ΣΗΣΛΟ ΜΑΘΖΜΑΣΟ: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΙΙ ΔΝΟΣΖΣΑ: ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΙΜΩΝ ΟΝΟΜΑ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΓΙΩΡΓΟ ΚΔΥΑΓΙΑ ΣΜΖΜΑ: Σκήκα Γηαρείξηζεο Πεξηβάιινληνο θαη Φπζηθψλ Πφξσλ

Transcript

1 ΣΗΣΛΟ ΜΑΘΖΜΑΣΟ: ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΙΙ ΔΝΟΣΖΣΑ: ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΙΜΩΝ ΟΝΟΜΑ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΓΙΩΡΓΟ ΚΔΥΑΓΙΑ ΣΜΖΜΑ: Σκήκα Γηαρείξηζεο Πεξηβάιινληνο θαη Φπζηθψλ Πφξσλ ΑΓΡΗΝΗΟ

2 Άδεηεο Υξήζεο Σν παξφλ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ππφθεηηαη ζε άδεηεο ρξήζεο Creative Commons. Γηα εθπαηδεπηηθφ πιηθφ, φπσο εηθφλεο, πνπ ππφθεηηαη ζε άιινπ ηχπνπ άδεηαο ρξήζεο, ε άδεηα ρξήζεο αλαθέξεηαη ξεηψο. 2

3 Υξεκαηνδφηεζε Σν παξφλ εθπαηδεπηηθφ πιηθφ έρεη αλαπηπρζεί ζηα πιαίζηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ηνπ δηδάζθνληα. Σν έξγν «Αλνηθηά Αθαδεκατθά Μαζήκαηα ζην Παλεπηζηήκην Παηξώλ» έρεη ρξεκαηνδνηήζεη κφλν ηε αλαδηακφξθσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ. Σν έξγν πινπνηείηαη ζην πιαίζην ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε» θαη ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν) θαη απφ εζληθνχο πφξνπο. 3

4 ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ ΗΗ ΓΗΧΡΓΟ ΚΔΥΑΓΗΑ Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Τδάηηλσλ Οηθνζπζηεκάησλ

5 ΜΔΛΔΣΗ ΠΛΗΘΤΜΩΝ Πιεζπζκόο : κηα νκάδα αηόκσλ ηνπ ίδηνπ είδνπο πνπ ζπλππάξρνπλ ζηελ ίδηα πεξηνρή θαη ζηνλ ίδην ρξόλν Πιεζπζκόο = - άηνκα ηνπ ίδηνπ είδνπο αιιά δηαθνξεηηθψλ ειηθηψλ - δηαθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά - δηαθνξεηηθέο αλνρέο πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ

6 ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΣΩΝ ΠΛΗΘΤΜΩΝ Α)Μέγεζνο ή Αθζνλία: είλαη ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ απαξηίδνπλ ηνλ πιεζπζκφ π.ρ.: όλοι οι κσπρίνοι ποσ σπάρτοσν ζηη λίμνη Τριτφνίδα Β) Ππθλόηεηα: είλαη ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ ηνπ πιεζπζκνχ ζηε κνλάδα επηθάλεηαο ή φγθνπ π.ρ.: η πσκνόηηηα ηφν κσπρίνφν ηης λίμνης Τριτφνίδας είναι 1.8 n/m 3

7 Γ) ρεηηθή ππθλόηεηα: είλαη ε ππθλφηεηα ελφο πιεζπζκνχ ζπγθξηηηθά κε θάπνηνλ άιιν ή ζε δηαθνξεηηθή ρξνληθή πεξίνδν π.ρ.: οι κσπρίνοι ηης λίμνης Τριτφνίδας αποηελούν ηο 28% ηφν υαριών ποσ σπάρτοσν ζηο ζσγκεκριμένο βιόηοπο (*) Μνλάδεο επηθάλεηαο ή όγθνπ: ε επηινγή ηνπο βαζίδεηαη ζε δηάθνξνπο παξάγνληεο φπσο : α) ην κέγεζνο ησλ νξγαληζκψλ (π.ρ. εδαθφβηα έληνκα ειέθαληεο) β) ε θηλεηηθφηεηα εμάπισζε (π.ρ. ζθαπηηθά δψα πηελά)

8 ΓΔΙΚΣΔ ΠΤΚΝΟΣΗΣΑ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ έκκεζε εθηίκεζε ηεο ππθλφηεηαο ή ηνπ κεγέζνπο ελφο πιεζπζκνχ π.ρ. : αξηζκφο πησκάησλ κεγάισλ δψσλ, πεξηηηψκαηα, ίρλε απφ ηε δηέιεπζε κεηαλάζηεπζε δψσλ

9 Δθηίκεζε ηνπ απόιπηνπ κεγέζνπο ελόο πιεζπζκνύ ζηε θύζε.. ΓΤΚΟΛΟ!!! Μεγάιν κέγεζνο Κηλεηηθόηεηα Ιδηαίηεξε ζπκπεξηθνξά (*) Μπνξεί λα εθαξκνζηεί : απνγξαθή αλζξψπηλσλ πιεζπζκψλ κηθξή πεξηνρή εμάπισζεο πιεζπζκνχ εκθαλή άηνκα κηθξφο αξηζκφο αηφκσλ εηδηθέο ζπλζήθεο ζπλάζξνηζεο (π.ρ. αλαπαξαγσγή)

10 ΓΔΗΓΜΑΣΟΛΖΦΗΑ ( ζπιινγή πιεξνθνξηψλ απφ έλα κφλν θιάζκα ηνπ πιεζπζκνχ ) Δθηίκεζε ππθλφηεηαο ή κεγέζνπο πιεζπζκνχ α) ζπιινγή αξηζκνχ δεηγκάησλ θαη κέηξεζε φισλ ησλ αηφκσλ θάζε δείγκαηνο β) ζπιινγή ελφο κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ, ηρλεζέηεζε ησλ αηφκσλ, απειεπζέξσζή ηνπο θαη δεχηεξε δεηγκαηνιεςία

11 α) ΤΛΛΟΓΖ ΓΔΗΓΜΑΣΧΝ Υεξζαία δώα: νξηζκφο επηθάλεηαο σο κνλάδαο δεηγκαηνιεςίαο ( π.ρ.: 1 m 2, 1 km 2, 1 ζηξέκκα, θ.ι.π. ) Τδξόβηα δώα: νξηζκφο φγθνπ λεξνχ σο κνλάδαο δεηγκαηνιεςίαο ( π.ρ.: 1 m 3, 1 km 3, 1 ιίηξν, θ.ι.π. ) ηεηξάγσλν πιαίζην Δπίγεηα θαηαγξαθή Δλαέξηα θαηαγξαθή Καηαγξαθή πδξφβησλ νξγαληζκψλ ηνπ βπζνχ

12 β) ΗΥΝΖΘΔΣΖΖ & ΔΠΑΝΑΤΛΛΖΦΖ (κέζνδνο Petersen- Lincoln) εθαξκόδεηαη ζε πιεζπζκνύο εηδώλ κε κεγάιε θηλεηηθόηεηα (π.τ. ένηομα, πηηνά, μεγάλα θηλαζηικά, κ.λ.π.) ΚΟΠΟ : εθηίκεζε κεγέζνπο πιεζπζκνύ κειέηε κεηαθίλεζεο ή κεηαλάζηεπζεο κειέηε ξπζκνύ γέλλεζεο ή ζαλάηνπ κειέηε ξπζκνύ αύμεζεο αηόκσλ

13 Πξνυπνζέζεηο : ε ηρλεζέηεζε δελ επεξεάδεη ηε βησζηκφηεηα ησλ αηφκσλ ην κέζν ηρλεζέηεζεο δελ ζα ραζεί θαηά ηε δηαδηθαζία ε αλάκημε ηρλεζεηεκέλσλ θαη κε αηφκσλ είλαη νκνηνγελήο ε ζπιινγή ηνπ 1 νπ θαη 2 νπ δείγκαηνο είλαη ηπραία δελ αιιάδεη ε εζνινγηθή ζπκπεξηθνξά ησλ ηρλεζεηεκέλσλ αηφκσλ δηαηεξείηαη ζηαζεξή ε αλαινγία ηρλεζεηεκέλσλ θαη κε αηφκσλ ν πιεζπζκφο είλαη θιεηζηφο θαη δελ κεηαβάιιεηαη (δελ ππάξρνπλ ζάλαηνη, γελλήζεηο, ή κεηαλαζηεχζεηο)

14 Nˆ M 1 n 1 R 1 1 Μέζνδνο πνιιαπιψλ ηρλεζεηήζεσλ θαη επαλαζπιιήςεσλ (Jolly-Seber). εθαρμογή και ζε ανοικηούς πληθσζμούς

15 ΠΡΟΣΤΠΑ ΚΑΣΑΝΟΜΗ Πιεζπζκόο ηα άηνκα θαηαλέκνληαη ζε έλα βηφηνπν κε ζθνπφ ηελ: εθκεηάιιεπζε ζηνηρείσλ βηνηφπνπ ειαρηζηνπνίεζε αληαγσληζηηθψλ ηάζεσλ ηθαλνπνίεζε ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ εζνινγηθή ζπκπεξηθνξά Ανάπηςξη ελκηικών και απωζηικών δςνάμεων κεηαμύ ησλ αηόκσλ ηνπ πιεζπζκνύ

16 ΚΑΣΑΝΟΜΗ ΣΟ ΒΙΟΣΟΠΟ

17 Σπραία θαηαλνκή ( ή θαηαλνκή Poisson): πλαζξνηζηηθή θαηαλνκή: Οκνηνκεξήο θαηαλνκή: : Υαξαθηεξηζηηθά Οξγαληζκώλ είλαη ε εμαίξεζε ζηε θύζε θαη όρη ν θαλόλαο δελ αλαπηύζζνληαη νύηε ειθηηθέο αιιά νύηε θαη απσζηηθέο δπλάκεηο ζηα κέιε ηνπ πιεζπζκνύ επλντθέο θάπνηεο πεξηνρέο ηνπ βηόηνπνπ α) αλαπαξαγσγή β) ηξνθή γ) εζνινγηθή ζπκπεξηθνξά (π.ρ. αγέιεο δψσλ) ηζρπξόο αληαγσληζκόο γηα ηελ θαηάιεςε κηαο ειάρηζηεο πεξηνρήο (έλζηηθην ηδηνθηεζίαο) (π.ρ.: ζαιάζζηα πηελά, κέιηζζεο-θεξήζξα)

18 Έλεγσορ πποηύπων καηανομήρ (βαζίδεηαη ζηνλ έιεγρν ηνπ βαζκνχ απφθιηζεο απφ ηελ ηπραία θαηαλνκή) Tσταία Σσναθροιστική Ομοιομερής Σύνολο = 40 άτομα Σύνολο = 40 άτομα Σύνολο = 40 άτομα x = 4 x = 4 x = 4 s 2 = 4.2 s 2 = 10.2 s 2 = 2.2 S 2 x S x S 2 x

19 S 2 x Δείκηηρ καηανομήρ ή διαζποπάρ (*) Όζν κεγαιψλνπλ νη δηαθνξέο ηνπ δείθηε δηαζπνξάο απφ ηε κνλάδα ηφζν κεγαιχηεξεο είλαη νη ηάζεηο γηα νκνηνκεξή ή ζπλαζξνηζηηθή θαηαλνκή (**) Ζ αμηνπνίεζε ηνπ απνηειέζκαηνο κηαο θαηαλνκήο νξγαληζκψλ γίλεηαη κε βάζε ηα βηνινγηθά δεδνκέλα γηα ην ζπγθεθξηκέλν είδνο θαη ην βηφηνπφ ηνπ ΠΡΟΟΥΗ! ην πξφηππν θαηαλνκήο θαη άξα θαη ν δείθηεο δηαζπνξάο εμαξηψληαη ζεκαληηθά απφ ην κέγεζνο θαη ην ζρήκα ησλ κνλάδσλ δεηγκαηνιεςίαο

20 (απφ Λπθάθεο, 1992)

21 ΤΝΑΘΡΟΙΣΙΚΗ θαηαλνκή ησλ αηφκσλ ζην βηφηνπν ζηελ νπνία νη αηνκηθέο ζπλαζξνίζεηο εκθαλίδνπλ ΟΜΟΙΟΜΔΡΗ θαηαλνκή Αληηκεηώπηζε : δνθηκαζηηθνί έιεγρνη ηεο θαηαλνκήο κε ηε Υξήζε δηαθνξεηηθψλ κνλάδσλ δεηγκαηνιεςίαο

22 ΔΝΓΟΠΛΗΘΤΜΙΑΚΟ ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟ Μέγεζνο πιεζπζκνχ εμαξηάηαη απφ ηνπο ΠΟΡΟΤ ή ΣΟΗΥΔΗΑ ηνπ βηνηφπνπ (ηξνθή, δσηηθφο ρψξνο, ζέζεηο σνηνθίαο, θσιηάζκαηνο, ρεηκεξίαο λάξθεο, θ.ι.π.) Μεηαμχ ησλ αηφκσλ θάζε πιεζπζκνχ αλαπηχζζεηαη αληαγσληζκφο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ πφξσλ ηνπ βηνηφπνπ Δλδνπιεζπζκηαθφο αληαγσληζκφο

23 Πφξνη Αλαλεψζηκνη (π.ρ κχδηα) Με αλαλεψζηκνη Σξνθή Εσηηθφο ρψξνο

24 (*) Πεπιοπιζμένοι πόποι πεξηνξίδεηαη ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ αλαπηχζζεηαη ηζρπξφηεξνο ελδνπιεζπζκηαθφο αληαγσληζκφο Ενδοπληθςζμιακόρ ανηαγωνιζμόρ Δθκεηάιιεπζε (θάζε άηνκν αληαγσλίδεηαη έκκεζα ηα ππφινηπα γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε κέξνπο ηνπ πφξνπ πνπ κέλεη αλεθκεηάιιεπηνο Παξέκβαζε (ηα άηνκα αιιειεπηδξνχλ άκεζα κεηαμχ ηνπο απνηξέπνληαο ελεξγά άιια άηνκα λα εθκεηαιιεπηνχλ ηνπο πφξνπο ηνπ βηνηφπνπ)

25 Πεξηνρή ηδηνθηεζίαο.. θαηνρή κε ακπληηθφ ηξφπν Αληαγσληζηηθό απνηέιεζκα (φρη πάληα ηζνδχλακν αθνχ θάπνηα άηνκα κέζα ζηνλ πιεζπζκφ είλαη ηζρπξφηεξα απφ ηα άιια) Ιζσςπόηεπα άηομα = α) θαιχηεξε δηεθδίθεζε ησλ πφξσλ ηνπ βηνηφπνπ β) πεξηζζφηεξνη απφγνλνη (*) νη επηδξάζεηο ηνπ ελδνπιεζπζκηαθνχ αληαγσληζκνχ είλαη άκεζα εμαξηεκέλεο απφ ηελ ππθλφηεηά ηνπ

26 Ρπζκηζηηθόο ξόινο ηνπ ελδνπιεζπζκηαθνύ αληαγσληζκνύ ζην κέγεζνο ελόο πιεζπζκνύ (Λπθάθεο, 1992)

27 (Λπθάθεο, 1992) Κνξεζηηθό δπλακηθό (Κ): ην κέγηζην κέγεζνο ηνπ πιεζπζκνύ πνπ κπνξεί λα ζπληεξεζεί ζην ζπγθεθξηκέλν βηόηνπν από ηνπο ππάξρνληεο πόξνπο

28 Οη εηθφλεο θαη νη θσηνγξαθίεο ησλ παλεπηζηεκηαθψλ δηαιέμσλ ηνπ καζήκαηνο πξνέξρνληαη θαη απφ ηα θάησζη ζπγγξάκκαηα: ΛΤΚΑΚΖ,. (1996). Οηθνινγία, Δθδφζεηο πκκεηξία. DORIT, R. L., WALKER, W. F. Jr. & BARNES, R. D. (1991). Zoology, Saunders College Publishing, Florida. Eckert, Roger; Randall, David, Animal Physiology: Mechanisms and Adaptations, 3rd ed., by W. H. Freeman & Co (Sd) Howell V. Daly, John T. Doyen, Alexander H. Purcell, Introduction to Insect Biology and Diversity, «Σν πιηθό ηεο παξνπζίαζεο πξνέξρεηαη από ηηο παλεπηζηεκηαθέο παξαδόζεηο ηνπ θαζεγεηή Γηώξγνπ Κεραγηά».