Εκτύμηςη Πλημμυρικόσ Επικινδυνότητασ Περιοχών τησ Περιφερειακόσ Ενότητασ Αχαΐασ & Κατευθύνςεισ Βιώςιμου Χωρικού Σχεδιαςμού

Transcript

1 Χαροκϐπειο Πανεπιςτόμιο Τμόμα Γεωγραφύασ ΠΜΣ Εφαρμοςμϋνησ Γεωγραφύασ και Διαχεύριςησ του Χώρου Κατεϑθυνςη Γεωπληροφορικόσ Εκτύμηςη Πλημμυρικόσ Επικινδυνότητασ Περιοχών τησ Περιφερειακόσ Ενότητασ Αχαΐασ & Κατευθύνςεισ Βιώςιμου Χωρικού Σχεδιαςμού Διπλωματικό εργαςύα τησ Δϋςποινασ Γιαμαλϊκη Αθόνα, Οκτώβριοσ 2015 [1]

2 Χαροκϐπειο Πανεπιςτόμιο Τμόμα Γεωγραφύασ ΠΜΣ Εφαρμοςμϋνησ Γεωγραφύασ και Διαχεύριςησ του Χώρου Κατεϑθυνςη: Γεωπληροφορικόσ Εκτύμηςη Πλημμυρικόσ Επικινδυνότητασ Περιοχών τησ Περιφερειακόσ Ενότητασ Αχαΐασ & Κατευθύνςεισ Βιώςιμου Χωρικού Σχεδιαςμού Διπλωματικό εργαςύα τησ Δϋςποινασ Γιαμαλϊκη Επιβλϋπων καθηγητόσ: Χρύςτοσ Χαλκιϊσ Αθόνα, Οκτώβριοσ 2015

3 ΕΤΦΑΡΙΣΙΕ Με την ολοκλόρωςη τησ παροϑςασ διπλωματικόσ εργαςύασ θα όθελα να ευχαριςτόςω οριςμϋνουσ ανθρώπουσ που με βοόθηςαν και ςυνϋβαλαν ςτην προςπϊθεια αυτό. Αρχικϊ θα όθελα να ευχαριςτόςω τουσ καθηγητϋσ μου, κο Φρύςτο Φαλκιϊ και κο Ευθϑμιο Καρϑμπαλη, οι οπούοι με καθοδόγηςαν ςτο θϋμα τησ διπλωματικόσ την ώρα που όμουν μπερδεμϋνη και δεν όξερα ποια κατεϑθυνςη ακριβώσ να ακολουθόςω. Επιπλϋον, θα όθελα να τουσ ευχαριςτόςω για τη ςτόριξη και τισ πολϑτιμεσ ςυμβουλϋσ καθ ϐλη τη διϊρκεια εκπϐνηςησ τησ διπλωματικόσ μου εργαςύασ. Ιδιαύτερεσ ευχαριςτύεσ αξύζει η οικογϋνειϊ μου, η οπούα με ςτόριζε ανϋκαθεν ςτισ ϐποιεσ επιλογϋσ ϋκανα ςτη ζωό μου, δεύχνοντϊσ μου εμπιςτοςϑνη και αγϊπη. Για την αγϊπη και τη ςυμπαρϊςταςη που πϊντα μου δεύχνει δε γύνεται επύςησ να μην ευχαριςτόςω τον Δημότρη. Σϋλοσ, θα όθελα να πω ϋνα μεγϊλο ευχαριςτώ ςτισ φύλεσ μου, Ϊλλη, Μαρύνα, Εϑα, Ρϊνια, Αναςταςύα, Γεωργύα, οι οπούεσ με βοόθηςαν και με ςτόριξαν με πολλαπλοϑσ τρϐπουσ ςτο να επιτϑχω τουσ ςτϐχουσ μου. [3]

4 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΚΗ ΕΠΙΚΟΠΗΗ ΠΛΗΜΜΤΡΙΚΩΝ ΥΑΙΝΟΜΕΝΩΝ Ο ΚΤΚΛΟ ΣΟΤ ΝΕΡΟΤ ΣΑΞΙΝΟΜΗΗ ΠΟΣΑΜΙΨΝ ΤΣΗΜΑΣΨΝ ΣΟ ΥΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΨΝ ΠΛΗΜΜΤΡΨΝ ΟΡΙΜΟ ΣΗ ΠΛΗΜΜΤΡΑ ΑΙΣΙΕ ΔΗΜΙΟΤΡΓΙΑ ΠΟΣΑΜΙΑ ΠΛΗΜΜΤΡΑ ΣΙΓΜΙΑΙΕ ΠΛΗΜΜΤΡΕ (FLASHFLOODS) ΕΠΙΠΣΨΕΙ ΣΨΝ ΠΛΗΜΜΤΡΨΝ ΣΟ ΕΤΡΨΠΑΪΚΟ ΘΕΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΚΑΙ ΣΗ ΔΙΑΦΕΙΡΙΗ ΣΨΝ ΚΙΝΔΤΝΨΝ ΠΛΗΜΜΤΡΑ ΟΔΗΓΙΑ 2000/60/ΕΚ ΓΙΑ ΣΟ ΝΕΡΟ ΟΔΗΓΙΑ 2007/60/ΕΚ ΓΙΑ ΣΙ ΠΛΗΜΜΤΡΕ ΠΕΡΙΟΦΗ ΜΕΛΕΣΗ ΓΕΨΓΡΑΥΙΚΗ ΕΝΣΑΞΗ ΣΗ ΕΤΡΤΣΕΡΗ ΠΕΡΙΟΦΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΣΗΗ ΣΗ ΠΕΡΙΟΦΗ ΜΕΛΕΣΗ ΓΕΨΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΤΔΡΟΓΕΨΛΟΓΙΚΑ ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΛΕΚΑΝΕ ΑΠΟΡΡΟΗ ΚΑΙ ΤΔΡΟΓΡΑΥΙΚΟ ΔΙΚΣΤΟ ΦΡΗΕΙ/ΚΑΛΤΧΕΙ ΓΗ ΚΛΙΜΑΣΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΦΨΡΟΣΑΞΙΚΟ ΦΕΔΙΑΜΟ ΙΣΟΡΙΚΟ ΠΛΗΜΜΤΡΙΚΨΝ ΕΠΕΙΟΔΙΨΝ ΕΚΣΙΜΗΗ ΠΛΗΜΜΤΡΙΚΗ ΕΠΙΚΙΝΔΤΝΟΣΗΣΑ ΣΗΝ ΠΕ ΑΦΑΪΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΑΡΑΜΕΣΡΨΝ/ΠΑΡΑΓΟΝΣΨΝ ΕΠΙΚΙΝΔΤΝΟΣΗΣΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΡΨΣΟΓΕΝΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ ΑΤΣΨΝ ΠΑΡΑΓΨΓΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΨΝ/ΠΑΡΑΜΕΣΡΨΝ [4]

5 3.5 ΠΡΟΔΙΟΡΙΜΟ ΣΗ ΠΟΤΔΑΙΟΣΗΣΑ ΚΑΘΕ ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΤΠΟΛΟΓΙΜΟ ΤΝΟΛΙΚΗ ΕΠΙΚΙΝΔΤΝΟΣΗΣΑ ΚΑΣΕΤΘΤΝΕΙ ΒΙΩΙΜΟΤ ΦΩΡΙΚΟΤ ΦΕΔΙΑΜΟΤ ΠΡΟ-ΠΛΗΜΜΤΡΙΚΑ ΜΕΣΡΑ ΣΕΦΝΙΚΑ ΜΕΣΡΑ ΡΤΘΜΙΣΙΚΑ ΜΕΣΡΑ ΤΣΗΜΑ ΠΡΟΒΛΕΧΗ/ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΗ ΠΛΗΜΜΤΡΙΚΟΤ ΚΙΝΔΤΝΟΤ ΜΕΣΑ-ΠΛΗΜΜΤΡΙΚΑ ΜΕΣΡΑ ΟΡΓΑΝΨΗ ΑΡΜΟΔΙΨΝ ΥΟΡΕΨΝ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ - ΤΖΗΣΗΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΚΕ ΑΝΑΥΟΡΕ [5]

6 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΙΝΑΚΨΝ ΚΕΙΜΕΝΟΤ Πύνακασ 1 Πληθυςμιακϊ ςτοιχεύα περιοχόσ μελϋτησ Πύνακασ 2 Τδρολογικϋσ λεκϊνεσ απορροόσ τησ περιοχόσ μελϋτησ Πύνακασ 3 Φρόςεισ/καλϑψεισ γησ, ϋκταςη αυτών και τα αντύςτοιχα ποςοςτϊ επύ του ςυνϐλου Πύνακασ 4 υνοπτικό θεώρηςη των ςημαντικϐτερων πλημμυρικών επειςοδύων ςτην περιοχό μελϋτησ Πύνακασ 5 υνοπτικό παρουςύαςη των πρωτογενών δεδομϋνων και των πηγών αυτών Πύνακασ 6 Κατηγορύεσ μορφολογικών κλύςεων και τα αντύςτοιχα ποςοςτϊ κϊλυψόσ τουσ Πύνακασ 7 Κατηγορύεσ υψομϋτρου και τα αντύςτοιχα ποςοςτϊ κϊλυψησ αυτών...65 Πύνακασ 8 Κατηγορύεσ λιθολογύασ και αντύςτοιχα ποςοςτϊ κϊλυψησ αυτών Πύνακασ 9 Κατηγορύεσ χρόςεων/καλϑψεων γησ και τα αντύςτοιχα ποςοςτϊ κϊλυψησ αυτών Πύνακασ 10 Κατηγορύεσ ςυγκϋντρωςησ ροόσ και αντύςτοιχα ποςοςτϊ κϊλυψησ αυτών Πύνακασ 11 Κατηγορύεσ μϋςησ ετόςιασ βροχϐπτωςησ και τα αντύςτοιχα ποςοςτϊ κϊλυψησ αυτών...70 Πύνακασ 12 Βαθμονϐμηςη παραγϐντων που ςυμβϊλλουν ςτο φαινϐμενο τησ πλημμϑρασ Πύνακασ 13 Ενιαύα τακτικό κλύμακα αξιολϐγηςησ Πύνακασ 14 Τπολογιςμϐσ ςυντελεςτών βαρών των 6 κριτηρύων, καθώσ και του λϐγου ςυνϋπειασ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΦΗΜΑΣΨΝ ΚΕΙΜΕΝΟΤ χόμα 1 Ο κϑκλοσ του νεροϑ χόμα 2 Περιοχϋσ ϐπου εύναι πιθανϐν να ςημειωθεύ πλημμϑρα χόμα 3 Περιοχϋσ με Δυνητικϊ ημαντικϐ Κύνδυνο Πλημμϑρασ χόμα 4 Καλλιεργόςιμεσ εκτϊςεισ ςε ποςοςτϊ επύ του ςυνϐλου αυτών [6]

7 χόμα 5 Κατανομό τησ μϋςησ ετόςιασ θερμοκραςύασ ( o C) (α) και τησ μϋςησ ετόςιασ υγραςύασ (%) (β) χόμα 6 Σοποθεςύεσ μετεωρολογικών ςταθμών που χρηςιμοποιόθηκαν ςτη μελϋτη των Katsafados et al. (2012) χόμα 7 Φϊρτησ βιοκλιματικών ορϐφων για την περιοχό τησ Πελοποννόςου χόμα 8 Ιεραρχικό δομό του ζητόματοσ «Εκτύμηςη Πλημμυρικόσ Επικινδυνϐτητασ» ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΦΑΡΣΨΝ ΚΕΙΜΕΝΟΤ Φϊρτησ 1 Διοικητικό διαύρεςη ΠΕ ΑχαϏασ Φϊρτησ 2 Ορεινϋσ υδρολογικϋσ λεκϊνεσ απορροόσ 1 ησ τϊξησ ςτην ευρϑτερη περιοχό τησ βϐρειασ Πελοποννόςου Φϊρτησ 3 Τδατικϊ διαμερύςματα ςτην ευρϑτερη περιοχό τησ βϐρειασ Πελοποννόςου Φϊρτησ 4 Σελικϊ ϐρια υδροκρύτη Φϊρτησ 5 Διοικητικό διϊρθρωςη περιοχόσ μελϋτησ Φϊρτησ 6 Φρόςεισ/καλϑψεισ γησ (14 κατηγορύεσ) Φϊρτησ 7 Χηφιακϐ Μοντϋλο Εδϊφουσ ΧΜΕ (Digital Elevation Model DEM) Φϊρτησ 8 Μορφολογικϋσ κλύςεισ αναγλϑφου (%) Φϊρτησ 9 Τψομετρικϋσ ζώνεσ ςε μϋτρα...65 Φϊρτησ 10 Λιθολογύα γεωλογικών ςχηματιςμών...67 Φϊρτησ 11 Φρόςεισ/καλϑψεισ γησ Φϊρτησ 12 υγκϋντρωςη ροόσ υδϊτων Φϊρτησ 13 Φωρικό κατανομό μϋςησ ετόςιασ βροχϐπτωςησ ςε χιλιοςτϊ Φϊρτησ 14 Βαθμϐσ επικινδυνϐτητασ ςε ςχϋςη με τισ μορφολογικϋσ κλύςεισ εδϊφουσ 74 Φϊρτησ 15 Βαθμϐσ επικινδυνϐτητασ ςε ςχϋςη με τισ υψομετρικϋσ ζώνεσ Φϊρτησ 16 Βαθμϐσ επικινδυνϐτητασ ςε ςχϋςη με τη λιθολογύα των γεωλογικών ςχηματιςμών...76 Φϊρτησ 17 Βαθμϐσ επικινδυνϐτητασ ςε ςχϋςη με τισ χρόςεισ/καλϑψεισ γησ...78 Φϊρτησ 18 Βαθμϐσ επικινδυνϐτητασ ςε ςχϋςη με τη ςυγκϋντρωςη ροόσ υδϊτων Φϊρτησ 19 Βαθμϐσ επικινδυνϐτητασ ςε ςχϋςη με τη μϋςη ετόςια βροχϐπτωςη [7]

8 Φϊρτησ 20 υνολικό επικινδυνϐτητα για εκδόλωςη πλημμϑρασ με τη μϋθοδο τησ Αναλυτικόσ Ιερϊρχηςησ Φϊρτησ 21 υνολικό επικινδυνϐτητα ςε ςυνδυαςμϐ με τουσ οικιςμοϑσ υψηλοϑ κινδϑνου Φϊρτησ 22 υνολικό επικινδυνϐτητα ςτην ϋκταςη του οδικοϑ δικτϑου Φϊρτησ 23 υνολικό επικινδυνϐτητα ςτην ϋκταςη των καλλιεργόςιμων εκτϊςεων.. 92 Φϊρτησ 24 Ενδεικτικϊ οι ζώνεσ τησ περιοχόσ μελϋτησ βϊςει ορεινϐτητασ [8]

9 ΑΡΚΣΙΚΟΛΕΞΟ AHP DEM ECMWF GIS MADM MW RI UNESCO ΑΕ ΑΠΕ ΓΠ ΓΠΦΑΑ ΓΠ ΕΓΑ ΕΕ ΕΚ ΕΛΣΑΣ ΕΜΑΚ ΕΟΠ ΕΠΦΑΑ ΙΓΜΕ ΜΤΗΕ Analytical Hierarchy Process Digital Elevation Model European Center for Medium-range Weather Forecast Geographic Information Systems Multi-attribute Decision Making Mega Watt Random Index United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization Ανώνυμη Εταιρεύα Ανανεώςιμεσ Πηγϋσ Ενϋργειασ Γενικϐ Πολεοδομικϐ χϋδιο Γενικϐ Πλαύςιο Φωρικοϑ χεδιαςμοϑ και Αειφϐρου Ανϊπτυξησ Γεωγραφικϊ υςτόματα Πληροφοριών Ελληνικϐ Γεωδαιτικϐ ϑςτημα Αναφορϊσ Ευρωπαώκό Ϊνωςη Ευρωπαώκό Κοινϐτητα Ελληνικό τατιςτικό Αρχό Ειδικό Μονϊδα Αντιμετώπιςησ Καταςτροφών Ευρωπαώκϐσ Οργανιςμϐσ Περιβϊλλοντοσ Ειδικϐ Πλαύςιο Φωρικοϑ χεδιαςμοϑ και Αειφϐρου Ανϊπτυξησ Ινςτιτοϑτο Γεωλογύασ και Μεταλλευτικών Ερευνών Μικρϐ Τδροηλεκτρικϐ Ϊργο [9]

10 ΟΠΕΚΕΠΕ ΟΣΑ ΠΕ ΠΜ ΠΠΦΑΑ ΡΑΕ ΦΟΟΑΠ ΤΠΕΚΑ ΤΠΑΑΣ ΥΕΚ ΧΜΕ Οργανιςμϐσ Πληρωμών και Ελϋγχου Κοινοτικών Ενιςχϑςεων Προςανατολιςμοϑ και Εγγυόςεων Οργανιςμϐσ Σοπικόσ Αυτοδιούκηςησ Περιφερειακό Ενϐτητα Πρϐγραμμα Μεταπτυχιακών πουδών Περιφερειακϐ Πλαύςιο Φωρικοϑ χεδιαςμοϑ και Αειφϐρου Ανϊπτυξησ Ρυθμιςτικό Αρχό Ενϋργειασ χϋδιο Φωρικόσ και Οικιςτικόσ Οργϊνωςησ Ανοιχτών Πϐλεων Τπουργεύο Περιβϊλλοντοσ και Κλιματικόσ Αλλαγόσ Τπουργεύο Αγροτικόσ Ανϊπτυξησ και Σροφύμων Υϑλλο Εφημερύδασ Κυβερνόςεωσ Χηφιακϐ Μοντϋλο Εδϊφουσ [10]

11 ΠΕΡΙΛΗΧΗ Ο κύνδυνοσ των φυςικών καταςτροφών εντεύνεται με την πϊροδο του χρϐνου, τϐςο ςε εθνικό, ϐςο ςε παγκϐςμια κλύμακα. Η τϊςη αυτό οφεύλεται αφενϐσ ςτισ μορφοκλιματικϋσ αλλαγϋσ και αφετϋρου, ςτισ ϋντονεσ επεμβϊςεισ τησ ανθρώπινησ δραςτηριϐτητασ. το πεδύο των φυςικών καταςτροφών ανόκει και το φαινϐμενο τησ ποτϊμιασ πλημμϑρασ, του οπούου οι επιπτώςεισ εύναι βαρϑνουςασ ςημαςύασ, τϐςο απϐ πλευρϊσ κϐςτουσ ςε ανθρώπινεσ ζωϋσ, ϐςο και απϐ πλευρϊσ οικονομικών, αλλϊ και περιβαλλοντικών καταςτροφών. την παροϑςα ϋρευνα προτεύνεται η ανϊπτυξη ενϐσ μοντϋλου εκτύμηςησ τησ επικινδυνϐτητασ για εκδόλωςη πλημμϑρασ ςε περιφερειακό κλύμακα με τη χρόςη των Γεωγραφικών υςτημϊτων Πληροφοριών (Geographic Information Systems GIS). Φρηςιμοποιώντασ εξελιγμϋνεσ αναλυτικϋσ λειτουργύεσ πραγματοποιεύται ςταθμιςμϋνη χαρτογραφικό υπϋρθεςη με πλόθοσ παραγϐντων, οι οπούοι βιβλιογραφικϊ ςχετύζονται με πλημμυρικϊ φαινϐμενα (χωρικό κατανομό τησ μϋςησ ετόςιασ βροχϐπτωςησ, μορφολογικϋσ κλύςεισ του ανϊγλυφου, υψομετρικϋσ ζώνεσ, ςυγκϋντρωςη ροόσ, λιθολογύα γεωλογικών ςχηματιςμών, χρόςεισ/καλϑψεισ γησ). Αποτϋλεςμα τησ εφαρμογόσ του ςυγκεκριμϋνου μοντϋλου εύναι η χαρτογρϊφηςη τησ περιοχόσ ωσ προσ τη ςυνολικό επικινδυνϐτητα για την εκδόλωςη πλημμυρικών φαινομϋνων. Ψσ μελϋτη περύπτωςησ ορύςτηκε τμόμα τησ Περιφερειακόσ Ενϐτητασ (ΠΕ) ΑχαϏασ, το οπούο διαχρονικϊ φαύνεται να εύναι ευϊλωτο ςε εκδόλωςη φυςικών καταςτροφών και κατϊ ςυνϋπεια παρουςιϊζει ιδιαύτερο ερευνητικϐ ενδιαφϋρον. Λαμβϊνοντασ υπϐψη το ιςτορικϐ των πλημμυρικών επειςοδύων ςτη μελετώμενη περιοχό, ςε ςυνδυαςμϐ με τα αποτελϋςματα τησ ανϊλυςησ, προτεύνονται μϋτρα και πολιτικϋσ βιώςιμου χωρικοϑ ςχεδιαςμοϑ. Λϋξεισ Κλειδιϊ: πλημμϑρα, επικινδυνϐτητα, ΑχαϏα, Γεωγραφικϊ υςτόματα Πληροφοριών [11]

12 ABSTRACT Natural disasters hazard is being intensified with time, in both a national and worldwide scale. This tension is attributed partly to morphological and climate changes, but also to intense interventions caused by human activity. The river flood phenomenon is enlisted in the natural disasters field, and its consequences are of particular relevance in economic, human lives and environmental damages terms. The present research suggests the development of a flood risk assessment model on a regional scale with the use of Geographic Information Systems (GIS). With the use of Advanced Analytical Functions is carried out cartographic overlay with a number of factors that in literature are related to floods (spatial distribution of mean annual rainfall, morphological gradients of terrain, elevation zones, flow accumulation, lithology of geological formations, land use and coverage). The application of the specific model resulted in the mapping of the area regarding the risk of flood phenomena occurrence. Part of the Regional Unit of Achaia was designated as a case study, which over time appears to be susceptible to natural disaster events and therefore is of particular research interest. Considering the history of flood events in the area under study, combined with the results of the analysis, measures and sustainable spatial planning policies are being proposed. Keywords: flood, hazard, Achaia, Geographic Information Systems [12]

13 ΕΙΑΓΩΓΗ Μύα απϐ τισ πιο θεμελιώδεισ προςεγγύςεισ ςτην Επιςτόμη τησ Γεωπληροφορικόσ για τη διαχεύριςη πλημμυρικών φαινομϋνων εύναι η εκτύμηςη τησ χωρικόσ επικινδυνϐτητασ αυτών με τη χρόςη των Γεωγραφικών υςτημϊτων Πληροφοριών (ΓΠ). Αυτό η προςϋγγιςη εφαρμϐςτηκε και ςτην παροϑςα εργαςύα για τμόμα τησ ΠΕ ΑχαϏασ. Η χρόςη ενϐσ εϑχρηςτου και γρόγορου εργαλεύου προκειμϋνου να προςδιοριςτοϑν οι περιοχϋσ με υψηλό επικινδυνϐτητα ςε πλημμυρικϊ φαινϐμενα (επιρρεπεύσ ςε πλημμϑρεσ περιοχϋσ) εύναι ιδιαύτερα ςημαντικό, ειδικϐτερα ςε λεκϊνεσ απορροόσ ϐπου δεν υπϊρχει ϋνα επαρκϋσ υδρομετεωρολογικϐ δύκτυο και ςε περιοχϋσ ϐπου οι ακριβεύσ και χρονοβϐρεσ υδρολογικϋσ-υδραυλικϋσ προςομοιώςεισ δεν εύναι δυνατϐ να πραγματοποιηθοϑν. Σο περιεχϐμενο τησ εργαςύασ ολοκληρώνεται μϋςα απϐ πϋντε κϑρια κεφϊλαια. ε πρώτο ςτϊδιο γύνεται μύα βιβλιογραφικό επιςκϐπηςη επύ του θϋματοσ, αναλϑοντασ ζητόματα ϐπωσ τον κϑκλο του νεροϑ, τα ποτϊμια ςυςτόματα, το φαινϐμενο των πλημμυρών και τισ διϊφορεσ διαςτϊςεισ αυτοϑ, καθώσ και το ευρωπαώκϐ θεςμικϐ πλαύςιο που δύνει βαρϑτητα ςτην πρϐληψη και τη διαχεύριςη των υδϊτων και των πλημμυρών. Κατϐπιν, ακολουθεύ μύα εκτεταμϋνη ανϊλυςη των χαρακτηριςτικών γνωριςμϊτων τησ υπϐ εξϋταςη περιοχόσ, αλλϊ και ανϊλυςη τησ μεθοδολογύασ βϊςει τησ οπούασ οριοθετόθηκε. Αναλυτικϊ, γύνεται αναφορϊ ςτα γεωλογικϊ και υδρογεωλογικϊ χαρακτηριςτικϊ τησ περιοχόσ, ςτισ λεκϊνεσ απορροόσ και το υδρογραφικϐ δύκτυο που την απαρτύζουν, ςτισ χρόςεισ/καλϑψεισ γησ, ςτα κλιματολογικϊ χαρακτηριςτικϊ, ςτο ιςτορικϐ των πλημμυρικών επειςοδύων που ϋχουν ςημειωθεύ διαχρονικϊ, καθώσ και ςτισ διατϊξεισ του χωροταξικοϑ ςχεδιαςμοϑ που αφοροϑν την ϋκταςόσ τησ. Σο τρύτο κεφϊλαιο τησ εργαςύασ θεωρεύται απϐ τα πιο βαςικϊ, αφοϑ πρϐκειται για τη μεθοδολογύα, βϊςει τησ οπούασ ϋγινε εκτύμηςη τησ πλημμυρικόσ επικινδυνϐτητασ τησ περιοχόσ μελϋτησ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, γύνεται αναφορϊ ςτη μεθοδολογικό προςϋγγιςη που ακολουθεύται, καθώσ επύςησ αναλϑεται ο τρϐποσ με τον οπούο ϋγινε η επιλογό των παραμϋτρων/κριτηρύων που ςχετύζονται και ςυνειςφϋρουν ςτην εξϋλιξη του κινδϑνου για πλημμϑρα. Ακολουθεύ η δημιουργύα τησ χωρικόσ βϊςησ δεδομϋνων και [13]

14 η πρωτογενόσ επεξεργαςύα αυτών και ςτη ςυνϋχεια αποτυπώνεται ο τρϐποσ με τον οπούο παρϊχθηκαν οι παρϊγοντεσ επικινδυνϐτητασ. Βαςικϐ ςτϊδιο πριν τον υπολογιςμϐ τησ ςυνολικόσ επικινδυνϐτητασ αποτϋλεςε ο προςδιοριςμϐσ τησ ςπουδαιϐτητασ κϊθε παρϊγοντα. το επϐμενο ςτϊδιο τησ εργαςύασ γύνεται αξιοπούηςη των αποτελεςμϊτων τησ προαναφερθεύςασ μεθοδολογύασ, τα οπούα αποτελοϑν ουςιαςτικϊ μύα πρϐτερη γνώςη των περιοχών και των αντύςτοιχων οικιςμών που εμφανύζουν μεγαλϑτερη επικινδυνϐτητα ςε πλημμυρικϊ φαινϐμενα. Προτεύνεται δηλαδό μύα ολοκληρωμϋνη βιώςιμη ςτρατηγικό διαχεύριςησ για την αντιμετώπιςη των πλημμυρικών φαινομϋνων, ςε ςϑνθετεσ γεωμορφολογικϊ περιοχϋσ, ςτο πλαύςιο τησ Ευρωπαώκόσ Οδηγύασ 2002/60/ΕΚ για τισ πλημμϑρεσ. Η ςτρατηγικό αυτό παρουςιϊζεται υπϐ τη μορφό κατευθϑνςεων που θα μποροϑςαν μελλοντικϊ να ενςωματωθοϑν ςτα θεςμικϊ κεύμενα του χωροταξικοϑ και πολεοδομικοϑ ςχεδιαςμοϑ. Καταληκτικϊ ςυνοψύζονται τα ςυμπερϊςματα που προϋκυψαν απϐ το ςϑνολο τησ παροϑςασ εργαςύασ, πραγματοποιεύται αξιολϐγηςη τησ μεθϐδου που χρηςιμοποιόθηκε και παρατύθενται κϊποιοι προβληματιςμού και ςκϋψεισ ϐςον αφορϊ τουσ τρϐπουσ που μπορεύ να αντιμετωπιςτεύ ςτο φαινϐμενο τησ πλημμυρικόσ επικινδυνϐτητασ βϊςει των παραγϐντων που επιδροϑν ςε αυτϐ. [14]

15 1. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΚΗ ΕΠΙΚΟΠΗΗ ΠΛΗΜΜΤΡΙΚΩΝ ΥΑΙΝΟΜΕΝΩΝ 1.1 Ο ΚΤΚΛΟ ΣΟΤ ΝΕΡΟΤ Ϊνα απϐ τα ουςιαςτικϐτερα ςτοιχεύα τησ Γησ εύναι το νερϐ, καθώσ αποτελεύ το βαςικϐ ςυςτατικϐ ϐλων των οργανιςμών, ςημαντικϐ μεταφορικϐ μϋςο, αλλϊ και φορϋα ενϋργειασ. Εύναι αξιοςημεύωτο το γεγονϐσ πωσ το νερϐ καταλαμβϊνει ϋνα ποςοςτϐ τησ τϊξησ του 17% τησ ςυνολικόσ επιφϊνειασ τησ Γησ, εκ του οπούου μϐλισ το 2,6% αντιςτοιχεύ ςε αποθϋματα πϐςιμου νεροϑ. Η ςημαντικϐτητα ϐμωσ του νεροϑ εντοπύζεται και ςτισ διεργαςύεσ αυτοϑ, καθώσ θεωρεύται ϋνασ απϐ τουσ ςπουδαιϐτερουσ γεωμορφολογικοϑσ παρϊγοντεσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, οι εναλλαγϋσ τόξησ και πόξησ των υδϊτων που προκαλοϑνται απϐ τισ θερμικϋσ μεταβολϋσ εξαιτύασ των καιρικών αλλαγών, ευνοοϑν τη φυςικό και χημικό αποςϊθρωςη του ςτϋρεου φλοιοϑ τησ Γησ, δημιουργώντασ εδϊφη, φαινϐμενο το οπούο επιβεβαιώνει τισ καλϋσ διαλυτικϋσ ικανϐτητεσ του νεροϑ. (Κουργιαλϊσ, 2010, Κωτοϑλασ, 2001) Η ηλιακό ενϋργεια επιδρϊει ςτη ςυνεχό κυκλοφοριακό κύνηςη ενϐσ μϋρουσ του νεροϑ μεταξϑ τησ γόινησ επιφϊνειασ και τησ ατμϐςφαιρασ, φαινϐμενο το οπούο εύναι γνωςτϐ ωσ υδρολογικϐσ κϑκλοσ. Αναλυτικϐτερα, τα ϑδατα φτϊνουν ςτη γόινη επιφϊνεια με τη μορφό κατακρημνύςεων, δηλαδό χιονιοϑ, χαλϊζιου και κυρύωσ βροχόσ. Ϊνα μϋροσ απϐ αυτϊ εξατμύζεται κατϊ την πτώςη τουσ και επιςτρϋφει απευθεύασ ςτην ατμϐςφαιρα. Σο μεγαλϑτερο ϐμωσ μϋροσ φτϊνει ςτο ϋδαφοσ, το οπούο ςτη ςυνϋχεια εξατμύζεται αμϋςωσ, εύτε απϐ την επιφϊνεια τησ γησ, εύτε διαμϋςου τησ διαπνοόσ των φυτών. Ϊνα ποςοςτϐ του νεροϑ διηθεύται ςτα κατώτερα ςτρώματα τησ γησ ςτον υδροφϐρο ορύζοντα, εμπλουτύζοντασ τα υπϐγεια νερϊ, τισ πηγϋσ και το ϋδαφοσ με υγραςύα. Μεγϊλο εύναι το μϋροσ του νεροϑ που τελικϊ απορρϋει επιφανειακϊ προσ τισ χαμηλϐτερεσ περιοχϋσ ςχηματύζοντασ υδατοφλϋβεσ, μικρϊ ρεϑματα, χεύμαρρουσ και ποτϊμια μϋχρισ ϐτου καταλόξουν ςε ϋναν μεγαλϑτερο αποδϋκτη, ϐπωσ μύα λύμνη ό ςτη θϊλαςςα. Απϐ εκεύ το νερϐ εξατμύζεται και επιςτρϋφει πϊλι ςτην ατμϐςφαιρα ακολουθώντασ την ύδια κυκλικό πορεύα. (Perlman κ.ϊ., 2005, Μαμϊςησ, 1999) [15]

16 Ϊχει αποδειχθεύ πωσ η ετόςια υδρολογικό ανακϑκλωςη δεν εξελύςςεται με ομοιϐμορφο τρϐπο και κατ επϋκταςη δεν αποτελεύ μύα τυποποιημϋνη διαδικαςύα, αφοϑ ο χρϐνοσ πραγματοπούηςόσ τησ δεν εύναι πϊντα ο ύδιοσ. Η διαφοροπούηςη ϋγκειται ςτην εξϊρτηςη απϐ ποικύλουσ παρϊγοντεσ, ϐπωσ το κλύμα τησ περιοχόσ, τη γεωγραφικό θϋςη, την εποχό του ϋτουσ, καθώσ και τισ ανθρώπινεσ παρεμβϊςεισ. Ψσ αποτϋλεςμα, η ετόςια πορεύα τησ υδατοπαροχόσ των ρευμϊτων παρουςιϊζει ςυχνϊ βλαπτικϋσ ανωμαλύεσ. (Μότρακασ, 2001) Βϊςει των προαναφερθϋντων, ο υδρολογικϐσ κϑκλοσ μπορεύ να αποτυπωθεύ και μϋςω μύασ ςχηματικόσ αναπαρϊςταςησ, τησ κυκλοφορύασ του νεροϑ απϐ τη θϊλαςςα προσ την ατμϐςφαιρα, απϐ την ατμϐςφαιρα προσ την επιφϊνεια τησ γησ και πϊλι προσ τη θϊλαςςα. το χόμα 1 τα βϋλη υποδεικνϑουν τη φορϊ τησ κυκλοφορύασ. Επύςησ, βϊςει βιβλιογραφύασ ιςχϑει πωσ ςε κϊθε τμόμα του υδρολογικοϑ κϑκλου εφαρμϐζεται η αρχό διατόρηςησ τησ μϊζασ, η οπούα εκφρϊζεται με την εξύςωςη: I O = ΔS, ϐπου ωσ Ι ορύζεται η ειςροό του ϑδατοσ ςε μια δεδομϋνη περιοχό ςε ςυγκεκριμϋνο χρϐνο, ωσ Ο θεωρεύται η απορροό απϐ την ύδια την περιοχό ςτον ύδιο χρϐνο και ωσ ΔS λαμβϊνεται η μεταβολό του ϐγκου του ϑδατοσ που εύναι αποθηκευμϋνοσ ςε αυτό την περιοχό. (Βαφειϊδησ, 2000) χόμα 1 Ο κϑκλοσ του νεροϑ Πηγό: Βαφειϊδησ, 2000 υνοπτικϊ, τα ςτοιχεύα του υδρολογικοϑ κϑκλου που εμπλϋκονται ςτην εκδόλωςη του φαινομϋνου των πλημμυρών εύναι (α) η βροχϐπτωςη, η οπούα προκαλεύ την απορροό, (β) η κατακρϊτηςη απϐ τα φυτϊ και το ϋδαφοσ, η οπούα επιβραδϑνει τη [16]

17 απορροό, ενώ παρϊλληλα το μεγαλϑτερο μϋροσ μετατρϋπεται ςε εξϊτμιςη, (γ) η εξατμιςοδιαπνοό απϐ τισ λύμνεσ, το ϋδαφοσ και τα φυτϊ που εύναι αςόμαντη κατϊ τη διϊρκεια τησ βροχϐπτωςησ, αλλϊ γύνεται ςημαντικό ςτη ςυνϋχεια, (δ) η διόθηςη του εδϊφουσ, η οπούα κρατϊει την υγραςύα ςτο ϋδαφοσ και τϋλοσ, (ε) η βαθιϊ διόθηςη ςτον υδροφϐρο ορύζοντα, ϐπου το νερϐ επιςτϋφει ςτο ποτϊμιο ςϑςτημα με ςημαντικό χρονικό υςτϋρηςη. 1.2 ΣΑΞΙΝΟΜΗΗ ΠΟΣΑΜΙΨΝ ΤΣΗΜΑΣΨΝ Σα κατακρημνύςματα που δϋχεται η επιφϊνεια τησ γησ, ϐταν δε διειςδϑουν ςε βαθϑτερα ςτρώματα και δεν εξατμύζονται προσ την ατμϐςφαιρα, ρϋουν υπϐ την επύδραςη τησ βαρϑτητασ ακολουθώντασ την οδϐ τησ μϋγιςτησ κλύςησ και των μικρϐτερων εμποδύων. Η διεργαςύα αυτό εύναι γνωςτό και ωσ επιφανειακό απορροό και περιλαμβϊνει ϐλο το φϊςμα των υδατορεμϊτων, απϐ την κλύμακα του μικροϑ, ακαθϐριςτων ορύων ρυακιοϑ ό ρεματιϊσ, μϋχρι την κλύμακα του ποταμοϑ. Η μορφολογύα τησ περιοχόσ, καθώσ και η δομό του υποκεύμενου πετρώματοσ (λιθολογύα και τεκτονικό) διαδραματύζουν καθοριςτικϐ ρϐλο την πορεύα που θα ακολουθόςει ϋνασ ποταμϐσ ό χεύμαρροσ. Ψσ αποτϋλεςμα, το ςχόμα του υδρογραφικοϑ δικτϑου αντικατοπτρύζει ςχεδϐν πϊντα τισ γεωλογικϋσ, τεκτονικϋσ και κλιματολογικϋσ ςυνθόκεσ που επικρατοϑν ςτην περιοχό με το ανϊγλυφο να εξαρτϊται κυρύωσ απϐ τισ διεργαςύεσ του νεροϑ. (Μοντεςϊντου, 1999) Εκτενϋςτερα, η ςυγκϋντρωςη των υδϊτων τησ επιφανειακόσ απορροόσ δημιουργεύ ςε αρχικϐ ςτϊδιο τα υδϊτινα νϊματα, τα οπούα ξεκινοϑν απϐ τα βουνϊ (ανϊντη περιοχϋσ) και ςυνενώνονται ςχηματύζοντασ τισ υδατοφλϋβεσ. Η ύδια διαδικαςύα ακολουθεύται και ςχηματύζονται ςτη ςυνϋχεια τα ρυϊκια, οι ρϑακεσ και ςτο τϋλοσ, τα μεγαλϑτερα υδατικϊ ρεϑματα (κατϊντη περιοχϋσ). Η επιςτόμη τησ υδρολογύασ διαχωρύζει τα υδϊτινα ρεϑματα ςε μεγϊλουσ ποταμούσ (π.χ. Αμαζϐνιοσ, Δοϑναβησ κλπ.), ςε ποταμούσ (π.χ. Ϊβροσ, Αλιϊκμονασ κλπ.) και τϋλοσ, ςε χεύμαρρουσ (π.χ. Κηφιςϐσ Αττικόσ, Γλαϑκοσ ΑχαϏασ κλπ.). Σα υδατικϊ ρεϑματα ςτο ςϑνολϐ τουσ απαρτύζουν το υδρογραφικϐ δύκτυο μύασ λεκϊνησ απορροόσ, περιοχό ςτην οπούα ςυλλϋγεται και αποςτραγγύζεται το νερϐ του αντύςτοιχου δικτϑου. (Μοντεςϊντου, 1999, Παπαπϋτρου, 1993) [17]

18 Οι ποταμού ρϋουν κατϊ κανϐνα ςε ευρεύεσ κοιλϊδεσ και ϋχουν μεγϊλη λεκϊνη απορροόσ, πλατιϊ κούτη, μεγϊλη παροχό, ςχετικϊ ςταθερϐ υδρολογικϐ καθεςτώσ (υδρολογικό δύαιτα), μικρό κλύςη πυθμϋνα και δημιουργοϑν παρατεταμϋνεσ πλημμϑρεσ. Αντύθετα, οι χεύμαρροι ρϋουν ςε πολϑ μικρϋσ κοιλϊδεσ και ςε χαρϊδρεσ, ϋχουν μικρό λεκϊνη απορροόσ και κλύςη ςχετικϊ ϋντονη, ςτενό κούτη με ςημαντικό κλύςη πυθμϋνα, μικρό ςχετικϊ υδατοπαροχό, ανώμαλη δύαιτα και δημιουργοϑν κυρύωσ αιφνύδιεσ και ςϑντομεσ πλημμϑρεσ. Ϊνα ακϐμα βαςικϐ γνώριςμα των χειμϊρρων ςε ςχϋςη με τουσ ποταμοϑσ εύναι οι μεγϊλεσ διακυμϊνςεισ τησ υδατοπαροχόσ, θϋςη η οπούα τεκμηριώνεται λαμβϊνοντασ υπϐψη το λϐγο των μϋςων υδϊτων (Q m ) προσ τα πλημμυρικϊ ϑδατα (Q max ). την Ελλϊδα πϋραν των χειμϊρρων, μεγϊλη διακϑμανςη υδατοπαροχόσ εμφανύζουν και οι χειμαρροπϐταμοι, ακϐμα και οι ποταμού. Σϐςο οι ποταμού, ϐςο και οι χεύμαρροι μεταφϋρουν ςτερεϊ υλικϊ (φερτϋσ ϑλεσ). Οι κούτεσ των ποταμών τροφοδοτοϑνται με υλικϊ τα οπούα προϋρχονται ςτο μεγαλϑτερο τμόμα τουσ απϐ τουσ χεύμαρρουσ που εκβϊλλουν ςε αυτϋσ, ενώ παρϊλληλα οι κούτεσ των χειμϊρρων εμπλουτύζονται με φερτϋσ ϑλεσ, οι οπούεσ αποςπώνται απϐ τισ γειτνιϊζουςεσ περιοχϋσ, αλλϊ και απϐ τα πρανό και τον πυθμϋνα τησ κούτησ τουσ. Για το λϐγο αυτϐ, τα υλικϊ των κεντρικών κοιτών των ποταμών εύναι κυρύωσ ετερϐχθονα, ενώ των χειμϊρρων αυτϐχθονα. (Κουργιαλϊσ, 2010) Αναλυτικϐτερα ωσ προσ τουσ χεύμαρρουσ, πρϋπει να ςημειωθεύ ϐτι χαρακτηριςτικϋσ χειμαρρικϋσ ιδιϐτητεσ εύναι (α) η εμφϊνιςη αιφνύδιων, ϋντονων και μικρόσ διϊρκειασ πλημμυρών, ενώ κατϊ τη διϊρκεια του υπϐλοιπου χρϐνου παρουςιϊζουν ελϊχιςτεσ, ό και μηδενικϋσ παροχϋσ και (β) η απϐςπαςη, μεταφορϊ και απϐθεςη φερτών υλών ςτο χώρο δρϊςησ τουσ. Και ςτισ δϑο προαναφερθεύςεσ περιπτώςεισ μύα απϐ τισ βαςικϋσ αιτύεσ γϋνεςησ εύναι οι ανθρωπογενεύσ επιδρϊςεισ, καθώσ και ϊλλεσ διαταραχϋσ ςτο φυςικϐ περιβϊλλον των χειμϊρρων. (Κωτοϑλασ, 2001) [18]

19 1.3 ΣΟ ΥΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΨΝ ΠΛΗΜΜΤΡΨΝ Η πλημμϑρα αποτελεύ ϋνα απϐ τα πιο καταςτρεπτικϊ φυςικϊ φαινϐμενα που εκδηλώνονται, απαςχολώντασ και προβληματύζοντασ τον ϊνθρωπο απϐ το παρελθϐν μϋχρι ςόμερα, αφοϑ υπολογύζεται ϐτι επηρεϊζει το μεγαλϑτερο αριθμϐ ανθρώπων και επιφϋρει τισ περιςςϐτερεσ ζημιϋσ απϐ το ςϑνολο των φυςικών καταςτροφών ετηςύωσ (Golian et al., 2010, Downton et al., 2001). Ϊχουν πραγματοποιηθεύ πολλϋσ ϋρευνεσ και μελϋτεσ για τον καθοριςμϐ του φαινομϋνου αυτοϑ, τισ αιτύεσ δημιουργύασ του, αλλϊ και των πιθανών τρϐπων πρϐληψησ και αντιμετώπιςόσ του. Προκϑπτει πωσ παρϐλο που πρϐκειται για μύα φυςικό διεργαςύα οι παρϊμετροι που εύναι υπαύτιεσ ποικύλουν. Η ανθρώπινη δραςτηριϐτητα επηρεϊζει ϋμμεςα ό ϊμεςα ςε αρκετϋσ περιπτώςεισ την ϋνταςη και την εμφϊνιςη των πλημμυρών, των οπούων οι ςυνϋπειεσ ϋχουν μεγϊλο αντύκτυπο, τϐςο ςτουσ ανθρώπουσ, ϐςο και ςτισ ιδιοκτηςύεσ τουσ. Ενδεικτικϊ, πϊνω απϐ 10 εκατομμϑρια ϊνθρωποι ζουν κατϊ μόκοσ του ποταμοϑ Ρόνου, περιοχϋσ με πολϑ υψηλϐ πλημμυρικϐ κύνδυνο (Ε.Ο.Π., 2005). Πϋραν τησ δρϊςησ του ανθρώπου, η κλύμακα και η ςυχνϐτητα των πλημμυρών ενδϋχεται να ενταθεύ εξαιτύασ τησ αλλαγόσ του κλύματοσ που θα επιφϋρει υψηλϐτερη ϋνταςη βροχοπτώςεων και αϑξηςη τησ θαλϊςςιασ ςτϊθμησ. Ακϐμα, η διαμϐρφωςη του τοπύου με την αποψύλωςη των δαςών προσ εξυπηρϋτηςη των ανθρωπύνων αναγκών και κατ επϋκταςη η μη ορθό, ςε πολλϋσ περιπτώςεισ, διαχεύριςη των λεκανών απορροόσ, ςυμβϊλει ςτη μη ομαλό διϐδευςη των πλημμυρών. (Παπανικολϊου και Διακϊκησ, 2011) ΟΡΙΜΟ ΣΗ ΠΛΗΜΜΤΡΑ Η πλημμϑρα αποτελεύ μύα κατϊςταςη, κατϊ τη διϊρκεια τησ οπούασ μύα περιοχό που εύναι ςυνόθωσ ςτεγνό κατακλϑζεται απϐ ποςϐτητεσ νεροϑ για ςυγκεκριμϋνο χρονικϐ διϊςτημα (Eagleson, 1992). Σο γεγονϐσ αυτϐ μπορεύ να εύναι αποτϋλεςμα τησ εξϐδου του νεροϑ ενϐσ υδατορϋματοσ απϐ τη φυςικό ό την τεχνητό κούτη του, ενώ οι περιοχϋσ που πλημμυρύζουν εύναι οι παρακεύμενεσ αυτοϑ. Ο κϑριοσ παρϊγοντασ που επιδρϊ ςτη δημιουργύα τησ πλημμϑρασ με βϊςη την επιςτόμη τησ Τδρολογύασ εύναι η αϑξηςη τησ υδατοπαροχόσ ό/και η μεύωςη τησ διατομόσ τησ κούτησ. υμβαύνει [19]

20 δηλαδό, ϐταν η χωρητικϐτητα του ςυςτόματοσ αποςτρϊγγιςησ αδυνατεύ να διοχετεϑςει τον αυξημϋνο ϐγκο υδϊτων (Μαμϊςησ, 2009). Πλημμϑρεσ εκδηλώνονται, επύςησ, ϐταν η ςτϊθμη των υδϊτων ςτισ λύμνεσ, ςτισ δεξαμενϋσ και ςτα υδροφϐρα ςτρώματα γενικϊ, υπερβαύνει κϊποιεσ κρύςιμεσ τιμϋσ με ϊμεςη απϐρροια την κατϊκλυςη του παρακεύμενου χώρου. Ακϐμα, το φαινϐμενο αυτϐ ςυμβαύνει ϐταν η θαλϊςςια ςτϊθμη αυξηθεύ ςε ςχϋςη με τη μϋςη ςτϊθμη με αποτϋλεςμα να πλόγονται οι παρϊκτιεσ περιοχϋσ. Πϊραυτα, ο ςυνηθϋςτεροσ λϐγοσ που ςυμβϊλλει ςτην εκδόλωςη μύασ πλημμϑρασ εύναι οι ξαφνικϋσ και ραγδαύεσ βροχοπτώςεισ, χαρακτηριςτικϐ των οπούων εύναι η μεγϊλη ϋνταςη, ϋχοντασ ωσ αποτϋλεςμα την υπερχεύλιςη των ποταμών/χειμϊρρων, αφοϑ το ϋδαφοσ δεν εύναι πλϋον ςε θϋςη να απορροφόςει τϐςο μεγϊλεσ ποςϐτητεσ νεροϑ ςε τϐςο ςϑντομο χρονικϐ διϊςτημα. (Κουργιαλϊσ και Καρατζϊσ, 2009, Λϋκκασ, 2009) Οι περιοχϋσ που πλόττονται κατϊ κϑριο λϐγο εύναι οι κλειςτϋσ υδρολογικϋσ λεκϊνεσ ςε καρςτικϋσ περιοχϋσ που αποςτραγγύζονται απϐ καταβϐθρεσ, οι πεδιϊδεσ που αποςτραγγύζονται απϐ ποταμοϑσ με μικρό παροχετευτικϐτητα, καθώσ και οι αςτικϋσ περιοχϋσ ϐπου η ανθρώπινη δραςτηριϐτητα αλλϊζει τα γεωμορφολογικϊ χαρακτηριςτικϊ των λεκανών απορροόσ και του υδρογραφικοϑ δικτϑου. αν φυςικϐ φαινϐμενο η πλημμϑρα εύναι δυναμικό και βύαιη, εξαιρετικϊ επικύνδυνη με καταςτρεπτικϋσ ςυνϋπειεσ για τον ϊνθρωπο και το περιβϊλλον, αφοϑ εκδηλώνεται απρϐβλεπτα και τα χρονικϊ περιθώρια αντύδραςησ για την αντιμετώπιςόσ τησ εύναι περιοριςμϋνα. Για το λϐγο αυτϐ, τα τελευταύα χρϐνια γύνεται μύα προςπϊθεια διαχεύριςησ του πλημμυρικοϑ κινδϑνου εςτιϊζοντασ ςτην πρϐγνωςη πλημμυρών, ςτην ϋγκαιρη προειδοπούηςη, καθώσ και ςτον κατϊλληλο χωρικϐ ςχεδιαςμϐ με απώτερο ςκοπϐ την οργϊνωςη τησ κοινωνύασ απϋναντι ςε μια τϋτοια φυςικό καταςτροφό ΑΙΣΙΕ ΔΗΜΙΟΤΡΓΙΑ ΠΟΣΑΜΙΑ ΠΛΗΜΜΤΡΑ Η εκδόλωςη πλημμυρών εξαρτϊται απϐ πληθώρα παραμϋτρων που ςχετύζονται ϊμεςα με (1) τα ιδιαύτερα γεωμορφολογικϊ χαρακτηριςτικϊ των υδρολογικών λεκανών, (2) τισ μετεωρολογικϋσ παραμϋτρουσ και (3) τισ ανθρωπογενεύσ παρεμβϊςεισ. Σα χαρακτηριςτικϊ αυτϊ μποροϑν να διακριθοϑν ςε δϑο ευρϑτερεσ [20]

21 κατηγορύεσ, τα ςτατικϊ (ϐπωσ η τοπογραφύα, το ςχόμα τησ υδρολογικόσ λεκϊνησ κοκ.) και τα μεταλλαςςϐμενα με το χρϐνο (ϐπωσ ο βαθμϐσ κορεςμοϑ του εδϊφουσ, η ϋνταςη τησ βροχϐπτωςησ κοκ.). (Καρϑμπαλησ κ.ϊ., 2007, Georgakakos, 2006, Amadio et al. 2003) Αναλυτικϐτερα, ωσ προσ τα ιδιαύτερα γεωμορφολογικϊ χαρακτηριςτικϊ των υδρολογικών λεκανών αυτϊ ςυνοψύζονται ςτη γεωλογύα, ςτον τεκτονιςμϐ τησ περιοχόσ, ςτισ κλύςεισ/ανϊγλυφο, ςτισ καλύψεισ/χρόςεισ γησ, ςτο βαθμό κορεςμού του εδϊφουσ, ςτην κατεύςδυςη, ςτο εμβαδό ςχόμα τησ λεκϊνησ, καθώσ και ςτη δομό του υδρογραφικού δικτύου. Πιο ςυγκεκριμϋνα οι γεωλογικού ςχηματιςμού, καθώσ και ο τεκτονιςμϐσ των εδαφών, καθορύζουν την υδρολογικό ςυμπεριφορϊ μιασ περιοχόσ, αφοϑ ανταποκρύνονται ςτην παροχό νεροϑ ανϊλογα με τη διαπερατϐτητϊ τουσ, επιτρϋποντασ ό αποτρϋποντασ το νερϐ να διειςδϑςει. υνεργιςτικϊ λειτουργεύ και ο παρϊγοντασ των καλϑψεων/χρόςεων γησ επηρεϊζοντασ και αυτϐσ με τη ςειρϊ του τη διϊβρωςη, την κατεύςδυςη και εν τϋλει την απορροό των υδϊτων. ημαντικϐσ εύναι και ο παρϊγοντασ τησ μορφολογύασ του εδϊφουσ με τισ κλύςεισ να διαφοροποιοϑν τη ροό των υδϊτων επιδρώντασ ςτα χαρακτηριςτικϊ των πλημμϑρων. Όςο μεγαλϑτερη εύναι η κλύςη, τϐςο γρηγορϐτερα ρϋει το νερϐ ςε περύπτωςη ϋντονησ βροχϐπτωςησ, ϋχοντασ ωσ αποτϋλεςμα μικρϐτερο βαθμϐ διεύςδυςησ και μεγαλϑτερη πιθανϐτητα πλημμϑρασ. Ϊνα τελευταύο χαρακτηριςτικϐ που θεωρεύται ωσ αιτύα εκδόλωςησ πλημμϑρασ εύναι το εμβαδϐ - ςχόμα τησ λεκϊνησ και το μοτύβο (δομό) του υδρογραφικοϑ δικτϑου (Strahler, 1957). Φαρακτηριςτικϐ παρϊδειγμα αποτελοϑν οι ανωμαλύεσ που παρατηροϑνται ςυχνϊ ςτη διαδοχικό κατϊ τϊξη απορροό, ςε ςχϋςη με το εμβαδϐν των αντύςτοιχων λεκανών απορροόσ των υδρογραφικών δικτϑων. Οι μετεωρολογικϋσ παρϊμετροι αφοροϑν ουςιαςτικϊ το κλύμα τησ περιοχόσ και περιλαμβϊνουν τα χαρακτηριςτικϊ τησ βροχϐπτωςησ και ςυγκεκριμϋνα, τη διϊρκεια, την ϋνταςη, τη χωρικό κατανομό, την κατευθυντικϐτητα, αλλϊ και παρϊγοντεσ, ϐπωσ την τόξη του χιονιοϑ ό τον ςυνδυαςμϐ βροχϐπτωςησ και τόξησ χιονιοϑ. Ειδικϐτερα, η αϑξηςη τησ πλημμυρικόσ παροχόσ οφεύλεται ωσ επύ των πλεύςτων ςε αυξημϋνη βροχϐπτωςη ςε ςϑντομο χρονικϐ διϊςτημα ό ςε κορεςμϋνο ϋδαφοσ απϐ προγενϋςτερεσ βροχοπτώςεισ ό ςτην τόξη ςτρώματοσ χιονιοϑ. Ψςτϐςο, ϋχει παρατηρηθεύ πωσ οι καταιγύδεσ υψηλόσ ϋνταςησ και μικρόσ διϊρκειασ τεύνουν να [21]

22 δημιουργοϑν μεγαλϑτερουσ ϐγκουσ απορροόσ ςε ςχϋςη με τισ καταιγύδεσ μεγϊλησ διϊρκειασ ό μεγϊλου ςυνολικοϑ ϑψουσ κατακρημνύςεων (Martin-Videetal., 1999). Ο προαναφερθϋν τϑποσ καταιγύδασ δημιουργεύ πιϋςεισ ςτην λεκϊνη απορροόσ, με αποτϋλεςμα την πιθανό αδυναμύα τησ κούτησ να ανταπεξϋλθει ςτην αυξημϋνη παροχό, πλημμυρύζοντασ τισ παρακεύμενεσ του ποταμοϑ περιοχϋσ. Πϋραν των παραπϊνω, ςϑνηθεσ φαινϐμενο αποτελεύ οι ορεινϋσ περιοχϋσ να δϋχονται μεγϊλη ποςϐτητα βροχόσ, ωςτϐςο οι περιοχϋσ ςτα κατϊντη του υδρογραφικοϑ δικτϑου να εύναι εν τϋλει αυτϋσ που πλημμυρύζουν. Αυτϐ ςυμβαύνει εξαιτύασ των μορφολογικών γνωριςμϊτων τησ λεκϊνησ απορροόσ και του υδρογραφικοϑ δικτϑου (Παπανικολϊου και Διακϊκησ, 2011). Σϋλοσ, οι διαχρονικϋσ ανθρωπογενεύσ παρεμβϊςεισ αποτελοϑν και αυτϋσ μύα απϐ τισ βαςικϋσ αιτύεσ δημιουργύασ πλημμϑρασ και ιδιαύτερα ςτισ οικιςτικϋσ περιοχϋσ, ϐπου οι δραςτηριϐτητεσ του ανθρώπου εύναι εντονϐτερεσ. Μερικϋσ απϐ τισ ςυνηθϋςτερεσ ενϋργειεσ του ανθρώπου εύναι ο περιοριςμϐσ ό η πλόρησ κϊλυψη τμόματοσ των ποταμών, η διευθϋτηςη και ο ϋλεγχοσ του ρου των ποταμών, το φαινϐμενο τησ ϋντονησ αςτικοπούηςησ με αποτϋλεςμα τη ςτεγανοπούηςη τησ επιφϊνειασ τησ γησ, η αςτοχύα πολλών φραγμϊτων, η εξϊλειψη των φυςικών πεδύων κατϊκλυςησ, η αποψύλωςη των δαςικών εκτϊςεων μϋςω πυρκαγιών, η υπερβϐςκηςη, η καταςκευό μεγϊλων ϋργων υποδομόσ, κυρύωσ οδικών, εγκϊρςια προσ την κούτη, καθώσ και οι καθιζόςεισ προερχϐμενεσ απϐ ανθρώπινεσ δραςτηριϐτητεσ, ϐπωσ η υπερϊντληςη υδϊτων. Όλα τα παραπϊνω δϑνονται να οδηγόςουν ςε αλλαγό του τρϐπου απϐκριςησ των λεκανών απορροόσ με ςοβαρϋσ ςυνϋπειεσ για τον ϊνθρωπο και το φυςικϐ περιβϊλλον. (Γϊκη-Παπαναςταςύου κ.ϊ., 2008, Smith and Ward, 1998) ΣΙΓΜΙΑΙΕ ΠΛΗΜΜΤΡΕ (FLASHFLOODS) το χώρο τησ Μεςογεύου καταγρϊφονται ιδιαύτερεσ ςυνθόκεσ ςτο καθεςτώσ των πλημμυρών εξαιτύασ των παραγϐντων τησ γεωμορφολογύασ, τησ γεωλογύασ και των κλιματικών παραμϋτρων τησ περιοχόσ. Η πλειοψηφύα των μεςογειακών λεκανών απορροόσ πλόττεται απϐ αιφνύδιεσ πλημμϑρεσ, γνωςτϋσ με τον ϐρο «flashfloods». Σο φαινϐμενο αυτϐ ςυγκαταλϋγεται ςτα ιδιαιτϋρωσ καταςτροφικϊ και αποτελεύ και την κϑρια μορφό εκδόλωςησ πλημμυρών ςτην Ελλϊδα. [22]

23 Κατϊ βϊςη, οι ςυγκεκριμϋνεσ υδρολογικϋσ λεκϊνεσ ϋχουν μικρϐ ϋωσ μεςαύο μϋγεθοσ και αποςτραγγύζονται απϐ εφόμερουσ χεύμαρρουσ με ελϊχιςτο ό καθϐλου νερϐ κατϊ τη διϊρκεια του ϋτουσ. Αυτϐ ςε ςυνδυαςμϐ με την εκδόλωςη ϋντονων τοπικών βροχοπτώςεων τουσ χειμερινοϑσ μόνεσ (τυπικϐ χαρακτηριςτικϐ του μεςογειακοϑ κλύματοσ) προκαλεύ την εμφϊνιςη ξαφνικών πλημμυρών. Φαρακτηριςτικϐ των πλημμυρών αυτών εύναι η μικρό τουσ διϊρκεια και οι αυξημϋνεσ απορροϋσ που εμφανύζουν. το ςτϊδιο εκδόλωςησ τουσ παρουςιϊζονται εκτεταμϋνα φαινϐμενα διϊβρωςησ και μεταφορϊσ εδαφικοϑ υλικοϑ, δημιουργώντασ επιπρϐςθετα προβλόματα και κινδϑνουσ (π.χ. λαςπορροϋσ, κατολιςθόςεισ). ε περύπτωςη που το μοτύβο τησ περιοχόσ περιλαμβϊνει και ενεργϊ γεωτεκτονικϊ ςτοιχεύα, μορφολογικϋσ κλύςεισ και ιδιαύτερεσ γεωμορφϋσ, τϐτε τα φαινϐμενα δϑνονται να ενταθοϑν (Παπανικολϊου και Διακϊκησ, 2011). Ϊνα ενδεικτικϐ δεύγμα των αιφνιδύων πλημμυρών ςτην Ελλϊδα εύναι πωσ την περύοδο , 114 απϐ τα 150 πλημμυρικϊ επειςϐδια εκδηλώθηκαν ςε εφόμερα χειμαρρικϊ ρεϑματα διερχϐμενα απϐ οικιςτικϋσ περιοχϋσ, ενώ η μειοψηφύα εντοπύςτηκε ςε πιο εκτεταμϋνα υδρογραφικϊ δύκτυα (τϊθησ, 2004). το ςημεύο αυτϐ πρϋπει να αναφερθεύ ο κρύςιμοσ ρϐλοσ τησ ςυγκϋντρωςησ μεγϊλων πληθυςμών ςτα αςτικϊ κϋντρα, τισ παραποτϊμιεσ και παρϊκτιεσ περιοχϋσ για την εκδόλωςη αιφνύδιων πλημμυρών. Οι αυξημϋνεσ οικιςτικϋσ πιϋςεισ, απϐρροια πολλϋσ φορϋσ τησ ταχεύασ τουριςτικόσ ανϊπτυξησ, ςε ςυνδυαςμϐ με τισ ανθρώπινεσ παρεμβϊςεισ ςτη μορφολογύα τησ εκϊςτοτε υδρολογικόσ λεκϊνησ και του δικτϑου αυτόσ, οδηγεύ ςτην παρεμπϐδιςη τησ ομαλόσ λειτουργύασ του ποτϊμιου ςυςτόματοσ. Σα παραπϊνω ςε ςυνδυαςμϐ με την αδυναμύα πρϐβλεψησ των αιφνύδιων πλημμυρών μποροϑν να προκαλϋςουν καταςτροφϋσ που εύναι βαρϑνουςασ ςημαςύασ, τϐςο απϐ πλευρϊσ κϐςτουσ ςε ανθρώπινεσ ζωϋσ, ϐςο και για τον οικονομικϐ τομϋα, αφοϑ πλόττονται οι περιουςύεσ, οι γεωργικϋσ δραςτηριϐτητεσ, οι υποδομϋσ και ϋνα εϑροσ ϊλλων κλϊδων που δεν ϋχει διερευνηθεύ επαρκώσ ακϐμα. (Ganoulis, 2003, Νικολαώδου και Φατζηχρύςτου, 1995) [23]

24 1.3.4 ΕΠΙΠΣΨΕΙ ΣΨΝ ΠΛΗΜΜΤΡΨΝ Σα τελευταύα χρϐνια το ζότημα μιασ πιθανόσ αϑξηςησ του πλημμυρικοϑ κινδϑνου ςε περύπτωςη κλιματικών διακυμϊνςεων εύναι εξαιρετικϊ κρύςιμο. Περύπου το 20% του παγκϐςμιου πληθυςμοϑ κατοικεύ και δραςτηριοποιεύται ςε υδρολογικϋσ λεκϊνεσ, περιοχϋσ οι οπούεσ εμφανύζουν αυξημϋνη πιθανϐτητα εκδόλωςησ πλημμυρικοϑ επειςοδύου απϐ ενδεχϐμενη κλιματικό αλλαγό (Kleinen and Petschel-Heid, 2007). Σο γεγονϐσ αυτϐ απαςχολεύ ιδιαιτϋρωσ επιςτόμονεσ, φορεύσ και κυβερνόςεισ παγκοςμύωσ, καθώσ οι επιπτώςεισ απϐ τϋτοιου εύδουσ καταςτροφϋσ, πϋραν απϐ την απώλεια ανθρώπινων ζωών, εύναι οικονομικϋσ, κοινωνικϋσ και περιβαλλοντικϋσ. Οι πιο ςοβαρϋσ επιπτώςεισ απϐ την εκδόλωςη ενϐσ πλημμυρικοϑ επειςοδύου ςχετύζονται με την ανθρώπινη υγεύα και την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Φαρακτηριςτικϊ μϋςα ςε ςχεδϐν μύα δεκαετύα ( ) οι πλημμϑρεσ ϋχουν προκαλϋςει περύπου 700 θανϊτουσ ςτην Ευρώπη, ενώ ςτην Ελλϊδα για τα τελευταύα 40 χρϐνια ο αριθμϐσ των θυμϊτων ανϋρχεται περύπου ςτα 220 (Μαμϊςησ, 2007). Εκτϐσ ϐμωσ απϐ το κϐςτοσ ςε ανθρώπινεσ ζωϋσ απϐ την υπερχεύλιςη των ποταμών διακυβεϑεται και η ανθρώπινη υγεύα. Όταν τα πλημμυρικϊ νερϊ παραςϑρουν ρϑπουσ ό αναμειγνϑονται με μολυςμϋνα νερϊ απϐ αποςτραγγύςεισ και γεωργικϋσ γαύεσ μπορεύ να επϋλθουν και υγειονομικϋσ ςυνϋπειεσ. Αρνητικϋσ εύναι οι ςυνϋπειεσ και για τισ οικονομικϋσ δραςτηριϐτητεσ. Σα ακριβό μεγϋθη των οικονομικών ζημιών δεν εύναι εϑκολο να υπολογιςτοϑν, καθώσ διαφϋρουν απϐ χώρα ςε χώρα και τα δεδομϋνα καλϑπτουν μικρϐ τμόμα των ςυνολικών γεγονϐτων. υνόθωσ οι χώρεσ που πλόττονται περιςςϐτερο εύναι αυτϋσ, των οπούων η οικονομύα βρύςκεται ςε μεταβατικϐ ςτϊδιο. Σο οικονομικϐ κϐςτοσ προκϑπτει κυρύωσ απϐ καταςτροφϋσ ςε ακύνητεσ και μη περιουςύεσ, ςε υποδομϋσ και δύκτυα, ςε γεωργικϋσ εκτϊςεισ, ςε απώλειεσ ςτην παραγωγό (ϊμεςεσ οικονομικϋσ επιπτώςεισ), αλλϊ και απϐ την αποκατϊςταςη των υποδομών, ώςτε να μποροϑν μελλοντικϊ να ανταπεξϋλθουν απϐ παρϐμοιεσ φυςικϋσ καταςτροφϋσ (ϋμμεςεσ οικονομικϋσ επιπτώςεισ) (Wright and Monday, 1996). Η κοινωνικό διϊςταςη των επιπτώςεων εντοπύζεται ςτην αδυναμύα των αςθενϋςτερων οικονομικϊ χωρών να ανταπεξϋλθουν ςτο κϐςτοσ καταςκευόσ [24]

25 υποδομών, κατϊλληλων να αντιμετωπύςουν τϋτοιου εύδουσ καταςτροφικϊ φαινϐμενα, με αποτϋλεςμα να καθύςτανται ιδιαύτερα ευϊλωτεσ ςε ενδεχϐμενεσ μελλοντικϋσ πλημμϑρεσ. Επιπλϋον, ςημαντικϐ τμόμα του πληθυςμοϑ ςτισ χώρεσ αυτϋσ αναγκϊζεται κϊθε φορϊ λϐγω των δυςμενών ςυνθηκών να εκτοπιςτοϑν απϐ τισ περιοχϋσ τουσ. Πϋραν των προβλημϊτων ςτϋγαςησ που αντιμετωπύζουν οι πλημμυροπαθοϑντεσ, ςημαντικϐ εύναι και το πρϐβλημα τησ αδυναμύασ να ορθοποδόςουν οικονομικϊ, εξαιτύασ τυχϐν απώλειασ των περιουςιακών τουσ ςτοιχεύων κατϊ τη διϊρκεια ενϐσ πλημμυρικοϑ επειςοδύου. Υυςικό απϐρροια των καταςτϊςεων αυτών εύναι οι οικονομικϊ αςθενεύσ ομϊδεσ να αντιμετωπύζουν ακϐμη μεγαλϑτερεσ δυςκολύεσ, γεγονϐσ το οπούο οδηγεύ ςε πολλϋσ περιπτώςεισ ςτη διεϑρυνςη των κοινωνικών ανιςοτότων ενϐσ κρϊτουσ, διαταρϊςςοντασ με αυτϐν τον τρϐπο και την κοινωνικό ςυνοχό των χωρών ςτο ςϑνολϐ τουσ. (Bouwen and Taillieu, 2004) Οι περιβαλλοντικϋσ επιπτώςεισ εμφανύζουν πολλαπλϋσ διαςτϊςεισ, απϐ καταςτροφϋσ των ενδιαιτημϊτων πολλών οργανιςμών μϋχρι μϐλυνςη του υδροφϐρου ορύζοντα. Αναλυτικϐτερα, ςε πολλϋσ περιπτώςεισ ςημειώνεται απώλεια ςυγκεκριμϋνων ειδών τησ τοπικόσ χλωρύδασ ό πανύδασ λϐγω τησ αδυναμύασ τουσ να επιβιώςουν μϋςα ςτισ νϋεσ ςυνθόκεσ που διαμορφώνονται (Greenetal., 2000). Επιπλϋον, οι πλημμϑρεσ ςυμβϊλλουν ςτη διϊχυςη τησ ρϑπανςησ, ϐταν κατακλϑζονται εγκαταςτϊςεισ επεξεργαςύασ λυμϊτων ό πλόττονται εργοςτϊςια ςτα οπούα υπϊρχουν μεγϊλεσ ποςϐτητεσ τοξικών και χημικών προώϐντων, μολϑνοντασ τον υδροφϐρο ορύζοντα και εμποτύζοντασ το υπϋδαφοσ με βλαβερϋσ ουςύεσ. Πϋραν των παραπϊνω, τϋτοια ακραύα φαινϐμενα ςυχνϊ ευθϑνονται και για την πρϐκληςη αλυςιδωτών αντιδρϊςεων με αποτϋλεςμα την εκδόλωςη ϊλλων ϋμμεςων επιπτώςεων, ϐπωσ εύναι και ςτην περύπτωςη τησ διϊβρωςησ του εδϊφουσ, των κατολιςθόςεων κλπ. (Μαμϊςησ, 2007) 1.4 ΣΟ ΕΤΡΨΠΑΪΚΟ ΘΕΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΚΑΙ ΣΗ ΔΙΑΦΕΙΡΙΗ ΣΨΝ ΚΙΝΔΤΝΨΝ ΠΛΗΜΜΤΡΑ Όπωσ ϋχει αναφερθεύ, τα τελευταύα χρϐνια ςημαντικϋσ πλημμϑρεσ ϋπληξαν την Ευρωπαώκό Ϊνωςη, προκαλώντασ απώλειεσ μεγϊλου αριθμοϑ ανθρώπινων ζωών, [25]

26 μετακινόςεισ πληθυςμοϑ, τερϊςτιεσ οικονομικϋσ και κοινωνικϋσ ζημιϋσ, ςοβαρϋσ περιβαλλοντικϋσ επιπτώςεισ, καθώσ και βλϊβεσ ςε υποδομϋσ, εμπορικϋσ και βιομηχανικϋσ επιχειρόςεισ και ςε γεωργικϋσ εκτϊςεισ. Η ΕΕ διαμϐρφωςε ϋνα θεςμικϐ πλαύςιο, αναφορικϊ με την περιβαλλοντικό νομοθεςύα για την ποιϐτητα των υδϊτων. Σα τελευταύα χρϐνια ϐμωσ γύνεται προςπϊθεια να αντιμετωπιςτοϑν και τα θϋματα των πλημμυρών, καθώσ και οι επιπτώςεισ τησ αλλαγόσ του κλύματοσ ςε ςχϋςη με τουσ κινδϑνουσ τησ πλημμϑρασ. Η οδηγύα πλαύςιο για το νερϐ 2000/60/ΕΚ προβλϋπει την ανϊπτυξη ολοκληρωμϋνων ςχεδύων διαχεύριςησ λεκανών απορροόσ ποταμών με ςτϐχο την επύτευξη καλόσ οικολογικόσ και χημικόσ κατϊςταςησ. Η οδηγύα αυτό ςυμβϊλει επύςησ ςτο μετριαςμϐ των επιπτώςεων των πλημμυρών. Ψςτϐςο, η μεύωςη του κινδϑνου εκδόλωςησ πλημμϑρασ δεν εύναι ϋνασ απϐ τουσ κϑριουσ ςτϐχουσ τησ ςυγκεκριμϋνησ οδηγύασ, οϑτε λαμβϊνονται επαρκώσ υπϐψη πιθανού μελλοντικού κύνδυνοι, ϐπωσ η αλλαγό του κλύματοσ. Σο κενϐ αυτϐ καλϑπτει η μεταγενϋςτερη οδηγύα 2007/60/ΕΚ που αφορϊ την αξιολϐγηςη των πλημμυρών. Η νϋα οδηγύα, και ϐςα γύνονται και θα γύνουν για την εφαρμογό τησ, ςυνδϋεται ςτενϊ με την εφαρμογό τησ οδηγύασ πλαύςιο για το νερϐ. Αναλυτικϐτερα, η οδηγύα 2007/60/ΕΚ ϋχει ωσ βϊςη τη λεκϊνη απορροόσ ποταμοϑ, που αποτελεύ και το θεμελιώδεσ ςτοιχεύο εφαρμογόσ τησ οδηγύασ πλαύςιο για το νερϐ. Λϐγω τησ διαφοροπούηςησ των χωρών τησ ΕΕ ωσ προσ τη γεωγραφύα, την υδρολογύα και τη διϊρθρωςη των εγκατεςτημϋνων πληθυςμών, η νϋα οδηγύα παρϋχει ςτα κρϊτη μϋλη επαρκό ευελιξύα, ώςτε να μποροϑν να καθορύςουν το απαιτοϑμενο επύπεδο προςταςύασ, τα μϋτρα που πρϋπει να ληφθοϑν για την επύτευξη αυτοϑ του επιπϋδου προςταςύασ και τα χρονοδιαγρϊμματα για την εφαρμογό των ςχεδύων διαχεύριςησ των κινδϑνων πλημμϑρασ. Επύςησ, παρϋχεται ςτα κρϊτη μϋλη η δυνατϐτητα να ενςωματώςουν τα ςχϋδια διαχεύριςησ των πλημμυρικών κινδϑνων ςτα διαχειριςτικϊ ςχϋδια λεκανών απορροόσ ΟΔΗΓΙΑ 2000/60/ΕΚ ΓΙΑ ΣΟ ΝΕΡΟ Αναλυτικϐτερα, η Οδηγύα 2000/60/ΕΚ ϋχει ωσ ςτϐχο τη μακροπρϐθεςμη προςταςύα ϐλων των υδϊτων (επιφανειακών, μεταβατικών, υπϐγειων και παρϊκτιων) και των [26]

27 οικοςυςτημϊτων ςτην ΕΕ και δημιουργεύ ϋνα πλαύςιο αειφορικόσ διαχεύριςησ, το οπούο: αποτρϋπει την περαιτϋρω υποβϊθμιςη, και προςτατεϑει και βελτιώνει την κατϊςταςη ϐλων των υδατικών πϐρων προωθεύ τη βιώςιμη διαχεύριςη των υδϊτων, μϋςω τησ μακροπρϐθεςμησ προςταςύασ των διαθϋςιμων υδατικών πϐρων ενιςχϑει την προςταςύα του υδατικοϑ περιβϊλλοντοσ με την εφαρμογό μϋτρων για τη μεύωςη τησ απϐρριψησ ρυπαντικών ουςιών και την εξϊλειψη τησ απϐρριψησ οριςμϋνων επικύνδυνων ρυπαντών διαςφαλύζει την προοδευτικό μεύωςη τησ ρϑπανςησ των υπϐγειων υδϊτων και τη ςταδιακό αποκατϊςταςη τησ ποιϐτητϊσ τουσ ςυμβϊλλει ςτην αντιμετώπιςη των επιπτώςεων ακραύων φαινομϋνων, πλημμυρών και ξηραςύασ. Για την επύτευξη του ςκοποϑ αυτοϑ θεςπύζεται μια ςειρϊ ρυθμύςεων, που επιχειροϑν να: επιτϑχουν τη διατόρηςη ό την αποκατϊςταςη τησ καλόσ κατϊςταςησ των επιφανειακών και των υπϐγειων υδϊτων εντϐσ ςυγκεκριμϋνου χρονικοϑ ορύζοντα ενοποιόςουν και να ςυμπληρώςουν την προηγοϑμενη αποςπαςματικό ευρωπαώκό νομοθεςύα για τα νερϊ προςεγγύςουν τη διαχεύριςη των υδατικών πϐρων ςε επύπεδο υδατικόσ περιφϋρειασ (περιοχό λεκϊνησ απορροόσ ποταμοϑ), η οπούα νοεύται αποτελοϑμενη απϐ μύα ό περιςςϐτερεσ γειτονικϋσ λεκϊνεσ απορροόσ μαζύ με τα ςυναφό υπϐγεια και παρϊκτια ϑδατα, ορύζοντασ για την ϊςκηςό τησ την αρμϐδια αρχό αςκόςουν τη διαχεύριςη των υδατικών πϐρων βϊςει προγραμμϊτων ςχεδύων διαχεύριςησ υδατικόσ περιφϋρειασ, τα οπούα θα καταρτύςει κϊθε κρϊτοσ μϋλοσ και τα οπούα θα περιλαμβϊνουν τη γενικό περιγραφό των χαρακτηριςτικών τησ περιοχόσ, τισ επιπτώςεισ των ανθρώπινων δραςτηριοτότων ςτην ποςϐτητα και την ποιϐτητα των υδατικών πϐρων, τισ χρόςεισ του ϑδατοσ κλπ. [27]

28 εξαςφαλύςουν την κοινωνικό ςυναύνεςη μϋςω προώθηςησ ςυμμετοχικών διαδικαςιών και τϋλοσ, να προωθόςουν ορθολογικϋσ αναλϑςεισ κϐςτουσ και να εξαςφαλύςουν με οικονομικϊ εργαλεύα την ορθολογικό διαχεύριςη και ανϊκτηςη του ςυνεπαγϐμενου κϐςτουσ ΟΔΗΓΙΑ 2007/60/ΕΚ ΓΙΑ ΣΙ ΠΛΗΜΜΤΡΕ ϑμφωνα με την τελευταύα οδηγύα οι τϑποι πλημμυρών που ςημειώνονται ςτην ΕΕ αφοροϑν πλημμϑρεσ ποταμών, ςτιγμιαύεσ πλημμϑρεσ, πλημμϑρεσ ςτα αςτικϊ κϋντρα, πλημμϑρεσ που οφεύλονται ςτο αποχετευτικϐ ςϑςτημα, καθώσ και παρϊκτιεσ πλημμϑρεσ. Οι καταςτροφϋσ απϐ τα προαναφερθϋντα εύδη πλημμϑρασ ποικύλουν ανϊ περιφϋρεια τησ Κοινϐτητασ. Επομϋνωσ, εύναι αναμενϐμενο η ενςωμϊτωςη τησ οδηγύασ ςτο θεςμικϐ πλαύςιο κϊθε χώρασ θα πρϋπει να βαςύζεται ςτισ τοπικϋσ και περιφερειακϋσ ςυνθόκεσ. Ο κύνδυνοσ πλημμϑρασ ανϊ περύπτωςη μπορεύ να θεωρηθεύ αςόμαντοσ, ϐπωσ για παρϊδειγμα ςυμβαύνει ςε ακατούκητεσ περιοχϋσ ό ςε περιοχϋσ με περιοριςμϋνα περιουςιακϊ ςτοιχεύα ό ςε περιοχϋσ μικρόσ οικολογικόσ αξύασ. Για το λϐγο αυτϐ η προκαταρκτικό αξιολϐγηςη των κινδϑνων πλημμϑρασ πρϋπει να πραγματοποιεύται ςε επύπεδο λεκϊνησ απορροόσ ποταμοϑ, ώςτε να προςδιορύζεται πϊντοτε ο κύνδυνοσ πλημμϑρασ και να αποφαςύζεται κατϊ πϐςον επιβϊλλεται να αναληφθεύ περαιτϋρω δρϊςη. Βϊςει τησ οδηγύασ 2007/60/ΕΚ, ο καθοριςμϐσ των προτεραιοτότων λόψησ περεταύρω τεχνικών, οικονομικών και πολιτικών αποφϊςεων για την αντιμετώπιςη πλημμυρών τισ περιοχϋσ που χαρακτηρύζονται απϐ διαφορετικϊ επύπεδα κινδϑνου πλημμϑρασ). Φαρακτηριςτικϊ, ωσ περιοχϋσ ϐπου εύναι πιθανϐν να ςημειωθεύ πλημμϑρα ορύςτηκαν αυτϋσ που βρύςκονται ςε θϋςεισ προςχωματικών αποθϋςεων ό/και εντοπύζονται ςε ϋδαφοσ με κλύςη μικρϐτερη απϐ 2%. Η ϋνωςη των δϑο αυτών επιπϋδων ορύζει, για κϊθε υδρογραφικϐ διαμϋριςμα, τισ περιοχϋσ που εύναι πιθανϐ να ςημειωθεύ πλημμϑρα. Οι περιοχϋσ αυτϋσ προςδιορύζονται ανεξϊρτητα απϐ τη θϋςη των επιφανειακών υδϊτινων ςωμϊτων και εκτιμϊται ϐτι αποτυπώνουν ϋγκειται ςτη δημιουργύα χαρτών πλημμυρικόσ επικινδυνϐτητασ, καθώσ και χαρτών πλημμυρικόσ [28]

29 διακινδϑνευςησ (οι τελευταύοι αναφϋρονται ςε ενδεικτικϋσ ζημιϋσ και περιγρϊφουν τη δυςμενϋςτερη ςυνθόκη δυνητικοϑ πλημμυριςμοϑ. το χόμα 2 φαύνονται ενδεικτικϊ, οι περιοχϋσ αυτϋσ ςτην Πελοπϐννηςο (Τδατικϊ διαμερύςματα GR01, GR02 και GR03). χόμα 2 Περιοχϋσ ϐπου εύναι πιθανϐν να ςημειωθεύ πλημμϑρα Για κϊθε υδατικϐ διαμϋριςμα οι Ζώνεσ Δυνητικϊ Τψηλοϑ Κινδϑνου Πλημμϑρασ (APSFR) ορύςτηκαν ςυνδυϊζοντασ τα αποτελϋςματα απϐ τον προςδιοριςμϐ των περιοχών ϐπου εύναι (α) πιθανϐν να ςημειωθεύ πλημμϑρα και των περιοχών (β) με δυνητικϊ ςημαντικϋσ ςυνϋπειεσ απϐ μελλοντικϋσ πλημμϑρεσ, λαμβϊνοντασ επύςησ [29]

30 υπϐψη τισ αναφορϋσ των περιφερειακών φορϋων και τισ ςημαντικϋσ ιςτορικϋσ πλημμϑρεσ (βλ. χόμα 3). χόμα 3 Περιοχϋσ με Δυνητικϊ ημαντικϐ Κύνδυνο Πλημμϑρασ Με βϊςη τουσ χϊρτεσ πλημμυρικόσ επικινδυνϐτητασ και διακινδϑνευςησ εύναι ςκϐπιμο να καταρτιςτοϑν ςυντονιςμϋνα ςχϋδια διαχεύριςησ των κινδυνών πλημμϑρασ. Σα ςχϋδια αυτϊ αποςκοποϑν ςτη μεύωςη ό και ςτην αποφυγό των δυνητικών αρνητικών ςυνεπειών για την ανθρώπινη υγεύα, το περιβϊλλον, την πολιτιςτικό κληρονομιϊ και την οικονομικό δραςτηριϐτητα, προωθώντασ μη καταςκευαςτικϊ μϋτρα και δρϊςεισ για τη διαχεύριςη τησ διακινδϑνευςησ ό/και για τη [30]

31 μεύωςη τησ πιθανϐτητασ εμφϊνιςησ πλημμϑρασ. Εςτιϊζουν ςτο τρύπτυχο πρϐληψη, προςταςύα και ετοιμϐτητα, περιλαμβϊνοντασ ςυςτόματα πρϐγνωςησ πλημμυρών και ϋγκαιρησ προειδοπούηςησ, ενώ δύνεται ϋμφαςη ςτισ ςυνιςτώςεσ τησ προώθηςησ βιώςιμων πρακτικών γησ, βελτύωςησ τησ αναχαύτηςησ υδϊτων και ελεγχϐμενησ κατϊκλυςησ ςυγκεκριμϋνων περιοχών. Όλα τα παραπϊνω προςαρμοςμϋνα ςτισ ιδιαιτερϐτητεσ και τησ προτεραιϐτητεσ κϊθε κρϊτουσ μϋλουσ τησ ΕΕ. υνοπτικϊ, θα μποροϑςε να ειπωθεύ πωσ η οδηγύα για τισ πλημμϑρεσ ςυμπληρώνει την ευρωπαώκό περιβαλλοντικό νομοθεςύα, ςημαντικϐ τμόμα τησ οπούασ αποτελεύ και η οδηγύα για το νερϐ, αφοϑ εξαςφαλύζει την αειφϐρο χρόςη του νεροϑ ςε ολϐκληρη την Ευρώπη. Μϋςα απϐ τισ δϑο αυτϋσ οδηγύεσ η ΕΕ θϋτει τουσ ςτϐχουσ τησ, αναλαβϊνοντασ ςτη ςυνϋχεια κϊθε κρϊτοσ να εκτιμόςει την υπϊρχουςα κατϊςταςη, καθώσ και τισ ιδιαιτερϐτητεσ των υδϊτινων πϐρων του, και να διαμορφώςει ϋκαςτοσ τη δικό του εθνικό ςτρατηγικό. Για την Ελλϊδα η οδηγύα για τισ πλημμϑρεσ όρθε την κατϊλληλη ςτιγμό, κατϊ την οπούα οι υδατικού πϐροι τησ αντιμετωπύζουν αυξημϋνεσ πιϋςεισ και πλόττεται ςχεδϐν κϊθε χρϐνο απϐ ςοβαρϋσ πλημμϑρεσ. [31]

32 2. ΠΕΡΙΟΦΗ ΜΕΛΕΣΗ 2.1 ΓΕΨΓΡΑΥΙΚΗ ΕΝΣΑΞΗ ΣΗ ΕΤΡΤΣΕΡΗ ΠΕΡΙΟΦΗ Η Περιφερειακό Ενϐτητα τησ ΑχαϏασ βρύςκεται ςτο βϐρειο τμόμα του γεωγραφικοϑ διαμερύςματοσ τησ Πελοποννόςου και υπϊγεται ςτην περιφϋρεια τησ Δυτικόσ Ελλϊδασ. Ανατολικϊ ςυνορεϑει με την ΠΕ Κορινθύασ, νϐτια με την ΠΕ Αρκαδύασ και νοτιοδυτικϊ με την ΠΕ Ηλεύασ. Πρωτεϑουςα τησ ΠΕ εύναι η Πϊτρα, η οπούα κατατϊςςεται ςϑμφωνα με την τελευταύα απογραφό του 2011 τρύτη ανϊμεςα ςτισ πληθυςμιακϊ μεγαλϑτερεσ πϐλεισ τισ Ελλϊδασ, ενώ παρϊλληλα αποτελεύ και τη βαςικό ακτοπλοώκό πϑλη τησ χώρασ προσ την δυτικό Ευρώπη. Διοικητικϊ αποτελεύται απϐ πϋντε καλλικρατικοϑσ δόμουσ, τησ Πϊτρασ, τησ Αιγιαλεύασ, τησ Δυτικόσ ΑχαϏασ, των Καλαβρϑτων και του Ερϑμανθου. Η ϋκταςη τησ ανϋρχεται ςτα τ.χλμ. με ςυνολικϐ μϐνιμο πληθυςμϐ για το 2011 τουσ κατούκουσ και με πληθυςμιακό πυκνϐτητα περύπου τουσ 95 κατ./χλμ 2. Φϊρτησ 1 Διοικητικό διαύρεςη ΠΕ ΑχαϏασ Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα ςτοιχεύων ΕΛ.ΣΑΣ και geodata.gov.gr [32]

33 Ψσ προσ τη γεωγραφικό διϊςταςη τησ ΠΕ ΑχαϏασ, ςτα βϐρεια βρϋχεται απϐ τον Πατραώκϐ και τον Κορινθιακϐ κϐλπο. Σο ϋδαφοσ τησ ΠΕ εύναι ςε ποςοςτϐ 60% ορεινϐ, κατϊ 24% πεδινϐ και κατϊ 16% ημιορεινϐ. Οι ορεινού ϐγκοι του Φϋλμου (2.355μ.), του Ερϑμανθου (2.224μ.) και του Παναχαώκοϑ ϐρουσ (1.928μ.) θεωροϑνται οι ςημαντικϐτεροι τησ περιοχόσ, ωςτϐςο δεν εύναι οι μϐνοι, καθώσ δυτικϊ τησ ΠΕ υπϊρχει μύα λοφώδη περιοχό με χαμηλϊ βουνϊ, η οπούα γύνεται πεδινό ςτην ϊκρη τησ και εκτεύνεται ϋωσ την παρϊκτια ζώνη. Οι κυριϐτεροι ποταμού τησ ΠΕ εύναι ο ελινοϑντασ, ο Πεύροσ, ο Βουραώκϐσ, ο Γλαϑκοσ και ο Κραθύσ, ενώ υπϊρχει και πλόθοσ ποταμών δευτερεϑουςασ ςημαςύασ ϐπωσ, ο Κριϐσ, ο Διακονιϊρησ, ο Φϊραδροσ, ο Μεγανεύτησ κλπ. Επύςησ απϐ την ΑχαϏα πηγϊζουν και ρϋουν αρχικϊ οι ποταμού Ερϑμανθοσ και Λϊδωνασ, οι οπούοι ςε μεταγενϋςτερη φϊςη εκβϊλουν ςτον Αλφειϐ ποταμϐ, ςυμβϊλλοντασ ςημαντικϊ ςτην παροχό του μεγαλϑτερου ποταμοϑ τησ Πελοποννόςου. Ϊνα ϊλλο γνώριςμα τησ ΠΕ που αξύζει να αναφερθεύ εύναι το δύκτυο λιμνοθαλαςςών που ςχηματύζεται ςτο βορειοδυτικϐ τμόμα τησ ΑχαϏασ, κοντϊ ςτο ακρωτόριο του Αρϊξου και ςτα Μαϑρα Βουνϊ. Ευρϋωσ γνωςτό εύναι λιμνοθϊλαςςα Παπϊ, ό αλλιώσ η λιμνοθϊλαςςα του Αρϊξου. Σο δύκτυο ςυμπληρώνουν η λιμνοθϊλαςςα του Προκϐπου, ό αλλιώσ λιμνοθϊλαςςα τησ Καλογριϊσ και η λιμνοθϊλαςςα του Κοτυχύου, ό αλλιώσ η λύμνη Λϊμια. το ςϑνολο τουσ αποτελοϑν ϋναν απϐ τουσ βαςικϐτερουσ φυςικοϑσ πϐρουσ τησ περιοχόσ, εξαιτύασ τησ πλοϑςιασ χλωρύδασ και πανύδασ που απαντϊται ςτην ϋκταςη τουσ. Πϋραν των παραπϊνω, υπϊρχει και η λύμνη Σςιβλοϑ, η οπούα χωροθετεύται ςτο δόμο Καλαβρϑτων, ανατολικϊ τησ ΠΕ ςε υψϐμετρο περύπου 720μ. 2.2 ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΣΗΗ ΣΗ ΠΕΡΙΟΦΗ ΜΕΛΕΣΗ το πλαύςιο τησ παροϑςασ διπλωματικόσ εργαςύασ, προκειμϋνου να υλοποιηθεύ μύα ολοκληρωμϋνη προςϋγγιςη αναφορικϊ με την ανϊλυςη και τη διαχεύριςη τησ πλημμυρικόσ επικινδυνϐτητασ επιλϋχθηκε η περιοχό τησ ΑχαϏασ. Η επιλογό του ςυγκεκριμϋνου χωρικοϑ πλαιςύου βαςύςτηκε ςτα ϋντονα πλημμυρικϊ φαινϐμενα, επομϋνωσ και ςτην αυξημϋνη επικινδυνϐτητα που αυτϊ ενϋχουν, ςτην ποικιλομορφύα [33]

34 τησ γεωμορφολογύασ, καθώσ και ςτα διαθϋςιμα δεδομϋνα, τα οπούα για την εν λϐγω περιοχό διατύθενται ςε αφθονύα. Ψςτϐςο, η περιοχό που εξετϊζεται ςτην παροϑςα εργαςύα διαφοροποιεύται ϋωσ ϋνα βαθμϐ απϐ την ακριβό ϋκταςη τησ ΠΕ ΑχαϏασ. Αυτϐ ςυμβαύνει εξαιτύασ τησ μορφόσ τησ μελϋτησ, καθώσ κρύθηκε ορθϐτερη η επιλογό των ορύων τησ εξεταζϐμενησ περιοχόσ να γύνει βϊςει φυςικογεωγραφικών κριτηρύων, και ςυγκεκριμϋνα βϊςει των ορύων του υδροκρύτη. Αναλυτικϊ, για τον προςδιοριςμϐ του υδροκρύτη λόφθηκαν υπϐψη τα εξόσ ςτοιχεύα: 1) Οι ορεινϋσ υδρολογικϋσ λεκϊνεσ απορροόσ 1 ησ τϊξησ απϐ το ΤΠΕΚΑ (2013), των οπούων ο υδροκρύτησ εντοπύζεται εντϐσ των διοικητικών ορύων τησ ΠΕ ΑχαϏασ. Αξύζει να αναφερθεύ πωσ ςτο μεταγενϋςτερο ςτϊδιο τησ ανϊλυςησ πραγματοποιεύται ϋλεγχοσ των δεδομϋνων (βλ. Φϊρτη 2). Φϊρτησ 2 Ορεινϋσ υδρολογικϋσ λεκϊνεσ απορροόσ 1 ησ τϊξησ ςτην ευρϑτερη περιοχό τησ βϐρειασ Πελοποννόςου Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα ςτοιχεύων geodata.gov.gr [34]

35 2) Σμόμα του Τδατικοϑ Διαμερύςματοσ τησ Βϐρειασ Πελοποννόςου (ΤΔ 02) 1 βϊςει των ςτοιχεύων του ΤΠΕΚΑ (2013), που εντοπύζεται εντϐσ των διοικητικών ορύων τησ ΠΕ ΑχαϏασ (βλ. Φϊρτη 3). Φϊρτησ 3 Τδατικϊ διαμερύςματα ςτην ευρϑτερη περιοχό τησ βϐρειασ Πελοποννόςου Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα ςτοιχεύων του geodata.gov.gr Ψσ αποτϋλεςμα η ϋκταςη τησ περιοχόσ μελϋτησ ανϋρχεται ςτα τ.χλμ., η οπούα αντιςτοιχεύ ςτο 73% τησ ΠΕ ΑχαϏασ. Ενδεικτικϊ ςτο Φϊρτη 4 που ακολουθεύ παρουςιϊζεται ο υδροκρύτησ ϐπωσ διαμορφώθηκε και κατ επϋκταςη η περιοχό για την οπούα γύνεται η παροϑςα εργαςύα. 1 Σο Τδατικϐ Διαμϋριςμα Βϐρειασ Πελοποννόςου (ΤΔ 02) οριοθετεύται απϐ τον υδροκρύτη που ξεκινϊ απϐ το ακρωτόριο Κατϊκωλο, ςυνεχύζει ςτουσ ορεινοϑσ ϐγκουσ Υολϐη, Λϊμπεια, Ερϑμανθο, Αροϊνεια, ςτο υψύπεδο Καλαβρϑτων, ςτο νϐτιο ϐριο τησ κλειςτόσ λεκϊνησ Υενεοϑ, ςτουσ ορεινοϑσ ϐγκουσ του Ολιγϑρτου, Λϑρκειου και Ονεύων, και καταλόγει ςτο ακρωτόριο Σραχόλι μϋςω των κορυφών Σραπεζώνα κα Πολύτη. αποτελεύται απϐ δϑο κϑριεσ λεκϊνεσ απορροόσ, αυτϋσ του Πεύρου- Βϋργασ-Πηνειοϑ και των Ρεμϊτων Παραλύασ Β. Πελοποννόςου (ΤΠΕΚΑ, 2013). Σμόματα των λεκανών αυτών ςυνιςτοϑν τη μελετώμενη περιοχό. [35]

36 Φϊρτησ 4 Σελικϊ ϐρια υδροκρύτη Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα Αναλυτικϊ ωσ προσ τα πληθυςμιακϊ ςτοιχεύα τησ ςυγκεκριμϋνησ περιοχόσ ςε ςχϋςη με τη διοικητικό τησ διϊρθρωςη (βλ. Φϊρτη 5), παρατύθεται ο παρακϊτω Πύνακασ 1, ο οπούοσ αναφϋρεται ςτην περιοχό μελϋτησ αναφορικϊ με την εξϋλιξη του μϐνιμου πληθυςμοϑ κατϊ τη διϊρκεια των δϑο τελευταύων δεκαετιών. υνολικϊ ο πληθυςμϐσ τησ περιοχόσ εμφανύζει ανοδικό πορεύα, γεγονϐσ το οπούο τεκμηριώνεται παρατηρώντασ το μϋςο ετόςιο ρυθμϐ μεταβολόσ του πληθυςμοϑ (0,78). Οι δόμοι που φαύνεται να ςημειώνουν πληθυςμιακό πτώςη την τελευταύα δεκαετύα εύναι αυτού τησ Αιγιαλεύασ και τησ Δυτικόσ ΑχαϏασ, ενώ ο δόμοσ με την μεγαλϑτερη ϊνοδο πληθυςμοϑ εύναι αυτϐσ των Καλαβρϑτων. [36]

37 Πύνακασ 1 Πληθυςμιακϊ ςτοιχεύα περιοχόσ μελϋτησ Περιοχό μελϋτησ Δόμοσ Μόνιμοσ πληθυςμόσ 2001 Μόνιμοσ πληθυςμόσ 2011 Μϋςοσ ετόςιοσ ρυθμόσ μεταβολόσ Αιγιαλεύασ ,66 Δυτικόσ ΑχαϏασ ,11 Ερϑμανθου ,43 Καλαβρϑτων ,24 Πατρϋων ,81 Σύνολο ,78 Πηγή: Ιδία επεξεργαςία ςτοιχείων ΕΛ.ΣΤΑΤ Φϊρτησ 5 Διοικητικό διϊρθρωςη περιοχόσ μελϋτησ Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα ςτοιχεύων ΕΛ.ΣΑΣ. και geodata.gov.gr 2.3 ΓΕΨΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΤΔΡΟΓΕΨΛΟΓΙΚΑ ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ Η περιοχό τησ λεκϊνησ απορροόσ βϐρειασ Πελοποννόςου δομεύται τϐςο απϐ τουσ αλπικοϑσ ςχηματιςμοϑσ των γεωτεκτονικών ζωνών Σρύπολησ, Πύνδου και Πελαγονικόσ ςτα ορεινϊ νϐτια και ςτα ανατολικϊ, ϐςο και απϐ τισ ςϑγχρονεσ [37]

38 Σεταρτογενεύσ και Νεογενεύσ αποθϋςεισ που ϋχουν πληρώςει τα τεκτονικϊ βυθύςματα ςτα βϐρεια τησ λεκϊνησ, ςτισ ακτϋσ του Κορινθιακοϑ και Πατραώκοϑ κϐλπου. τισ αντύςτοιχεσ ενϐτητεσ ςυναντώνται οι παρακϊτω ςχηματιςμού: Ζώνη Σρύπολησ. Περιλαμβϊνει παχυςτρωματώδεισ αςβεςτολύθουσ που αναπτϑςςονται απϐ την περιοχό του Φελμοϑ προσ την Κορινθύα, μικρϋσ εμφανύςεισ του φλϑςχη και τησ μεταμορφωμϋνησ ςειρϊσ τησ Ζαροϑχλασ που τοποθετεύται ςτη βϊςη τησ ζώνησ τησ Σρύπολησ. Περιλαμβϊνει ςχιςτολύθουσ, ψαμμύτεσ, φυλλύτεσ, χαλαζύτεσ και εκρηξιγενό, τα οπούα ςυναντώνται ςτην περιοχό τησ Ζαροϑχλασ. Ζώνη Πύνδου. υναντϊται ςτο δυτικϐ τμόμα τησ λεκϊνησ ςτουσ ορεινοϑσ ϐγκουσ Ερϑμανθου - Παναχαώκοϑ και με μικρϐτερεσ εμφανύςεισ ςτο ϐροσ Φελμϐσ. Περιλαμβϊνει λεπτοπλακώδεισ αςβεςτολύθουσ, κερατολύθουσ και ςτρώματα του φλϑςχη. Παρουςιϊζονται τα ςτρώματα εντϐνωσ πολυπτυχωμϋνα και διαρρηγμϋνα. Πελαγονικό Ζώνη. Περιλαμβϊνει παχυςτρωματώδεισ αςβεςτολύθουσ και αναπτϑςςεται ςτα ανατολικϊ τησ περιοχόσ μελϋτησ, με μικρϐτερεσ εμφανύςεισ εντϐσ των Νεογενών αποθϋςεων. Μεταλπικού ςχηματιςμού του Νεογενούσ και Σεταρτογενούσ. Οι ςχηματιςμού αυτού ϋχουν πληρώςει τα τεκτονικϊ βυθύςματα τησ Β. Πελοποννόςου. Αποτελοϑνται απϐ εναλλαγϋσ αδρομερών υλικών (κροκϊλεσ, κροκαλοπαγό, ϊμμοι) με κϑρια τα λεπτομερό υλικϊ (ϊργιλοι, μϊργεσ, ιλϑεσ). Οι αποθϋςεισ αυτϋσ ςυναντώνται ςε μεγϊλο τμόμα του δυτικοϑ τμόματοσ και ςε μεγϊλη ϋκταςη των βϐρειων ακτών πληςύον τησ περιοχόσ τησ Πϊτρασ. Ιδιαύτερη ςημαςύα ςτισ αποθϋςεισ αυτϋσ ϋχουν οι εμφανύςεισ ςυνεκτικών κροκαλοπαγών με ανθρακικϐ ςυνδετικϐ υλικϐ (π.χ. περιοχό Καλαβρϑτων). Σϋλοσ, ςτισ παραλιακϋσ πεδινϋσ εκτϊςεισ ςυναντώνται ςϑγχρονεσ αλλουβιακϋσ αποθϋςεισ, που ςτισ περιςςϐτερεσ περιπτώςεισ ϋχουν ωσ υπϐβαθρο Νεογενεύσ και Πλειςτοκαινικοϑσ ςχηματιςμοϑσ. (ΤΠΕΚΑ, 2013) Όλοι οι ανωτϋρω ςχηματιςμού και ιδιαύτερα οι αλπικού, ϋχουν υποςτεύ την επύδραςη επανειλημμϋνων τεκτονικών γεγονϐτων που εύχαν ωσ αποτϋλεςμα, τϐςο την πτϑχωςη και διϊρρηξη των ςχηματιςμών, ϐςο και τισ ευρϑτερεσ μετακινόςεισ ζωνών με [38]

39 χαρακτηριςτικϐ παρϊδειγμα την επώθηςη τησ ζώνησ τησ Πύνδου επύ τησ ζώνησ Σρύπολησ. Η ϋντονη τεκτονικό καταπϐνηςη των ανθρακικών ςχηματιςμών ςε ςυνδυαςμϐ τε τισ εναλλαγϋσ διαπερατών και αδιαπϋρατων ζωνών λϐγω των λεπιώςεων ϋχουν ςυμβϊλλει ςτη διαμϐρφωςη των επιμϋρουσ υδρογεωλογικών ςυςτημϊτων και λεκανών. Πολλϋσ φορϋσ τα κϑρια ποτϊμια και ρϋματα τησ περιοχόσ κινοϑνται κατϊ μόκοσ των τεκτονικών αυτών διαρρόξεων. Η επύδραςη των τεκτονικών αυτών γεγονϐτων ϋχει διαμορφώςει τισ τεκτονικϋσ αναβαθμύδεσ εντϐσ των Πλειοπλειςτοκαινικών αποθϋςεων ςε ϐλο το μόκοσ των ακτών τησ ΑχαϏασ. Εντϐσ τησ υδρολογικόσ λεκϊνησ Βϐρειασ Πελοποννόςου αναπτϑςςονται δϑο τϑποι υπογεύων υδατικών ςυςτημϊτων, τα καρςτικϊ ςυςτόματα που ςυνδϋονται με τουσ αςβεςτολιθικοϑσ ςχηματιςμοϑσ των ζωνών τησ Πύνδου, Σρύπολησ και Πελαγονικόσ και τα κοκκώδη ςυςτόματα που ςυνδϋονται με τισ αποθϋςεισ του Σεταρτογενοϑσ και Νεογενοϑσ. Σοπικόσ ςημαςύασ αςθενεύσ υδροφορύεσ αναπτϑςςονται επύςησ και ςτα διερρηγμϋνα πετρώματα τησ μεταμορφωμϋνησ ςειρϊσ Ζαροϑχλασ. τουσ αςβεςτϐλιθουσ τησ ζώνησ τησ Πύνδου αναπτϑςςονται μικρόσ ϋκταςησ καρςτικϊ ςυςτόματα, η εκφϐρτιςη των οπούων γύνεται μϋςω ςημαντικών ό μικρϐτερων πηγών. τουσ αςβεςτϐλιθουσ τησ ζώνησ τησ Πύνδου τα αναπτυςςϐμενα λϋπη και οι εναλλαγϋσ αςβεςτϐλιθων κερατολύθων ςυμβϊλλουν ςτη διαμϐρφωςη, ςτισ περιςςϐτερεσ των περιπτώςεων, επιμϋρουσ υδρογεωλογικών λεκανών, οι οπούεσ εκφορτύζονται μϋςω πολλών πηγών ςε διϊφορα υψϐμετρα τροφοδοτώντασ τη βαςικό ροό των ποταμών ςτη διϊρκεια του ϋτουσ (Ερϑμανθοσ, Παναχαώκϐ). τουσ αςβεςτϐλιθουσ τησ ζώνησ Σρύπολησ και Πελαγονικόσ αναπτϑςςονται εκτεταμϋνα, κυρύωσ ενιαύα, καρςτικϊ ςυςτόματα, των οπούων η εκφϐρτιςη πραγματοποιεύται μϋςω μεγϊλων πηγών ςτην περύμετρο αυτών. τισ ςϑγχρονεσ και Νεογενεύσ αποθϋςεισ των χαμηλών λϐφων και των πεδινών εκτϊςεων ςτη βϐρεια ζώνη προσ τη θϊλαςςα αναπτϑςςονται ςημαντικϊ υπϐγεια υδροφϐρα ςυςτόματα ςτα αδρομερό υλικϊ (κροκαλοπαγό) των πλειοπλειςτοκαινικών αποθϋςεων και ςτισ παρϊκτιεσ πεδινϋσ εκτϊςεισ και ςτα μικροδϋλτα των ποταμών. τα ςυςτόματα αυτϊ, πϋραν τησ φρεϊτιασ υδροφορύασ ςτισ πεδινϋσ εκτϊςεισ, αναπτϑςςονται ςε βϊθοσ υπϐ πύεςη ό μερικώσ υπϐ πύεςη [39]

40 υπϐγειεσ υδροφορύεσ, εξαιτύασ των εναλλαγών αδρομερών με λεπτομερό υλικϊ. (ΤΠΕΚΑ, 2013) 2.4 ΛΕΚΑΝΕ ΑΠΟΡΡΟΗ ΚΑΙ ΤΔΡΟΓΡΑΥΙΚΟ ΔΙΚΣΤΟ Οι δϑο βαςικϋσ λεκϊνεσ απορροόσ των Ρεμϊτων παραλύασ Β. Πελοποννόςου και του Πεύρου Βϋργασ Πηνειοϑ, ςτισ οπούεσ εντϊςςεται και η περιοχό μελϋτησ, περιλαμβϊνουν τμόματα των Περιφερειών Πελοποννόςου και Δυτικόσ Ελλϊδασ. υγκεκριμϋνα, η λεκϊνη απορροόσ Ρεμϊτων παραλύασ Β. Πελοποννόςου εκτεύνεται ςτην ΠΕ Κορινθύασ κατϊ 52% τησ ϋκταςησ τησ, ςτην ΠΕ Αργολύδασ κατϊ 5% και κατϊ 43% ςτην ΠΕ ΑχαϏασ. Αντύςτοιχα, η λεκϊνη απορροόσ Πεύρου Βϋργασ Πηνειοϑ εκτεύνεται ςτην ΠΕ Ηλεύασ κατϊ 53% και κατϊ 47% ςτην ΠΕ ΑχαϏασ. υγκεκριμϋνα ωσ προσ την εξεταζϐμενη περιοχό, αυτό περιλαμβϊνει 22 υδρολογικϋσ λεκϊνεσ, οι οπούεσ ςτο ςϑνολο τουσ εύναι παρϊκτιεσ. Οι μεγαλϑτερεσ λεκϊνεσ ςε ϋκταςη εύναι αυτό του Γλαϑκου (76,8 km 2 ), του ελινοϑντα (370 km 2 ), του Βουραώκοϑ (250,4 km 2 ), του Κρϊθιδοσ (158 km 2 ), του Υούνικοσ (127,9 km 2 ), του Πεύρου (512 km 2 ) και του Κριοϑ (104,1 km 2 ). Οι υπϐλοιπεσ λεκϊνεσ εύτε ϋχουν μικρϐτερη ϋκταςη, εύτε εύναι χωρύσ ςημαντικοϑσ ποταμοϑσ. (ΤΠΕΚΑ, 2011a,b) Πύνακασ 2 Τδρολογικϋσ λεκϊνεσ απορροόσ τησ περιοχόσ μελϋτησ α/α Υδρολογικό λεκϊνη Έκταςη (τ.χλμ.) 1. Χειμϊρρου Λαδοποτϊμου 55,28 2. Χειμϊρρου Σελινοϑντοσ 370,09 3. Χειμϊρρου Μαγανύτη 71,60 4. Μικρορευμϊτων Δουκανύκων, Μερτιδύου 30,50 5. Θολοποτϊμου 17,03 6. Χειμϊρρου Κρϊθιδοσ 158,06 7. Χειμϊρρου Κριοϑ 104,14 8. Χειμϊρρου Κερυνύτου 88,57 9. Χειμϊρρου Βουραώκοϑ 250, Χειμϊρρου Φούνικοσ 127, Χειμϊρρου Βολιναύου 33, Χειμϊρρου Πλατανιϊ 21,35 [40]

41 13. Χειμϊρρου Σελϋμνου 17, Χειμϊρρου Χϊραδρου (Βελβιτςϊνου) 20, Χειμϊρρου Μειλύχου 25, Χειμϊρρου Διακονιϊρη 25, Χειμϊρρου Γλαϑκου 76, Χειμϊρρου Φύλιουρα 10, Χειμϊρρου Ξηροποτϊμου (Σαραβαλύου) 20. Χειμϊρρου Νερομϊνασ (Ομβριϊσ, Κρόνησ) 21. Χειμϊρρου Καλλιθϋασ, Τςουκαλϋώκων 12,80 12,65 38, Χειμϊρρου Πεύρου 512,06 Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα ςτοιχεύων ΤΠΕΚΑ (2011a,b) Σο ανϊγλυφο χαρακτηρύζεται γενικϊ ορεινϐ ( m) και απϐτομο ςτο εςωτερικϐ, ημιορεινϐ ( m) ςτην εξωτερικό περύμετρϐ του, και πεδινϐ (0 100 m) ςτην παρϊκτια ζώνη του. Οι μεγαλϑτερεσ πεδινϋσ εκτϊςεισ αναπτϑςςονται ςτισ λεκϊνεσ του ποταμοϑ Γλαϑκου. Ϊνα ιδιαύτερο μορφολογικϐ χαρακτηριςτικϐ των βορεύων ακτών τησ Πελοποννόςου αποτελοϑν οι αναβαθμύδεσ που κλιμακωτϊ καταλόγουν ςτη θϊλαςςα διαμορφώνοντασ ενδιϊμεςεσ όπιεσ πεδινϋσ εκτϊςεισ ςε διαφορετικϊ υψϐμετρα. Ο Γλαϑκοσ εύναι το μεγαλϑτερο ποτϊμι του Δόμου Πατρϋων. Όπωσ αναφϋρεται και ςτον Πύνακα 2, η λεκϊνη του Γλαϑκου ϋχει ϋκταςη 76,8 km 2. Πηγϊζει απϐ το Παναχαώκϐ ϐροσ και ςτη διαδρομό του τροφοδοτεύται απϐ διϊφορεσ πηγϋσ και εν τϋλει καταλόγει ςτη νϐτια πλευρϊ του Πατραώκοϑ κϐλπου. Σο 1927 ςτο χωριϐ Γλαϑκοσ καταςκευϊςτηκε το υδροηλεκτρικϐ εργοςτϊςιο του Γλαϑκου για τον φωτιςμϐ τησ Πϊτρασ. Καταςκευϊςτηκε επύςησ φρϊγμα και τεχνικό λύμνη και ανόκε ςτο Δόμο Πατρϋων, ενώ απϐ το 1953 το εκμεταλλεϑεται η ΔΕΗ. όμερα ςτον Γλαϑκο γύνονται ϋργα ρϑθμιςησ τησ κούτησ του, με καταςκευό τοιχωμϊτων απϐ μπετϐν αρμϋ και ανακαταςκευό του παραποτϊμιου δρϐμου που τον διαςχύζει. Ο Βουραώκϐσ ποταμϐσ βρύςκεται ανατολικϊ τησ πϐλησ του Αιγύου. Η λεκϊνη του Βουραώκοϑ ϋχει ϋκταςη 250,4 km 2 και αναπτϑςςεται κυρύωσ ςτουσ ανθρακικοϑσ [41]

42 ςχηματιςμοϑσ του Ερϑμανθου και του Παναχαώκοϑ ϐρουσ. Σο καρςτικϐ ςϑςτημα που αναπτϑςςεται ςτουσ ςχηματιςμοϑσ αυτοϑσ αποτελεύ την κϑρια τροφοδοςύα του ποταμοϑ. Πηγϊζει απϐ το ϐροσ Φελμϐσ, κοντϊ ςτο χωριϐ Πριϐλιθοσ και καταλόγει κοντϊ ςτον οικιςμϐ του Διακοπτοϑ. Σο μόκοσ του ποταμοϑ ανϋρχεται ςτα 40 χιλιϐμετρα, ενώ το Υαρϊγγι του Βουραώκοϑ ϋχει μόκοσ περύπου 20 χιλιομϋτρων. Ο Κραθύσ εντοπύζεται ςτην δημοτικό ενϐτητα Ακρϊτασ. Πηγϊζει απϐ το Φελμϐ και οι πηγϋσ του εύναι γνωςτϋσ ωσ Ύδατα τυγϐσ, ϋχει ϐμωσ και μια δεϑτερη πηγό ςτο δϊςοσ τησ Ζαροϑχλασ. Ϊχει μόκοσ 40 χιλιϐμετρα και περνϊ απϐ την λύμνη Σςιβλοϑ, η οπούα δημιουργόθηκε το 1912 ϐταν μια μεγϊλη κατολύςθηςη ϋφραξε την κούτη του. Καταλόγει ςτον Κορινθιακϐ κϐλπο, ςτην Ακρϊτα. Ο χεύμαρροσ του Κριοϑ βρύςκεται ανατολικϊ τησ πϐλησ του Αιγύου, ςτη δημοτικό ενϐτητα Αιγεύρασ. Η λεκϊνη του εύναι απϐ τισ μεγαλϑτερεσ τησ εξεταζϐμενησ περιοχόσ, καθώσ ανϋρχεται ςτα 104,1 km 2. Οι πηγϋσ του βρύςκονται ςτο ϐροσ Φελμϐσ κοντϊ ςτο χωριϐ Περιθώρι. την πορεύα του περνϊ απϐ την αρχαύα Υελλϐη και τα χωριϊ ϑνεβρο, Όαςη, Καςϊνεβα και τη Μυκηναώκό ακρϐπολη τησ αρχαύασ Αιγεύρασ και αφοϑ διαςχύςει ϐλο το δόμο καταλόγει ςτον Κορινθιακϐ κϐλπο. Η λεκϊνη του ελινοϑντα ϋχει ϋκταςη 385 km 2 και αναπτϑςςεται κυρύωσ ςτουσ ανθρακικοϑσ ςχηματιςμοϑσ του Ερϑμανθου και Παναχαώκοϑ ϐρουσ. Σο καρςτικϐ ςϑςτημα που αναπτϑςςεται ςτουσ ςχηματιςμοϑσ αυτοϑσ αποτελεύ την κϑρια τροφοδοςύα του ποταμοϑ. Ο ελινοϑντασ πηγϊζει απϐ τον Ερϑμανθο ςτην περιοχό τησ Βλαςύασ και καταλόγει ςτον Κορινθιακϐ κϐλπο κοντϊ ςτα Βαλιμύτικα. Μαζύ με τον Γλαϑκο θεωροϑνται τα ςϑνορα του Ερϑμανθου. τη διαδρομό του ςχηματύζει φαρϊγγι 14 χιλιομϋτρων. Κατϊ την αρχαιϐτητα οι εκβολϋσ του βρύςκονταν ανατολικϐτερα ςε ςχϋςη με την ςημερινό του θϋςη, η οπούα εντοπύζεται κοντϊ ςτο ακρωτόριο Γϑφτιςα. Ο χεύμαρροσ του Φϊραδρου πηγϊζει απϐ τισ βορειοδυτικϋσ υπώρειεσ του Παναχαώκοϑ ϐρουσ. Σμόμα τησ ροόσ του δύπλα ςτο Πανεπιςτόμιο Πατρών αποτελεύ φυςικϐ ςϑνορο μεταξϑ των δημοτικών ενοτότων Πϊτρασ και Ρύου. Οι εκβολϋσ του βρύςκονται ςτο ανατολικϐ τμόμα του Πατραώκοϑ κϐλπου ςτο ϑψοσ του οικιςμοϑ του Καςτελοκϊμπου. [42]

43 Η λεκϊνη του Πεύρου αναπτϑςςεται ςτη δυτικό ΑχαϏα. Αποςτραγγύζεται απϐ τον ποταμϐ Πεύρο, ο οπούοσ πηγϊζει απϐ πηγϋσ του καρςτικοϑ ςυςτόματοσ βϐρειου Ερϑμανθου, και ϋχει ροό ςε ϐλη τη διϊρκεια του ϋτουσ. το πεδινϐ τμόμα τησ λεκϊνησ (κϊμποσ Κϊτω ΑχαϏασ) ςυμβϊλλουν τρεισ ςχετικϊ μεγϊλοι χεύμαρροι. Οι ποταμού Πεύροσ και Παραπεύροσ ρϋουν χωριςτϊ μϋχρισ οριςμϋνου ςημεύου, ϐπου ςτη ςυνϋχεια ενώνονται ςε ϋναν, ο οπούοσ τελικϊ εκβϊλλει ςτον Πατραώκϐ κϐλπο, ςτην περιοχό τησ Κϊτω ΑχαϏασ. (ΤΠΕΚΑ, 2011a,b) 2.5 ΦΡΗΕΙ/ΚΑΛΤΧΕΙ ΓΗ Με βϊςη τα ςτοιχεύα απϐ το χαρτογραφικϐ υπϐβαθρο χρόςεων γησ (ILOTS) του 2008 που δημιουργόθηκε απϐ επεξεργαςύα ορθοφωτογραφιών ςτο πλαύςιο του Ϊργου «Ανανϋωςησ του υςτόματοσ Αναγνώριςησ Αγροτεμαχύων» απϐ το Τπουργεύο Αγροτικόσ Ανϊπτυξησ και Σροφύμων, οι κατηγορύεσ των χρόςεων/καλϑψεων γησ ανϋρχονται ςτισ 14. ε περιβϊλλον GIS υπολογύςτηκαν ανϊ κατηγορύα οι εκτϊςεισ ςε τετραγωνικϊ χιλιϐμετρα και ςτη ςυνϋχεια εκτιμόθηκαν τα ποςοςτϊ επύ του ςυνϐλου, ϐπωσ αυτϊ παρουςιϊζονται παρακϊτω ςτον Πύνακα 3 και εμφανύζονται γραφικϊ ςτον Φϊρτη 6. Παρατηρεύται η ϑπαρξη κϊποιων βαςικών κατηγοριών, οι οπούεσ ϐμωσ διακρύνονται ςε δϑο υποκατηγορύεσ περιλαμβϊνοντασ πϊντα τισ μικτϋσ χρόςεισ ςτη μύα εκ των δϑο, ϐπωσ για παρϊδειγμα τα δϊςη (i) και τα δϊςη μικτϐ (ii) κοκ. Πύνακασ 3 Φρόςεισ/καλϑψεισ γησ, ϋκταςη αυτών και τα αντύςτοιχα ποςοςτϊ επύ του ςυνϐλου α/α Χρήσεις/καλύψεις γης Έκταση (τ.χλμ) Ποσοστό (%) 1 Δάςθ 568,32 23,88% 2 Δάςθ μικτό 469,25 19,72% 3 Δομθμζνεσ επιφάνειεσ 47,79 2,01% 4 Δομθμζνεσ επιφάνειεσ μικτό 33,60 1,41% 5 Αραιι βλάςτθςθ 213,66 8,98% 6 Αραιι βλάςτθςθ μικτό 174,55 7,33% 7 Αρόςιμεσ καλλιζργειεσ 125,44 5,27% 8 Αρόςιμεσ καλλιζργειεσ μικτό 352,84 14,83% 9 Μόνιμεσ καλλιζργειεσ 26,58 1,12% 10 Μόνιμεσ καλλιζργειεσ μικτό 151,02 6,35% 11 Ελαιοκαλλιζργειεσ 41,16 1,73% 12 Ελαιοκαλλιζργειεσ μικτό 108,86 4,57% 13 Αμπελοκαλλιζργειεσ 6,62 0,28% [43]

44 14 Αμπελοκαλλιζργειεσ μικτό 60,15 2,53% Σφνολο 2379,84 100,00% Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα ςτοιχεύων ΤπΑΑΣ (2008) Φϊρτησ 6 Φρόςεισ/καλϑψεισ γησ (14 κατηγορύεσ) Αναλυτικϊ ωσ προσ τισ κατηγορύεσ χρόςεων/καλϑψεων γησ, τα δϊςη και δϊςη μικτϐ περιλαμβϊνουν δαςικϋσ, δαςώδεισ και θαμνώδεισ περιοχϋσ, γεγονϐσ που δικαιολογεύ και το αυξημϋνο ποςοςτϐ αυτών (43,6%). Οι δομημϋνεσ επιφϊνειεσ και δομημϋνεσ επιφϊνειεσ μικτϐ, περιλαμβϊνουν πϋραν των οικιςμών, γόπεδα, κοιμητόρια, νταμϊρια και υποδομϋσ, ϐπωσ δρϐμουσ και αεροδρϐμια. Αναφορικϊ με την αραιό βλϊςτηςη και την αραιό βλϊςτηςη μικτϐ, πρϐκειται για βοςκοτϐπια και λιβϊδια. ε ςχϋςη με τισ κατηγορύεσ των καλλιεργόςιμων εκτϊςεων εντοπύζεται μύα διαφοροπούηςη των τϑπων μεταξϑ τουσ ςε αρϐςιμεσ καλλιϋργειεσ (αροτραύεσ καλλιϋργειεσ ςυμπεριλαμβανομϋνων των θεριςμϋνων περιοχών για χορτονομό), μϐνιμεσ καλλιϋργειεσ (οπωρώνεσ, θερμοκόπια κ.ϊ.), ελαιοκαλλιϋργειεσ και αμπελοκαλλιϋργειεσ. (ΟΠΕΚΕΠΕ, 2012) [44]

45 τη ςυνϋχεια κρύθηκε απαραύτητο εξαιτύασ του αντικειμϋνου τησ παροϑςασ εργαςύα να γύνει μύα ομαδοπούηςη των κατηγοριών ςε 4 βαςικϋσ, οι οπούεσ ςε μεταγενϋςτερο ςτϊδιο εξετϊζονται ςε ςχϋςη με το χαρακτηριςτικϐ τησ υδροπερατϐτητασ τουσ. υγκεκριμϋνα προϋκυψε ϐτι ςτη μελετώμενη περιοχό με ςυνολικό ϋκταςη περύπου τ.χλμ. οι ςυγκεντρωτικϋσ κατηγορύεσ χρόςεων γησ και η ϋκταςη που καταλαμβϊνουν εύναι οι εξόσ: Δϊςη και δαςικϋσ εκτϊςεισ, ςτα 1037,57 τ.χλμ. (43,6%) Καλλιεργόςιμεσ εκτϊςεισ, ςτα 872,67 τ.χλμ. (36,67%) Εκτϊςεισ με αραιό βλϊςτηςη, ςτα 388,21 τ.χλμ. (16,31%) Δομημϋνεσ επιφϊνειεσ, ςτα 81,39 τ.χλμ. (3,42%) Αξύζει να ςημειωθεύ πωσ βϊςει των διαθϋςιμων δεδομϋνων προςδιορύςτηκε πωσ απϐ το ςϑνολο των καλλιεργόςιμων εκτϊςεων, το μεγαλϑτερο ποςοςτϐ αυτών καταλαμβϊνεται απϐ αρϐςιμεσ καλλιϋργειεσ (~55%), ενώ ακολουθοϑν οι μϐνιμεσ καλλιϋργειεσ (~20%), οι ελαιοκαλλιϋργειεσ (~17%) και τϋλοσ, οι αμπελοκαλλιϋργειεσ (~8%) (βλ. χόμα 4). χόμα 4 Καλλιεργόςιμεσ εκτϊςεισ ςε ποςοςτϊ επύ του ςυνϐλου αυτών 8% 17% 20% 55% Αρόςιμεσ καλλιζργειεσ Μόνιμεσ καλλιζργειεσ Ελαιοκαλλιζργειεσ Αμπελοκαλλιζργειεσ Πηγό: Ιδύα επεξεργαςύα [45]

46 2.6 ΚΛΙΜΑΣΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ Σο κλύμα ςτη μελετώμενη περιοχό εύναι εϑκρατο. Σο εϑροσ τησ μϋςησ ετόςιασ θερμοκραςύασ εύναι απϐ 14,10 ο C ϋωσ 16 ο C, ενώ το αντύςτοιχο εϑροσ για την μϋςη ετόςια υγραςύα εύναι απϐ 69,1% ϋωσ 73%. Όςον αφορϊ τη μϋςη ετόςια βροχϐπτωςη αυτό λαμβϊνει τιμϋσ απϐ 551mm ϋωσ 750mm. Οι βροχϋσ εύναι μικρϐτερεσ προσ τα ανατολικϊ και ςημαντικϐτερεσ ςτα δυτικϊ και ςτισ περιοχϋσ μεγαλϑτερου υψομϋτρου, λϐγω τησ ςαφοϑσ ςυςχϋτιςησ που παρατηρεύται μεταξϑ βροχϐπτωςησ και του υψομϋτρου (βλ. χόμα 5α και 5β). τησ χόμα 5 Κατανομό τησ μϋςησ ετόςιασ θερμοκραςύασ ( o C) (α) και τησ μϋςησ ετόςιασ υγραςύασ (%) (β) (α) (β) Πηγό: Katsafados et al. (2012) Για το προςδιοριςμϐ των διαφϐρων κλιματικών ςτοιχεύων χρηςιμοποιόθηκε η μελϋτη των Katsafados et al. (2012), η οπούα βαςύςτηκε ςε ανϊλυςη των διαθϋςιμων υδρομετεωρολογικών δεδομϋνων απϐ τουσ μετεωρολογικοϑσ ςταθμοϑσ που εντοπύζονται ςτη μελετώμενη περιοχό και ςυγκεκριμϋνα, του Αρϊξου και τησ Πϊτρασ. το χόμα 6 που ακολουθεύ ϋχουν χαρτογραφηθεύ ϐλοι οι μετεωρολογικού ςταθμού ςε ϐλη την ϋκταςη τησ χώρασ που ςυμμετεύχαν με δεδομϋνα ςτη μελϋτη. [46]