Φαίδρα Ιωαννίδου. Βάϊα Κωνσταντικάκη RN, MSc,PHD

Transcript

1 Φαίδρα Ιωαννίδου RN, MSc Βάϊα Κωνσταντικάκη RN, MSc,PHD

2 Αξρηθά νη επηζηήκνλεο ππνζηήξηδαλ όηη ν έγγακνο βίνο απνηειεί εγγύεζε γηα κηα θαιύηεξε πγεία, αξγόηεξα εκθαλίζηεθαλ νη πξώηεο ακθηβνιίεο. Τν 1858, έλαο Βξεηαλόο επηδεκηνιόγνο ν William Farr κειέηεζε ηελ ζρέζε κεηαμύ νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο θαη πγείαο ζηελ Γαιιία. Τα απνηειέζκαηα έδεημαλ όηη νη αλύπαληξνη είραλ κεγαιύηεξα πνζνζηά ζλεζηκόηεηαο από ηνπο παληξεκέλνπο, θαη νη ρήξνη βξίζθνληαλ ζηελ ρεηξόηεξε κνίξα. Ο Farr ήηαλ από ηνπο πξώηνπο πνπ ππνζηήξημαλ όηη ν γάκνο επεξεάδεη ζεηηθά ηελ πγεία καο. Οι παμςοεμέμξι, ρύμτχμα με ςα δεδξμέμα πξσ υοηριμξπξίηρε, ζξύραμ πεοιρρόςεοξ και με λιγόςεοεπ αρθέμειεπ. Παοόλξ πξσ η μελέςη ςξσ Farr μαπ ξδήγηρε ποξπ ςημ ρχρςή καςεύθσμρη, σπεοέβαλε ςημ ρημαρία ςξσ θερμξύ ςξσ γάμξσ και σπξςίμηρε ςημ ρημαρία ςηπ πξιόςηςαπ και ςξσ υαοακςήοα ςξσ.

3 Μία μέα μελέςη απξκαλύπςει πχπ ξ γάμξπ παοέυει ςα ίδια ξτέλη με ςξ μα ρσζεί καμείπ, ρςημ σγεία, ςημ ασςξεκςίμηρη και ςη φσυξλξγική εσενία. Όπχπ ταίμεςαι, «η ρυέρη ασςή καθ εασςή είμαι πξσ παοέυει όλα ςα ξτέλη και όυι ςξ αμ τξοάει καμείπ ρςξ υέοι ςξσ ςη βέοα». Απξδεικμύεςαι πχπ η ρσγκαςξίκηρη, αμενάοςηςα από ςη μξμική μξοτή ςηπ, είμαι ασςή πξσ παοέυει ξτέλη ρε ρύγκοιρη με ςη μξμαυική ζχή. Για μεοικξύπ αμθοώπξσπ, μάλιρςα, η ρσμβίχρη ταίμεςαι πχπ απξςελεί καλύςεοη επιλξγή απ όςι ξ γάμξπ. Οι εθελξμςέπ ςηπ μελέςηπ πξσ ρσζξύραμ, ήραμ εσςσυέρςεοξι και είυαμ πεοιρρόςεοη ασςξεκςίμηρη απ όςι ξι παμςοεμέμξι. Ασςό ίρχπ ξτείλεςαι ρςξ όςι η ρσμβίχρη ατήμει πεοιρρόςεοα πεοιθώοια για αμεναοςηρία και ποξρχπική ενέλινη δσμαςόςηςεπ εναιοεςικά ρημαμςικέπ ρε ξοιρμέμα ρςάδια ςηπ ζχήπ.

4 Πρόσφατη έρευνα από το πανεπιστήμιο του Rochester απξκάλσφε: Παμςοεμέμξι πξσ είυαμ εσςσυιρμέμη έγγαμη ζχή και ξπξίξι σπξβλήθηκαμ ρε αγγειξπλαρςική ή by-pass, είυαμ ςοιπλάριεπ πιθαμόςηςεπ αύνηρηπ ςξσ ποξρδόκιμξσ ζχήπ μέυοι και 15 υοόμια ρε ρύγκοιρη με άλλξσπ αρθεμείπ πξσ ήςαμ αμύπαμςοξι ή δσρςσυιρμέμξι ρςη ρσζσγική ςξσπ ρυέρη Διαπιρςώθηκε όςι η καλή και εσςσυιρμέμη ρσζσγική ρυέρη εσεογεςεί ςημ σγεία ςχμ αμθοώπχμ ακόμα και ρε ρξβαοέπ ξογαμικέπ παθήρειπ όπχπ είμαι η ρςεταμιαία μόρξπ και ταίμεςαι μα είμαι ενίρξσ ρημαμςική για ςη επιβίχρη μεςά από αγγειξπλαρςική, όρξ όλξι ξι παοαδξριακξί παοάγξμςεπ δηλαδή ςξ κάπμιρμα η παυσραοκία και η φηλή πίερη Η σπξρςήοινη ςξσ/ςηπ ρσζύγξσ απξςελεί εναιοεςικό πλεξμέκςημα για επιβίχρη από ρξβαοέπ αρθέμειεπ και για μεγαλύςεοξ ποξρδόκιμξ επιβίχρηπ.

5 Οι εοεσμηςέπ πιρςεύξσμ, πώπ ξ γάμξπ τέομει ρημαμςικέπ αλλαγέπ ρςημ σγεία εμόπ αμθοώπξσ καθώπ αλλάζει ρημαμςικά ξ ςοόπξπ ζχήπ. Καλύςεοη πξιόςηςα «ρπιςικξύ» ταγηςξύ, ρςαθεοό χοάοιξ γεσμάςχμ, λιγόςεοα ή και καθόλξσ νεμύυςια-καλύςεοη πξιόςηςα και μεγαλύςεοη πξρόςηςα ύπμξσ, απξςελξύμ λίγξσπ μόμξ από ςξσπ λόγξσπ πξσ ξ γάμξπ επηοεάζει ιδιαίςεοα θεςικά ςημ σγεία. Ειδικόςεοα ρε πεοιπςώρειπ καοδιξπαθώμ πξσ μεςά από ρξβαοέπ εγυειοίρειπ, όπχπ ασςή ςξσ by-pass, υοειάζεςαι αλλαγή ςξσ ςοόπξσ ζχήπ και ιδιαίςεοη τοξμςίδα ξ γάμξπ ταίμεςαι πώπ λειςξσογεί εσεογεςικά καθώπ ξ αρθεμήπ ακξλξσθεί με μεγαλύςεοη εσκξλία ςιπ εμςξλέπ ςξσ γιαςοξύ και με ςημ πξλύςιμη βξήθεια ςηπ ρσμςοότξσ ςξσ. Μεγαλύςεοξ ποξρδόκιμξ ζχήπ, λιγόςεοξ άγυξπ, υαμηλόςεοξπ κίμδσμξπ για καοδιακή ποξρβξλή, διαβήςηπ και καςάθλιφη. Νέα έοεσμα απξκαλύπςει πώπ ξ γάμξπ απξςελεί ιρυσοή «αρπίδα» ποξρςαρίαπ ςχμ καοδιξπαθώμ.

6 Φαίμεςαι όςι ρςξ πλαίριξ εμόπ αομξμικξύ γάμξσ ξι παμςοεμέμξι «ρςξιυίζξσμ» έχπ και 50% λιγόςεοξ ρςξ ρύρςημα Υγείαπ, ρσγκοιςικά με ςξσπ υήοξσπ, αλλά και με όρξσπ δεμ είμαι εσςσυιρμέμξι ρςξ γάμξ ςξσπ, ρύμτχμα με έοεσμα ςηπ Ιαςοικήπ Συξλήπ ςξσ Παμεπιρςημίξσ ςξσ Γέιλ. Γηα πνιιά ρξόληα κειέηεο έρνπλ επεξεάζεη θπβεξλήζεηο πνπ έζεζαλ πνιηηηθέο γηα ηελ πξνώζεζε ηνπ ζεζκνύ ηνπ γάκνπ. Μόλν ζηηο ΗΠΑ γηα ηελ πεξίνδν ε θπβέξλεζε μόδεςε 150 εθαηνκκύξηα δνιάξηα εηεζίσο γηα θνηλσληθά πξνγξάκκαηα πνπ απνζθνπνύζαλ ζηελ κείσζε ησλ δηαδπγίσλ, θαη ζηελ δηαθήκηζε ηεο επεξγεηηθήο επηξξνήο ηνπ γάκνπ ζηελ πγεία.

7 Ποόκειςαι για μια ρειοά υαοακςηοιρςικώμ πξσ ποξρδιξοίζξσμ άςξμα ςα ξπξία έυξσμ καιοό μα μπξσμ ρε μια μόμιμη, ρςαθεοή εοχςική ρυέρη Είμαι εσυαοιρςημέμξι από ςη δξσλειά ςξσπ, αμςλξύμ εσυαοίρςηρη από ασςή Είμαι κξιμχμικά άςξμα, έυξσμ εσού κξιμχμικό κύκλξ και ξσριαρςικέπ τιλίεπ Καλύπςξμςαι από ςα υόμπι και ςα εμδιατέοξμςάπ ςξσπ, ρςα ξπξία ατιεοώμξσμ πξλύ υοόμξ Έυξσμ πξλλέπ εσκαιοίεπ για διαρκέδαρη Είμαι «βξλεμέμξι» ρςη οξσςίμα ςξσπ Έυξσμ μικοή αμάγκη για δέρμεσρη Δεμ έυξσμ υώοξ ή υοόμξ ρςη ζχή ςξσπ για δερμεσςική ρυέρη Ποόκειςαι για άμςοα ή γσμαίκα πξσ είμαι ρσμειδηςά μόμξπ ή μόμη

8 Παοόλξ πξσ είμαι νεκάθαοξ όςι ξ γάμξπ επηοεάζει θεςικά ςημ σγεία και ςημ εσενία μαπ, μέεπ έοεσμεπ παοξσριάζξσμ μια διατξοεςική ξπςική γχμία ρςξ ζήςημα. Απξδεικμύξσμ όςι ςα ξτέλη δεμ σπάουξσμ ρε άςξμα πξσ έυξσμ ποξβλημαςικέπ ρυέρειπ, ρε ασςέπ ςιπ πεοιπςώρειπ ξ γάμξπ μπξοεί μα έυει αομηςικέπ επιπςώρειπ ρε ρημείξ πξσ η σγεία ςξσπ μα είμαι υειοόςεοη από ςξσπ αμύπαμςοξσπ. Μια μελέςη σπξρςηοίζει όςι γάμξι με ποξβλήμαςα, πξσ ποξκαλξύμ άγυξπ μπξοξύμ μα έυξσμ ςιπ ίδιεπ αομηςικέπ επιπςώρειπ ρςημ καοδιά όπχπ και ςξ κάπμιρμα. Ακόμη, μια άλλη μεγάλη μελέςη απέδεινε όςι άςξμα πξσ δεμ έυξσμ παμςοεσςεί έυξσμ καλύςεοη σγεία από ςξσπ διαζεσγμέμξσπ.

9 Οι άμςοεπ πξσ παθαίμξσμ έμτοαγμα και είμαι παμςοεμέμξι ή ρσζξύμ, απεσθύμξμςαι ρςξμ γιαςοό πιξ γοήγξοα απ ό,ςι ξι εογέμηδεπ, ξι διαζεσγμέμξι και ξι υήοξι, ρύμτχμα με μία μέα μελέςη. Η μελέςη θέληρε μα ανιξλξγήρει ςημ επίδοαρη ςηπ ξικξγεμειακήπ καςάρςαρηπ ρςξμ υοόμξ διακξμιδήπ ρςξ μξρξκξμείξ, μεςά ςημ εκδήλχρη ςξσ πόμξσ ασςξύ. Λιγόςεοξι από ςξσπ μιρξύπ αρθεμείπ, ςξ 46,3% πήγαμ ρςξ μξρξκξμείξ μέρα ρε δύξ ώοεπ από ςημ έμαονη ςξσ πόμξσ, εμώ ςξ 73,6% πήγαμ μέρα ρε ένι ώοεπ. Συεδόμ ξι επςά ρςξσπ δέκα ήςαμ άμςοεπ Καςά μέρξμ όοξ, ξι παμςοεμέμξι και όρξι ρσζξύραμ πήγαμ ρςξ μξρξκξμείξ καςά μιρή ώοα μχοίςεοα απ ό,ςι ξι σπόλξιπξι διατξοά εναιοεςικά ρημαμςική, διόςι όρξ μχοίςεοα αμςιμεςχπιρςεί ςξ έμτοαγμα, ςόρξ μικοόςεοη είμαι η βλάβη πξσ θα ποξκληθεί ρςημ καοδιά. Αμςίρςξιυξ ότελξπ ρςιπ γσμαίκεπ πξσ ήςαμ παμςοεμέμεπ ή ρσζξύραμ, δεμ παοαςηοήθηκε ίρχπ διόςι ξι γσμαίκεπ είμαι ρσμήθχπ ασςέπ πξσ έυξσμ ςξμ οόλξ ςξσ τοξμςιρςή ρςημ ξικξγέμεια και παοξςούμξσμ ςα άοοχρςα μέλη μα ρπεύρξσμ ρςξμ γιαςοό.

10 Ο κίμδσμξπ θαμάςξσ από καοδιαγγειακό μόρημα είμαι σφηλόςεοξπ για ςξσπ άμδοεπ πξσ δεμ έυξσμ παιδιά, ρύμτχμα με μία μέα μεγάλη αμεοικαμική επιρςημξμική έοεσμα. Δξεπλεηέο ζην Παλεπηζηήκην Σηάλθνξλη ηεο Καιηθόξληα, κειέηεζαλ πεξίπνπ παληξεκέλνπο άλδξεο, άλσ ησλ 50 εηώλ, γηα πάλσ από δέθα ρξόληα, ζπζρεηίδνληαο ηνλ αξηζκό παηδηώλ θαζελόο κε ηε καθξνπξόζεζκε πγεία ηνπ (ην 92% είρε ηνπιάρηζηνλ έλα παηδί θαη ην 50% ηνπιάρηζηνλ ηξία).

11 Η έοεσμα απξκάλσφε όςι σπάουει ρυέρη αμάμερα ρςξμ αοιθμό παιδιώμ και ρςξμ καοδιαγγειακό κίμδσμξ για έμα άμδοα, καθώπ όρξι δεμ έγιμαμ μπαμπάδεπ κιμδσμεύξσμ πεοιρρόςεοξ μα πεθάμξσμ από ςημ καοδιά ςξσπ. Όπχπ διεσκοιμίρςηκε, ςα εσοήμαςα πιθαμώπ σπξδηλώμξσμ όςι η σπξγξμιμόςηςα ρσμιρςά ποξειδξπξιηςικό ρημάδι για μελλξμςικέπ καοδιακέπ παθήρειπ.

12 Πξλλξί άμθοχπξι έυξσμ ρσμδσάρει ςη ρενξσαλική επατή με ςξ κίμδσμξ εμτάμιρηπ ξνέξπ εμτοάγμαςξπ ςξσ μσξκαοδίξσ και θάμαςξ, λόγξ ςχμ έμςξμχμ ρχμαςικώμ απαιςήρεχμ. Τα καλά μέα είμαι πχπ ξ κίμδσμξπ ασςόπ είμαι πάοα πξλύ μικοόπ Μελέςεπ έυξσμ δείνει πχπ ξ αιτμίδιξπ καοδιακόπ θάμαςξπ είμαι εναιοεςικά ρπάμιξπ ρςη διάοκεια ςηπ ρενξσαλικήπ δοαρςηοιόςηςαπ. Όςαμ ρσμβαίμει, όμχπ, ρυεδόμ απξκλειρςικά εκδηλώμεςαι ρε άμςοεπ και κσοίχπ ρε όρξσπ είυαμ ενχρσζσγικέπ ρυέρειπ, «ρςιπ πεοιρρόςεοεπ πεοιπςώρειπ με μεώςεοη ρύμςοξτξ, ρε άγμχρςξ πεοιβάλλξμ και/ή έπειςα από ςημ σπεοβξλική καςαμάλχρη ταγηςξύ και αλκξόλ»,

13 Διαπιρςώθηκαμ κάπξιεπ διατξοέπ μεςανύ αμδοώμ και γσμαικώμ Σςξσπ άμδοεπ βοέθηκε όςι η έγγαμη ζχή ρυεςίζεςαι με σφηλόςεοα επίπεδα επιβίχρηπ επιπλέξμ όρξ πιξ ικαμξπξιηςικέπ είμαι ξι ρσζσγικέπ ρυέρειπ ςόρξ πεοιρρόςεοξ ασνάμεςαι ςξ πξρξρςό επιβίχρηπ Σςιπ γσμαίκεπ η πξιόςηςα ςηπ ρσζσγικήπ ρυέρηπ βοέθηκε μα είμαι ακόμα πιξ ρημαμςική. Η έγγαμη ζχή πξσ ικαμξπξιεί ςιπ γσμαίκεπ ςεςοαπλαρίαζει ςιπ πιθαμόςηςεπ επιβίχρηπ Οι γσμαίκεπ για μα έυξσμ ξτέλη ρςημ σγεία ςξσπ, υοειάζεςαι μα είμαι ικαμξπξιημέμεπ από ςιπ ρσζσγικέπ ςξσπ ρυέρειπ. Όςαμ ασςό ρσμβαίμει ςόςε ςξ ότελξπ ςχμ γσμαικώμ είμαι μεγαλύςεοξ από ασςό ςχμ αμδοώμ Υπάουξσμ εσεογεςικέπ επιδοάρειπ για ςημ σγεία ςχμ γσμαικώμ αλλά ρςξσπ άμδοεπ ξ γάμξπ απξδεικμύεςαι όςι βξηθά πεοιρρόςεοξ ρε ρύγκοιρη με ςξ πόρξ βξηθά ςιπ γσμαίκεπ.

14 Έοεσμα πξσ ποαγμαςξπξιήθηκε ποόρταςα, απξδείυθηκε πχπ, άμδοεπ και γσμαίκεπ πξσ διάγξσμ εσςσυιρμέμξ ξικξγεμειακό βίξ έυξσμ ςέρρεοιπ μξμάδεπ υαμηλόςεοη αοςηοιακή πίερη από ςξσπ singles με καλή κξιμχμική ζχή. Πεοιρρόςεοξ εκςεθειμέμξι, ρςξσπ κιμδύμξσπ ςηπ σφηλήπ πίερηπ είμαι όρξι αμςιμεςχπίζξσμ ρξβαοά ποξβλήμαςα με ςξμ γάμξ ςξσπ Η ρςεταμιαία μόρξπ και η σπέοςαρη είμαι ςα κσοιόςεοα αίςια ςηπ καοδιακήπ αμεπάοκειαπ, όμχπ, ακόμα κι όςαμ ασςό ςξ ρξβαοό ποόβλημα παοξσριαρςεί, έμαπ σπξρςηοικςικόπ γάμξπ ρσμδέεςαι με καλύςεοη επιβίχρη. Οι εοεσμηςέπ πξσ καςέγοαφαμ επί 24ώοξσ βάρεχπ ςημ πίερη ρε 303 εμηλίκξσπ (204 παμςοεμέμξσπ και 99 εογέμηδεπ). Διαπίρςχραμ όςι εκείμξι πξσ αμέτεοαμ όςι ξ γάμξπ ςξσπ ήςαμ εσςσυιρμέμξπ είυαμ υαμηλόςεοη πίερη ρε ρυέρη με ςξσπ εογέμηδεπ. Ωρςόρξ, εκείμξι πξσ δεμ είυαμ καλή ρυέρη με ςξ/ςη ρύζσγό ςξσπ είυαμ ςημ σφηλόςεοη πίερη καςά ςη διάοκεια ςηπ ημέοαπ, καθώπ και μόλιπ νσπμξύραμ ςξ ποχί - κάςι πξσ θεχοείςαι ιδιαίςεοα επιβαοσμςικό για ςξ καοδιαγγειακό ρύρςημα.

15 Σςη δεκαεςία ςξσ 80, πξλλέπ έοεσμεπ αμέτεοαμ πχπ ξι άμδοεπ πξσ είυαμ γσμαίκεπ πιξ μξοτχμέμεπ από ςξσπ ίδιξσπ ήςαμ πιθαμόςεοξ μα πεθάμξσμ από ρςεταμιαία μόρξ, απ όρξ ξι άμδοεπ με λιγόςεοξ μξοτχμέμεπ γσμαίκεπ. Καθώπ ξλξέμα και πεοιρρόςεοεπ γσμαίκεπ απξκςξύμ σφηλόςαςη μόοτχρη, ασςό μπξοεί μα ρςαμαςά ςξσπ αμύπαμςοξσπ άμδοεπ κάπχπ. Όμχπ, μια έοεσμα ςξσ 2002 απξκάλσφε πχπ όρξ πιξ μξοτχμέμη είμαι η ρύζσγξπ κάπξιξσ, ςόρξ λιγόςεοξπ ξ κίμδσμξπ ρςεταμιαίαπ μόρξσ και ξ κίμδσμξπ από ποξβλήμαςα, όπχπ η σπέοςαρη, η παυσραοκία, η σφηλή υξληρςεοίμη, ςξ κάπμιρμα και η έλλειφη άρκηρηπ. Μια αμςίρςξιυη έοεσμα ςξσ 2009 αμέτεοε πχπ ξι άμδοεπ πξσ είμαι παμςοεμέμξι με καλλιεογημέμεπ γσμαίκεπ είυαμ επίρηπ υαμηλόςεοξ πξρξρςό θαμάςχμ, ρσμεπώπ ρςξμ ρύγυοξμξ κόρμξ λξιπόμ μξιάζει πχπ ξι ένσπμεπ γσμαίκεπ μπξοεί μα ρσμβάλλξσμ ρςξ μα είμαι μια καοδιά σγιήπ!

16 Παοόλξ πξσ, ρύμτχμα με πξλσάοιθμεπ έοεσμεπ, ξι παμςοεμέμξι ζξσμ πεοιρρόςεοξ και απξλαμβάμξσμ καλύςεοη φσυική και ρχμαςική σγεία ρε ρύγκοιρη με ςξσπ εογέμηδεπ, εμςξύςξιπ ταίμεςαι όςι ςα δεδξμέμα αουίζξσμ μα αλλάζξσμ. Ποόρταςα, μάλιρςα, δημξριεύςηκε μια μελέςη ρςημ επιρςημξμική επιθεώοηρη «Journal of Health and Social Behavior», ρύμτχμα με ςημ ξπξία ςξ «υάρμα σγείαπ» μεςανύ παμςοεμέμχμ και εογέμηδχμ μικοαίμει. Οι εοεσμηςέπ μελέςηραμ ςα δεδξμέμα εμόπ εκαςξμμσοίξσ Αμεοικαμώμ, εςώμ, ρε διάρςημα 32 εςώμ και διαπίρςχραμ όςι, παοόςι ξι παμςοεμέμξι ενακξλξσθξύμ μα έυξσμ ςξ «ποξβάδιρμα σγείαπ», χρςόρξ ξι εογέμηδεπ ςξσπ πληριάζξσμ με γξογξύπ οσθμξύπ. Μια πιθαμή ενήγηρη είμαι όςι, καθώπ ξλξέμα και πεοιρρόςεοξι άμθοχπξι δεμ παμςοεύξμςαι, ςξ δίκςσξ ςχμ τίλχμ και ςχμ γμχρςώμ ςχμ εογέμηδχμ διεσούμεςαι, γεγξμόπ πξσ ρυεςίζεςαι με ςημ καλύςεοη καςάρςαρη κσοίχπ ςηπ φσυικήπ σγείαπ ςξσπ

17 Με ηνλ όξν δεπηεξνγελήο πξόιεςε λνείηαη ε εθαξµνγή µέηξσλ γηα ηελ απνηξνπή ηεο ππνηξνπήο λέσλ ηζραηµηθώλ επεηζνδίσλ ή ηεο εµθάληζεο λένπ εµθξάγµαηνο. Απηά πεξηιακβάλνπλ: Γηαθνπή θαπλίζκαηνο Γηαηξνθή πησρή ζε θνξεζµέλα ιίπε πινύζηα ζε θπηηθέο ίλεο θξνύηα θαη ιαραληθά Μείσζε ζηξεζνγόλσλ παξαγόλησλ Ήπηα άζθεζε Υηνζέηεζε ελόο πγηεηλνύ ηξόπνπ δσήο Να αθνινπζνύλ πηζηά ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή Έγθαηξε πξνζέιεπζε ζην γηαηξό εθόζνλ εκθαληζηνύλ ηα πξώηα ζπκπηώκαηα

18