Ιατρική βασισμένη σε ενδείξεις
|
|
- Χρύσανθος Γούναρης
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 216 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, 2008 ΕΙΣΗΓΗΣΗ Ιατρική βασισμένη σε ενδείξεις Θ. Δ. Μουντοκαλάκης Αν και έχουν περάσει μόλις δεκαέξι χρόνια αφότου εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία (Guyatt et al. 1992), ο όρος «Evidence Based Medicine» έχει εξαπλωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να απαντά πλέον σε παραλλαγές αντίστοιχες με επιμέρους ιατρικές ειδικότητες: Evidence Based Pediatrics, Evidence Based Cardiovascular Medicine, Evidence Based Gastroenterology, Evidence Based Dermatology, Evidence Based Surgery κ.ο.κ. Στην αρχή, εν τούτοις, η νέα αυτή αντίληψη για τη λήψη ιατρικών αποφάσεων είχε αντιμετωπιστεί με αρνητικά και μερικές φορές, ειρωνικά σχόλια από την ιατρική κοινότητα, προφανώς επειδή δεν είχαν κατανοηθεί επαρκώς το περιεχόμενο και η σημασία της. Ενδεικτικό είναι το πιο κάτω απόσπασμα από επιστολή ενός Βρετανού γιατρού της Harley street στο Lancet της 23ης Σεπτεμβρίου του 1995: «Evidence Based Medicine είναι ένας νεολογισμός για την πληροφορημένη (informed) λήψη αποφάσεων και αυτό το παράδειγμα της «νέας γλώσσας» (newspeak) θα ενθουσίαζε τον George Orwell 1. Υποτίθεται ότι προηγουμένως, η άσκηση της ιατρικής βασιζόταν σε απευθείας επικοινωνία με το Θεό ή στο να ρίχνει κανείς ένα νόμισμα κορώνα-γράμματα». Στο ίδιο πνεύμα κινείται και μια χιουμοριστική απομίμηση Σωκρατικού διαλόγου, που δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά στο BMJ (D. Grahame-Smith, 1995; 310:1126-7). Εδώ ο Σωκράτης συνομιλεί με ένα γιατρό στον οποίο ο συγγραφέας έχει δώσει το όνομα «Ενθουσιαστικός» (Enthusiasticus): «ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Πες μου, Ενθουσιαστικέ, λέγουν ότι ασπάζεσαι μια νέα μορφή άσκησης της ιατρικής. Αληθεύει αυτό; ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ: Πράγματι, Σωκράτη, και είναι πολύ αποτελεσματική. ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Έχει κάποιο όνομα ή χαρακτηρισμό; ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ: Ναι. Την έχουμε ονομάσει evidence based medicine. ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Πολύ ενδιαφέρουσα, αν και άκομψη, ονομασία. Βρίσκω, όμως, τον τίτλο που έχετε δώσει στη νέα αυτή μορφή άσκησης της ιατρικής μάλλον ανησυχητικό. Νόμιζα πως όλοι οι γιατροί είχαν εκπαιδευθεί σύμφωνα με την επιστημονική παράδοση, μια από τις αρχές της οποίας είναι να εξετάζουν αποδεικτικά στοιχεία πάνω στα οποία βασίζουν την ιατρική που ασκούν. Κατά τι, λοιπόν, η νέα αυτή evidence based medicine διαφέρει από την παραδοσιακή ιατρική;» Η απάντηση σ αυτήν ακριβώς την τελευταία ερώτηση είναι απαραίτητη για την κατανόηση του περιεχομένου και της σημασίας της «νέας μορφής άσκησης της ιατρικής», όπως χαρακτηρίζει την evidence based medicine ο υποθετικός Σωκράτης. Στις αρχές της δεκαετίες του 70, στο βιβλίο του με τίτλο «Θεραπεία του παιδιού στο σπίτι» (Common symptoms of disease in children) και στο κεφάλαιο για τη λοιμώδη ηπατίτιδα, ο πολυγραφότατος Βρετανός καθηγητής της Παιδιατρικής Ronald S. Illingworth ( ) έγραφε: «Ως αποτέλεσμα εμπειρίας από τη θεραπεία πολλών εκατοντάδων περιπτώσεων λοιμώδους ηπατίτιδας στη Μέση Ανατολή 2, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η ανάπαυση είναι ουσιώδης σ αυτή την πάθηση ( ) Εχω δει πάρα πολλές περιπτώσεις αξιωματικών και στρατιωτών στις οποίες 1 Βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος ( ). Στο μυθιστόρημά του επιστημονικής φαντασίας με τίτλο «1984» γίνεται αναφορά στο «Μεγάλο Αδελφό», που για να μπορεί να ελέγχει τη βούληση των κατοίκων της φανταστικής «Ωκεανίας», τους έχει επιβάλλει μια «νέα γλώσσα» (newspeak), με την οποία διαστρεβλώνεται η έννοια συνήθων λέξεων. 2 Κατά τη διάρκεια του Β Παγκόσμιου Πολέμου, ο Illingworth είχε υπηρετήσει στη Μέση Ανατολή ως αντισυνταγματάρχης Υγειονομικού του Βρετανικού Στρατού.
2 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, ο ίκτερος επέμενε για μεγάλο χρονικό διάστημα όταν οι άρρωστοι εκτελούσαν βοηθητική υπηρεσία, αλλά υποχωρούσε γρήγορα όταν υποβάλλονταν σε ανάπαυση». Η προσωπική πείρα χρησίμευε, λοιπόν, ως βάση για τη λήψη ιατρικών αποφάσεων στο παρελθόν 3. Τους περιορισμούς της, όμως, ως μεθόδου εξαγωγής συμπερασμάτων επισημαίνει ο ίδιος ο Illingworth όταν στο ίδιο κείμενο παρατηρεί: «αν και δεν είμαι σε θέση να πω ότι οι άρρωστοι δε θα πήγαιναν εξίσου καλά αν δεν έμεναν στο κρεβάτι, αλλά απλώς αναπαύονταν μέσα στο θάλαμο». Με την εύστοχη αυτή παρατήρηση, ο Illingworth αναγνωρίζει δυο και πλέον δεκαετίες πριν από την Evidence Based Medicine την έλλειψη ομάδας σύγκρισης ως σημαντική αδυναμία της λήψης αποφάσεων με βάση την προσωπική εμπειρία. Στην Evidence Based Medicine, η προσωπική εμπειρία, που αναφέρεται ως μη συστηματική κλινική ε- μπειρία, έχει αντικατασταθεί από τη συστηματική κλινική εμπειρία -δηλαδή, τη συλλογική κλινική εμπειρία που βασίζεται στη σύγκριση (βλέπε τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη με ομάδα σύγκρισης, πιο κάτω). Μια δεύτερη ουσιώδης διαφορά της Evidence Based Medicine από τον τρόπο με τον οποίο οι παλιότεροι γιατροί κατέληγαν στις αποφάσεις τους γίνεται αντιληπτή από το ακόλουθο παράδειγμα: Σε παιδιά με κρίση άσθματος, οι περισσότεροι παιδίατροι χορηγούν τα κορτικοστεροειδή ενδοφλεβίως και όχι από το στόμα, βασιζόμενοι στις γνώσεις τους από τη Φαρμακολογία, σύμφωνα με τις οποίες η ενδοφλέβια οδός εξασφαλίζει ταχύτερη έναρξης της δράσης του φαρμάκου και πιο προβλέψιμα αποτελέσματα, αφού τα επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα είναι ανεξάρτητα από παράγοντες που επηρεάζουν την απορρόφηση. Αυτός ο τρόπος λήψης αποφάσεων είναι γνωστός ως επαγωγική ή συμπερασματική λογική (inferential reasoning). Σύμφωνα μ αυτήν, οι διαγνωστικές και θεραπευτικές επιλογές βασίζονται στην κρίση που συνάγεται λογικά από τη γνώση των βιολογικών φαινομένων. Επί πολλά χρόνια, οι γιατροί έπαιρναν τις αποφάσεις τους αφού κατέληγαν σε συμπεράσματα που προέκυπταν λογικά από τις διαθέσιμες κάθε εποχή φαρμακολογικές ή παθοφυσιολογικές γνώσεις. Οι συνέπειες, όμως, υπήρξαν συχνά ολέθριες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν: η αποφυγή θεραπευτικής παρέμβασης στην καλούμενη «ήπια» υπέρταση, με βάση την επικρατούσα, στη δεκαετία του 30, αντίληψη ότι η αυξημένη αρτηριακή πίεση είναι χρήσιμη για την εξασφάλιση επαρκούς αιμάτωσης ζωτικών οργάνων, η χορήγηση, στη δεκαετία του 50, αγγειοσυσπαστικών φαρμάκων στο shock, στην προσπάθεια ενίσχυσης της αντισταθμιστικής δράσης του συμπαθητικού συστήματος, η αντικατάσταση, στη δεκαετία του 60, των αγγειοσυσπαστικών από αγγειοδιασταλτικά φάρμακα με σκοπό την αποφυγή της «λιμνάζουσας ανοξίας», που σύμφωνα με πειραματικά ευρήματα εκείνης της εποχής, πιστευόταν ότι αποτελεί την παθοφυσιολογική βάση του shock και η προληπτική χορήγηση ξυλοκαΐνης σε όλους τους ασθενείς με οξύ έμφραγμα, στη δεκαετία του 80, με σκοπό την πρόληψη θανατηφόρων κοιλιακών αρρυθμιών τακτική που εγκαταλείφθηκε γρήγορα όταν οδήγησε σε δραματική αύξηση των θανάτων. Και όμως, τις παγίδες που κρύβει η συμπερασματική λογική είχε επισημάνει, εδώ και πάνω από δυο χιλιετίες, ο Ιπποκράτης όταν στις «Παραγγελίες» του συνιστούσε: «Μη βασίζεστε σε συμπεράσματα που προκύπτουν μόνο από τη λογική, αλλά στις ενδείξεις που απορρέουν από την πράξη, επειδή οι επιπόλαιοι ισχυρισμοί είναι σφαλεροί και μπορούν εύκολα να καταρριφθούν». («Των δ' ως λόγου μόνου ξυμπεραινομένων μη είη επαύρασθαι, των δε ως έργου ενδείξιος σφαλερή γαρ και εύπταιστος η μετ' αδολεσχίης ισχύρισις»). Ο όρος «ενδείξεις» χρησιμοποιείται από τον Ιπποκράτη με την ίδια ακριβώς έννοια όπως και ο αγγλικός όρος evidence στην Evidence Based Medicine. Αυτό είναι ένα επιπλέον επιχείρημα υπέρ της αποδόσεως του όρου Evidence Based Medicine στα Ελληνικά ως Ιατρική Βασισμένη σε Ενδείξεις. Η διαφορά έγκειται στο ότι ενώ στα χρόνια του 3 Σύμφωνα με ένα ορισμό, πείρα είναι το να επαναλαμβάνει κανείς το ίδιο λάθος με όλο και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση!
3 218 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, 2008 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Σ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΥΧΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΟΜΑΔΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ MH ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΚΑΙ ΚΟΟΡΤΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ-ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗ ΣΧΗΜΑ 1. Ταξινόμηση μελετών έκβασης. Ιπποκράτη, ελλείψει κλινικής έρευνας, οι ενδείξεις προέκυπταν αναγκαστικά από τη μη συστηματική εφαρμογή των θεραπευτικών μέτρων στην πράξη («έργου ενδείξιος»), στη Βασισμένη σε Ενδείξεις Ιατρική, οι ενδείξεις προέρχονται από συστηματική κλινική έρευνα. Σύμφωνα με τον επικρατέστερο ορισμό, Ιατρική Βασισμένη σε Ενδείξεις είναι η θεμελίωση ιατρικών αποφάσεων στη διαδικασία της συστηματικής αναζήτησης, αξιολόγησης και εφαρμογής των ευρημάτων της τρέχουσας έρευνας. Η συμπερασματική λογική βασίζεται κι εκείνη σε αποτελέσματα έρευνας για να καταλήξει σε «λογικά» συμπεράσματα, αλλά το είδος της έρευνας από το οποίο προέρχονται οι ενδείξεις στη Βασισμένη σε Ενδείξεις Ιατρική είναι διαφορετικό. Σε αντίθεση με τη συμπερασματική λογική, στη Βασισμένη σε Ενδείξεις Ιατρική οι ενδείξεις δεν προέρχονται από τη βασική έρευνα, την έρευνα σε πειραματόζωα, την έρευνα που αποσκοπεί στην κατανόηση παθοφυσιολογικών μηχανισμών ή τη φαρμακολογική έρευνα. Προέρχονται αποκλειστικά και μόνο από την καλούμενη έρευνα έκβασης (outcome research) δηλαδή, την έρευνα που απαντά σε ερωτήματα που αφορούν την έκβαση. Στο προηγούμενο παράδειγμα, είναι προφανές ότι οι παιδίατροι που θα χορηγούσαν τα κορτικοστεροειδή ενδοφλεβίως και όχι από το στόμα θα απαντούσαν αρνητικά στο ερώτημα: «Σε παιδιά με παρόξυνση άσθματος, η χορήγηση κορτικοστεροειδών από το στόμα είναι εξίσου αποτελεσματική με την ενδοφλέβια χορήγηση;». Το ερώτημα, όμως, αυτό είναι ατελώς διατυπωμένο, αφού η έκφραση «εξίσου αποτελεσματική» δεν προσδιορίζει συγκεκριμένη έκβαση («εξίσου αποτελεσματική» ως προς τι;). Για να απαντηθεί σύμφωνα με τη Βασισμένη σε Ενδείξεις Ιατρική, το ερώτημα θα πρέπει να αναφέρεται σε συγκεκριμένη έκβαση. Ως έκβαση θα μπορούσε π.χ., να οριστεί η νοσηλεία σε νοσοκομείο, οπότε η κατάλληλη ερώτηση θα ήταν: «Σε παιδιά με παρόξυνση άσθματος, η χορήγηση κορτικοστεροειδών από το στόμα επηρεάζει τη νοσηλεία σε νοσοκομείο διαφορετικά από ότι η ενδοφλέβια χορήγηση;». Απάντηση σ αυτό το ερώτημα μπορεί να δοθεί
4 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) Questions 1. In school-age children (population), what is the likelihood of ADHD (outcome)? [baseline risk] 2. In school-age children (population) with ADHD (exposure), what is the likelihood of additional psychiatrc disorders (outcome)? [baseline risk] 3. In school-age children suspected of having ADHD (population, exposure), what is the utility of behavior rating scales and other tests (intervention) in the diagnosis of ADHD (outcome)? [diagnostic test] 4. In school-age children with ADHD (population, exposure), what is the effectiveness of stimulant medications, other psychotropic medications, and/or behavioral treatments (interventions) on ADHD behaviors (outcome)? [therapy] ΚΛΙΝΙΚΗ 4 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΤΥΧΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΟΟΡΤΗΣ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Σ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΕΥΝΗΤΗ MH ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΣΘΕΝΩΝ-ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΟΜΑΔΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ 1. Είδος έρευνας έκβασης που παρέχει κατάλληλες ενδείξεις για την απάντηση σε κάθε ένα από τα τέσσερα ερωτήματα (ο αριθμός του κάθε ερωτήματος έχει σημειωθεί κάτω από το αντίστοιχο είδος έρευνας). μόνο με τη σύγκριση της διάρκειας νοσηλείας μετά από τη χορήγηση ισοδύναμων δόσεων κορτικοστεροειδών ενδοφλεβίως ή από το στόμα. Για να γίνει αυτό, παιδιά με κρίση άσθματος θα πρέπει να κατανεμηθούν με τυχαίο τρόπο (με τη βοήθεια στατιστικών πινάκων τυχαίων αριθμών) σε δυο ομάδες, σε κάθε μια από τις οποίες το φάρμακο θα χορηγηθεί με μια από τις δυο διαφορετικές ο- δούς. Αυτή είναι η τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη (με ομάδα ελέγχου, ομάδα σύγκρισης) κλινική μελέτη (randomized controlled clinical trial), που αποτελεί την κύρια πηγή ενδείξεων για τη λήψη αποφάσεων σύμφωνα με τις αρχές της Βασισμένης σε Ενδείξεις Ιατρικής. Μια τυχαιοποιημένη μελέτη που σχεδιάστηκε για να απαντήσει σ αυτό το ερώτημα (Oral versus intravenous corticosteroids in children hospitalized with asthma. J Allergy Clin Immunol Apr; 103(4):586-90) έδειξε ότι η παραμονή στο νοσοκομείο ήταν παρόμοια ανεξάρτητα από τον τρόπο χορήγησης των κορτικοστεροειδών (μέση παραμονή στο νοσοκομείο 78 ώρες με τη χορήγηση από το στόμα, έναντι 70 ωρών με την ενδοφλέβια χορήγηση, P =0,52). Σε αντίθεση, λοιπόν, με αυτό που θα περίμενε κανείς με βάση τη φαρμακοκινητική, η κλινική μελέτη δείχνει ότι ο παιδίατρος μπορεί να χορηγήσει τα κορτικοστεροειδή από το στόμα αντί να προσπαθήσει να τα χορηγήσει ενδοφλεβίως (με όλες τις δυσκολίες και την ταλαιπωρία του παιδιού που αυτό συνεπάγεται), αφού αυτό που τον ενδιαφέρει πρωτίστως δεν είναι τα
5 220 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, 2008 επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα, αλλά το κλινικό αποτέλεσμα (πόσο γρήγορα θα μπορέσει το παιδί να επιστρέψει σπίτι του). Η τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη κλινική μελέτη είναι μια από τις μορφές της έρευνας έκβασης. Είναι πειραματική μελέτη (μελέτη παρέμβασης), δοθέντος ότι το είδος της έκθεσης (στο προηγούμενο παράδειγμα, η ενδοφλέβια ή η από το στόμα χορήγηση του φαρμάκου) καθορίζεται από τον ερευνητή. Οι μελέτες έκβασης στις οποίες ο ερευνητής δεν παρεμβαίνει, αλλά απλώς παρατηρεί πώς επηρεάζει η έκθεση σε ένα παράγοντα την έκβαση ονομάζονται μελέτες παρατήρησης (observational) (σχήμα 1). Όταν ο ερευνητής παρακολουθεί την έκβαση σε δυο συγκρίσιμες ομάδες με διαφορετική έκθεση, προοπτικά στο χρόνο (π.χ., καρκίνος του πνεύμονα ως έκβαση σε καπνιστές και μη καπνιστές), η μελέτη ονομάζεται μελέτη κοόρτης (cohort, από το όνομα Ρωμαϊκής στρατιωτικής μονάδας). Αντίθετα, όταν μετά την έκβαση αναζητούνται αναδρομικά διαφορές στην έκθεση σε δυο συγκρίσιμες ομάδες (π.χ., αναζήτηση ιστορικού καπνίσματος σε ασθενείς με έμφραγμα και σε συγκρίσιμη ομάδα ατόμων χωρίς έμφραγμα), η μελέτη ονομάζεται μελέτη ασθενώνμαρτύρων (case-control). Οι συγχρονικές έρευνες (cross-sectional surveys) μοιάζουν με τις μελέτες ασθενών-μαρτύρων, με τη διαφορά ότι τα άτομα και τα αναζητούμενα χαρακτηριστικά ή οι αναζητούμενοι παράγοντες έκθεσης εξετάζονται ταυτόχρονα (την ίδια χρονική στιγμή). Μετα-ανάλυση είναι η εκ των υστέρων από κοινού ανάλυση των αποτελεσμάτων ομοιογενών κλινικών μελετών (μελετών με κοινά χαρακτηριστικά). Η μετα-ανάλυση επιτρέπει την αύξηση του στατιστικού δείγματος (δηλαδή, του πληθυσμού των αρρώστων της έρευνας, sample size), αφού ως στατιστικό δείγμα χρησιμοποιεί το άθροισμα του στατιστικού δείγματος κάθε μιας από τις επιμέρους μελέτες και έτσι αποφεύγεται η παγίδα της μη ανίχνευσης στατιστικά σημαντικής διαφοράς λόγω ανεπαρκούς στατιστικού δείγματος (στατιστικό σφάλμα τύπου ΙΙ). Στο παράδειγμα της εικόνας 1 φαίνεται πώς κάθε ένα από τα τέσσερα ερωτήματα που θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν ένα παιδίατρο σε σχέση με ένα παιδί που παρουσιάζει συγκεκριμένη διαταραχή συμπεριφοράς μπορούν να απαντηθούν με βάση ενδείξεις που προκύπτουν από διαφορετικά είδη έρευνας έκβασης (ο αριθμός του κάθε ερωτήματος έχει σημειωθεί κάτω από το αντίστοιχο είδος έρευνας). Η εφαρμογή της Βασισμένης σε Ενδείξεις Ιατρικής διακρίνεται σε τέσσερα στάδια (για λόγους μνημοτεχνικής, στην Αγγλική γλώσσα αρχίζουν και τα τέσσερα από Α, four As ): Το πρώτο στάδιο είναι η ορθή διατύπωση της ερώτησης που απασχολεί τον κλινικό γιατρό (Asking). Η σημασία της ορθής διατύπωσης της ερώτησης γίνεται εμφανής από το παράδειγμα της οδού χορήγησης κορτικοστεροειδών στο άσθμα. Το δεύτερο στάδιο είναι η πρόσβαση σε πηγές δημοσιευμένων μελετών έκβασης (Accessing). Η συνήθης πρόσβαση γίνεται μέσω κατάλληλων μηχανών αναζήτησης ιατρικής βιβλιογραφίας του Διαδικτύου (web-search engines), όπως η MEDLINE. Το τρίτο στάδιο είναι η αξιολόγηση της ισχύος των ενδείξεων (Appraising). Οι ενδείξεις δεν είναι αποδείξεις (γι αυτό και η απόδοση του όρου evidence based medicine ως «ιατρική βασισμένη σε αποδείξεις» είναι παραπλανητική): διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ισχύ (level of evidence), η οποία καθορίζεται από το είδος της μελέτης έκβασης από την οποία προέρχονται, αλλά και από την ποιότητα του σχεδιασμού και της ανάλυσης των αποτελεσμάτων της κάθε μελέτης. Η επικρατέστερη ιεράρχηση (σε φθίνουσα σειρά) των διαφόρων τύπων κλινικής έρευνας από άποψη ισχύος ενδείξεων είναι η εξής: Μετα-αναλύσεις Τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες μελέτες Μελέτες παρατήρησης Μη τυχαιοποιημένες μελέτες παρέμβασης Γνώμη ειδικών Το τελευταίο στάδιο της Βασισμένης σε Ενδείξεις Ιατρικής είναι η εφαρμογή των ενδείξεων στο συγκεκριμένο άρρωστο (Applying). Και ενώ το πρώτο και το τελευταίο στάδιο είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του κλινικού γιατρού -αφού μόνο εκείνος είναι σε θέση να γνωρίζει τα προβλήματα που απασχολούν τον ίδιο και τον άρρωστό του, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αρρώστου του, που ενδέχεται να επιβάλλουν τροποποιήσεις κατά την εφαρμογή των ενδείξεων- το στάδιο της πρόσβασης σε πηγές έρευνας έκβασης και ιδιαίτερα το στάδιο της αξιολόγησης της ισχύος των ενδείξεων ξεπερνούν τις δυνατότητες του μέσου γιατρού. Το πρόβλημα της πρόσβασης και της αξιολόγησης επιχειρούν να επιλύσουν οι κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines). Κατευθυντήριες οδηγίες είναι οδηγίες προς τους κλινικούς γιατρούς που συντάσσονται από επιτροπές ειδικών. Τα μέλη αυτών των επιτροπών αναλαμβάνουν το έργο της πρόσβασης σε πηγές μελετών έκβασης και την α- ξιολόγηση των προερχόμενων απ αυτές ενδείξεων για λογαριασμό του κλινικού γιατρού.
6 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, Οι κατευθυντήριες οδηγίες είναι χρήσιμες για τον κλινικό γιατρό αλλά δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως δόγμα. Διαφορές υπάρχουν ανάμεσα σε κατευθυντήριες οδηγίες για το ίδιο θέμα που έχουν συνταχθεί από διαφορετικά σώματα ειδικών, αλλά και κατευθυντήριες οδηγίες που έχουν συνταχθεί από το ίδιο σώμα μπορεί να αναθεωρούνται όταν προκύπτουν νεώτερες ενδείξεις. Κανονικά, οι κατευθυντήριες οδηγίες πρέπει να ενημερώνουν τον κλινικό γιατρό για την ισχύ των ενδείξεων στις οποίες βασίζονται και, κατά συνέπεια, το βαθμό βεβαιότητας των συντακτών τους για την εγκυρότητά τους. Χαρακτηριστικό είναι το πιο κάτω παράδειγμα κατευθυντήριων οδηγιών σε σχέση με τα μη φαρμακευτικά μέσα αντιμετώπισης της υπέρτασης: Σε όλα τα υπερτασικά άτομα που καπνίζουν πρέπει να γίνεται σύσταση για διακοπή του καπνίσματος (Βαθμός βεβαιότητας Α). Σε υπερτασικά άτομα με σωματικό βάρος πάνω από 10% του κανονικού, πρέπει να γίνεται σύσταση ελάττωσης του σωματικού βάρους (Βαθμός βεβαιότητας Α). Το αλάτι πρέπει να ελαττώνεται στα 5-6 g NaCl την ημέρα, ιδίως σε παχύσαρκα και ηλικιωμένα υπερτασικά άτομα (Βαθμός βεβαιότητας Β). Σε άτομα που κάνουν καθιστική ζωή συνιστάται τακτική άσκηση αερόβιου τύπου (π.χ., γρήγορο περπάτημα ή κολύμπι επί λεπτά, 3 ή 4 φορές την εβδομάδα), αλλά όχι άσκηση αναερόβιου τύπου (Βαθμός βεβαιότητας Γ). Συμπέρασμα Η εποχή της κυριαρχίας των βιολογικών γνώσεων ως βάσης για τη λήψη κλινικών αποφάσεων έχει παρέλθει. Η σύγχρονη ιατρική είναι η ιατρική της διαχείρισης της αβεβαιότητας. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, αναφερόμενος στη Στατιστική, ένας διάσημος σύγχρονος στατιστικολόγος (Dennis Lindley. The philosophy of statistics, The Statistician, 2000): «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι μόνο η διαχείριση της αβεβαιότητας. Δεν ασχολούμεθα με το ζήτημα που είναι αβέβαιο. Επομένως, δε μελετούμε το μηχανισμό της βροχής, μόνο το αν θα βρέξει». Κατ αντιστοιχία, αυτό που απασχολεί τον άρρωστο δεν είναι η φύση της αρρώστιας του, αλλά το αν θα γίνει καλά με άλλα λόγια, η έκβαση. Εκείνο που έχει επιτύχει η Βασισμένη σε Ενδείξεις Ιατρική είναι να αναδείξει αυτή την αλήθεια και να στρέψει την ιατρική έρευνα σε αναζήτηση ενδείξεων σχετιζόμενων με πιθανότητες έκβασης, πάνω στις οποίες ο κλινικός γιατρός μπορεί να βασίσει τις αποφάσεις του με καλύτερες προοπτικές επιτυχίας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Barton S. Which clinical studies provide the best evidence? BMJ 2000; 321: Reilly BM. The essence of EBM. BMJ 2004; 329: Coomarasamy A, Khan KS. What is the evidence that postgraduate teaching in evidence based medicine changes anything? A systematic review. BMJ 2004; 329:1017. Guyatt G, Cairns J, Churchill D, et al. Evidence-based medicine. A new approach to teaching the practice of medicine. JAMA 1992; 268: Guyatt G, Cook D, Haynes B. Evidence based medicine has come a long way. BMJ 2004; 329: Sackett DL, Rosenberg WM, Gray JA, Haynes RB, Richardson WS. Evidence based medicine: what it is and what it isn t. BMJ 1996; 312:71-2. Strauss SE, Jones J. What has evidence based medicine done for us? BMJ 2004; 329: O Connor PJ. Adding value to evidence-based clinical guidelines. JAMA 2005; 294:
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Γεώργιος ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΡΕΤΑΙΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Γιατί η ερώτηση πρέπει να είναι
Διαβάστε περισσότεραΔιατύπωση ερωτήσεων που μπορούν να απαντηθούν
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙατρικήΕρευνητικήΜεθοδολογία Ιατρική βασισμένη στην τεκμηρίωση Διατύπωση ερωτήσεων που μπορούν να απαντηθούν Πασχάλης Πάσχος Msc Ειδ/νος Γαστρεντερολογίας
Διαβάστε περισσότεραΗ ΙΣΧΥΣ ΕΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ. (Power of a Test) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21 Η ΙΣΧΥΣ ΕΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ (Power of a Test) Όπως είδαμε προηγουμένως, στον Στατιστικό Έλεγχο Υποθέσεων, ορίζουμε δύο είδη πιθανών λαθών (κινδύνων) που μπορεί να συμβούν όταν παίρνουμε αποφάσεις
Διαβάστε περισσότεραΣχεδιασµός µελετών. Γεωργία Σαλαντή. Λέκτορας Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδηµιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων
Σχεδιασµός µελετών Γεωργία Σαλαντή Λέκτορας Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδηµιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Οι φοιτητές ιατρικής αντιπαθούν την στατιστική όχι όµωςκαιοιγιατροί! Γιατίοιγιατροί
Διαβάστε περισσότεραΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ: ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΣΩΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ: ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΣΩΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Κλινικές Μελέτες Πείραμα σε ανθρώπους ώστε να μετρηθούν η αποτελεσματικότητα και οι κίνδυνοι νέων θεραπευτικών
Διαβάστε περισσότεραΖ Σεμινάριο ΕΧΕ 24 Σεπτεμβρίου 2013
Κλέα Κατσουγιάννη Καθηγήτρια Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Ζ Σεμινάριο ΕΧΕ 24 Σεπτεμβρίου 2013 Μεταβλητότητα
Διαβάστε περισσότεραΤεκμηριωμένη Ιατρική Evidence-Based Medicine
Τεκμηριωμένη Ιατρική Evidence-Based Medicine Δημήτριος Γ. Γουλής Επίκουρος καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α Μαιευτική & Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ Περιστατικό
Διαβάστε περισσότεραΚλινικές Μελέτες στην Ελλάδα Ο δρόμος προς την αξιοπιστία από την πλευρά του ερευνητή: Εμπειρίες, προβλήματα και λύσεις. Γεώργιος Β.
Κλινικές Μελέτες στην Ελλάδα Ο δρόμος προς την αξιοπιστία από την πλευρά του ερευνητή: Εμπειρίες, προβλήματα και λύσεις Γεώργιος Β. Παπαθεοδωρίδης Καθηγητής Παθολογίας-Γαστρεντερολογίας Διευθυντής Πανεπιστημιακής
Διαβάστε περισσότεραΤεκμήρια και αποδείξεις στην ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009
Τεκμήρια και αποδείξεις στην ιατρική πράξη ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009 Ιατρική πράξη ξηβασισμένη σε τεκμήρια Συστηματική αποτίμηση των διαθέσιμων δεδομένων, αντί για πίστη στη γνώμη των «εμπειρογνωμόνων» και την «παράδοση»
Διαβάστε περισσότεραΕνότητα 1: Εισαγωγή. ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας. Τμήμα Φυσικοθεραπείας. Προπτυχιακό Πρόγραμμα. Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο )
ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Φυσικοθεραπείας Προπτυχιακό Πρόγραμμα Μάθημα: Βιοστατιστική-Οικονομία της υγείας Εξάμηνο: Ε (5 ο ) Ενότητα 1: Εισαγωγή Δρ. Χρήστος Γενιτσαρόπουλος Λαμία, 2017 1.1. Σκοπός και
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 1. Εισαγωγή
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 1 Πού χρησιμοποιείται η στατιστική;; Από την αρχαία εποχή ακόμη οι άνθρωποι συγκέντρωναν δεδομένα και χρησιμοποιούσαν τη στατιστική: Στην Αίγυπτο 6000 χρόνια πριν Στην Ιουδαία και τη
Διαβάστε περισσότεραΠεριγραφικές και ημιπειραματικές μελέτες. Γεωργία Σαλαντή gsalanti@cc.uoi.gr
Περιγραφικές και ημιπειραματικές μελέτες Γεωργία Σαλαντή gsalanti@cc.uoi.gr Έρευνα Αιφνίδιος θάνατος στα μωρά (παράγοντες που σχετίζονται) Λιπαρά ψαριά (omega 3 fats) και πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚA ΣΥΣTHΜΑΤΑ
ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚA ΣΥΣTHΜΑΤΑ Ιωάννα Τζουλάκη Κώστας Τσιλίδης Ιωαννίδης: κεφάλαιο 2 Guyatt: κεφάλαιο 18 ΕΠΙςΤΗΜΟΝΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Επιστήμη (θεωρία) Πράξη (φροντίδα υγείας) Γνωστικό μέρος Αιτιό-γνωση Διά-γνωση Πρό-γνωση
Διαβάστε περισσότεραΠέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχέση μεταξύ εμβολίων και αυτισμού Θέση ύπνου των βρεφών και συχνότητα εμφάνισης του
Διαβάστε περισσότεραΔιατύπωση Κλινικού Ερωτήματος
Διατύπωση Κλινικού Ερωτήματος Στέργιος Πολύζος Ενδοκρινολόγος ΠΡΟΜΕΣΙ 2016-2017 - Ιατρική βασισμένη στην τεκμηρίωση Δόγμα: Natural is best Παράδοση: We have always done it that way Σύμβαση: Everyone does
Διαβάστε περισσότεραΜπεττίνα Χάιδιτς. Επίκουρη Καθηγήτρια Υγιεινής Ιατρικής Στατιστικής e mail:
Μπεττίνα Χάιδιτς Επίκουρη Καθηγήτρια Υγιεινής Ιατρικής Στατιστικής e mail: haidich@med.auth.gr Υπολογισμός μεγέθους δείγματος Πιο πολλές επιδημιολογικές μελέτες έχουν ως στόχο να εκτιμηθεί κάποιο χαρακτηριστικό
Διαβάστε περισσότεραΣυγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας
Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας Δ. Παρασκευής Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και
Διαβάστε περισσότεραΚανένα για αυτήν την παρουσίαση. Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini,
Κανένα για αυτήν την παρουσίαση Εκπαιδευτικές-ερευνητικές-συμβουλευτικές επιχορηγήσεις την τελευταία διετία: Abbvie,Novartis, MSD, Angelini, 2 Κυκλοσπορίνη-θεραπευτικές ενδείξεις 3 Θεραπεία σοβαρών μορφών
Διαβάστε περισσότεραΚΕΦΑΛΑΙΟ Εισαγωγή Μεθοδολογία της Έρευνας ΕΙΚΟΝΑ 1-1 Μεθοδολογία της έρευνας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή Η Μεθοδολογία της Έρευνας (research methodology) είναι η επιστήμη που αφορά τη μεθοδολογία πραγματοποίησης μελετών με συστηματικό, επιστημονικό και λογικό τρόπο, με σκοπό την παραγωγή
Διαβάστε περισσότεραΓιατί οι μελέτες παρατήρησης δεν είναι πάντα κατάλληλες
Γιατί οι μελέτες παρατήρησης δεν είναι πάντα κατάλληλες Ευαγγελία Η. Ντζάνη Επίκουρη Καθηγήτρια Υγιεινής με έμφαση στην Επιδημιολογία Εργαστήριο Υγιεινής & Επιδημιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Διαβάστε περισσότεραΟ καθένας στο αντικείμενο του επιστημονικού του ενδιαφέροντος
«Κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες: από την Ανάπτυξη έως την Εφαρμογή» Ομάδα Ανάπτυξης Κλινικών Κατευθυντηρίων Οδηγιών (ΟΑΚΚΟ) Τομέα Επείγουσας και Εντατικής Νοσηλευτικής του Εθνικού Συνδέσμου Νοσηλευτών
Διαβάστε περισσότεραΕρώτηση. Ποιο μέτρο συχνότητας υπολογίστηκε;
Σε μια συγχρονική μελέτη μετρήθηκε ο δείκτης μάζας σώματος 5000 αγοριών και 5500 κοριτσιών ηλικίας 14-17 ετών. Το 15% των αγοριών και το 8% των κοριτσιών ήταν υπέρβαρα. Ποιο μέτρο συχνότητας υπολογίστηκε;
Διαβάστε περισσότεραΤι πέραν των τυχαιοποιημένων κλινικών. Ζ. Μέλλιος
Τι πέραν των τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών Ζ. Μέλλιος Κλινική Μελέτη Εργαλείο αξιολόγησης κάποιας παρέμβασης στην έκβαση μιας κλινικής κατάστασης Κάθε αλλαγή στην ποσότητα επιφέρει αλλαγές στην ποιότητα
Διαβάστε περισσότεραΣυγγραφή επιστημονικής εργασίας ΨΧ 126
Σκοπός του μαθήματος Σχεδιάγραμμα Σεμιναρίου Τι περιλαμβάνει η επιστημονική έρευνα Επιστημονική μέθοδος Ερευνητικός σχεδιασμός Αξιοπιστία και Εγκυρότητα Μέθοδος έρευνας Ερευνητικά παραδείγματα Ασκήσεις
Διαβάστε περισσότεραΜέρος Β /Στατιστική. Μέρος Β. Στατιστική. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Μαθηματικών&Στατιστικής/Γ. Παπαδόπουλος (www.aua.
Μέρος Β /Στατιστική Μέρος Β Στατιστική Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Μαθηματικών&Στατιστικής/Γ. Παπαδόπουλος (www.aua.gr/gpapadopoulos) Από τις Πιθανότητες στη Στατιστική Στα προηγούμενα, στο
Διαβάστε περισσότεραΓιατί διεξάγεται μια μελέτη;;;
Γιατί διεξάγεται μια μελέτη;;; Διερεύνηση ενός νέου ερευνητικού ερωτήματος ή, αλλιώς, μιας νέας ερευνητικής υπόθεσης Διερεύνηση μιας υπάρχουσας ερευνητικής υπόθεσης, βελτιώνοντας όμως την ακρίβεια και
Διαβάστε περισσότεραΕπαναληπτικό μάθημα Βασικών επιδημιολογικών εννοιών. Ειρήνη Αγιαννιωτάκη
Επιδημιολογία Επαναληπτικό μάθημα Βασικών επιδημιολογικών εννοιών Συγχυτικοί Παράγοντες Οι συγχυτικοί παράγοντες προκύπτουν όταν οι ομάδες των εκτεθέντων και των μη-εκτεθέντων (του υπό μελέτη πληθυσμού)
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΕΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΕΑ 1 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΕΑ ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ RESCUPASE Ποιότητα Η ποιότητα
Διαβάστε περισσότεραΤΕΙ Αθήνας Μεθοδολογία της έρευνας και Ιατρική στατιστική
ΤΕΙ Αθήνας Μεθοδολογία της έρευνας και Ιατρική στατιστική Ενότητα 3: Έλεγχοι υποθέσεων - Διαστήματα εμπιστοσύνης Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Οι ερευνητικές υποθέσεις Στην έρευνα ελέγχουμε
Διαβάστε περισσότεραΜελέτες ασθενών-μαρτύρων
Μελέτες ασθενών-μαρτύρων Η πρώτη ΜΑΜ δημοσιεύθηκε το 1920 και αφορούσε τη σχέση καπνιστικής συνήθειας και επιθηλιώματος των χειλιών (μορφή καρκίνου του δέρματος) Το 1950, δημοσιεύθηκαν οι πρώτες 4 μελέτες
Διαβάστε περισσότεραΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΜΕ ΘΕΣΠΙΣΜΕΝΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
TMHMA ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΜΕ ΘΕΣΠΙΣΜΕΝΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ
Διαβάστε περισσότεραΚριτική Αξιολόγηση Τυχαιοποιημένης Κλινικής Δοκιμής (RCT)
Clinical Research & Evidence-Based Medicine Unit Aristotle University of Thessaloniki Κριτική Αξιολόγηση Τυχαιοποιημένης Κλινικής Δοκιμής (RCT) Πασχάλης Πάσχος MD, MSc Γαστρεντερολόγος Μονάδα Κλινικής
Διαβάστε περισσότεραΔιάγνωση και προσυμπτωματικός έλεγχος
Διάγνωση και προσυμπτωματικός έλεγχος Χρήστος Α. Βενέτης MD, MSc Μαιευτήρας- Γυναικολόγος Υποψήφιος Διδάκτωρ Α.Π.Θ. Μονάδα Ανθρώπινης Αναπαραγωγής Α Μαιευτική- Γυναικολογική Κλινική Ιατρική Σχολή, Α.Π.Θ.
Διαβάστε περισσότεραΠοιος ήταν ο σκοπός αυτής της μελέτης; Γιατί απαιτήθηκε η μελέτη; Ποια φάρμακα μελετήθηκαν; BI
Αυτή είναι μια σύνοψη κλινικής μελέτης σε ασθενείς με ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση, η οποία είναι ένας σπάνιος τύπος νόσου των πνευμόνων. Έχει συνταχθεί για τον γενικό αναγνώστη και χρησιμοποιεί γλώσσα που
Διαβάστε περισσότεραΕρώτηση. Ποιο μέτρο συχνότητας υπολογίστηκε;
Ερώτηση Σε μια συγχρονική μελέτη μετρήθηκε ο δείκτης μάζας σώματος 5000 αγοριών και 5500 κοριτσιών ηλικίας 14-17 ετών. Το 15% των αγοριών και το 8% των κοριτσιών ήταν υπέρβαρα. Ποιο μέτρο συχνότητας υπολογίστηκε;
Διαβάστε περισσότεραΣτάδια συγγραφής άρθρου ανασκόπησης. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ
Στάδια συγγραφής άρθρου ανασκόπησης Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ 1 ο βήμα : Επιλογή θέματος Unsolicited review γενικό μέρος
Διαβάστε περισσότεραΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D σχετιζόμενα με το βρογχικό άσθμα στα παιδιά και στους έφηβους Κουρομπίνα Αλεξάνδρα Λεμεσός [2014] i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ
Διαβάστε περισσότεραΕίδη Επιδημιολογικής Έρευνας. Εμμανουήλ Σμυρνάκης Λέκτορας ΠΦΥ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Στάθης Γιαννακόπουλος Γενικός Ιατρός, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ
Είδη Επιδημιολογικής Έρευνας Εμμανουήλ Σμυρνάκης Λέκτορας ΠΦΥ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Στάθης Γιαννακόπουλος Γενικός Ιατρός, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Λειτουργίες Επιδημιολογικής Έρευνας Η επιδημιολογική
Διαβάστε περισσότεραΕνότητα 2: Έλεγχοι Υποθέσεων Διαστήματα Εμπιστοσύνης
ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ - ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑ» «Βιοστατιστική, Μεθοδολογία και Συγγραφή Επιστημονικής Μελέτης» Ενότητα 2: Έλεγχοι Υποθέσεων
Διαβάστε περισσότερα6 ο ΜΑΘΗΜΑ Έλεγχοι Υποθέσεων
6 ο ΜΑΘΗΜΑ Έλεγχοι Υποθέσεων 6.1 Το Πρόβλημα του Ελέγχου Υποθέσεων Ενός υποθέσουμε ότι μία φαρμακευτική εταιρεία πειραματίζεται πάνω σε ένα νέο φάρμακο για κάποια ασθένεια έχοντας ως στόχο, τα πρώτα θετικά
Διαβάστε περισσότεραΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ.
ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ. Σταματελάτου Mαρία, Κοντολαιμάκη Καλλιόπη, Δασενάκη Μαρία. Παθολογική Κλινική Γενικού Νοσοκομείου- Κέντρου Υγείας Σητείας, Σητεία ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ
Διαβάστε περισσότεραNeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml
NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml Σημαντικές πληροφορίες ασφάλειας για γιατρούς Σκοπός αυτού του εγχειριδίου είναι να παρέχει σε γιατρούς με δικαίωμα συνταγογράφησης και χορήγησης
Διαβάστε περισσότεραΚΛΙΝΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ Μπενέτου Βίκυ Παιδίατρος Επίκουρη Καθηγήτρια Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή Αθηνών ΠΜΣ «ΜΕΘ και Επείγουσα Νοσηλευτική»
Διαβάστε περισσότεραΟι Μετα-αναλύσεις. αναλύσεις. Μπεττίνα Χάιδιτς. Λέκτορας Υγιεινής Ιατρικής Στατιστικής Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ haidich@med.auth.gr
Οι Μετα-αναλύσεις αναλύσεις Μπεττίνα Χάιδιτς Λέκτορας Υγιεινής Ιατρικής Στατιστικής Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ haidich@med.auth.gr Εισαγωγή Κεντρικό ρόλο στην αποδεικτική ιατρική Μέθοδος συνολικής εποπτείας των
Διαβάστε περισσότεραΕρώτηση. Ποιο μέτρο συχνότητας υπολογίστηκε;
Ερώτηση Σε μια συγχρονική μελέτη μετρήθηκε ο δείκτης μάζας σώματος 5000 αγοριών και 5500 κοριτσιών ηλικίας 14-17 ετών. Το 15% των αγοριών και το 8% των κοριτσιών ήταν υπέρβαρα. Ποιο μέτρο συχνότητας υπολογίστηκε;
Διαβάστε περισσότεραΑπάντηση. Συγχρονική μελέτη
Ερώτηση Ποιο είδος μελέτης και γιατί θεωρείτε πως είναι το καταλληλότερο για την εκτίμηση της συχνότητας του διαβήτη τύπου 2 στον πληθυσμό μιας πόλης; Περιγράψτε συνοπτικά (εντός 100 λέξεων) τον σχεδιασμό
Διαβάστε περισσότεραΧ. Τριαντοπούλου Συντ. Δ/ντρια Ακτινολογικό τμήμα Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο
Χ. Τριαντοπούλου Συντ. Δ/ντρια Ακτινολογικό τμήμα Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Περιεχόμενο Ομιλίας Αρμοδιότητες ΕΕΑΕ Θέματα ακτινοπροστασίας, εκπαίδευσης, ορθής κλινικής πρακτικής και ποιότητας Ελληνικές
Διαβάστε περισσότεραΈλεγχος υποθέσεων - Ισχύς και Μέγεθος είγματος Sample Size and Power. Γρηγόρης Χλουβεράκης, Ph.D. Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστήμιο Κρήτης
Έλεγχος υποθέσεων - Ισχύς και Μέγεθος είγματος Sample Size and Power Γρηγόρης Χλουβεράκης, Ph.D. Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστήμιο Κρήτης Πόσα άτομα να συμπεριλάβω στη μελέτη μου για να είναι έγκυρη,
Διαβάστε περισσότεραΔιάρθρωση (+ εργαστήριο)
Ιατρική πληροφορία Ευαγγελία Ντζάνη Επίκουρη Καθηγήτρια Υγιεινής με έμφαση στην Επιδημιολογία Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Οκτώβριος 2010 Διάρθρωση (+ εργαστήριο)
Διαβάστε περισσότεραΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ
ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ Epidemiology and Public Health Dept of Epidemiology and Public Health N. TZANAKIS M.D. Consultant in Respiratory Medicine Assistant Professor in Epidemiology P.O. Box 1352, 71110
Διαβάστε περισσότεραΠαρουσίαση Έρευνας για Κλινικές Μελέτες. Ετοιμάστηκε για τον: Click to edit Master subtitle style
Παρουσίαση Έρευνας για Κλινικές Μελέτες Ετοιμάστηκε για τον: Click to edit Master subtitle style Μάιος 2017 Στόχος Έρευνας Στόχοι της έρευνας είναι να: Αξιολογήσει τις Αντιλήψεις των Ελλήνων για τις Κλινικές
Διαβάστε περισσότεραΔυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ
Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες LDL-C HDL-C < 40 mg/dl Τριγλυκερίδια 150-199 mg/dl : οριακά
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 07 & ΔΙΑΛΕΞΗ 08 ΣΗΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 016-017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
Διαβάστε περισσότεραΈρευνες ασθενών-μαρτύρων. Αναδρομικές. Case-control studies (retrospective) (case-control studies) Προοπτικές μελέτες
Επιδημιολογικές έρευνες Έρευνες ασθενών-μαρτύρων (αναδρομικές) Case-control studies (retrospective) Παραγωγικές (deductive) Αναλυτικές Επαγωγικές (inductive) Περιγραφικές Μη παρεμβατικές Παρεμβατικές Ανδρονίκη
Διαβάστε περισσότεραΠανευρωπαϊκή Ημέρα Καρδιακής Ανεπάρκειας, 5-7 Μαϊου 2017
Πανευρωπαϊκή Ημέρα Καρδιακής Ανεπάρκειας, 5-7 Μαϊου 2017 Αλέξανδρος Δούρας Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος Γ.Ν.Νοσοκομείου Βόλου Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Καρδιακής Ανεπάρκειας της ΕΚΕ Μύθοι και αλήθειες
Διαβάστε περισσότεραΑντικείμενο των επιδημιολογικών μελετών
Αντικείμενο των επιδημιολογικών μελετών Ο μεγάλος δρόμος για την εύρεση αιτιακών σχέσεων είναι γεμάτος σφάλματα Αιτιακή σχέση Τυχαίο σφάλμα Συγχυτές Συστηματικό σφάλμα επιλογής Συστηματικό σφάλμα Συστηματικό
Διαβάστε περισσότεραΙΑΤΡΙΚΗ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ EVIDENCE BASED MEDICINE
1 ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ EVIDENCE BASED MEDICINE ΙΜΒ022 Ενημερωτικό Φύλλο Μαθήματος (ΕΦΜ) Εξάμηνο Διδασκαλίας: A Συντονιστές Δημήτριος Γουλής Απόστολος Τσάπας
Διαβάστε περισσότεραΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright 2010 Τόμος 9 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010
www.vima-asklipiou.gr Σελίδα 394 ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Ανάγκες νοσηλευομένων ασθενών με στεφανιαία νόσο Κ ατά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου της επιβίωσης των ασθενών με στεφανιαία
Διαβάστε περισσότεραΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί;
www.agaliazo.gr ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Λεωσθένους 21-23, 18536 Πειραιάς - Τ: 210 4181641 - F: 210 4535343 e: oekk@otenet.gr - www.oekk.gr ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ν. ΑΧΑΙΑΣ Πατρέως 8-10, 26221 Πάτρα - Τ/F: 2610 226122 e:
Διαβάστε περισσότεραΑνιχνευτικές εξετάσεις (screening) στη φροντίδα του παιδιού
Ανιχνευτικές εξετάσεις (screening) στη φροντίδα του παιδιού Μάιος 2007 Τ. Παναγιωτόπουλος Τομέας υγείας του παιδιού Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας «Όλα τα προγράμματα screening προκαλούν βλάβη, ορισμένα
Διαβάστε περισσότεραΆσκηση. Καπνιστές Ναι Όχι Σύνολο Ανθρωπο-έτη παρακολούθησης Περιπτώσεις εμφράγματος
Σ έναν μελετώμενο πληθυσμό καπνιστών και μη καπνιστών διερευνήθηκε η σχέση μεταξύ καπνιστικής συνήθειας και συχνότητας εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Η επίπτωση-πυκνότητα μεταξύ των καπνιστών ήταν 0,05
Διαβάστε περισσότεραΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ. ΜΑΝΟΥΣΟΣ ΕΜΜ. ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ, ΒΙΟΛΟΓΟΣ, PhD ΙΑΤΡΙΚHΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΝΟΥΣΟΣ ΕΜΜ. ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ, ΒΙΟΛΟΓΟΣ, PhD ΙΑΤΡΙΚHΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η επιστημονική έρευνα στηρίζεται αποκλειστικά στη συστηματική μελέτη της εμπειρικής
Διαβάστε περισσότεραΠοιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί;
Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί; 1. Οι κάτοικοι της Ελλάδας, το 2010 2. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 3. Οι νοσηλευθέντες σε ένα νοσοκομείο το 2012 4.
Διαβάστε περισσότεραΕπιδημιολογία 3 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ. Ροβίθης Μ. 2006
Επιδημιολογία 3 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ Ροβίθης Μ. 2006 1 Τα στάδια της επιδημιολογικής έρευνας ταξινομούνται με μια λογική σειρά στην οποία κάθε φάση εξαρτάται από την προηγούμενη. Μια εκτεταμένη λίστα είναι
Διαβάστε περισσότερα18 η Διεθνής Διημερίδα Ηπατίτιδας Β & C Μέρος έκτο: Οι μελέτες του ΚΕΕΛΠΝΟ Επόμενα Βήματα και Προοπτικές 30-1-2011
18 η Διεθνής Διημερίδα Ηπατίτιδας Β & C Μέρος έκτο: Οι μελέτες του ΚΕΕΛΠΝΟ Επόμενα Βήματα και Προοπτικές 30-1-2011 Καθηγητής Γεώργιος N. Νταλέκος Δ/ντής Παθολογικής Κλινικής και Ερευνητικού Εργαστηρίου
Διαβάστε περισσότεραΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟ ΛΑΘΟΣ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑ-ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ
ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟ ΛΑΘΟΣ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑ-ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ Δημοσθένης Β. Παναγιωτάκος Καθηγητής Βιοστατιστικής Επιδημιολογίας ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΑΓΩΓΗΣ Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΔ. Τερεντές-Πρίντζιος, Χ. Βλαχόπουλος, Κ. Αζναουρίδης, Π. Πιέτρη, Ν. Ιωακειμίδης, Π. Ξαπλαντέρης, Χ. Στεφανάδης
Σχέση ανάμεσα στον εμβολιασμό έναντι του πνευμονιόκοκκου και την εμφάνιση καρδιαγγειακών συμβάντων: μετα-ανάλυση και συστηματική ανασκόπηση προοπτικών μελετών Δ. Τερεντές-Πρίντζιος, Χ. Βλαχόπουλος, Κ.
Διαβάστε περισσότεραΗ υπο- αντιμετώπιση του πόνου.
Η υπο- αντιμετώπιση του πόνου. Ο όρος ολιγοαναλγησία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1989 από τους Wilson και Pendleton σε μία εργασία σχετική με την πλημμελή αντιμετώπιση του πόνου των προσερχόμενων
Διαβάστε περισσότεραSTADYING CASES. Case Reports. Case Reports. Case reports Case-series studies Case-control studies. Περιγραφή ενδιαφέροντος περιστατικού
STADYING CASES Case reports Case-series studies Case-control studies Case Reports Περιγραφή ενδιαφέροντος περιστατικού Case Reports Ηλεπτοµερής παρουσίαση µιας περίπτωσης νοσήµατος η µικρής οµάδας οµοειδών
Διαβάστε περισσότεραΕρμηνεύοντας τα Αποτελέσματα των Τυχαιοποιημένων Κλινικών Μελετών: Προσέγγιση βασιζόμενη στην Κριτική Αξιολόγηση
Ερμηνεύοντας τα Αποτελέσματα των Τυχαιοποιημένων Κλινικών Μελετών: Προσέγγιση βασιζόμενη στην Κριτική Αξιολόγηση Ηλίας Ζιντζαράς, MSc, PhD, PhD Καθηγητής Βιομαθηματικών-Βιομετρίας Εργαστήριο Βιομαθηματικών,
Διαβάστε περισσότεραΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ BIOSIMILARS ΣΤΑ ΡΕΥΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ
ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ BIOSIMILARS ΣΤΑ ΡΕΥΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Λουκία Κουτσογεωργοπούλου Επιμελήτρια Α Κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας Λαικό Νοσοκομείο ΒΙΡ -Ρ Ξ Ρ ΕΙΔΗ ΒΙΡ Ρ Ξ Ρ ΕΙΔΗ - ΑΟΑΣ ΦΧΠΗ
Διαβάστε περισσότεραΕίναι μία χημική ουσία (στερόλη), που αυξάνει στον οργανισμό με την κατανάλωση λιπαρών ουσιών.
Υψηλή Χοληστερίνη: Αίτια και Θεραπεία - Συνήθη Ερωτήματα των ασθενών στη Μαχόμενη Κλινική Γράφει: Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδικός Παθολόγος Τι είναι η χοληστερόλη; Είναι μία χημική ουσία (στερόλη),
Διαβάστε περισσότεραΑπόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά
Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 1 - Το μυστικό της ιατρικής Σε κάθε θέμα ή επιστήμη υπάρχει πάντα ένα δεδομένο που είναι σημαντικότερο σε σύγκριση με
Διαβάστε περισσότεραΛήψη αποφάσεων στην ομοιοπαθητική συνταγογράφηση O ρόλος της Διαίσθησης. Μπαλάσκα Αθηνά Παιδίατρος Νεογνολόγος
Λήψη αποφάσεων στην ομοιοπαθητική συνταγογράφηση O ρόλος της Διαίσθησης Μπαλάσκα Αθηνά Παιδίατρος Νεογνολόγος Η λήψη απόφασης στην Ομοιοπαθητική είναι μια σύνθετη και πολύπλοκη διαδικασία Οι κλινικές αποφάσεις
Διαβάστε περισσότεραΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: ΘΕΡΑΠΕΙΑ 3
ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: ΘΕΡΑΠΕΙΑ 3 Νικόλαος Παπάνας Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Εξωτερικό Διαβητολογικό Ιατρείο Εξωτερικό Ιατρείο Διαβητικού Ποδιού Β Παθολογική Κλινική ΔΠΘ 5/22/12 1 5/22/12 2 ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ
Διαβάστε περισσότεραΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. 1 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 1 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου Κάποιες έννοιες Επιστήμη : κάθε συστηματικό πεδίο μελέτης ή σύστημα γνώσης που έχει ως σκοπό
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Ελεγκτική
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ελεγκτική Ενότητα # 12: Εισαγωγή στην επιλογή μονάδων και τη δειγματοληψία Νικόλαος Συκιανάκης Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Διαβάστε περισσότεραΜέτρηση της Ποιότητας Ζωής σε Κλινικές Μελέτες για ΚΙ: Ένα ακόμη κομμάτι του παζλ
Κλινικές Μελέτες Μέτρηση της Ποιότητας Ζωής σε Κλινικές Μελέτες για ΚΙ: Ένα ακόμη κομμάτι του παζλ Janice Abbott, PhD Καθηγήτρια Ψυχολογικής Υγείας Σχολή Επιστημών Υγείας University of Central Lancashire
Διαβάστε περισσότεραΝοσηλευτική βασισμένη σε ενδείξεις. Μια νέα προοπτική για την Ελληνική Νοσηλευτική
ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright 2008 ΕΙΔΙΚΟ ΑΡΘΡΟ Νοσηλευτική βασισμένη σε ενδείξεις. Μια νέα προοπτική για την Ελληνική Νοσηλευτική Νακάκης Kωνσταντίνος 1, Ουζούνη Χριστίνα 2 1. Καθηγητής Εφαρμογών Τμήματος
Διαβάστε περισσότεραΔιαλείπουσα αγωγή στο ήπιο άσθμα. Α. Φλέμιγκ, Πνευμονολογικό Τμήμα Παναγιώτα Λάμπρου
Διαλείπουσα αγωγή στο ήπιο άσθμα Α. Φλέμιγκ, Πνευμονολογικό Τμήμα Παναγιώτα Λάμπρου Υπέρτατη Ιπποκρατική εντολή στον Ιατρό είναι ωφελέειν ή μη βλάπτειν Μία από τις βασικότερες αρχές της μοντέρνας ιατρικής:
Διαβάστε περισσότεραΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ Χρυστάλλα, Γεωργίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Διαβάστε περισσότεραΚατευθυντήριες οδηγίες για τη λοίμωξη από Helicobacter pylori στα παιδιά Διαδικασία Στόχοι whom to test Ποια test Ποιοί θεραπεύονται
Κατευθυντήριες οδηγίες για τη λοίμωξη από Helicobacter pylori στα παιδιά Γεώργιος Χουλιάρας, Παιδογαστρεντερολόγος 1 η Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Evidence-based Guidelines From ESPGHAN and
Διαβάστε περισσότεραΧΑΜΗΛΗ ΠΙΕΣΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΙΜΟΣΟΣΙΑ
ΧΑΜΗΛΗ ΠΙΕΣΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΙΜΟΣΟΣΙΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ??? Μπάκα Μαρία, Αιματολόγος Επιμελήτρια Α Αιμοδοσία ΓΝ ΘΡΙΑΣΙΟ Δεξαμενή υγειών εθελοντών αιμοδοτών Εξασφάλιση επαρκούς και ασφαλούς αίματος
Διαβάστε περισσότεραΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ- EVIDENCE BASED PRACTICE
TMHMA ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ Η ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ- EVIDENCE BASED PRACTICE Μαργαρίτα Γιαννακοπούλου RN, PhD Αναπληρώτρια
Διαβάστε περισσότεραΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΙΑΤΡΟΥ
ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΥ ημήτρης Σιδερής Ομ. καθηγητής Θεσσαλονίκη, 19 Φεβρουαρίου 2010 ΚΑΙ Ι ΑΞΩ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗΝ ΤΑΥΤΗΝ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΦΥΣΕΙ ΤΟΥ ΕΙ ΕΝΑΙ ΟΡΕΓΕΤΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Κίνητρα
Διαβάστε περισσότεραΠαράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων των αδειών κυκλοφορίας
Παράρτημα IV Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων των αδειών κυκλοφορίας 29 Επιστημονικά πορίσματα Γενική περίληψη της επιστημονικής αξιολόγησης φαρμακευτικών προϊόντων επείγουσας
Διαβάστε περισσότεραΑποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την. Επικοινωνία. των ΦΕ. the value of experience
Αποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την Επικοινωνία των ΦΕ Στόχος της έρευνας Αξιολόγηση της επικοινωνίας των Φαρμακευτικών Εταιριών με: Γιατρούς Φαρμακοποιούς Κοινό
Διαβάστε περισσότεραΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) Ε ΕΞΑΜΗΝΟ 9 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΛΙΓΗ ΘΕΩΡΙΑ Στην προηγούμενη διάλεξη μάθαμε ότι υπάρχουν διάφορες μορφές έρευνας
Διαβάστε περισσότεραΛόγοι έκδοσης γνώμης για τον χαρακτηρισμό φαρμακευτικού προϊόντος ως ορφανού
Παράρτημα 1 Λόγοι έκδοσης γνώμης για τον χαρακτηρισμό φαρμακευτικού προϊόντος ως ορφανού Η Επιτροπή Ορφανών Φαρμάκων (COMP), έχοντας εξετάσει την αίτηση, κατέληξε στα ακόλουθα: Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος
Διαβάστε περισσότεραπ. Κωνσταντίνος. Χρήστου
1 Statistics: αρχικά state arithmetic (αριθµητική του κράτους) Από την αρχαία εποχή ακόµη οι άνθρωποι συγκέντρωναν δεδοµένα και χρησιµοποιούσαν τη στατιστική: Βαβυλώνιοι, πρώτη απογραφή (3800 π.0.) Κινέζοι
Διαβάστε περισσότεραΚωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ
Στατίνες στην πρωτογενή πρόληψη Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρωτογενής πρόληψη : το σύνολο
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Είδη μεταβλητών Ποσοτικά δεδομένα (π.χ. ηλικία, ύψος, αιμοσφαιρίνη) Ποιοτικά δεδομένα (π.χ. άνδρας/γυναίκα, ναι/όχι) Διατεταγμένα (π.χ. καλό/μέτριο/κακό) 2 Περιγραφή ποσοτικών
Διαβάστε περισσότεραΚωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ
Στατίνες και σακχαρώδης διαβήτης Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Σακχαρώδης διαβήτης και καρδιαγγειακός κίνδυνος Μετα-ανάλυση
Διαβάστε περισσότεραΠτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΛΟΙΖΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΣυγγραφή ερευνητικής πρότασης
Συγγραφή ερευνητικής πρότασης 1 o o o o Η ερευνητική πρόταση είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα της έρευνας. Η διατύπωσή της θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεγμένη, περιεκτική και βασισμένη στην ανασκόπηση
Διαβάστε περισσότεραΠοιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί;
Άσκηση Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί; 1. Οι κάτοικοι της Ελλάδας, το 2010 2. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 3. Οι νοσηλευθέντες σε ένα νοσοκομείο το 2012
Διαβάστε περισσότεραΚαρδιακή Ανεπάρκεια. Πώς δουλεύει φυσιολογικά η καρδιά
Καρδιακή Ανεπάρκεια Απόστολος Καραβίδας Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Καρδιακής Ανεπάρκειας Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθήνας Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή καρδιολογική
Διαβάστε περισσότεραΚελεπούρης Ζήσης Γενικός ιατρός Επιμελητής Β ΚΥΚ
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Κελεπούρης Ζήσης Γενικός ιατρός Επιμελητής Β ΚΥΚ Ένα από τα δύσκολα καθήκοντα του γιατρού είναι και η αναγγελία δυσάρεστων ειδήσεων
Διαβάστε περισσότεραΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΔ2 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΔ2 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σ.Καλαντζή 1, C.Savona-Ventura 2, M.Khattab 2, N.Lalic 2, F.Raposi 2, P.Conthe 2, Σ.Λιάτης 1 1. A Προπαιδευτική Παθολογική
Διαβάστε περισσότεραΚάτοχος άδειας κυκλοφορίας Ονομασία προϊόντος Δραστική ουσία + Περιεκτικότητα Φαρμακοτεχνική μορφή
Κράτος μέλος στον ΕΟΧ Κάτοχος άδειας κυκλοφορίας Ονομασία προϊόντος Δραστική ουσία + Περιεκτικότητα Φαρμακοτεχνική μορφή Astrazeneca Uk Limited Symbicort Turbohaler Βουδεσονίδη 160 µg, Διυδρική φουμαρική
Διαβάστε περισσότερα