1821 Wikipedia Challenge: Γίνε ένας Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδιστής - Ο Ψηφιακός Πολιτισμός στα Χέρια της Εκπαίδευσης

Transcript

1 1821 Wikipedia Challenge: Γίνε ένας Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδιστής - Ο Ψηφιακός Πολιτισμός στα Χέρια της Εκπαίδευσης Ε. Κεφαλάς 1, Β. Γεροντοπούλου 2, Ά. Κατωπόδης 3, Π. Στάμος 4, Φ. Κωνσταντινίδη 5 1 Σύλλογος Σχολείων Κοινότητας Βικιπαίδειας Ελλάδας m_a_n_o_s_@hotmail.com 2 Ιστορικός Επιστήμης και Τεχνολογίας, Υπεύθυνη Ωνασείου Βιβλιοθήκης, Ίδρυμα Ωνάση vgerontopoulou@onassis.org 3 Ιστορικός & Επιστημονικός Συνεργάτης Έργου aris_katopodis@yahoo.gr 4 Συντάκτης της Wikipedia pavlstam@yahoo.gr 5 Συντονισμός Ψηφιακών μέσων, Postscriptum phoebe@postscrirptm.gr Περίληψη Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται ένας καινοτόμος ψηφιακός πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός λημματογράφησης στη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia, που διεξήχθη εξ αποστάσεως κατά το σχολικό έτος από το Ίδρυμα Ωνάση για σχολικές ομάδες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με θέμα την Ελληνική Επανάσταση του Ο διαγωνισμός αποτέλεσε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα οικοδόμησης συγγραφικών, ψηφιακών και συνεργατικών δεξιοτήτων καθώς και απόκτησης ιστορικών γνώσεων για τους συμμετέχοντες, που ενίσχυσε την ελληνοφωνία και διέδωσε τεκμηριωμένες πληροφορίες με όχημα τη Wikipedia. Μαθητές και μαθήτριες 1, υπό την καθοδήγηση εκπαιδευτικών, κλήθηκαν να συγγράψουν νέα λήμματα και να εμπλουτίσουν και να μεταφράσουν υπάρχοντα, σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, αξιοποιώντας ιστορικά τεκμήρια ανοικτής πρόσβασης και συνδέοντάς τον ψηφιακό πολιτισμό με την εκπαίδευση. Λέξεις κλειδιά: ψηφιακός εγγραμματισμός, Wikipedia, λημματογράφηση, νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση, εκπαίδευση από απόσταση, καινοτόμες μέθοδοι διδασκαλίας, ανοιχτοί εκπαιδευτικοί πόροι. 1 Εφεξής μόνο μαθητές για συντομία.

2 10 14 th Conference on Informatics in Education Εισαγωγή Οι νέες τεχνολογίες έχουν δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για να καταστεί το πολιτιστικό απόθεμα διαθέσιμο σε όλους. Οι ψηφιακές εφαρμογές των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) διατρέχουν και εφαρμόζονται σε ένα ευρύ φάσμα πεδίων γνώσης, παρέχοντας απεριόριστες προοπτικές συλλογής, έρευνας και παρουσίασης γεγονότων, τεκμηρίων και δεδομένων. Επιπροσθέτως, η ενσωμάτωση νέων τεχνολογικών εργαλείων στη μαθησιακή διαδικασία, βελτιώνει την αποδοτικότητά της, αυξάνει την ποικιλία και την ελκυστικότητα των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, διευκολύνει την πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών και ενισχύει το κίνητρο των μαθητών και την αυτοπεποίθηση (Hennessy et al., 2005). Οι ιστότοποι συνεργατικής γραφής θεωρείται ότι συμβάλλουν στη δημιουργία κοινοτήτων και στην εξοικείωση με την έννοια της ομαδικής παραγωγής έργου (Richardson, W., 2010, p. 69). Μεταξύ των εφαρμογών νέας γενιάς του read and write, η Wikipedia κατέχει ξεχωριστή θέση καθώς μπορεί να επεκταθεί από διαδικτυακό, συνεργατικό εργαλείο δημιουργίας εγκυκλοπαιδικών λημμάτων, σε ένα δυναμικό μαθησιακό περιβάλλον, ευπροσάρμοστο, ευέλικτο και διευρυμένο χωρικά και χρονικά με στόχο την ανακάλυψη και την οικοδόμηση της γνώσης. Η ευκολία στη χρήση, η υπερκειμενική μη ιεραρχική δομή, η ελεύθερη πρόσβαση, καθιστούν αυτή την παγκόσμια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια έναν ψηφιακό χώρο επικοινωνίας και συνεργασίας με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης περιεχομένου, τόσο ατομικά όσο και στο πλαίσιο εκπαιδευτικών ομάδων ή κοινοτήτων (Roussinos & Jimoyiannis, 2011), (Proffitt, 2018). Με την κατάλληλη υποστήριξη, μαθητές που εργάζονται σε συνεργατικά περιβάλλοντα αναπτύσσουν κίνητρά τους, ενισχύουν το ενδιαφέρον και την επιτυχία τους στην τάξη και καθίστανται αποδεκτά μέλη της σχολικής κοινότητας αυξάνοντας την πιθανότητα μη εγκατάλειψης της προσπάθειάς τους και τη διεύρυνση των ορίων της ενδοσχολικής τους ανάπτυξης (Κεφαλάς, 2019). Σύμφωνα με τον διεθνή Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OCED), ο μαθητής καλείται να αναπτύξει σημαντικές δεξιότητες για την προετοιμασία του για τον επαγγελματικό κόσμο όπως τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη, την επίλυση προβλημάτων, τη λήψη αποφάσεων, την επικοινωνία, τη συνεργασία και την πληροφοριακή παιδεία (Ananiadou & Claro, 2009). Η συμμετοχή σε δράσεις συνεργατικής λημματογράφησης, συμβάλλει στη δημιουργία διασυνδέσεων μεταξύ διαφορετικών διδακτικών αντικειμένων καθώς και στη βαθύτερη κατανόηση εννοιών και την αναγνώριση των αιτιοκρατικών σχέσεων (Heafner & Friedman, 2008). Η συγκεκριμένη ομαδοσυνεργατική διαδικασία καθίσταται αποτελεσματική για την εκμάθηση πολύπλοκων θεμάτων και κατά τη διάρκειά της ενδυναμώνει τις σχέσεις των συμμετεχόντων, επιτυγχάνει τη δέσμευση του μαθητή απέναντι στην ομάδα και στην επίτευξη ικανοποιητικού αποτελέσματος, ενώ παράλληλα ενισχύει την αυτοεκτίμηση των μελών της. Τέλος, εισάγει τους

3 Πρακτικά 14 th CIE χρήστες στη συμμετοχική φιλοσοφία, στόχος που προβλέπεται να αποτελέσει αντικείμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας στο εγγύς μέλλον (King et al, 2009). Λαμβάνοντας υπ όψιν τις παραπάνω μελέτες, αποφασίσαμε να σχεδιάσουμε έναν πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό συνεργατικής λημματογράφησης στη Wikipedia, με θέμα την Ελληνική Επανάσταση του Περιγραφή του Προγράμματος 2.1 Ο Διαγωνισμός Ο Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Wikipedia Challenge: Γίνε ένας σύγχρονος εγκυκλοπαιδιστής υλοποιήθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση κατά το σχολικό έτος , στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, αλλά και των 20 ετών από τη δημιουργία της Wikipedia. Η δράση εντάχθηκε στις εκδηλώσεις της Πρωτοβουλίας και πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, την Εταιρεία Ελεύθερου Λογισμικού /Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα, την εταιρεία PostScriptum, τον Σύλλογο Σχολείων Κοινότητας Βικιπαίδειας Ελλάδας, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), με την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών. Αξιοποιώντας ψηφιακά τεκμήρια της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, τεκμηριώνοντάς τα και διαθέτοντάς τα με ανοιχτή πρόσβαση μέσω της πολυγλωσσικής διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας ελεύθερου περιεχομένου, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να συνδυάσουν δημιουργικά τα μαθήματα του σχολικού προγράμματος με τη διεξαγωγή ιστορικής έρευνας, αναπτύσσοντας στρατηγικές δεξιότητες που θα τους χρησιμεύσουν στο μέλλον. Ο διαγωνισμός Wikipedia Challenge: Γίνε ένας σύγχρονος εγκυκλοπαιδιστής, αποτέλεσε ένα πρότυπο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ψηφιακού εγγραμματισμού, ανάπτυξης της χρήσης του γραπτού λόγου, δημιουργικής σύνδεσης των ΤΠΕ με άλλα μαθήματα του σχολικού προγράμματος και εξ αποστάσεως (σύγχρονης και ασύγχρονης) εκπαίδευσης. Πρόκειται για μια ομαδοσυνεργατική δράση συμμετοχικής ανάπτυξης περιεχομένου και εμπλουτισμού μιας παγκόσμιας δεξαμενής γνώσης. Αρωγοί σε αυτή την συλλογική προσπάθεια στάθηκαν μερικά από τα σπουδαιότερα πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας, όπως το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη, η Βιβλιοθήκη της Βουλής, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, το Ίδρυμα B. & M. Θεοχαράκη και το Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τραπέζης.

4 12 14 th Conference on Informatics in Education Αντικείμενο και Στόχος του Διαγωνισμού Αντικείμενο του διαγωνισμού ήταν η δημιουργία, ο εμπλουτισμός και η μετάφραση λημμάτων της ελληνικής Βικιπαίδειας σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, χρησιμοποιώντας εικονογραφικό υλικό και ιστορικά τεκμήρια και αντικείμενα των φορέων διοργάνωσης αλλά και άλλων αρχείων, μουσείων και βιβλιοθηκών που διατίθενται ελεύθερα σε ψηφιακή μορφή. Ακολουθώντας τις παγκοσμίως καλές πρακτικές, και πιλοτικές δράσεις εισαγωγής της Βικιπαιδείας (Wikimedia Israel, 2016), μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης απ όλη την Ελλάδα και την ομογένεια, κλήθηκαν να αναζητήσουν και μέσα από δομημένες διαδικασίες να διαχειριστούν αρχειακά τεκμήρια συνεισφέροντας στην παγκόσμια γνώση για μια σημαντική ιστορική περίοδο. Ο διαγωνισμός είχε ως στόχο α) τη γνωριμία των εκπαιδευτικών και μαθητών με τη λειτουργία της Βικιπαίδειας, β) την αναγνώριση της σημασίας της και τη χρήση της από τους εκπαιδευτικούς ως παιδαγωγικού εργαλείου, γ) την ενεργή συνεισφορά στον εμπλουτισμό του περιεχομένου της Wikipedia για τη θεματική του 1821 βάσει αξιόπιστων πηγών δ) τη διάδοση της ελληνικής ιστορίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ε) την ενίσχυση της «ελληνοφωνίας», στ) τη μύηση στην ιδέα της εγκύκλιας γνώσης μέσα από μία σύγχρονη ψηφιακή δομημένη προσέγγιση της ελευθερίας του λόγου, η) την ανοικτή διάθεση ιστορικών αρχείων της χώρας, θ) την ενίσχυση του εθελοντισμού, της συλλογικότητας, του ανοιχτού περιεχομένου, ι) την ανάπτυξη ψηφιακών και συγγραφικών δεξιοτήτων, την ενθάρρυνση της συνεργατικότητας και τον παραδειγματισμό στην υιοθέτηση υγιών στάσεων ζωής από τους μαθητές, όπως αυτά αναλύονται στο αξιακό σύστημα και τις αρχές του Σχολείου Βικιπαίδειας (Κεφαλάς, 2019), που βασίζεται στους Πυλώνες Ντελόρ για την εκπαίδευση στον 21 ο αιώνα (UNESCO, 1996). 2.3 Μεθοδολογία Σχετικά με τη μεθοδολογία, ακολουθήθηκε συγκεκριμένη κατεύθυνση: επιλογή θεματολογίας, χαρτογράφηση του περιεχομένου για την συγκεκριμένη περίοδο/θέμα στην Βικιπαίδεια, δημιουργία βικι-επιχείρησης, εντοπισμός, εμπλοκή και εξοικείωση της εκκολαπτόμενης κοινότητας νέων βικιπαιδιστών - μαθητών/εκπαιδευτικών, σχεδιασμός του διαγωνισμού και της διαδικασίας αξιολόγησης, περιγραφή των στόχων και των βραβείων και επικοινωνία με τους συνεργαζόμενους φορείς και τους επιστημονικούς υπεύθυνους καθ όλη τη διάρκεια του έργου. Πιο συγκεκριμένα, η μεθοδολογία εμπεριείχε δύο στάδια: την προετοιμασία και την υλοποίηση Στάδιο Προετοιμασίας Κατά το πρώτο στάδιο, με αφετηρία τις γενικές αρχές και τους κανόνες της Βικιπαίδειας, σχεδιάστηκε από τους συγγραφείς του παρόντος άρθρου η δομή του εκπαιδευτικού προγράμματος και πραγματοποιήθηκε συλλογή υπάρχοντος και

5 Πρακτικά 14 th CIE ανάπτυξη νέου εκπαιδευτικού υλικού με στόχο την υποστήριξη των συμμετεχόντων και την εισαγωγή τους στη μεγαλύτερη παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια, αντλώντας από βέλτιστες πρακτικές και με έμφαση σε πορίσματα από αυτές. Με σκοπό την ευρύτερη διάχυση της δράσης όλο το υποστηρικτικό υλικό διατέθηκε τον Νοέμβριο του 2021 μέσω της ψηφιακής εκπαιδευτικής πλατφόρμας Classroom του Ιδρύματος Ωνάση με ανοιχτή πρόσβαση, ανεξαρτήτως συμμετοχής. Η πλατφόρμα παραμετροποιήθηκε για τις ανάγκες του διαγωνισμού ενσωματώνοντας με δομημένο τρόπο την παρουσίαση των θεματικών ενοτήτων, τις διαδικασίες του διαγωνισμού, το παραγόμενο εκπαιδευτικό υλικό, τις οδηγίες συμμετοχής, τη δυνατότητα εγγραφής καθώς και όλες τις υπόλοιπες απαραίτητες πληροφορίες για την υποστήριξη της διαγωνιστικής διαδικασίας. Για πρώτη φορά σε διαδικασία ευρείας συμμετοχικής συγγραφικής δράσης στην Wikipedia σχεδιάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν: α) πρόχειρος χαρτογραφημένος χώρος ανάπτυξης περιεχομένου στη Βικιπαίδεια, δεσμευμένος για τον συγκεκριμένο διαγωνισμό με σκοπό την ελάχιστη αλληλεπίδραση με την κοινότητα για την αποφυγή συγκρούσεων και την ευκολότερη καταμέτρηση λέξεων, β) φόρμες συγγραφής λημμάτων με προδιαμορφωμένο σκελετό και οδηγίες ανάπτυξης με βάση τη θεματική, π.χ. μάχη, πολιτική εξέλιξη κλπ. ώστε να προσλαμβάνεται, και στην επανάληψη να αποτυπώνεται, η αίσθηση του δομημένου λήμματος από τον αρχάριο συντάκτη γ) εκτενές βαθμολόγιο (point system) για αξιολόγηση των συνεισφορών με ποσοτικά (θετικοί πόντοι) και ποιοτικά κριτήρια (αρνητικοί πόντοι) με σκοπό την αντικειμενικότητα στη βαθμολόγηση, δ) δομημένη ψηφιακή πλατφόρμα συγκέντρωσης όλου του υποστηρικτικού υλικού του διαγωνισμού Στάδιο Υλοποίησης Το στάδιο της υλοποίησης του διαγωνισμού μπορεί να χωριστεί στα ακόλουθα βήματα: 1) Φάσεις υλοποίησης του διαγωνισμού: Ο διαγωνισμός υλοποιήθηκε σε δύο φάσεις, ορίζοντας σαφείς και ρεαλιστικούς στόχους για τους συμμετέχοντες. Στην Α φάση, η οποία διήρκησε 3 περίπου μήνες, οι ενδιαφερόμενες σχολικές ομάδες έπρεπε να ολοκληρώσουν και να υποβάλουν προς αξιολόγηση την ακόλουθη σειρά εργασιών (i-iv) στην ελληνική Βικιπαίδεια με θέμα την Ελληνική Επανάσταση 1821: i) Δημιουργία (και παραμονή) νέου λήμματος της Βικιπαίδειας ή εμπλουτισμό περιεχομένου σε νέο ή υπάρχον λήμμα, ii) Μετάφραση υπάρχοντος λήμματος από τα ελληνικά στα αγγλικά ή σε άλλη γλώσσα ή και το αντίστροφο, iii) Επιφόρτωση φωτογραφίας στη Wikipedia και iv) Προσθήκη αναφοράς (παραπομπής τεκμηρίωσης) σε λήμμα. Ο διαγωνισμός κινητοποίησε περίπου 175 μαθητές και 22 εκπαιδευτικούς. Η συμμετοχή στο διαγωνισμό ήταν δωρεάν. Απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η δήλωση συμμετοχής μέσω της πλατφόρμας Classroom και η δήλωση των μαθητικών

6 14 14 th Conference on Informatics in Education 2022 λογαριασμών στη Wikipedia από τον επικεφαλής εκπαιδευτικό. Από τις 17 προτάσεις που κατατέθηκαν συνολικά, 8 προτάσεις ήταν από Ιδιωτικά σχολεία και 9 από Δημόσια. 6 προέρχονταν από Λύκεια, 10 από Γυμνάσια ενώ υπήρξε και μια πρόταση από Ειδικό Γυμνάσιο-Λύκειο. Επιπλέον, 2 συμμετοχές ήταν από ελληνικά σχολεία του εξωτερικού (Στρασβούργο, Κορυτσά), 9 από την Αθήνα, 2 από τη Θεσσαλονίκη και οι υπόλοιπες από την Ελευσίνα, τη Νάουσα, την Κόρινθο και την Πάτρα. Κατά τη Β Φάση, η οποία διήρκησε 3 περίπου μήνες, οι προκριθείσες σχολικές ομάδες έπρεπε να συνεχίσουν δυναμικότερα τη λημματογράφηση, ολοκληρώνοντας περισσότερες εργασίες με σκοπό την αξιοποίηση όλων των τεχνικών και καλών πρακτικών με τις οποίες θα έχουν έρθει σε επαφή στο πλαίσιο της διαγωνιστικής διαδικασίας. Για τη βαθμολόγηση της συνεισφοράς τους κατά τη Β φάση, αξιοποιήθηκε το ειδικό βαθμολόγιο που είχε προετοιμαστεί, με ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια αξιολόγησης. Η βαθμολόγηση χτίστηκε με βάση τους κανόνες της Wikipedia, οι οποίοι αφορούν στο περιεχόμενο αλλά και στη συμπεριφορά των συντακτών. Η έμφαση δόθηκε στο περιεχόμενο. Οι σχολικές ομάδες έλαβαν θετικούς πόντους για την δημιουργία περιεχομένου ανά αριθμό λέξεων και αρνητικούς πόντους για μεμονωμένα συντακτικά ή ορθογραφικά λάθη και παραβιάσεις της πολιτικής της Βικιπαίδειας. Η καταμέτρηση των λέξεων έγινε με ειδικό εργαλείο wiki που λάμβανε υπ όψιν μόνο το κείμενο χωρίς να περιλαμβάνει τις παραπομπές ή άλλα στοιχεία. Σκοπός του συστήματος πόντων ήταν η έγκαιρη συνειδητοποίηση των κανόνων της Wikipedia από τους συντάκτες και η συγγραφή βάσει αυτών. Μετά την ολοκλήρωση της Β Φάσης, από τις 17 προκριθείσες προτάσεις κατατέθηκαν 16 συγκεντρωτικές αναφορές συνεισφορών στην παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια, ενώ μια σχολική ομάδα δεν τα κατάφερε να ολοκληρώσει το έργο της εμπρόθεσμα, λόγω έλλειψης χρόνου αλλά και των ιδιαίτερων συνθηκών που επέφερε η πανδημία στην εκπαιδευτική διαδικασία. Για την αξιολόγηση των εργασιών των ομάδων, ορίστηκε ειδική επιτροπή, αποτελούμενη από μέλη με εμπειρία σε θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συγγραφής στη Βικιπαίδεια, διαχείρισης αρχειακών τεκμηρίων και ψηφιακού υλικού. Η επιτροπή αξιολόγησης αποφάσισε να απονείμει τρία (3) βραβεία με χρηματικά έπαθλα ευρώ με τη μορφή χορηγίας για την αγορά τεχνολογικού εξοπλισμού για τέσσερις (4) σχολικές ομάδες που συγκέντρωσαν τη μεγαλύτερη βαθμολογία. Το 3ο βραβείο μοιράστηκε εξ ημισείας σε δυο (2) σχολικές ομάδες που ισοβάθμησαν (χρηματικό έπαθλο 750 ευρώ/για κάθε ομάδα). Τα αποτελέσματα της Α και Β Φάσης του διαγωνισμού αναρτήθηκαν τον Ιούνιο 2022 στην πλατφόρμα Classroom. 2) Παράλληλες δράσεις του διαγωνισμού: Με σκοπό την ενδυνάμωση και υποστήριξη των σχολικών ομάδων, σχεδιάστηκαν και προγραμματίστηκαν οι κάτωθι δράσεις:

7 Πρακτικά 14 th CIE Διαδικτυακή εκδήλωση έναρξης διαγωνισμού: Για τη δημοσιοποίηση του διαγωνισμού πραγματοποιήθηκε ανοιχτή διαδικτυακή παρουσίαση με συμμετοχή όλων των συνδιοργανωτών φορέων καθώς και ανεξάρτητων ερευνητών και εμπειρογνωμόνων. Κατάλογος επιλεγμένων λημμάτων: Για τη διευκόλυνση των σχολικών ομάδων στον αγώνα λημματογράφησης, πραγματοποιήθηκε χαρτογράφηση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στη Βικιπαίδεια και δημιουργήθηκε κατάλογος προτεινόμενων λημμάτων. Πρόκειται για μια λεπτομερή καταγραφή από πρόσωπα και ιστορικά γεγονότα των ετών της Επανάστασης ( ) και των προεπαναστατικών και μετεπαναστατικών χρόνων. Η χαρτογράφηση της Ελληνικής Επανάστασης εντός της ελληνικής Βικιπαίδειας ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας επιστημονικού υπεύθυνου με γνώσεις πάνω στην ιστορική περίοδο και δυο έμπειρων βικιπαιδιστών (in residence). Η διαδικασία ξεκίνησε με τον εντοπισμό ελλείψεων σε λήμματα και σχετικές κατηγορίες, στοχεύοντας στον προσδιορισμό γνωστικών περιοχών οι οποίες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν εντός της διαγωνιστικής διαδικασίας. Η χαρτογράφηση οδήγησε στον εντοπισμό περίπου λημμάτων, βασισμένων σε τέσσερις ευρείες κατηγορίες, όπως: 1) Πολεμικές εξελίξεις της Ελληνικής Επανάστασης, 2) Πολιτικές εξελίξεις της Ελληνικές Επανάστασης, 3) Πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης, 4) Ελληνική Επανάσταση +. Η χαρτογράφηση είχε ως στόχο: α) να προσφέρει ιδέες στις συμμετέχουσες σχολικές ομάδες, β) να προσθέσει στο δημόσιο διάλογο ένα ακόμα προτεινόμενο πρίσμα θέασης της Ελληνικής Επανάστασης, γ) να προσδιορίσει στους συνεργαζόμενους φορείς, έστω σε αδρές γραμμές, τη λογική του εγχειρήματος, ώστε να μπορέσουν να προσφέρουν αντίστοιχο υλικό, αλλά και να προτείνουν νέα λήμματα. 4 θεματικά βίντεο για την Ελληνική Επανάσταση: Ακολουθώντας την εκτενή χαρτογράφηση δημιουργήθηκαν συμπληρωματικά τέσσερα θεματικά βίντεο με αφηγητή τον ιστορικό υπεύθυνο της δράσης και δημιουργική ένθεση σημαντικών ψηφιακών ιστορικών τεκμηρίων από τα αποθετήρια των συνεργαζόμενων φορέων. Τα βίντεο είχαν ως στόχο τον εμπλουτισμό των γνώσεων, την έμπνευση και την εξοικείωση των σχολικών ομάδων με την εποχή και τα δρώμενα της Επανάστασης. Υποστηρικτικό υλικό συνεργαζόμενων φορέων: Οι συνδιοργανωτές φορείς και οι συνεργαζόμενοι πολιτιστικοί οργανισμοί δημιούργησαν και διέθεσαν ψηφιακό υλικό για την θεματική του 1821, προκειμένου οι σχολικές ομάδες να μπορέσουν να τεκμηριώσουν τις εργασίες τους, κάνοντας τις απαραίτητες αναφορές και λαμβάνοντας υπ όψιν τα πνευματικά δικαιώματα. Όλο το υλικό συγκεντρώθηκε στην πλατφόρμα Classroom. 12 βίντεο Wiki-How: Με σκοπό την ενθάρρυνση της συμμετοχής στο διαγωνισμό, κατά την έναρξη τη Α φάσης, δημιουργήθηκαν 12 σύντομα βίντεο εξοικείωσης (vidcasts) με το περιβάλλον και τα εργαλεία της ελληνικής Βικιπαίδειας (Κεφαλάς et al 2016), τα οποία πλαισίωσαν τις ζωντανές εκπαιδευτικές δράσεις, παρέχοντας

8 16 14 th Conference on Informatics in Education 2022 βασικές γνώσεις και πρακτικά βήματα ενός χρήστη της παγκόσμιας διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας. 8 ανοιχτά Webinars: Κατά τη διάρκεια της Α φάσης, πραγματοποιήθηκε μία σειρά από 8 ανοιχτά webinars για σχολικές ομάδες αλλά και για κάθε ενδιαφερόμενο με συγκεκριμένους στόχους. Η σειρά webinars στην Βικιπαίδεια είχε ως στόχο να εφοδιάσει τους συμμετέχοντες με δεξιότητες απαραίτητες για τον νέο κόσμο που ετοιμάζονται να εισέλθουν και να τους εισάγει στην τέχνη της συνεργατικής συγγραφής, οδηγώντας τους στη δημιουργία τεκμηριωμένων λημμάτων που θα άφηναν το δικό τους ψηφιακό αποτύπωμα στον παγκόσμιο ιστό. Διαδικτυακή εκδήλωση «Ο Ψηφιακός Πολιτισμός στα χέρια της Εκπαίδευσης»: Πραγματοποιήθηκε θεματική διαδικτυακή εκδήλωση με επίκεντρο τα οφέλη και τις θετικές επιδράσεις της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς στην εκπαίδευση. Εκπρόσωποι από βιβλιοθήκες, αρχεία, μουσεία, ερευνητικούς και πολιτιστικούς οργανισμούς παρουσίασαν ψηφιακές συλλογές, διαδικτυακές εκθέσεις και online εφαρμογές που έχουν δημιουργήσει, με θεματικό άξονα την Ελληνική Επανάσταση του Αποτελέσματα Τα συνολικά ποσοτικά αποτελέσματα της συνεργατικής λημματογράφησης στη Wikipedia με θέμα την Ελληνική Επανάσταση του 1821 που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του διαγωνισμού συνοψίζονται στη δημιουργία 94 νέων λημμάτων και παραπομπών, στον εμπλουτισμό 157 υπαρχόντων λημμάτων, στην μετάφραση 65 λημμάτων, στην μεταφόρτωση 481 φωτογραφικών τεκμηρίων, στη δημιουργία 77 κουτιών πληροφοριών και 193 σελίδων στη Βίκιθήκη. Οι συνεισφορές της συνεργατικής λημματογράφησης που υποβλήθηκαν κατά τη Β Φάση του Διαγωνισμού ήταν αξιόλογες, αντανακλώντας την προσπάθεια, την επιμονή και το ενδιαφέρον μαθητών και εκπαιδευτικών να εργαστούν μεθοδικά και συλλογικά προκειμένου να παραδώσουν άρτιες εργασίες. Πέρα από τα θετικά αποτελέσματα, διαπιστώθηκαν αρκετές αδυναμίες στην ποιότητα της λημματογράφησης, οι οποίες προέρχονταν κυρίως από το γεγονός ότι στις εκπαιδεύσεις συμμετείχαν κυρίως οι εκπαιδευτικοί και όχι οι μαθητές που είχαν αναλάβει να ολοκληρώσουν τις εργασίες. Τέλος, παρατηρήθηκε ότι αρκετές σχολικές ομάδες σε πολλές αναπαραγωγές ψηφιακών τεκμηρίων που μεταφορτώθηκαν στη Βικιπαίδεια ή στα Commons, έδωσαν λάθος αναφορά ή αδειοδότησαν με λανθασμένο τρόπο. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι θα πρέπει να γίνει περισσότερη προσπάθεια στο κομμάτι της ευαισθητοποίησης των φορέων αναφορικά με την λελογισμένη χρήση των αδειών χρήσης αλλά και της εκπαιδευτικής κοινότητας σχετικά με τα δικαιώματα χρήσης του ψηφιακού υλικού.

9 Πρακτικά 14 th CIE Συμπεράσματα Ο Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Wikipedia Challenge: Γίνε ένας σύγχρονος εγκυκλοπαιδιστής, αξιολογήθηκε με ανώνυμα ερωτηματολόγια και σύμφωνα με τις απαντήσεις, αποτέλεσε μια συνθετική, διεπιστημονική πρωτοβουλία που συνένωσε τον τομέα της πληροφορικής, με την ιστορία, τη νεοελληνική γλώσσα, τη λογοτεχνία και τις ξένες γλώσσες. Οι σχολικές ομάδες που συμμετείχαν ήρθαν σε επαφή με την ιστορία του τόπου τους, αξιοποίησαν ιστορικά τεκμήρια και με την καθοδήγηση ειδικών εκπαιδευτών εμπλούτισαν τη θεματική «Ελληνική Επανάσταση του 1821» στην ελληνική Βικιπαίδεια. Η κατανοητή δομή του διαγωνισμού, το υποστηρικτικό υλικό, οι παράλληλες δράσεις και οι εργασίες συνεργατικής λημματογράφησης μετέτρεψαν τους συμμετέχοντες σε μέλη της κοινότητας των εγκυκλοπαιδιστών, αναπτύσσοντας την κριτική τους σκέψη, προωθώντας την ομαδικότητα και τη μεταξύ τους επικοινωνία και εξοικειώνοντάς τους με το περιβάλλον της Βικιπαίδειας. Η υλοποίηση του διαγωνισμού μέσα σε μία δομημένη, λειτουργική και εύχρηστη εκπαιδευτική ψηφιακή πλατφόρμα (Classroom ) εξυπηρέτησε την εξ αποστάσεως επικοινωνία και διάδραση μεταξύ διοργανωτών και συμμετεχόντων διαφυλάσσοντας τη διαφάνεια και την αντικειμενικότητα της διαγωνιστικής διαδικασίας, παρά την κατάσταση που επικρατούσε στα σχολεία λόγω της πανδημίας του Covid-19. Παράλληλα, η σωστή προετοιμασία των ομιλητών, οι χρήσιμες και ουσιαστικές παρουσιάσεις, το παρεχόμενο παιδαγωγικό υλικό και η συνεχής υποστήριξη ενίσχυσαν τη δημιουργικότητα και ενθάρρυναν την εμπλοκή στις διαδικασίες της Wikipedia. Ως προκλήσεις για μελλοντικές εκπαιδευτικές δράσεις συναφούς χαρακτήρα εντοπίζονται η πολυπλοκότητα των διαγωνιστικών διαδικασιών, η εγκαθίδρυση πιο άμεσης και ουσιαστικής επαφής με τους ίδιους τους μαθητέςσυμμετέχοντες υπό την επιτήρηση της εκπαιδευτικής κοινότητας και η διάθεση περισσότερου χρόνου για τη βαθύτερη κατανόηση των διαδικασιών λημματογράφησης και εξοικείωση με το περιβάλλον της Βικιπαίδειας. Συνολικά, ο Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Wikipedia Challenge: Γίνε ένας σύγχρονος εγκυκλοπαιδιστής αποτέλεσε μια πρωτότυπη δράση με μεγάλη εκπαιδευτική αξία, η οποία λειτούργησε ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, προσφέροντας νέους τρόπους διδασκαλίας και αξιοποίησης ψηφιακών αρχείων στην εκπαίδευση, προωθώντας τη συνεργασία ανάμεσα σε οργανισμούς γνώσης και πολιτισμού (Proffitt, 2018) και ενισχύοντας παράλληλα την αυτογνωσία, την αυτοεκτίμηση και την εθνική συνείδηση των συμμετεχόντων. Μέσα από αυτή τη δημιουργική συνεργασία, έφηβοι και εκπαιδευτικοί κατανόησαν τη λειτουργία της Βικιπαίδειας, έμαθαν να συγγράφουν σε αυτήν τεκμηριωμένα εγκυκλοπαιδικά λήμματα και να επεξεργάζονται απόψεις και προβλήματα, συνδέοντάς τα με τον κόσμο στον οποίο ζουν. Επιπλέον, «βίωσαν» την ιδέα του Διαφωτισμού και της εγκύκλιας παιδείας (Εγκυκλοπαίδειας) μέσω μιας σύγχρονης ψηφιακής προσέγγισης της ελευθερίας του λόγου και της πληθοποριστικής διάδοσης της γνώσης

10 18 14 th Conference on Informatics in Education 2022 (crowdsourcing) με βάση τις αρχές της συλλογικότητας και του ανοιχτού περιεχομένου. Τέλος, ήρθαν σε επαφή με νέα διαδικτυακά εργαλεία και νέους τρόπους μάθησης, απελευθερώνοντας τις ψηφιακές τους δεξιότητες και διευρύνοντας τις ιστορικές τους γνώσεις και τις γλωσσικές τους δυνατότητες. Αναφορές Ananiadou, K. and M. Claro (2009). 21st Century Skills and Competences for New Millennium Learners in OECD Countries, OECD Education Working Papers. No. 41, OECD Publishing, Paris. Heafner, T. L. & Friedman, A. M. (2008). Wikis and Constructivism in Secondary Social Studies: Fostering a Deeper Understanding. Computers in the Schools: Interdisciplinary Journal of Practice, Theory, and Applied Research, 25(3-4), Henessy, S., Ruthven, K., & Brindley, S. (2005). Teachers perspectives on integrating ICT into subject teaching: Commitment, constraints, caution, and change. Journal of Curriculum Studies, 37(2) King, T., Duke-Williams, E., & Mottershead, G. (2009). Learning and Knowledge Building with Web 2.0 Technologies: Implications for Teacher Education Knowledge Building Summer Institute, Palma de Mallorca, Spain, August. Proffitt, M. (2018). Leveraging Wikipedia. Connecting Communities of Knowledge. American Library Association. Richardson, W. (2010). Blogs, Wikis, Podcasts, and Other Powerful Web Tools for Classrooms. Thousand Oaks, CA: Corwin Press. Roussinos, D., & Jimoyiannis, A. (2011). Blended collaborative learning through a wiki-based project: A case study on students perceptions. International Journal of Digital Literacy and Digital Competence, 2(3), UNESCO (1996). Learning: the treasure within: report to UNESCO of the International Commission on Education for the Twenty-first Century, UNESCO PUBLISHING. ISBN , Wikimedia Israel (2016). Article Quality in Wikimedia Israel s Enterprises: Measurement System and Assessment Indicator. Κεφαλάς Εμμανουήλ, Μπάκου Μαρία, Παπαμήτσος Γεώργιος. (2016) Σχολείο Βικιπαίδειας, για τη συγγραφή λημμάτων στην Ελληνική. Πρακτικά 10 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής. ISSN

11 Πρακτικά 14 th CIE Κεφαλάς Ε. (2019). Το Σχολείο Βικιπαίδειας ως πρότυπο εκπαίδευσης για τον 21ο Αιώνα σε συνδυασμό με ειδικά ανεπτυγμένα ψηφιακά εργαλεία συγγραφής εγκυκλοπαιδικού περιεχομένου που εξισώνουν τις ευκαιρίες συμμετοχής προς όλους. 5ο Διεθνές Συνέδριο για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, Λάρισα, ISSN: , ISBN: , τόμος Β, 934.

12 20 14 th Conference on Informatics in Education Wikipedia Challenge: Become a Contemporary Encyclopedist - The Digital Culture at the Hands of Education E. Kefalas 1, V. Gerontopoulou 2, A. Katopodis 3, P. Stamos 4, P. Konstantinidis 5 1 WikiCulture (former Wikipedia Community Schools Association Greece) m_a_n_o_s_@hotmail.com 2 Science and Technology Historian, Onassis Library Coordinator, Onassis Foundation vgerontopoulou@onassis.org 3 Historian, Scientific Advisor aris_katopodis@yahoo.gr 4 Wikipedia Author pavlstam@yahoo.gr 5 Digital Media Coordination, Postscriptum phoebe@postscrirptm.gr Abstract This paper presents the case of an innovative national digital student competition of collaborative encyclopedia entries for Wikipedia, conducted remotely by the Onassis Foundation for secondary school groups on the topic of the Greek Revolution of The competition was aiming at upgrading digital, writing and collaborative skills, as well as acquiring historical knowledge, strengthening Greek language and disseminating documented information through participating in the largest online encyclopedia, Wikipedia. Students under the guidance of teachers were invited to write new Wikipedia articles and enrich and translate existing ones about the Greek Revolution of 1821, using open access historical documents and connecting digital culture with education. Keywords: digital literacy, Wikipedia, article writing, new technologies in education, distance learning, innovative teaching methods, open educational resources.