. Προϊστάμενος του ΕΛΚΕ της Επιτροπής Ερευνών ΔΠΘ. Ακόμα, έχει διδάξει στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας» του Τμήματος Ιατρικής του Δ.Π.Θ., στα Τμήματα Ηλεκτρολογίας και Μηχανολογίας του ΤΕΙ Καβάλας κι έχει εκπονήσει μελέτες και δημοσιεύσει επιστημονικές εργασίες στο πεδίο της Βιομηχανικής Διέλασης Αλουμινίου, της Υ.Α.Ε., της Ηλεκτροδυναμικής και της Τεχνικής Νομοθεσίας.