Καλές πρακτικές διαχείρισης του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού : «Δουλεύοντας ομαδικά και δημιουργικά αντιμετωπίζω το σχολικό εκφοβισμό»

Transcript

1 Καλές πρακτικές διαχείρισης του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού : «Δουλεύοντας ομαδικά και δημιουργικά αντιμετωπίζω το σχολικό εκφοβισμό» Ευπραξία Βλαχοδήμου Υπεύθυνη Σχολικού Επαγγελματικού προσανατολισμού Κέντρο Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού ( ΚΕ.ΣΥ.Π. ) Λάρισας vlachodi@sch.gr Περίληψη Η καλή πρακτική στην οποία θα αναφερθούμε εφαρμόστηκε τη σχολική χρονιά σε περιφερειακό Γυμνάσιο της Λάρισας. Στηριχθήκαμε στο υλικό του πιλοτικού προγράμματος «Αντιμετωπίζω το σχολικό εκφοβισμό» των Πανεπιστημίων Θεσσαλίας και Flinders της Αδελαΐδας της Αυστραλίας που είχαμε δουλέψει την προηγούμενη σχολική χρονιά. Προβλήθηκε οπτικοακουστικό υλικό και πραγματοποιήθηκαν δραστηριότητες έκφρασης συναισθημάτων, ανάπτυξης ενσυναίσθησης, ανάληψης ρόλων και πρωτοβουλιών, ανάληψης ενεργού δράσης στα φαινόμενα σχολικής βίας στο χώρο του σχολείου, υιοθέτησης υγιών και υπεύθυνων συμπεριφορών, κ.λ.π Η τάξη και το σχολείο μετατράπηκαν σε δημιουργικό εργαστήριο για την οργάνωση σχολικής εκδήλωσης για το σχολικό εκφοβισμό, δημιουργία αφίσας και έντυπου οδηγού που μοιράστηκε σε όλους. Αναδείχθηκαν ικανότητες και δεξιότητες, αναπτύχθηκαν ομαδικότητα και δημιουργικότητα, μελετήθηκε ένα σοβαρό θέμα που απασχολεί τη μαθητική κοινότητα και όλο αυτό το μοιραστήκαμε με τα υπόλοιπα μέλη της. Οι μαθητές συμμετέχουν, εργάζονται, αλληλεπιδρούν, και αποκτούν ενεργητικό ρόλο, παίρνουν πρωτοβουλίες, αναπτύσσουν θετική στάση για τη ζωή, υιοθετούν συμπεριφορές ενεργού πολίτη. Λέξεις κλειδιά : ομαδικότητα, δημιουργικότητα, θετική στάση. Abstract The good practices presented below were implemented at a Junior High School of Larissa during the school year The material used was part of a pilot intervention programme titled Facing school bullying by the University of Thessaly and the University of Flinders of Adelaide in Australia, which was implemented the previous school year. Audiovisual material was shown and moreover various activities were carried out aiming at helping students express emotions, develop empathy, take roles and initiatives, take action against bullying at school and develop responsible behaviours.

2 Both the classroom and the school turned into a creative lab for the organization of an event for school bullying and the creation of a poster and a manual which was later distributed to everybody. Skills and abilities, teamwork and creativity were developed. A serious issue of major concern for the school community was studied and shared with the rest of the school community. Students participate, work together, interact, become active, take initiatives, develop positive attitude towards life and become active citizens. Key words: teamwork, creativity, positive attitude Εισαγωγή Η καλή πρακτική στην οποία θα αναφερθούμε εφαρμόστηκε τη σχολική χρονιά σε ανομοιογενή παραβατική ομάδα μαθητών της Α τάξης Γυμνασίου σε περιφερειακό γυμνάσιο της Λάρισας με σκοπό την ευαισθητοποίησή τους στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και στους τρόπους αντιμετώπισής του. Στηριχθήκαμε στο υλικό που μας είχε διατεθεί την προηγούμενη σχολική χρονιά από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχολογικής Έρευνας & Ψυχοπαιδαγωγικής Συμβουλευτικής) και το Πανεπιστήμιο Flinders της Αδελαΐδας της Αυστραλίας (Παιδαγωγική Σχολή) και στην εμπειρία που είχαμε αποκτήσει τόσο λόγω της συμμετοχής της Α τάξης του σχολείου στο πιλοτικό πρόγραμμα «Αντιμετωπίζω το σχολικό εκφοβισμό» όσο και από την εμπλοκή μας σε σεμινάρια, επιμορφώσεις, σχολικές δράσεις κάθε είδους. Πορεία εργασίας Για κάθε μορφή σχολικού εκφοβισμού έγινε προβολή οπτικοακουστικού υλικού που δίνει το ερέθισμα για προβληματισμό και συζήτηση. Στο υλικό στηρίζονται διάφορες δραστηριότητες όπως παιχνίδια ρόλων, προσομοίωση, ζωγραφική, θέσπιση κανόνων σχολικής ζωής, επιστολή στο διευθυντή, κ.λ.π. που δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να αναπτύξουν ενσυναίσθηση, να αναλάβουν ρόλους και πρωτοβουλίες, να αναλάβουν ενεργό δράση στα φαινόμενα σχολικής βίας στο χώρο του σχολείου, να υιοθετήσουν υγιείς και υπεύθυνες συμπεριφορέςκ.λ.π. Στη διάρκεια των συναντήσεων οι μαθητές εκφράζουν χαρά για τη συμμετοχή τους στην ομάδα και τις δραστηριότητες. Παρά το γεγονός ότι τηρήσαμε το χρονοδιάγραμμα και αξιοποιήσαμε το διαθέσιμο υλικό αποφασίσαμε να συνεχίσουμε τις συναντήσεις και να αναθέσουμε στους μαθητές τη διοργάνωση της σχολικής εκδήλωσης που θα κάναμε με αφορμή τη μέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού 6 Μαρτίου. Οι μαθητές με τη βοήθειά μας συγκέντρωσαν,οργάνωσαν και επέλεξαν το υλικό που τους ενδιέφερε για την εκδήλωση. Μαθητές με τάσεις εγκατάλειψης του σχολείου, μαθητές που παρακολουθούσαν για δεύτερη χρονιά την τάξη καθώς είχαν απορριφθεί λόγω ελλειπούς φοίτησης ή λόγω μη προαγωγής στις εξετάσεις, μαθητές που κινούνταν στα όρια της παραβατικότητας, μαθητές που δεν συμμετείχαν ποτέ και ίσως δεν είχαν παρακολουθήσει ποτέ σχολική εκδήλωση μας εξέπληξαν με τον ενθουσιασμό και τις ιδέες τους. Διέθεσαν πολύ χρόνο στον υπολογιστή και το διαδίκτυο. Επέλεξαν τα τελικά κείμενα, τα βίντεο και τα τραγούδια που θα παρουσίαζαν στην εκδήλωση.

3 Έκαναν εξαντλητικές προσπάθειες να μάθουν τα κείμενα απέξω χωρίς να χρειαστεί να τα διαβάζουν. Ανέλαβαν πρωτοβουλίες και μοίρασαν ρόλους στις ομάδες εργασίας που δημιουργήθηκαν : ομιλητές, τεχνική υποστήριξη, κ.λ.π. Σχεδόν φθάναμε στο τέλος, κόντευε η μέρα της εκδήλωσης. Η δυναμική της ομάδας ήταν τέτοια που έδειχνε ότι είχε και τη διάθεση και τη δυνατότητα για περισσότερη δουλειά. Κάποιος έριξε την ιδέα για δημιουργία κόμικ. Ενθουσιασμός αλλά σε πρακτικό επίπεδο και παρά τις ικανότητες και δεξιότητες που ανέδειξε όλη η προηγούμενη δραστηριότητα φάνηκε αδυναμία τόσο στη σχεδίαση όσο και στην παραγωγή των κειμένων. Αλλά η ιδέα δούλευε... Σκεφθήκαμε τα εικονίδια screan beans, αναζητήσαμε και κατεβάσαμε από τον υπολογιστή όσο πιο πολλες μορφές τους μπορέσαμε. Αποφασίσαμε με τη χρήση των εικονιδίων και μικρών κειμένων να συνθέσουμε και να παρουσιάσουμε με τη μορφή βίντεο μια σύντομη αναφορά πάνω στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, τους πρωταγωνιστές του, τους τρόπους αντιμετώπισης, ό,τι είχαμε συζητήσει στις 6 πρώτες ωριαίες συναντήσεις. Χρησιμοποιήσαμε και υλικό που είχαμε στη διάθεσή μας από άλλη σχολική δραστηριότητα πολιτιστικό πρόγραμμα με θέμα Ο ΤΟΙΧΟΣ ΕΧΕΙ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ και το υλικό που είχε συλλεχθεί φωτογραφίζοντας συνθήματα στους τοίχους της πόλης. Πετύχαμε τον τέλειο συνδυασμό. Το αποτέλεσμα άρτιο και ο ενθουσιασμός των μαθητών στα ύψη. Με τα εικονίδια screan beans ετοιμάσαμε την αφίσα της εκδήλωσης κι έναν μικρό οδηγό που μοιράσαμε σε όλους στο τέλος της εκδήλωσης. Περιείχε σύντομες οδηγίες αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού και χρήσιμες διευθύνσεις για μελέτη και αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών. Η ΑΦΙΣΑ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ

4 Ο ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ Η μέρα της εκδήλωσης έφθασε. Παρουσιάσαμε τη δουλειά της μαθητικής ομάδας στη σχολική κοινότητα. Τα σχόλια όλων πολύ θετικά και ενθαρρυντικά τόσο για το αποτέλεσμα όσο και για το εγχείρημα : η συγκεκριμένη ομάδα μαθητών κατάφερε το ακατόρθωτο! Τελευταίο κομμάτι της εκδήλωσης η προβολή του δικού μας βίντεο ( αναρτημένο στη διεύθυνση στην ετικέτα Βίντεο-αφιέρωμα 6 Μαρτίου 2013 ) και το δρώμενο ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ. Συμπεράσματα Η δραστηριότητα αυτή όπως αναπτύχθηκε έβαλε τις βάσεις, τουλάχιστον για μας που πήραμε την πρωτοβουλία, για μια άλλη οπτική στο σχεδιασμό δραστηριοτήτων και διαχείρισης του μαθητικού δυναμικού. Κατά την εφαρμογή της η τάξη και το σχολείο μετατράπηκαν σε ένα δημιουργικό εργαστήριο. Οι μαθητές απελευθέρωσαν και ανάδειξαν πλήθος ικανοτήτων και δεξιοτήτων που είχαν σε λανθάνουσα κατάσταση. Δόθηκε η δυνατότητα μέσα από την ομαδικότητα και τη δημιουργικότητα που αναπτύχθηκαν να θίξουμε ένα σοβαρό θέμα που απασχολεί τη μαθητική κοινότητα και όλο αυτό να το μοιραστούμε με τα υπόλοιπα μέλη της. Πιστεύουμε ότι βοήθησε στη μελέτη όλων των πτυχών που συνιστούν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, στην ενημέρωση των μαθητών, στην ευαισθητοποίησή τους.παράλληλα βοήθησε στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής, στην κοινωνική και συναισθηματική προσαρμογή στην ομάδα, το σχολείο, την κοινωνία. Διευκόλυνε στη δημιουργία ευχάριστου κλίματος στην τάξη. Δημιούργησε κίνητρα μάθησης και βελτίωσης γνώσεων και επιδόσεων. Βοήθησε στη βελτίωση της προσωπικής επάρκειας όλων των μαθητών και κυρίως όσων ανήκουν σε ομάδες κινδύνου για σχολική διαρροή, σχολική αποτυχία, παραβατικότητα κ.λ.π. γιατί τόνωσε την αυτοπεποίθηση τους. Για

5 κάποιους από τους συμμετέχοντες μαθητές ήταν η ευκαιρία να ακούσουν το πρώτο μπράβο στη διάρκεια όλης της σχολικής ζωής τους. Η τεχνική που αναπτύχθηκε αποτελεί ένα εναλλακτικό, ολοκληρωμένο σύστημα επικοινωνίας πέρα από το γραπτό και προφορικό λόγο. Δεν διδάσκεται, κατακτιέται εμπειρικά μέσα από την υποστήριξη του εκπαιδευτικού και την προσωπική προσπάθεια του κάθε μαθητή. Είναι ιδιαίτερα ελκυστική για τους συμμετέχοντες λόγω της χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή, διαδικτύου, κ.λ.π. και της δυνατότητας που δίνει για κριτική και δημιουργική σκέψη και αυτενέργεια. Δεν ήταν απλά μια αφίσα και μια εκδήλωση. Είχε διάρκεια, ώρες ομαδικής δουλειάς και προσπάθειας, απασχόλησε για καιρό τη σχολική κοινότητα. Δεν ήταν κάτι αποσπασματικό. Έβαλε τις βάσεις και για άλλες πρωτοβουλίες την επόμενη σχολική χρονιά. Οι μαθητές όταν συμμετέχουν, εργάζονται, αλληλεπιδρούν, τότε αποκτούν ενεργητικό ρόλο, παίρνουν πρωτοβουλίες, αναπτύσσουν θετική στάση για τη ζωή, υιοθετούν συμπεριφορές ενεργού πολίτη.