Μάζεμα: <<Σσκηαγμαηηθό Δίθαηο>>

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Δ ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ Μάζεμα: <<Σσκηαγμαηηθό Δίθαηο>> Μποσρκάδος Κωκζηακηίκος Α.Μ Θέμα <<Η δηάισζε ηες Βοσιής γηα ιόγοσς θσβερκεηηθής αζηάζεηας>> Καζεγεηής : Α. Δεμεηρόποσιος 1

2 Πεπιεχόμενα 1.Ειςαγωγικά I. Θζμα..5 II. Γενικά..5-6 III. Οριςμόσ..6 2.Ιςτορικά ςτοιχεία Διάκριςθ με βάςθ τον χρόνο διάλυςθσ 7-8 I. Τακτικι διάλυςθ II. Ζκτακτθ διάλυςθ.8 4. Διάκριςθ με βάςθ το όργανο που προβαίνει ςτθ διάλυςθ..9 I. Κυβερνθτικι διάλυςθ..9 II. Προεδρικι διάλυςθ 9 5. Διάκριςθ με βάςθ τθν αιτία και τον επιδιωκόμενο ςκοπό I. Κοινοβουλευτικι διάλυςθ 10 II. III. Δθμοψθφιςματικι διάλυςθ.10 Προεδρικι διάλυςθ Η κοινοβουλευτικι διάλυςθ τθσ Βουλισ Αίτια κοινοβουλευτικισ διάλυςθσ I. Γενικά

3 II. Αναλυτικά Διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω αδυναμίασ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ Διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ Προχποκζςεισ για διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ A. Παραίτθςθ δφο κυβερνιςεων 15-2Ο i. Ο υπολογιςμόσ των δφο κυβερνιςεων ii. Το ηιτθμα τθσ διάλυςθσ για κυβερνθτικι αςτάκεια, χωρίσ παραίτθςθ τθσ τρίτθσ Κυβζρνθςθσ Β. Η Διερευνθτικι διαδικαςία Γ. Η διάλυςθ τθσ Βουλισ i. Πρόταςθ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ ςυνεργαςίασ ii. Προςυπογραφι Το χρονικό πλαίςιο τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ για κυβερνθτικι αςτάκεια Συμπεράςματα Περίλθψθ(Summary).27 3

4 12. Λιμματα(Lemmas) Βιβλιογραφία.29 4

5 1.Ειςαγωγικά I. Θζμα: Θ παροφςα εργαςία,εκπονοφμενθ ςτο πλαίςιο του μακιματοσ του ςυνταγματικοφ δικαίου, κα αςχολθκεί με τον κεςμό τθσ Διάλυςθσ τθσ Βουλισ γενικότερα και ειδικότερα με τθν Κοινοβουλευτικι, θ οποία αποτελεί ιδιαίτερο τφπο εκδιλωςθσ τθσ. Αρχικά, κα γίνει ειδικι αναφορά ςτθ ςθμαςία του κεςμοφ ςτο πλαίςιο του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ κακϊσ και ςτθν ιςτορικι εξζλιξθ που <<βίωςε>> ζωσ ότου ενςωματωκεί ςτθ ςφγχρονθ ςυνταγματικοπολιτικι πραγματικότθτα. τθ ςυνζχεια κα ακολουκιςει ανάλυςθ των διαφόρων τφπων διάλυςθσ ενϊ πιο αναλυτικι αναφορά κα γίνει ςτουσ λόγουσ τθσ κοινοβουλευτικισ διάλυςθσ και ειδικότερα ςτθν κυβερνθτικι αςτάκεια. το τζλοσ κα εκτεκοφν τα ςυμπεράςματα που ανακφπτουν ςχετικά με τον κεντρικό ρόλο του κεςμοφ ςτο ςφγχρονο κοινοβουλευτικό ςφςτθμα. II. Γενικά: Θ ςυνταγματικι πρόβλεψθ τθσ Βουλισ και θ αναγνϊριςι τθσ ωσ άμεςου, ςυλλογικοφ, νομοκετικοφ και ελεγκτικοφ <<οργάνου του κράτουσ >> καταδεικνφει τον ςθμαίνοντα ρόλο που διαδραματίηει ςτθ λειτουργία του πολιτεφματοσ και ςτθν πολιτικι ηωι τθσ χϊρασ. Θ ςθμαςία τθσ αυτι εξθγεί τον λόγο που το ηιτθμα τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ είναι ζνα κζμα που ζχει απαςχολιςει ζντονα το ςυντακτικό και τον ανακεωρθτικό νομοκζτθ. Θ ςπουδαιότθτά του καταφαίνεται από το γεγονόσ ότι ιδθ από τισ προπαραςκευαςτικζσ εργαςίεσ του υντάγματοσ 1975, θ διάλυςθ τθσ Βουλισ αναδείχκθκε ωσ πεδίο πολιτικισ αλλά και κεωρθτικισ ζνταςθσ κυρίωσ λόγω του άρκρου 41 παρ , το οποίο ζδινε ςτον ΠτΔ τθν αρμοδιότθτα να διαλφει τθ Βουλι χωρίσ τθν προςυπογραφι τθσ Κυβζρνθςθσ παρά μόνο μετά από τθν απλι γνϊμθ του υμβουλίου τθσ Δθμοκρατίασ ςε περίπτωςθ που θ ςφνκεςι τθσ βριςκόταν ςε <<προφανι δυςαρμονία με το λαϊκό αίςκθμα ι δεν εξαςφάλιηε κυβερνθτικι ςτακερότθτα>>. Οι ζριδεσ,φυςικά, δεν απουςίαςαν οφτε και κατά τθ ςυηιτθςθ τθσ ανακεϊρθςθσ του 1986 ωσ προσ το ηιτθμα τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ.. Σο ευρφ περικϊριο του Προζδρου να διαλφει τθ Βουλι ςυνδζκθκε με τθν εξίςου ευρεία διακριτικι του ευχζρεια να παφει τθν Κυβζρνθςθ και να κάνει 5

6 επιλεκτικοφσ χειριςμοφσ κατά το διοριςμό νζασ, όταν ςτθ Βουλι δεν υπάρχει ςαφισ πλειοψθφία (άρκρα 41 παράγραφοσ 1, 38 παράγραφοσ 2, 37 παράγραφοσ 4 και 38 παράγραφοσ 1 εδάφιο β, φνταγμα 1975). Γι αυτό μάλιςτα ο πολιτικόσ διάλογοσ και ο κεωρθτικόσ προβλθματιςμόσ κατά τισ ςυηθτιςεισ του υντάγματοσ 1975 βριςκόταν ςε ςτενι ςυνάρτθςθ με όλο το πλζγμα των προεδρικϊν αρμοδιοτιτων, κυρίωσ των νομοκετικϊν και των ρυκμιςτικϊν. III. Οριςμόσ: Διάλυςθ τθσ Βουλισ είναι ο βεβαιοφμενοσ με προεδρικό διάταγμα τερματιςμόσ τθσ κθτείασ των βουλευτϊν, που πραγματοποιείται είτε με τθ λιξθ τθσ βουλευτικισ περιόδου, είτε ςε προθγοφμενο χρονικό ςθμείο κατά τθ διαδικαςία και τουσ λόγουσ, που ορίηει το Σφνταγμα και πάντοτε ταυτόχρονα με τθν προκιρυξθ εκλογϊν, προκειμζνου να επζλκει ανανζωςθ τθσ ςφνκεςθσ του Κοινοβουλίου. 1 2.Ιςτορικά ςτοιχεία Ο Θεςμόσ τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ βρίςκει τισ ρίηεσ του ςτο αγγλικό πολίτευμα. Ωςτόςο, όπωσ ακριβϊσ ςυνζβθ με το κοινοβουλευτικό ςφςτθμα ζτςι και θ διάλυςθ υπζςτθ <<εκνικι διαμόρφωςθ>> ςτισ διάφορεσ χϊρεσ. το χϊρο τθσ Ελλθνικισ ςυνταγματικισ πρακτικισ, ο κεςμόσ τθσ διάλυςθσ ακολοφκθςε ιδιαίτερθ ιςτορικι ςυνταγματικι πορεία και ςυνδζκθκε άμεςα με τισ κορυφαίεσ ςυνταγματικοπολιτικζσ κρίςεισ τθσ ελλθνικισ ςυνταγματικισ ιςτορίασ και τισ επεμβάςεισ του κλθρονομικοφ αρχθγοφ του κράτουσ ςτθ ςυνταγματικοπολιτικι ηωι. τθν αρχι το δικαίωμα τθσ διάλυςθσ λειτοφργθςε ωσ ζνα μοναρχικό νομικό όπλο κατά τθσ αντιπολιτευόμενθσ ςτο ςτζμμα Βουλισ και ωσ ζνα μζςο επιβολισ τθσ μοναρχικισ πολιτικισ. Δθλαδι κάκε φορά που θ πολιτικι κατάςταςθ δεν ιταν ευνοϊκι για αυτόν μποροφςε να προχωριςει αυκαίρετα ςτθ Διάλυςθ τθσ Βουλισ. Με τθν πάροδο των χρόνων θ 1 Οξηζκόο ν νπνίνο πξνέξρεηαη από ην <<ύζηεκα ζπληαγκαηηθνύ δηθαίνπ>> ηνπ Α.Γεκεηξόπνπινπ. 6

7 διάλυςθ μετατράπθκε από ατομικό όπλο του μονάρχθ ςε ςυνταγματικό κεςμό, ο οποίοσ εν τζλει κα είχε καταργθκεί αν δεν είχε προθγθκεί θ προςαρμογι του ςτο πολίτευμα μασ. Πλζον θ Διάλυςθ τθσ Βουλισ υπθρετεί το κοινοβουλευτικό ςφςτθμα και ζχει αποκτιςει χαρακτιρα αντικειμενικό. Θ ςυνταγματικοπολιτικι εξζλιξθ οδιγθςε από το κακεςτϊσ τθσ ελεφκερθσ χωρίσ περιοριςμοφσ διάλυςθσ, ςτθν δθμιουργία ςυγκεκριμζνων λόγων για τουσ οποίουσ είναι δυνατι θ διάλυςθ τθσ βουλισ. Ο κεςμόσ τθσ διάλυςθσ ςυναντάται ςε πλειάδα ευρωπαϊκϊν ςυνταγμάτων. Φωτεινι εξαίρεςθ όμωσ,από τθν εποχι του Χίτλερ και μετά, αποτελεί το ςφνταγμα τθσ Γερμανίασ ςτο οποίο δεν υπάρχουν ςχετικζσ με τθ διάλυςθ διατάξεισ, προφανϊσ μιασ και ο τελευταίοσ ανζβθκε ςτθν εξουςία κοινοβουλευτικά και μετά διζλυςε τθ Βουλι. 3.Διάκριςθ με βάςθ τον χρόνο διάλυςθσ Καταρχιν ο όροσ «διάλυςθ τθσ Βουλισ» ζχει δθμιουργιςει προβλιματα, κακϊσ δεν είναι λίγοι αυτοί που προβάλλουν αντιρριςεισ ωσ προσ τον τρόπο που ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ τον χρθςιμοποιεί. φμφωνα με τον κο Δθμθτρόπουλο, ο όροσ «διάλυςθ τθσ Βουλισ» δεν είναι κατά κυριολεξία ακριβισ, κακόςον δεν είναι δυνατι θ διάλυςθ κρατικοφ οργάνου.θ Βουλι υπάρχει ςτο διθνεκζσ. Ζχει όμωσ επικρατιςει ωσ <<terminus technicus>> και αναφζρεται ςτθ λιξθ τθσ κθτείασ των μελϊν που τθν απαρτίηουν. Ο όροσ διάλυςθ δθλαδι δε ςθμαίνει κατάργθςθ αλλά ανανζωςθ του οργάνου τθσ Βουλισ. Από κει και πζρα ο κοσ Δθμθτρόπουλοσ προβαίνει ςτθν εξισ διάκριςθ: I. Θ πραγματοποιοφμενθ με τθ λιξθ τθσ βουλευτικισ περιόδου διάλυςθ (53 παράγραφοσ 1 ) καλείται «τακτικι» διάλυςθ και ανικει ςτισ ςτοιχειϊδεισ προχποκζςεισ του δθμοκρατικοφ πολιτεφματοσ. 7

8 II. ii) Θ πραγματοποιοφμενθ πριν από τθ λιξθ τθσ βουλευτικισ περιόδου διάλυςθ, είναι θ «ζκτακτθ» και ςε αυτιν γίνεται κυρίωσ αναφορά με τθ χριςθ του ςχετικοφ όρου. Κατά τθν άποψθ που εκφράηει ο κοσ Μαυριάσ, ο όροσ «διάλυςθ» δεν αποδίδει ςωςτά τον κατά τθ λιξθ τθσ βουλευτικισ περιόδου ομαλό τερματιςμό του βίου τθσ Βουλισ 2. θμειϊνεται, λοιπόν, ότι «τόςο ςτθ κεωρία όςο και ςτθν πρακτικι ( ) ανακριβϊσ χρθςιμοποιείται ο όροσ «διάλυςθ» και για τθν περίπτωςθ τθσ λιξθσ τθσ κθτείασ (τθσ Βουλισ και ότι) «το φνταγμα διακρίνει με ςαφινεια τθ λιξθ τθσ βουλευτικισ περιόδου από τισ περιπτϊςεισ διάλυςθσ τθσ Βουλισ» 3. Ορκι μεν θ επιςιμανςθ αυτι, όμωσ ο υντακτικόσ νομοκζτθσ χρθςιμοποιεί ρθτά τον όρο «διάλυςθ» ςε περιπτϊςεισ που νοείται ο ομαλόσ τερματιςμόσ του βίου τθσ Βουλισ (άρκρα 35 παράγραφοσ 2, 53 παράγραφοσ 3). Ορολογικά εφςτοχοσ είναι ωςτόςο ο καταςτατικόσ χάρτθσ με τθ διάταξθ του άρκρου 48 παράγραφοσ 3 (πριν τθν ανακεϊρθςθ παράγραφοσ 4), θ οποία αναφζρει τα εξισ: «θ διάρκεια των κατά τισ προθγοφμενεσ παραγράφουσ μζτρων μπορεί να παρατείνεται ανά δεκαπενκιμερο μόνο με προθγοφμενθ απόφαςθ τθσ Βουλισ, θ οποία ςυγκαλείται ακόμθ και αν ζχει λιξει θ βουλευτικι περίοδοσ ι θ Βουλι ζχει διαλυκεί». Παρ όλα αυτά, ο Μαυριάσ τονίηει πωσ θ ευρεία χριςθ του όρου «διάλυςθ» ςτθ κεωρία αποτελεί απλι ευκυγράμμιςθ με τθν ορολογία του ςυντακτικοφ νομοκζτθ. 2 Η εμάληιεζε ηεο ηεηξαεηίαο θαη ε ηαθηηθή δηάιπζε ηεο Βνπιήο (ή ν νκαιόο ηεξκαηηζκόο ηνπ βίνπ ηεο) είλαη θαηλόκελν ηδηαίηεξα ζπάλην ζηελ Διιεληθή πληαγκαηηθή Ιζηνξία. Μόιηο δύν θνξέο ζπλέβε θάηη ηέηνην ην 1932 (ηεηξαεηία ) θαη ην 1989 (ηεηξαεηία ). 3 Άπνςε εθθξαζκέλε από ηνλ Γ. ΣΑΣΟ. 8

9 4. Διάκριςθ με βάςθ το όργανο που προβαίνει ςτθ διάλυςθ Ηθτιματα ορολογίασ γεννϊνται γενικότερα και ωσ προσ τισ άλλεσ μορφζσ διάλυςθσ, ιδίωσ εξαιτίασ των διαφορετικϊν κριτθρίων που οι διάφοροι ςυγγραφείσ χρθςιμοποιοφν για τθ διάκριςθ και τθν οριοκζτθςι τουσ. Ζτςι, για παράδειγμα, ο Βενιηζλοσ,ο οποίοσ επιλζγει ωσ κριτιριο, ςτθν τυπολογικι διάκριςθ που προβαίνει, το αρμόδιο όργανο για τθ διάλυςθ τθσ Βουλισ, ςυναντϊνται δφο τφποι διάλυςθσ: Αφενόσ μεν θ «κυβερνθτικι διάλυςθ», αφετζρου δε θ «προεδρικι διάλυςθ»: I. Τπό τον πρϊτο όρο («κυβερνθτικι διάλυςθ») ακροίηονται όλεσ οι περιπτϊςεισ διάλυςθσ που προκαλοφνται με τθν πολιτικι πρωτοβουλία τθσ Κυβζρνθςθσ και τθσ Κοινοβουλευτικισ πλειοψθφίασ που τθ ςτθρίηει ι τθν ανζχεται. II. Τπό τον όρο «προεδρικι διάλυςθ» μποροφν να ςυγκεντρωκοφν όλεσ οι περιπτϊςεισ ςτισ οποίεσ ο αρχθγόσ του κράτουσ διακζτει κάποιο περικϊριο χειριςμϊν και αναλαμβάνει πολιτικά τθν πρωτοβουλία τθσ διάλυςθσ. 5. Διάκριςθ με βάςθ τθν αιτία και τον επιδιωκόμενο ςκοπό φμφωνα όμωσ με τον Α.Δθμθτρόπουλο ο οποίοσ λαμβάνει ωσ βαςικό κριτιριο τθν αιτία και τον επιδιωκόμενο ςκο πό επιβάλλεται θ διάκριςθ δφο βαςικϊν µορφϊν ζκτακτθσ διάλυςθσ, τθσ κοινοβουλευτικισ και τθσ δθµοψθφιςµατικισ. Οι µορφζσ 9

10 αυτζσ προβλζπονται α πό το ιςχφον φνταγ µα, ςτο ο ποίο διατθρικθκε και µια τρίτθ ειδικι περίπτωςθ, θ προεδρικι διάλυςθ. Πιο ςυγκεκριμζνα: I. Κοινοβουλευτικι διάλυςθ: είναι εκείνθ που επιβάλλεται από το κοινοβουλευτικό ςφςτθμα και διενεργείται χάριν τθσ λειτουργίασ του, είτε για αδυναμία ςχθματιςμοφ Κυβζρνθςθσ, είτε λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ (βλ. παρακάτω). II. III. Δθμοψθφιςματικι διάλυςθ: είναι εκείνθ που πραγματοποιείται προκειμζνου να εκφράςει το Εκλογικό ϊμα τθ βοφλθςθ του για ςυγκεκριμζνο ηιτθμα, μζςα από τθ διαδικαςία των εκλογϊν. Προεδρικι διάλυςθ: πρόκειται για μια ειδικι περίπτωςθ διάλυςθσ τθσ Βουλισ λόγω αδυναμίασ εκλογισ Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ, εφόςον δεν επιτευχκεί κατά τθν Σρίτθ ψθφοφορία θ αυξθμζνθ πλειοψθφία των 3/5. 6. Η κοινοβουλευτικι διάλυςθ τθσ Βουλισ Κοινοβουλευτικι διάλυςθ είναι εκείνθ που επιβάλλεται α πό το κοινοβουλευτικό ςφςτθµα και διενεργείται χάριν τθσ λειτουργίασ του, είτε για αδυναµία ςχθµατιςµοφ Κυβζρνθςθσ, είτε για κυβερνθτικι αςτάκεια. Θ ςχζςθ κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ και κοινοβουλευτικισ διάλυςθσ είναι ςχζςθ <<γενετικι>> 4.Αν δεν υπιρχε το κοινοβουλευτικό ςφςτθμα, δε κα 4 Βι. Α.Γεκεηξόπνπινο, <ύζηεκα ζπληαγκαηηθνύ δηθαίνπ>> 10

11 υπιρχε αυτι θ μορφι διάλυςθσ τθσ Βουλισ. Σαυτόχρονα είναι και ςχζςθ λειτουργικι κακϊσ θ κοινοβουλευτικι διάλυςθ πραγματοποιείται για τθν αντιμετϊπιςθ των δυςλειτουργιϊν που αντιμετωπίηει το κοινοβουλευτικό ςφςτθμα. Ζτςι, από μζςο ςτθν εξουςία του μονάρχθ εντάχκθκε ςτο κοινοβουλευτικό ςφςτθμα και κατζςτθ <<κεςμόσ>> κοινοβουλευτικόσ. Θ ςφγχρονθ κοινοβουλευτικι διάλυςθ είναι <<αιτιϊδθσ υπζρ του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ>> και όχι αναιτιϊδθσ υπζρ του μονάρχθ. 7. Αίτια κοινοβουλευτικισ διάλυςθσ I. Γενικά: Θ κοινοβουλευτικι διάλυςθ οφείλεται ςε αντικειμενικοφσ κοινοβουλευτικοφσ λόγουσ λειτουργίασ του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ, που ςχετίηονται με τθ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ και τθν εντεφκεν <<ικανότθτα>> τθσ να αναδείξει και να ςτθρίξει Κυβζρνθςθ για ικανό χρονικό διάςτθμα. Θ κοινοβουλευτικι διάλυςθ οφείλει τθν φπαρξι τθσ ςτο κοινοβουλευτικό ςφςτθμα και λαμβάνει χϊρα ςε περιόδουσ κυβερνθτικισ κρίςθσ φςτερα από παραίτθςθ τθσ Κυβζρνθςθσ. Κυβερνθτικι κρίςθ υ πάρχει όταν δεν είναι δυνατόσ ο ςχθ µατιςµόσ κυβζρνθςθσ και όταν δεν είναι δυνατι θ εφαρ µογι του κυβερνθτικοφ ζργου, και α ποτελεί λόγο τθσ κοινοβουλευτικισ διάλυςθσ. Σο φνταγµα προβλζ πει τθν κοινοβουλευτικι διάλυςθ ωσ µζςο εξόδου α πό τθν κυβερνθτικι κρίςθ. Θ κοινοβουλευτικι διάλυςθ α ποτελεί ειδικότερθ µορφι διάλυςθσ τθσ Βουλισ, εφαρµοηόµενθ ςε περιόδουσ κυβερνθτικϊν κρίςεων. Ο κεςµόσ τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ είναι κεςµόσ ςυμπλθρωματικόσ του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιµατοσ. Θ διάλυςθ τθσ Βουλισ κεωρείται από τον ςυντακτικό νομοκζτθ, ωσ το ζςχατο μζςο, ultimum refugium, για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ κυβερνθτικισ κρίςθσ, προβλζπεται ωσ εναλλακτικι λφςθ, μόνον εφόςον δεν παρζλκει θ κυβερνθτικι κρίςθ, μόνο δθλαδι εφόςον δεν καταςτεί δυνατόσ ο 11

12 ςχθματιςμόσ Κυβζρνθςθσ ( ι ςτακερισ Κυβζρνθςθσ ).. Ο βαςικόσ κανόνασ που κζτει το φνταγ µα είναι ότι µόνο αν δεν ξε περαςτεί θ κρίςθ διαλφεται θ Βουλι. Σο φνταγµα ε πιβάλλει τθν µαταίωςθ τθσ κοινοβουλευτικισ διάλυςθσ, αν ςχθµατιςτεί κυβζρνθςθ. Θ κοινοβουλευτικι διάλυςθ, κατά το φνταγµα, είναι δυνατι µόνο κατά τθν ϊρα τθσ κυβερνθτικισ κρίςθσ. Σθν κοινοβουλευτικι διάλυςθ ρυκµίηουν τα άρκρα 37, 38 και 41 που καλφ πτουν και άλλα κζ µατα. Η αδυναµία ςχθµατιςµοφ κυβζρνθςθσ αναφζρεται ρθτά ςτο άρκρο 37 αρ. 3 εδάφιο γ, ενϊ θ κυβερνθτικι αςτάκεια ωσ λόγοσ διάλυςθσ αναφζρεται ρθτά ςτο άρκ. 41 αρ.1 εδ. α. Σο άρκρο 38 αρ. 1 εδ. β. αναφζρεται ςτθν παραίτθςθ τθσ πλειοψθφίασ. Σο εδαφιο α του ιδίου άρκρου ( 38 ) αναφζρεται ςτθν πρϊτθ παραίτθςθ τθσ µειοψθφίασ και το άρκρο 41 αρ. 1 - εδάφιο γ. ρυκµίηει τθ διαδικαςία µετά τθν δεφτερθ παραίτθςθ τθσ µειοψθφίασ. II. Αναλυτικά: 1.Διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω αδυναμίασ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ Αδυναμία ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ είναι η ςυνταγματικοπολιτική κατάςταςη, κατά την οποία, μετά το πζρασ τησ προβλεπόμενησ από το Σφνταγμα διερευνητικήσ διαδικαςίασ, διαπιςτϊνεται η αδυναμία ςυγκζντρωςησ του απαιτοφμενου αριθμοφ βουλευτϊν και η οποία, κατά ςυνζπεια, ςυνεπάγεται την υποχρεωτική διάλυςη τησ Βουλήσ. 5 Ο λόγοσ αυτόσ διάλυςθσ προβλζπεται ρθτά ςτο άρκρο 37 παράγραφοσ 3 εδάφιο γϋ και αποτελεί τθ βαρφτερθ περίπτωςθ αδυναμίασ λειτουργίασ του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ κακόςον περιζχει κοινοβουλευτικι ζνταςθ. τθν περίπτωςθ αυτι, δθλαδι, δεν υπάρχει δεδθλωμζνθ, είτε επειδι δεν υπάρχει πλειοψθφία (οντολογικό ςτοιχείο), είτε επειδι δεν υπάρχει θ βοφλθςθ προσ ςχθματιςμό κυβζρνθςθσ (βουλθτικό ςτοιχείο). Θ εξζλιξθ του 5 Α.Γεκεηξόπνπινο <<ύζηεκα ζπληαγκαηηθνύ δηθαίνπ>> 12

13 κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ ανιγαγε τθν αδυναμία ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ ςε λόγο διάλυςθσ τθσ Βουλισ, ενϊ ςτο παρελκόν ιταν δυνατόσ ο διοριςμόσ κυβζρνθςθσ μειοψθφίασ. Θ κακιζρωςθ τθσ τζλειασ αρχισ τθσ δεδθλωμζνθσ προςζδωςε αυτοτζλεια ςτο λόγο αυτό διάλυςθσ, κακϊσ πλζον ο διοριςμόσ κυβζρνθςθσ μειοψθφίασ δεν είναι δυνατόσ οφτε και ςτθν περίπτωςθ που κανζνασ πολιτικόσ ςχθματιςμόσ δε ςυγκεντρϊνει τθν απαιτοφμενθ κοινοβουλευτικι πλειοψθφία. 2.Διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ Θ κυβερνθτικι αςτάκεια αποτελεί αρνθτικό ςυνταγματικοπολιτικό φαινόμενο, ςυνδεόμενο με το κοινοβουλευτικό ςφςτθμα, το οποίο επιδιϊκει να αποτρζψει ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ και ανάγει ςε λόγο διάλυςθσ τθσ Βουλισ. 6 Κυβερνητική αςτάθεια είναι η μετά από εναλλαγή δφο κυβερνήςεων πλειοψηφίασ, μζςα ςτην ίδια βουλευτική περίοδο, από τη ςφνθεςη τησ Βουλήσ, προκαλοφμενη και απειλοφμενη ςτο μζλλον, εναλλαγή βραχφβιων κυβερνήςεων και η εντεφθεν αδυναμία εφαρμογήσ κυβερνητικοφ προγράμματοσ. 7 Θ ζλλειψθ ςτακερότθτασ μπορεί να είναι τυπικι ι ουςιαςτικι (βλ. και Δθμθτρόπουλοσ Α., «Θ διάλυςθ τθσ Βουλισ»,1992). Θ τυπικι είναι ό,τι αφορά κακαρά και μόνο τθ ςυχνότθτα εναλλαγισ κυβερνιςεων ςτθν εξουςία (και τον αρικμό τουσ) ςε μία βουλευτικι περίοδο. Θ ουςιαςτικι ςχετίηεται με τθν αποτελεςματικότθτα του κυβερνθτικοφ ζργου, τισ προοπτικζσ του, κτλ. Επομζνωσ υπάρχουν δφο προχποκζςεισ για διάλυςθ για κυβερνθτικι αςτάκεια: καταψιφιςθ ι παραίτθςθ δφο κυβερνιςεων 6 Α.Γεκεηξόπνπινο <<Γηάιπζε ηεο Βνπιήο> 7 Α.Γεκεηξόπνπινο <<ύζηεκα ζπληαγκαηηθνύ δηθαίνπ>> 13

14 ςτθν ίδια βουλευτικι περίοδο και ζλλειψθ ςτακερότθτασ του κυβερνθτικοφ μθχανιςμοφ. Ρθτι αναφορά τθσ κυβερνθτικισ αςτάκειασ ωσ λόγου διάλυςθσ τθσ Βουλισ γίνεται ςτο άρκρο 41 παράγραφοσ 1 εδάφιο α του υντάγματοσ. Πρόκειται για δυνθτικό λόγο, ο οποίοσ εφαρμόηεται ςτισ περιπτϊςεισ που μετά τθν καταψιφιςθ δφο κυβερνιςεων (ι παραίτθςθ), υπάρχει θ δυνατότθτα ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ. Διότι, αν δεν υπάρχει, προθγείται θ εφαρμογι του άρκρου 37 παράγραφοσ 3 εδάφιο γϋ (περί αδυναμίασ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ) και επομζνωσ θ διάλυςθ κα γίνει με αυτό (το 37 παρ. 3 εδ. γϋ) το άρκρο. Θ εφαρμογι του λόγου αυτοφ ζπεται τθσ αδυναμίασ ςχθματιςμοφ Κυβζρνθςθσ με τθν οποία ςυντρζχει εναλλακτικά μετά τθ δεφτερθ παραίτθςθ τθσ ίδιασ βουλευτικισ περιόδου. Μπορεί να εφαρμοςτεί μόνο ςτθν περίπτωςθ που θ Βουλι δε διαλυκεί λόγω αδυναμίασ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ. Είναι χαρακτθριςτικό πωσ θ διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ αποτελεί εξαίρεςθ από τθν αρχι τθσ δεδθλωμζνθσ κακϊσ ενϊ μπορεί να υπάρχει Κυβζρνθςθ πλειοψθφίασ(όχι αυτοδφναμθ,οπότε κα ματαιωνόταν θ διάλυςθ τθσ Βουλισ, αλλά ςυναςπιςμοφ) ο ΠτΔ μπορεί να τθν απορρίψει προκειμζνου να επιδιωχκεί θ χωρίσ προβλιματα λειτουργία του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ. Αντίκετα, θ διάλυςθ λόγω αδυναμίασ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ αποτελεί εφαρμογι και αναγκαίο αποτζλεςμα τθσ τζλειασ μορφισ τθσ αρχισ τθσ δεδθλωμζνθσ. φμφωνα, λοιπόν, με το άρκρο 41 παράγραφοσ 1 εδάφιο αϋ, ο Πρόεδροσ τθσ Δθμοκρατίασ μπορεί να 14

15 διαλφςει τθ Βουλι αμζςωσ μετά τθν παραίτθςθ ι καταψιφιςθ τθσ δεφτερθσ κυβζρνθςθσ και αφοφ ςυγκαλζςει τουσ πολιτικοφσ αρχθγοφσ (εφόςον δεν προκφψει κυβζρνθςθ αυτοδφναμθσ πλειοψθφίασ). υνεπϊσ, οι δφο λόγοι κοινοβουλευτικισ διάλυςθσ αποτελοφν ενότθτα λογικι ουςιαςτικι, λειτουργικι, ενότθτα εφαρμογισ επομζνωσ και διαδικαςτικι. Οι δφο αυτοί λόγοι αντιςτοιχοφν ςτισ δφο από τισ τρείσ διαςτάςεισ του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ. Θ αδυναμία ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ ςχετίηεται με τθν ανάδειξθ τθσ Κυβζρνθςθσ ενϊ θ κυβερνθτικι αςτάκεια με τθ διατιρθςθ τθσ ςτθν εξουςία. Πριν από τθν εφαρμογι και των δφο λόγων προθγείται παραίτθςθ τθσ Κυβζρνθςθσ ενϊ και οι δφο είναι αποτζλεςμα ςυγκεκριμζνθσ διαδικαςίασ διακρίβωςθσ. 8. Προχποκζςεισ για διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ A. Παραίτθςθ δφο κυβερνιςεων Θ διάλυςθ τθσ Βουλισ είναι καταρχιν δυνατι, μόνο εφόςον ζχει προθγθκεί παραίτθςθ ι καταψιφιςθ δφο Κυβερνιςεων. Σο φνταγμα αναφζρεται ςε αυτι τθν εναλλαγι ανεξαρτιτωσ αν αποτελεί αποτζλεςμα 15

16 παραίτθςθσ ι καταψιφιςθσ τθσ Κυβζρνθςθσ. Ωσ καταψιφιςθ μπορεί αν κεωρθκεί τόςο θ υπερψιφιςθ πρόταςθσ δυςπιςτίασ όςο και θ καταψιφιςθ πρόταςθσ εμπιςτοςφνθσ. Θ προχπόκεςθ αυτι ζχει αντικειμενικό χαρακτιρα. Παρά τον αντικειμενικό τθσ χαρακτιρα δθμιουργεί κάποια ηθτιματα αναφορικά με τον τρόπο υπολογιςμοφ των κυβερνιςεων που προθγικθκαν. i. Ο υπολογιςμόσ των κυβερνιςεων Σο ηιτθμα του υπολογιςμοφ των κυβερνιςεων αποκτά ςθμαςία μόνο όταν πρόκειται να διαλυκεί θ Κυβζρνθςθ για κυβερνθτικι αςτάκεια. Θ ςυνταγματικι αναφορά που γίνεται ςτθν προθγθκείςα,τθσ διάλυςθσ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ, εναλλαγι δφο Κυβερνιςεων ζχει πολφ περιςςότερο από αρικμθτικι, ουςιαςτικι ςθμαςία κακϊσ δεν αρκεί απλϊσ θ εναλλαγι δφο Κυβερνιςεων αλλά απαιτείται και θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ να μθν εξαςφαλίηει κυβερνθτικι ςτακερότθτα. Θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ αποτελεί κριτιριο, όχι μόνο για τθ μελλοντικι κυβερνθτικι αςτάκεια αλλά και για τον υπολογιςμό των δφο κυβερνιςεων που προθγικθκαν. 8 Θ παρεμβολι του ουςιαςτικοφ κριτθρίου κακιςτά ςαφζσ πωσ ςτον υπολογιςμό προςμετρϊνται οι προθγοφμενεσ Κυβερνιςεισ των οποίων θ παραίτθςθ οφείλεται ςτθ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ. Πρόκειται επομζνωσ για Κυβερνιςεισ οι οποίεσ ζχαςαν τθν πλειοψθφία ι που παραιτικθκαν ενϊ διζκεταν τθν πλειοψθφία κακϊσ και πάλι προκφπτει κζμα ςχετικά με τθ 8 Βι. Γεκεηξόπνπιν <<Η Γηάιπζε ηεο Βνπιήο >>π.α 378επ., 382 επ.) 16

17 ςτακερότθτα που εξαςφαλίηει θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ. ε κάκε όμωσ περίπτωςθ, θ ρφκμιςθ του άρκρου 41 παρ.1 εδ. αϋ, αναφζρεται ςε τακτικζσ Κυβερνιςεισ που ζλαβαν τθν εμπιςτοςφνθ τθσ Βουλισ ι τουλάχιςτον ανιλκαν διακζτοντασ τθν δεδθλωμζνθ. φμφωνα με τα παραπάνω προκειμζνου να καταςτεί δυνατι θ διάλυςθ τθσ Βουλισ για τον λόγο τθσ κυβερνθτικισ αςτάκειασ προςμετρϊνται οι εξισ μορφζσ κυβερνιςεων, ςφμφωνα με τον Δθμθτρόπουλο( <<Θ Διάλυςθ τθσ Βουλισ>>): α) Κατά πρϊτο και κυρίωσ οι τακτικζσ κυβερνιςεισ διαφορετικϊν κομμάτων ι ςυναςπιςμϊν. Ωσ πρϊτθ, δεφτερθ, τρίτθ κλπ. κυβζρνθςθ κα πρζπει να κεωρθκεί θ κυβζρνθςθ «άλλων κομμάτων». Θα πρζπει δθλαδι να υπάρχει εναλλαγι κομμάτων ι ςυναςπιςμϊν ςτθν εξουςία. β) Οι νζεσ κυβερνιςεισ των ίδιων κομμάτων ι ςυναςπιςμϊν, δθλαδι οι κυβερνιςεισ που ςχθματίηονται μετά τθν αποχϊρθςθ από τθν εξουςία, μετά δθλαδι τθν απαλλαγι από τα κακικοντα και τον εκ νζου ςχθματιςμό κυβζρνθςθσ. Αντικζτωσ, προκφπτει ότι καταρχιν δεν προςμετρϊνται κυβερνθτικζσ αλλαγζσ οφειλόμενεσ ςε άλλεσ αιτίεσ και όχι ςτθ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ: α) Θ πρϊτθ αμζςωσ μετά τισ εκλογζσ παραίτθςθ, θ οποία κατά το άρκρο 53- ςυντελείται κι αυτι κατά τθ διάρκεια τθσ βουλευτικισ περιόδου. Και τοφτο διότι κα πρζπει θ κυβερνθτικι αςτάκεια να οφείλεται ςτθ ςυγκεκριμζνθ ςφνκεςθ τθσ ςυγκεκριμζνθσ βουλευτικισ περιόδου. β) Κυβερνθτικζσ αλλαγζσ, που δε ςυνεπάγονται εναλλαγι διάφορων πολιτικϊν δυνάμεων. Δεν προςμετρϊνται επομζνωσ αλλαγζσ κυβερνθτικϊν ςχθμάτων, εφόςον, χωρίσ διακοπι, παραμζνει θ ίδια πλειοψθφία ςτθν εξουςία. βα) Δεν προςμετρϊνται κυβερνθτικοί αναςχθματιςμοί του ίδιου κόμματοσ, ςε επίπεδο υπουργϊν και υφυπουργϊν, ζςτω και ςυνολικοφ χαρακτιρα, εφόςον παραμζνει ο ίδιοσ πρωκυπουργόσ. ββ) Αλλά κι όταν θ ίδια πλειοψθφία αλλάξει πρωκυπουργό, δεν πρόκειται για νζα κυβζρνθςθ, οφειλόμενθ ςε κυβερνθτικι αςτάκεια και επομζνωσ δεν υπολογίηεται θ παραίτθςθ τθσ. Δεν προςμετράται θ νζα κυβζρνθςθ του ίδιου πολιτικοφ κόμματοσ μετά το κάνατο ι τθν παραίτθςθ του πρωκυπουργοφ. βγ) Κατά τθν ίδια λογικι δεν υπολογίηονται αναςχθματιςμοί του ίδιου κυβερνθτικοφ ςυναςπιςμοφ, ζςτω κι αν αλλάηει ο πρωκυπουργόσ». ii. Το ηιτθμα τθσ διάλυςθσ για κυβερνθτικι αςτάκεια, χωρίσ παραίτθςθ τθσ τρίτθσ Κυβζρνθςθσ. 17

18 Σο ενδεχόμενο τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ εμφανίηεται μετά τθν παραίτθςθ τθσ δεφτερθσ(τρίτθσ κ.ο.κ) τακτικισ Κυβζρνθςθσ. Δθμιουργείται όμωσ το ερϊτθμα αν μπορεί να τεκεί κζμα διάλυςθσ τθσ Βουλισ από τον ΠτΔ χωρίσ να ζχει μεςολαβιςει θ παραίτθςθ ι θ καταψιφιςθ τθσ εν ενεργεία Κυβζρνθςθσ Σθ δυνατότθτα διάλυςθσ τθσ Βουλισ χωρίσ να ζχει μεςολαβιςει παραίτθςθ τθσ τρίτθσ ι επόμενθσ Κυβζρνθςθσ δζχεται ο Μάνεςθσ 9 << εν όψει του ότι ζχει ιδθ πλθρωκεί θ ςυνδρομι των αντικειμενικϊν προχποκζςεων>>, ςτθν περίπτωςθ που υπάρχουν ενδείξεισ, ότι επίκειται κυβερνθτικι κρίςθ. Σότε, όπωσ υποςτθρίηει, μπορεί ο ΠτΔ να προχωριςει ςτθ διάλυςθ τθσ Βουλισ για να προλάβει τθ νζα κυβερνθτικι κρίςθ και να αποφευχκοφν οι κακυςτεριςεισ τθσ διαδικαςίασ του άρκρου 37 παρ. 2 και 3. Ο Βενιηζλοσ 10 πάλι υποςτθρίηει πωσ << από τθ νζα κατάςτρωςθ του άρκρου 41 παρ.1 θ προεδρικι διάλυςθ είναι δυνατι επί των θμερϊν τρίτθσ (ι τζταρτθσ κτλ) Κυβζρνθςθσ που ςχθματίηεται μζςα ςε μία κοινοβουλευτικι περίοδο κατά τα άρκρα 37 και 38>>..Ο Βενιηζλοσ υπολαμβάνει ότι είναι δυνατό κατά τθ ςτιγμι τθσ διάλυςθσ (για κυβερνθτικι αςτάκεια) να υπάρχει κυβζρνθςθ που να ζχει τθν εμπιςτοςφνθ τθσ Βουλισ. Για να ςυμβεί όμωσ κάτι τζτοιο κα πρζπει να ζχει ιδθ παραιτθκεί θ Κυβζρνθςθ και να ζχει αναδειχτεί αντίςτοιχα προεκλογικι. Θ απάντθςθ, λοιπόν, που δίνεται ςτο παραπάνω ερϊτθμα με βάςθ το φνταγμα είναι πωσ αν δεν ζχει μεςολαβιςει παραίτθςθ ι καταψιφιςθ τθσ 9 Μάλεζεο <<Η ζπληαγκαηηθή αλαζεώξεζε ζει.57) 10 Βεληδέινο <<Σν θνηλνβνπιεπηηθό πνιίηεπκα>> ζ.140) 18

19 Κυβζρνθςθσ δεν είναι δυνατι θ διάλυςθ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ διότι εξακολουκεί αν υφίςταται κυβερνθτικι ςτακερότθτα. υνεπϊσ, δε ςυντρζχει λόγοσ διάλυςθσ. Θ υποβολι παραίτθςθσ τθσ Κυβζρνθςθσ αποτελεί προχπόκεςθ τθσ διάλυςθσ για κυβερνθτικι αςτάκεια. Θ διάλυςθ χωρίσ τθν προθγοφμενθ παραίτθςθ ιςοδυναμεί με (ζμμεςθ) παφςθ, που καταργικθκε από το ιςχφον φνταγμα. Οι ςυνταγματικζσ διατάξεισ παρζχουν ςτον ΠτΔ τθν διακριτικι ευχζρεια να αρνθκεί το διοριςμό τρίτθσ Κυβζρνθςθσ, όχι όμωσ και τθν εξουςία να διακόπτει με τθ κζλθςθ του τον βίο τθσ υπάρχουςασ Κυβζρνθςθσ μζςω τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ. Είναι προφανζσ πωσ μία τζτοια διάλυςθ επιτείνει το πρόβλθμα τθσ αςτάκειασ και δεν το επιλφει. Γενικϊσ, ιςχφει ωσ βαςικι αρχι θ απαγόρευςθ καταςτρατιγθςθσ του υντάγματοσ. Ειδικότερα θ καταςτρατιγθςι του από τον ΠτΔ με ςκοπό τθ διάλυςθ τθσ Βουλισ απαγορεφεται για τουσ εξισ λόγουσ: Εφόςον υπάρχει Κυβζρνθςθ που δεν ζχει παραιτθκεί. Επειδι τυχόν αποδοχι τθσ πρόταςθσ διάλυςθσ από τον ΠτΔ, χωρίσ προχπάρχουςα παραίτθςθ, κα ιςοδυναμοφςε με ςυνζργεια του ςτθν κατάλυςθ τθσ ςυνταγματικισ προςταςίασ τθσ κυβερνθτικισ ςτακερότθτασ. Διότι μία τζτοια πράξθ από τθν πλευρά του ΠτΔ κα ςιμαινε εφνοια προσ οριςμζνθ πολιτικι παράταξθ θ οποία αφενόσ επικυμοφςε τθ 19

20 διεξαγωγι εκλογϊν, αφετζρου δεν ικελε να επιφορτιςτεί με τθν πολιτικι ευκφνθ. B. Η Διερευνθτικι διαδικαςία Θ διαδικαςία διακρίβωςθσ των λόγων διάλυςθσ τθσ Βουλισ, ςτάδιο που ζπεται τθσ παραίτθςθσ τθσ κυβζρνθςθσ, είναι διαφορετικι ανάλογα με το είδοσ τθσ παραίτθςθσ (μειοψθφία ι πλειοψθφία). Γενικά περιλαμβάνει δφο ςτάδια : τισ διερευνθτικζσ εντολζσ και τθ ςφγκλθςθ των αρχθγϊν. τθν ευρεία διαδικαςία υπάγεται θ παραίτθςθ μειοψθφίασ που γίνεται πρϊτθ φορά. Από τθ ςτιγμι που κανζνα κόμμα δε διακζτει τθν πλειοψθφία ζτςι ϊςτε ςφμφωνα με τθν αρχι τθσ δεδθλωμζνθσ να ςχθματίςει κυβζρνθςθ, επιβάλλεται από το φνταγμα να ακολουκθκεί αναλυτικι διαδικαςία διακρίβωςθσ. Αν δεν τελεςφοριςουν οι διερευνθτικζσ εντολζσ, περνάμε ςτο ςτάδιο ςφγκλθςθσ των αρχθγϊν των κομμάτων ( 38 ). τθν περίπτωςθ που παραιτείται θ πλειοψθφία, θ διαδικαςία διακρίβωςθσ είναι ςυνοπτικι, δθλαδι πραγματοποιείται μόνο θ ςφγκλθςθ των αρχθγϊν. Αυτι είναι και θ τελευταία προςπάκεια που γίνεται για να ματαιωκεί θ διάλυςθ τθσ Βουλισ με το ςχθματιςμό κυβζρνθςθσ. Αφοφ ο πρωκυπουργόσ παραιτείται ενϊ το κόμμα του ζχει τθν πλειοψθφία, δεν υπάρχει λόγοσ για ςχθματιςμό κυβζρνθςθσ από διερευνθτικζσ εντολζσ. Αν ς αυτό το ςτάδιο οι αρχθγοί των κομμάτων ςυμφωνιςουν ςτο ςχθματιςμό κυβζρνθςθσ ςυναςπιςμοφ, ο 20

21 Πρόεδροσ τθσ Δθμοκρατίασ δε μπορεί να διαλφςει τθ Βουλι, εκτόσ και αν θ παραίτθςθ πραγματοποιείται δεφτερθ ι επόμενθ φορά. Θ τελευταία περίπτωςθ είναι να ζχουμε παραίτθςθ μειοψθφίασ για δεφτερθ φορά. Σότε δεν ζχει ςθμαςία ποια από τισ δφο διαδικαςίεσ κα ακολουκθκοφν. Μπορεί να γίνει είτε με ευρεία είτε με ςυνοπτικι διαδικαςία. Σο βαςικό χαρακτθριςτικό τθσ διάλυςθσ για κυβερνθτικι αςτάκεια είναι ότι επιτρζπεται ζςτω και αν υπάρχει πλειοψθφία (ςυναςπιςμοφ) θ τιρθςθ τθσ ςυνοπτικισ διαδικαςίασ. Σο ςτάδιο τθσ ςφγκλθςθσ των αρχθγϊν, κα μεςολαβιςει οπωςδιποτε. Γ. Η διάλυςθ τθσ Βουλισ i. Πρόταςθ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ ςυνεργαςίασ Η κομματικι ςφνκεςθ τθσ Βουλισ O όροσ << ςφνκεςθ τθσ βουλισ>> αφορά ςτθν ςφνκεςθ των κομμάτων και των ςυναςπιςμϊν κομμάτων και αναφζρεται ςτον τρόπο κατανομισ των βουλευτικϊν εδρϊν ςτισ διάφορεσ πολιτικζσ δυνάμεισ. Θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ εξαςφαλίηει κυβερνθτικι ςτακερότθτα εφόςον υπάρχει αυτοδφναμο πλειοψθφοφν κόμμα το οποίο επικυμεί τον ςχθματιςμό 21

22 κυβζρνθςθσ 11. τισ περιπτϊςεισ αυτζσ δε ςυγκεντρϊνεται θ προχπόκεςθ του υντάγματοσ και επομζνωσ δεν είναι δυνατι θ για κυβερνθτικι αςτάκεια διάλυςθ τθσ Βουλισ, ανεξάρτθτα από το πόςεσ κυβερνιςεισ ζχουν εναλλαχκεί ςτθν εξουςία. Αντίκετα, θ ζλλειψθ αυτοδφναμθσ πλειοψθφίασ με βοφλθςθ ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ είναι προχπόκεςθ για τθν διάλυςθ τθσ Βουλισ, λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ ( άρκρο 41 - παράγ. 1- εδάφιο α ). Έλλειψθ αυτοδφναμθσ πλειοψθφίασ και εκτίμθςθ κυβερνθτικισ αςτάκειασ Θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ δεν εξαςφαλίηει κυβερνθτικι ςτακερότθτα, κεμελιϊνει δθλαδι εκτίμθςθ μελλοντικισ κυβερνθτικισ αςτάκειασ, όταν κανζνα κόμμα δε ςυγκεντρϊνει τθν απόλυτθ πλειοψθφία. υνεπϊσ, θ διάλυςθ τθσ Βουλισ είναι δυνατι αν μετά τθν εναλλαγι δφο Κυβερνιςεων που οφείλεται ςτθ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ, κανζνα κόμμα δε ςυγκεντρϊνει τθν απόλυτθ πλειοψθφία. Θ ζλλειψθ πλειοψθφίασ προεκλογικοφ ςυναςπιςμοφ εξομοιϊνεται με τθ ζλλειψθ αυτοδφναμθσ πλειοψθφίασ. υνεπϊσ, θ διάλυςθ τθσ Βουλισ για κυβερνθτικι αςτάκεια είναι δυνατι μόνο εφόςον κόμμα ι προεκλογικόσ ςυναςπιςμόσ δε ςυγκεντρϊνει τθν απόλυτθ πλειοψθφία. Πρόταςθ ςχθματιςμοφ Κυβζρνθςθσ ςυναςπιςμοφ ωσ τρίτθσ Κυβζρνθςθσ 11 H θπβεξλεηηθή αζηάζεηα ζπλάγεηαη θαη παξά ηελ ύπαξμε απηνδύλακεο πιεηνςεθίαο, εθόζνλ δελ ππάξρεη βνύιεζε ζρεκαηηζκνύ θπβέξλεζεο. 22

23 Θ μόνθ περίπτωςθ εφαρμογισ τθσ κυβερνθτικισ αςτάκειασ, από τθ ςτιγμι που υπάρχει αυτοδφναμθ πλειοψθφία, ωσ λόγου διάλυςθσ τθσ Βουλισ είναι θ πρόταςθ ςχθματιςμοφ Κυβζρνθςθσ ςυναςπιςμοφ. Σα δφο αυτά ςτοιχεία (ζλλειψθ αυτοδυναμίασ και πρόταςθ για Κυβζρνθςθ ςυναςπιςμοφ) κακιςτοφν τθν κυβερνθτικι αςτάκεια ιδιότυπθ ωσ λόγο διάλυςθσ τθσ Βουλισ. Θ φπαρξθ ςυναςπιςμοφ δεν ςυνυφαίνεται κατ ανάγκθ με τθν κυβερνθτικι αςτάκεια και δεν ςτοιχειοκετεί λόγο διάλυςθσ παρά μόνο αν ζχει προθγθκεί θ εναλλαγι των Κυβερνιςεων και θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ είναι κατεςπαρμζνθ ςτα διάφορα κόμματα. Διαφωνία Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ και πολιτικϊν αρχθγϊν Ο λόγοσ αυτόσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ ςτο πλαίςιο τθσ κυβερνθτικισ αςτάκειασ μπορεί να εφαρμοςτεί ςτθν περίπτωςθ που μετά τθ δεφτερθ παραίτθςθ ι καταψιφιςθ τθσ Κυβζρνθςθσ οι πολιτικοί αρχθγοί κατά ςφγκλιςι τουσ προτείνουν και πάλι Κυβζρνθςθ ςυναςπιςμοφ. Εάν ο ΠτΔ δεχτεί τότε δεν τίκεται ηιτθμα διάλυςθσ τθσ Βουλισ..Ωςτόςο, ςε περίπτωςθ διαφωνίασ προκφπτει το δίλθμμα: διοριςμόσ Κυβζρνθςθσ που ζχει τθ δεδθλωμζνθ ι διάλυςθ τθσ Βουλισ. Η αρχι τθσ δεδθλωμζνθσ και θ διάλυςθ για κυβερνθτικι αςτάκεια Ενϊ το άρκρο 37 παρ.2 εδ. αϋ επιτάςςει τον διοριςμό του αρχθγοφ τθσ πλειοψθφίασ, το άρκρο 41 παρ.1 εδ. αϋ επιτρζπει τθ διάλυςθ. Σο φνταγμα κζτει τα κριτιρια άρςθσ τθσ ςφγκρουςθσ αυτισ. 23

24 Οι πικανζσ ερμθνευτικζσ εκδοχζσ είναι τρείσ: Κατά τθν πρϊτθ ερμθνευτικι εκδοχι το άρκρο 37 - παράγ. 3 εδάφιο αϋ υπερτερεί του άρκρου 41 - παράγ. 1 εδάφιο αϋ, δθλαδι θ αρχι τθσ δεδθλωμζνθσ υπεριςχφει τθσ διάλυςθσ για κυβερνθτικι αςτάκεια, ανεξάρτθτα από τθν ςφνκεςθ τθσ Βουλισ. Κατά τθ δεφτερθ ερμθνευτικι εκδοχι το άρκρο 41 παρ. 1 εδ. αϋ υπερτερεί ωσ ειδικι διάταξθ που ιςχφει μετά το δεφτερο, δθλαδι κατά τον τρίτο ι επόμενο ςχθματιςμό Κυβζρνθςθσ ενϊ το άρκρο 37 παρ. 3 εδ. γϋ εφαρμόηεται υποχρεωτικά μόνο όςον αφορά τον πρϊτο και το δεφτερο ςχθματιςμό Κυβζρνθςθσ. Με άλλα λόγια θ απόφαςθ των πολιτικϊν αρχθγϊν για ςχθματιςμό Κυβζρνθςθσ αποκτά ςυμβουλευτικό χαρακτιρα εφόςον ζχουν παρζλκει δφο Κυβερνιςεισ. Κατά τθν τρίτθ ερμθνευτικι εκδοχι, το κριτιριο τθσ ορκισ ερμθνείασ καλφπτεται από το ίδιο το άρκρο 41 - παράγ. 1 - εδάφιο αϋ. Και το κριτιριο αυτό είναι θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ. Αν θ ςυμφωνία των πολιτικϊν αρχθγϊν ζχει τθ μορφι ςχθματιςμοφ κόμματοσ, τον ςχθματιςμό δθλαδι νζασ πλειοψθφίασ τότε ο ΠτΔ δεςμεφεται και δεν μπορεί να προβεί ςε διάλυςθ κακϊσ τεκμαίρεται ότι αποφεφγεται θ κυβερνθτικι αςτάκεια. Αν αντίκετα πρόκειται για ςυναςπιςμό κομμάτων 12, τότε θ ςφνκεςθ τθσ Βουλισ κεωρείται πωσ δεν εξαςφαλίηει κυβερνθτικι ςτακερότθτα. 12 Πξηλ από ηελ δεύηεξε παξαίηεζε, θαηά ην άξζξν 37 - παξάγ. 2 - εδάθην α, ν όξνο <<κόμμα>> ρξεζηκνπνηείηαη κε ηελ επξεία ηνπ έλλνηα θαη γηα ηνπο ζπλαζπηζκνύο θνκκάησλ. Όκσο κεηά ηελ 24

25 ii Προςυπογραφι Σο άρκρο 41 παρ. 1, αναφερόμενο ςτθν περίπτωςθ διάλυςθσ τθσ Βουλισ για κυβερνθτικι αςτάκεια δεν κάνει κάποια αναφορά ςτθν προςυπογραφι του διατάγματοσ διάλυςθσ. Ρθτι αναφορά εντοπίηεται ςτο άρκρο 35 παρ. 2 εδ. γϋ το οποίο προβλζπει τισ εξαιρζςεισ από τον γενικό κανόνα τθσ προςυπογραφισ ςτισ περιπτϊςεισ διάλυςθσ τθσ Βουλισ. Με βάςθ το άρκρο αυτό ορίηεται ότι << Κατ εξαίρεςθ, δεν απαιτείται προςυπογραφι για τθ διάλυςθ τθσ Βουλισ, κατά το άρκρο 41 παράγραφοσ 1, αν δεν τθν προςυπογράψει ο Πρωκυπουργόσ. Από το άρκρο αυτό προκφπτει πωσ για τθ διάλυςθ τθσ Βουλισ καταρχιν απαιτείται προςυπογραφι. Σο διάταγμα για διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ υπογράφεται από τον Πρωκυπουργό. ε περίπτωςθ άρνθςθσ δεν απαιτείται προςυπογραφι (άρκρ. 35 παρ. 2 γϋ ). Με τθν εξαίρεςθ αυτι παρζχεται ουςιαςτικι εξουςία ςτον πρόεδρο ενϊ θ μία τζτοια είναι εξαίρεςθ είναι απαραίτθτθ κακϊσ ςτθν περίπτωςθ τθσ κυβερνθτικισ αςτάκειασ κα υπάρχει διαφωνία ωσ προσ τθ διάλυςθ. Σζλοσ, επειδι ζχουμε να κάνουμε με κοινοβουλευτικι διάλυςθ αυτι κα δεύηεξε παξαίηεζε, θαηά ην άξζξν 41 - παξάγ. 1 - εδάθην α, σο θόκκαηα εθιακβάλνληαη ηα << κατά κυπιολεξία κόμματα >>. 25

26 πραγματοποιθκεί με υπθρεςιακι κυβζρνθςθ θ οποία εν ςυνεχεία κα προςυπογράψει το ςχετικό διάταγμα. 9. Το χρονικό πλαίςιο τθσ διάλυςθσ τθσ Βουλισ για κυβερνθτικι αςτάκεια Σο φνταγμα κζτει χρονικά όρια για τθν εφαρμογι τθσ κυβερνθτικισ αςτάκειασ ωσ λόγου διάλυςθσ τθσ Βουλισ. Εκτόσ του ότι κα πρζπει αν ζχει ςυγκροτθκεί θ Βουλι ςε ςϊμα, κα πρζπει παράλλθλα να ζχουν παραιτθκεί ι καταψθφιςκεί δφο Κυβερνιςεισ. Υςτερα και από αυτόν τον χρονικό περιοριςμό θ Βουλι μπορεί να διαλυκεί οποτεδιποτε μζςα ςτθν ίδια βουλευτικι περίοδο εφόςον ζχει μεςολαβιςει κυβερνθτικι αλλαγι και κατά το διάςτθμά τθσ. Εξ αιτίασ κυβερνθτικισ αςτάκειασ θ Βουλι διαλφεται ανεξάρτθτα αν παριλκε ζνα ζτοσ από τθν προγενζςτερθ διάλυςθ Συμπεράςματα Θ διάλυςθ τθσ Βουλισ για κυβερνθτικι αςτάκεια αλλά και γενικότερα θ κοινοβουλευτικι διάλυςθ είναι ταγμζνθ προσ ζνα ςκοπό, ο οποίοσ δεν είναι άλλοσ από το να ξεπεραςτεί θ κυβερνθτικι κρίςθ από το Κοινοβοφλιο. Ο κεςμόσ αυτόσ κεωρείται από το φνταγμα ωσ θ ζςχατθ λφςθ για να αντιμετωπιςτεί το παραπάνω πρόβλθμα, όταν δθλαδι εμφανίηεται αδυναμία ςχθματιςμοφ Κυβζρνθςθσ ι ςτακερισ Κυβζρνθςθσ. Επίςθσ, πρόκειται για κεςμό ο οποίοσ βρίςκεται ςε άμεςθ ςυνάρτθςθ με τθν αρχι τθσ δεδθλωμζνθσ. ε κάκε περίπτωςθ από το περιεχόμενο τθσ παραπάνω εργαςίασ και πιο ςυγκεκριμζνα από τουσ περιοριςμοφσ,τα χρονικά περικϊρια και τισ διαδικαςίεσ που προβλζπονται για τθν διάλυςθ τθσ Βουλισ λόγω κυβερνθτικισ αςτάκειασ, προκφπτει ξεκάκαρα πωσ ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ ςτοχεφει ςτθν όςο το δυνατόν μεγαλφτερθ ιςχυροποίθςθ του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ οφτωσ ϊςτε να μειωκοφν ςτο ελάχιςτο οι 13 Η Βνπιή πνπ εθιέρζεθε κεηά ηελ δηάιπζε ηεο πξνεγνύκελεο, δελ κπνξεί λα δηαιπζεί πξηλ πεξάζεη έλα έηνο από ηόηε πνπ άξρηζαλ νη εξγαζίεο ( άξζ παξάγ. 4 ),εθηόο ησλ πεξηπηώζεσλ ηνπ άξζ παξάγ. 3 θαη 1. 26

27 περιπτϊςεισ αδυναμίασ λειτουργίασ του και κατ επζκταςθ αδυναμίασ εφαρμογισ των εκάςτοτε κυβερνθτικϊν προγραμμάτων. 11. Περίλθψθ Θ διάλυςθ τθσ Βουλισ με βάςθ το χρόνο λιξθσ τθσ βουλευτικι περιόδου διακρίνεται ςε τακτικι και ζκτακτθ. το πλαίςιο τθσ τελευταίασ εντάςςεται και θ κοινοβουλευτικι θ οποία διενεργείται χάριν και ζνεκα του κοινοβουλευτικοφ ςυςτιματοσ. Οι λόγοι που οδθγοφν ςε αυτι τθ μορφι διάλυςθσ είναι δφο: α) θ αδυναμία ςχθματιςμοφ κυβζρνθςθσ ι β) θ κυβερνθτικι αςτάκεια. Κυβερνθτικι αςτάκεια λογίηεται πωσ υφίςταται όταν θ παράταξθ που κυβερνά δεν τυγχάνει πλζον τθσ εμπιςτοςφνθσ του Κοινοβουλίου και αυτό ςυμβαίνει φςτερα από εναλλαγι δφο κυβερνιςεων κατά τθ διάρκεια τθσ ίδιασ βουλευτικισ περιόδου. Οι προχποκζςεισ διάλυςθσ είναι θ υποβολι παραίτθςθσ ι θ καταψιφιςθ τθσ δεφτερθσ Κυβζρνθςθσ τθσ βουλευτικισ περιόδου, θ διερευνθτικι διαδικαςία και το ςτάδιο τθσ διάλυςθσ. Σο ςτάδιο αυτό επζρχεται μόνο εφόςον προκφψει πωσ κανζνα κόμμα δεν διακζτει αυτοδφναμθ πλειοψθφία. Summary The dissolution of Parliament based on the end of the parliamentary term is distinguished in regular and irregular. In the last one fits the parliamentary which is carried out thanks to and due to the parliamentary system. The reasons that lead to this form of dissolution are two: a) the inability to form a government or b) the governmental instability. Governmental instability is deemed to exist when the ruling part no longer enjoys the confidence of Parliament after the switch of two governments during the same parliamentary term. The conditions of dissolution are the submission of resignation or the rejection of the second Government of the same parliamentary term, the investigative process and the stage of dissolving. This stage occurs only when there is no political part that has independent majority. 12. Λιμματα 27

28 φνταγμα/ςυντακτικό νομοκζτθσ Διάλυςθ τθσ Βουλισ( τακτικι/ζκτακτθ) Κοινοβουλευτικι διάλυςθ Κοινοβουλευτικι κρίςθ Αδυναμία ςχθματιςμοφ Κυβζρνθςθσ Κυβερνθτικι αςτάκεια Παραίτθςθ/καταψιφιςθ Κυβζρνθςθσ Παραίτθςθ πλειοψθφίασ/μειοψθφίασ Εναλλαγι Κυβερνιςεων Αυτοδφναμθ πλειοψθφία Κυβζρνθςθ ςυναςπιςμοφ Πρόεδροσ τθσ Δθμοκρατίασ (ΠτΔ) Προςυπογραφι Lemmas Constitution The dissolution of the Parliament(regular/irregular) Parliamentary dissolution Parliamentary crisis Inability to form a government Governmental instability Resignation/rejection of government Resignation of majority/minority Governments switch Independent majority Coalition government President of Democracy Counter signature 28

29 13.Βιβλιογραφία Δθμθτρόπουλοσ Γ. Ανδρζασ, Οργάνωςθ και Λειτουργία του Κράτουσ (Σφςτθμα Συνταγματικοφ Δικαίου/ τόμοσ βϋ), εκδόςεισ Σάκκουλα Ακινα Θεςςαλονίκθ, Δθμθτρόπουλοσ Γ. Ανδρζασ, Η διάλυςθ τθσ Βουλισ, εκδόςεισ Αντ. Ν. Σάκκουλα Ακινα Κομοτθνι, 1992 Βενιηζλοσ Β. Ευάγγελοσ, Μακιματα Συνταγματικοφ Δικαίου Ι, εκδόςεισ Παρατθρθτισ Θεςςαλονίκθ, 1991 Μαυριάσ Γ. Κϊςτασ, Συνταγματικό Δίκαιο, τζταρτθ ζκδοςθ επαυξθμζνθ, εκδόςεισ Αντ. Ν. Σάκκουλα, Σφνταγμα τθσ Ελλάδοσ, όπωσ ανακεωρικθκε με το Ψιφιςμα τθσ 27 θσ Μαΐου 2008 τθσ Ηϋ Ανακεωρθτικισ Βουλισ των Ελλινων. 29