ΑΙΘΗΣΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΑΙΘΗΕΙ ΤΠΟΔΟΧΕΙ ΑΙΘΗΕΙ

Transcript

1 ΑΙΘΗΣΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΑΙΘΗΕΙ ΤΠΟΔΟΧΕΙ ΑΙΘΗΕΙ ΘΕΜΑΣΑ Β 1. Η λειτουργία του ςυςτιματοσ των Αιςκθτθρίων Οργάνων ςτθρίηεται ςτθν φπαρξθ ειδικϊν κυττάρωνυποδοχζων. α) Ποια είναι τα διαφορετικά είδθ αιςκθτθρίων υποδοχζων που διακζτουμε, ανάλογα με τον τφπο του ερεκίςματοσ που ανιχνεφουν; (4μ) β) Πϊσ χαρακτθρίηονται οι υποδοχείσ που ανιχνεφουν αλλαγζσ ςτθ ςυγκζντρωςθ χθμικϊν ουςιϊν; Οι ςυγκεκριμζνοι υποδοχείσ που υπάρχουν ςτο εςωτερικό των αιμοφόρων αγγείων μασ, ποιων ουςιϊν τθ μεταβολι τθσ ςυγκζντρωςθσ ανιχνεφουν; (4μ) γ) Μερικοί από τουσ υποδοχείσ βρίςκονται ωσ ανεξάρτθτα κφτταρα ςτο ςϊμα μασ, άλλοι όμωσ απαντϊνται ςε ομάδεσ. Να παρακζςετε από ζνα ςχετικό παράδειγμα για κάκε είδοσ από τουσ υποδοχείσ αυτοφσ και να ονομάςετε το όργανο ςτο οποίο υπάρχουν.(4μ) 2. Ο οργανιςμόσ μασ είναι ςε κζςθ να αντιλαμβάνεται τθν υφι των αντικειμζνων, όπωσ επίςθσ και μεταβολζσ ςτθν πίεςθ που του αςκείται, είτε ςτο δζρμα, είτε ςτουσ ιςτοφσ των μυϊν και των ςυνδζςμων. α) Ποια είναι τα διαφορετικά είδθ υποδοχζων χάρθ ςτουσ οποίουσ αντιλαμβανόμαςτε αυτζσ τισ αιςκιςεισ, ςε ποια ιδιαίτερθ κατθγορία υποδοχζων ανικουν; (4μ) β) Πϊσ κατανζμονται αυτοί οι υποδοχείσ ςτισ διάφορεσ περιοχζσ του δζρματόσ μασ; (5μ) γ) Σε ποιο τμιμα του εγκεφάλου μασ μεταφζρονται οι αιςκθτικζσ πλθροφορίεσ των υποδοχζων για τθν αφι και τθν πίεςθ, προκειμζνου να αναλυκοφν και να ερμθνευκοφν; (4μ) 3. Ωσ αίςκθςθ χαρακτθρίηουμε το αποτζλεςμα τθσ ερμθνείασ των ερεκιςμάτων που φτάνουν ςτον εγκζφαλο. α) Ποιεσ είναι οι δφο κφριεσ κατθγορίεσ ςτισ οποίεσ διακρίνονται οι αιςκιςεισ; Σε ποια κατθγορία από αυτζσ ανικει θ αίςκθςθ τθσ αφισ, ςε ποια θ αίςκθςθ τθσ ιςορροπίασ; (4μ) β) Ποιο είδοσ υποδοχζων είναι υπεφκυνο για τθν αίςκθςθ τθσ κερμοκραςίασ; Ποφ βρίςκονται; Σε ποιο λοβό του εγκεφάλου καταλιγουν οι νευρικζσ ϊςεισ τισ οποίεσ παράγουν προκειμζνου να ερμθνευκοφν; (4μ) γ) Πώσ ονομάηεται το υποδεκτικό όργανο τθσ ακοισ; Πώσ ονομάηονται τα ειδικά κφτταρα που διακζτει; Ποια είναι θ διαδρομι που ακολουκοφν οι νευρικζσ ώςεισ που παράγουν τα κφτταρα αυτά μζχρι ο εγκζφαλόσ μασ να τισ ερμθνεφςει ωσ ιχο; (5μ) ΩΜΑΣΙΚΕ ΑΙΘΗΕΙ 1. Οι υποδοχείσ των ςωματικϊν αιςκιςεων που υπάρχουν ςτο ςϊμα μασ, δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμθμζνοι ςε αυτό. α) Ποια μζρθ του ςϊματόσ μασ ζχουν υποδοχείσ για τθν αίςκθςθ του πόνου; Ποιο μζροσ του ςϊματόσ μασ δεν διακζτει ςχετικοφσ υποδοχείσ; (4μ) β) Για ποιο λόγο το δζρμα μασ είναι περιςςότερο ευαίςκθτο ςε ερεκίςματα που μποροφν να του προκαλζςουν πόνο, παρά ςτθν αίςκθςθ του ψυχροφ; (4μ)

2 γ) Ποιο είδοσ υποδοχζων υπάρχει ςτουσ τζνοντεσ; Σε ποιο τμιμα του εγκεφάλου ςτζλνουν τισ νευρικζσ ϊςεισ τουσ οι υποδοχείσ αυτοί; (4μ) 2. Χάρθ ςτθν αίςκθςθ του πόνου ο ανκρϊπινοσ οργανιςμόσ πλθροφορείται για τα ερεκίςματα που μποροφν να τον βλάψουν, όπωσ και για ενδεχόμενεσ δυςλειτουργίεσ και νοςιματα. Να απαντιςετε ςτισ ερωτιςεισ: α) Ποιοι είναι και ποφ κατανζμονται οι υποδοχείσ του πόνου; (3μ) β) Από ποιου είδουσ ερεκίςματα διεγείρονται οι υποδοχείσ του πόνου και ςε ποιεσ περιπτϊςεισ; (4μ) γ) Ποια είναι τα διαφορετικά είδθ πόνου; Ποφ διαφζρουν μεταξφ τουσ, ωσ προσ τθν ζνταςθ, τθ διάρκεια και τον εντοπιςμό τουσ; (5μ) 3. Μποροφμε να καταλαβαίνουμε αν ζχουμε πυρετό, όπωσ επίςθσ και αν κάνει κρφο ι ηζςτθ. Να απαντιςετε ςτισ ερωτιςεισ: α) Ποιοι είναι οι υποδοχείσ χάρθ ςτουσ οποίουσ αντιλαμβανόμαςτε τθ μεταβολι τθσ εξωτερικισ ι εςωτερικισ κερμοκραςίασ; (4μ) β) Ποφ βρίςκονται οι υποδοχείσ αυτοί και πϊσ διακρίνονται μεταξφ τουσ ανάλογα με το είδοσ του ερεκίςματοσ που ανιχνεφουν; (4μ) γ) Ποια είναι θ διαδρομι που ακολουκοφν οι νευρικζσ ϊςεισ τισ οποίεσ παράγουν οι υποδοχείσ αυτοί, προκειμζνου να αναλυκοφν και να ερμθνευκοφν; (4μ) 4. Οι ςωματικζσ αιςκιςεισ είναι το αποτζλεςμα τθσ ερμθνείασ νευρικϊν ϊςεων που προζρχονται από υποδοχείσ οι οποίοι βρίςκονται ςε διάφορα ςθμεία του ςϊματοσ. α) Ποια είναι τα διαφορετικά είδθ ςωματικϊν αιςκιςεων; (4μ) β) Ποιο είδοσ υποδοχζων είναι υπεφκυνο για τθν αίςκθςθ του πόνου; Ποια αίτια μποροφν να προκαλζςουν διζγερςθ των υποδοχζων αυτϊν; (4μ) γ) Οι διαφορετικζσ ομάδεσ υποδοχζων είναι ομοιόμορφα κατανεμθμζνεσ ςτο δζρμα; Να παρακζςετε ζνα ςχετικό παράδειγμα που ενιςχφει τθν άποψι ςασ. (5μ) 5. Ο οργανιςμόσ μασ είναι ςε κζςθ να αντιλαμβάνεται τθν υφι των αντικειμζνων, όπωσ επίςθσ και μεταβολζσ ςτθν πίεςθ που του αςκείται, είτε ςτο δζρμα, είτε ςτουσ ιςτοφσ των μυϊν και των ςυνδζςμων. α) Ποιοι είναι οι υποδοχείσ χάρθ ςτουσ οποίουσ αντιλαμβανόμαςτε αυτζσ τισ αιςκιςεισ; (4μ) β) Σε ποιεσ περιοχζσ του δζρματοσ, γενικϊσ, οι υποδοχείσ τθσ αφισ και τθσ πίεςθσ παρουςιάηουν μεγαλφτερθ πυκνότθτα; Να αναφζρετε ςυγκεκριμζνα παραδείγματα τζτοιων περιοχϊν. (5μ) γ) Πϊσ ονομάηεται το κζντρο του εγκεφάλου ςτο οποίο ερμθνεφονται οι αιςκθτικζσ πλθροφορίεσ που αφοροφν ςτισ αιςκιςεισ τθσ αφισ και τθσ πίεςθσ; Σε ποια περιοχι του εγκεφάλου μασ εντοπίηεται; (4μ) 6. Σο δζρμα μασ, που χαρακτθρίηεται ωσ το μεγαλφτερο αιςκθτιριο όργανο του ςϊματόσ μασ, μάσ βοθκά να αντιλαμβανόμαςτε ζνα πλικοσ διαφορετικϊν ερεκιςμάτων. α) Να αναφζρετε τζςςερα (4) διαφορετικά είδθ υποδοχζων που υπάρχουν ςε αυτό. (4μ) β) Σε ποια από τισ δφο κφριεσ κατθγορίεσ αιςκιςεων, ανικουν οι αιςκιςεισ που οφείλονται ςτο δζρμα; Σε ποια περιοχι του εγκεφάλου ερμθνεφονται οι νευρικζσ ϊςεισ ςτισ οποίεσ οφείλονται οι αιςκιςεισ αυτζσ; (4μ) γ) Σε ποιεσ περιοχζσ του δζρματοσ ζχουν μεγαλφτερθ πυκνότθτα οι υποδοχείσ που μασ βοθκοφν να αντιλαμβανόμαςτε τθν υφι των αντικειμζνων; Να παρακζςετε μερικά παραδείγματα τζτοιων περιοχϊν. (4μ) 7. Οι ςωματικζσ αιςκιςεισ είναι το αποτζλεςμα τθσ ερμθνείασ νευρικϊν ϊςεων που προζρχονται από υποδοχείσ οι οποίοι βρίςκονται ςε διάφορα ςθμεία του ςϊματοσ. β) Ποια είδθ υποδοχζων περιζχονται ςτο δζρμα; (4μ)

3 ΕΙΔΙΚΕ ΑΙΘΗΕΙ Όραςθ 1. Ζνασ από τουσ χιτϊνεσ του ματιοφ μασ, ο χοριοειδισ περιζχει λείουσ μυσ που είναι απαραίτθτοι για τθ λειτουργία τθσ όραςθσ και χρωςτικζσ. α) Ποφ βρίςκεται ο χιτϊνασ αυτόσ ςε ςχζςθ με τον ςκλθρό χιτϊνα του ματιοφ; (3μ) β) Σε ποια τμιματα του χοριοειδοφσ χιτϊνα περιζχονται λείοι μφεσ; Ποιοι από αυτοφσ ρυκμίηουν το εφροσ τθσ κόρθσ του ματιοφ; (6μ) γ) Ποια είναι θ ςθμαςία των χρωςτικϊν που περιζχει ο χοριοειδισ χιτϊνασ; (4μ) 2. τον οφκαλμικό βολβό μασ υπάρχουν τροποποιθμζνα νευρικά κφτταρα που μποροφν να ανιχνεφουν τθ φωτεινι ακτινοβολία κακϊσ περιζχουν φωτοευαίςκθτεσ χρωςτικζσ. α) Σε ποιο χιτϊνα του ματιοφ βρίςκονται τα κφτταρα αυτά; Ποφ βρίςκεται ο χιτϊνασ αυτόσ ςε ςχζςθ με τουσ άλλουσ χιτϊνεσ του οφκαλμικοφ βολβοφ; (4μ) β) Πϊσ ονομάηονται οι απολιξεισ των κυττάρων που βρίςκονται ςτο χιτϊνα του α. ερωτιματοσ; Ποιεσ από αυτζσ είναι περιςςότερεσ, ποφ εντοπίηονται; (5μ) γ) Πϊσ ονομάηεται θ δομι που βρίςκεται ςτο κζντρο του χιτϊνα του α. ερωτιματοσ; Ποιο είδοσ απολιξεων εντοπίηεται, κυρίωσ, ςε αυτιν; (2μ) δ) Πϊσ ονομάηεται το νεφρο που μεταβιβάηει τισ νευρικζσ ϊςεισ από τα φωτοχποδεκτικά κφτταρα ςτον εγκζφαλό μασ; Πϊσ ονομάηεται το άνοιγμα μζςω του οποίου το νεφρο αυτό εξζρχεται από τον οφκαλμικό βολβό μασ; (2μ) 3. Ο οφκαλμόσ μασ είναι το αιςκθτιριο όργανο που είναι υπεφκυνο για τθν αίςκθςθ τθσ όραςθσ. Να απαντιςετε ςτισ ερωτιςεισ: α) Πϊσ ονομάηεται το νεφρο μζςω του οποίου οδθγοφνται οι νευρικζσ ϊςεισ από τον κάκε οφκαλμό μασ ςτο κζντρο τθσ όραςθσ; Πϊσ ονομάηεται το άνοιγμα του αμφιβλθςτροειδοφσ μασ χιτϊνα από το οποίο εξζρχεται το νεφρο αυτό; (4μ) β) Σε ποιο χιτϊνα του ματιοφ μασ βρίςκονται τα ραβδία και τα κωνία; Τι περιζχουν τα ραβδία και τα κωνία; Πϊσ ονομάηεται θ περιοχι του χιτϊνα ςτθν οποία εντοπίηονται, κυρίωσ, τα κωνία; (6μ) γ) Μζςω ποιων υγρϊν των οφκαλμϊν μασ διζρχεται το φωσ που φτάνει ςτο μάτι μασ, ϊςτε να καταλιξει ςτον αμφιβλθςτροειδι χιτϊνα; Ποιο από τα υγρά αυτά βρίςκεται πίςω από το φακό; (3μ) 4. Σο ανκρϊπινο μάτι είναι ζνα ςφνκετο αιςκθτιριο όργανο, του οποίου τα επιμζρουσ τμιματα ςυνεργάηονται ϊςτε να είναι δυνατι θ αίςκθςθ τθσ όραςθσ. α) Ποια είναι θ ςειρά με τθν οποία διατάςςονται οι 3 χιτϊνεσ του οφκαλμικοφ βολβοφ, από το εξωτερικό προσ το εςωτερικό του ματιοφ; (3μ) β) Ποιοσ από τουσ χιτϊνεσ του ερωτιματοσ α. περιλαμβάνει πολυάρικμα αιμοφόρα αγγεία; Ποιου χιτϊνα είναι τμιμα θ ίριδα; Ποιου χιτϊνα είναι τμιμα θ ωχρι κθλίδα και θ οπτικι κθλι; (4μ) γ) Σε ποια τμιματα του οφκαλμικοφ βολβοφ υπάρχουν λείοι μφεσ; Σε ποιουσ χιτϊνεσ του οφκαλμικοφ βολβοφ υπάρχουν χρωςτικζσ; Να εξθγιςετε τθ ςθμαςία των χρωςτικϊν που βρίςκονται ςτον χιτϊνα ο οποίοσ περιζχει πολυάρικμα αγγεία. (6μ) 5. Ο οφκαλμικόσ βολβόσ μασ, θ πεπλατυςμζνθ ςφαίρα που αποτελεί τμιμα του ματιοφ μασ αποτελείται από 3 χιτϊνεσ. α) Ποιοι είναι οι χιτϊνεσ αυτοί; (3μ) β) Ποιοσ από τουσ χιτϊνεσ αυτοφσ περιζχει μεγάλο αρικμό αγγείων και χρωςτικζσ; Ποια είναι θ ςθμαςία των χρωςτικϊν που περιζχει; (4μ) γ) Ποιοσ από τουσ χιτϊνεσ αυτοφσ αποτελείται από πυκνό ςυνδετικό ιςτό; Ποια είναι θ κζςθ του χιτϊνα αυτοφ, ςε ςχζςθ με τουσ άλλουσ χιτϊνεσ του ματιοφ; Πϊσ ονομάηεται το πρόςκιο τμιμα του και ποιεσ οι ιδιότθτζσ του; (5μ)

4 6. Για να βλζπουμε πρζπει οι ακτίνεσ του φωτόσ να περνοφν μζςα από το μάτι και να εςτιάηουν ςτον αμφιβλθςτροειδι, ϊςτε να ςχθματίηονται τα είδωλα των αντικειμζνων. α) Μζςα από ποια τμιματα του ματιοφ και με ποια ςειρά διζρχονται οι ακτίνεσ του φωτόσ, προκειμζνου να φκάνουν ςτον αμφιβλθςτροειδι χιτϊνα; Πϊσ ονομάηεται το ςφνολο των δομϊν που αναφζρατε; (6μ) β) Να περιγράψετε το μθχανιςμό με τον οποίο το μάτι μασ μπορεί να ελζγχει τθν ζνταςθ του φωτόσ που φκάνει ςτον αμφιβλθςτροειδι χιτϊνα. Ποιοσ από δφο τουσ κλάδουσ του Α.Ν.Σ. υπεριςχφει ςτισ ρυκμίςεισ που γίνονται όταν το φωσ είναι αςκενζσ. (7μ) 7. Σο ανκρϊπινο μάτι πρζπει να εξαςφαλίηει ότι το είδωλο ενόσ αντικειμζνου που παρατθρεί, κα ςχθματιςτεί με ακρίβεια ςτον αμφιβλθςτροειδι χιτϊνα. α) Τι ονομάηουμε προςαρμογι του ματιοφ ςτθν περίπτωςθ αυτι; (4μ) β) Ποια μεταβολι γίνεται ςτο μάτι μασ, όταν παρατθροφμε ζνα αντικείμενο που βρίςκεται ςε απόςταςθ μεγαλφτερθ των 6 m, ποια μεταβολι γίνεται ςτο μάτι μασ, όταν παρατθροφμε ζνα αντικείμενο που βρίςκεται ςε απόςταςθ μικρότερθ των 6m; (4μ) γ) Ποιεσ δομζσ του ματιοφ είναι υπεφκυνεσ για τισ μεταβολζσ που αναφζρατε ςτο β. ερϊτθμα; (2μ) δ) Ακόμθ και όταν το είδωλο ςχθματίηεται με ακρίβεια πάνω ςτον αμφιβλθςτροειδι, ςχθματίηεται ανεςτραμμζνο. Ωςτόςο εμείσ βλζπουμε τα αντικείμενα «όρκια». Πϊσ το καταφζρνουμε αυτό; (2μ) 8. Μεταξφ των μυϊν περιλαμβάνονται μφεσ των οποίων θ ςφςπαςθ δεν ελζγχεται από τθ κζλθςι μασ. Να απαντιςετε ςτισ ερωτιςεισ: δ) Να αναφζρετε δφο μυσ των οποίων θ ςφςπαςθ δεν ελζγχεται από τθ κζλθςι μασ και οι οποίοι βρίςκονται ςτο μάτι μασ(4μ) Ακοι 1. Χάρθ ςτο αυτί μασ μποροφμε να επικοινωνοφμε με το περιβάλλον μασ και τοποκετοφμαςτε ωσ προσ αυτό. α) Για ποιεσ αιςκιςεισ είναι υπεφκυνο το αυτί μασ; Πϊσ ονομάηονται τα κφτταρα από τα οποία αποτελοφνται τα υποδεκτικά όργανα και οι υποδοχείσ για τισ αιςκιςεισ αυτζσ; (2μ) β) Από ποια τμιματα αποτελείται το αυτί μασ; Ποιο από αυτά φιλοξενεί τα υποδεκτικά όργανα και τουσ υποδοχείσ των αιςκιςεων για τισ οποίεσ ευκφνεται το αυτί; (4μ) γ) Από ποιο υποδεκτικό όργανο ξεκινοφν οι νευρικζσ ϊςεισ που μεταβιβάηει το κοχλιακό νεφρο; Σε ποια περιοχι του εγκεφάλου καταλιγουν, προκειμζνου να ερμθνευκοφν; (2μ) δ) Nα ονομάςετε τα 3 ακουςτικά οςτάρια. Σε ποιο τμιμα του αυτιοφ βρίςκονται; (4μ) 2. Σο εξωτερικό αυτί είναι ζνα από τα τρία τμιματα του αυτιοφ μασ. α) Ποια είναι τα επιμζρουσ τμιματα από τα οποία αποτελείται; Σε ποιο από αυτά υπάρχει χόνδρινοσ ιςτόσ, ςε ποιο κυψελίδα; (4μ) β) Ποια είναι θ ςθμαςία του χόνδρινου τμιματοσ του εξωτερικοφ αυτιοφ μασ για τθν αίςκθςθ τθσ ακοισ μασ; Ποια είναι θ ςθμαςία τθσ κυψελίδασ; (4μ) γ) Ανάμεςα ςτο εξωτερικό αυτί και ςτο μζςο αυτί υπάρχει ζνασ υμζνασ. Πϊσ ονομάηεται ο υμζνασ αυτόσ; Πϊσ μεταβιβάηονται οι παλμικζσ κινιςεισ που κάνει ςτθν ωοειδι μεμβράνθ; (5μ) 3. Σο αυτί μασ είναι αιςκθτιριο όργανο και για τθν αίςκθςθ τθσ ακοισ και για τθν αίςκθςθ τθσ ιςορροπίασ. α) Σε ποιο τμιμα του αυτιοφ βρίςκονται τα ακουςτικά οςτάρια; Ποια είναι θ ςειρά τουσ, από το εξωτερικό προσ το εςωτερικό του αυτιοφ μασ; Ποιο από αυτά βρίςκεται ςε επαφι με τον τυμπανικό υμζνα, ποιο ςυνδζεται με τθν ωοειδι μεμβράνθ (6μ) β) Ποιοι είναι οι υποδοχείσ τθσ ιςορροπίασ; Ποιοι από αυτοφσ φζρουν ςτθν επιφάνεια τουσ ωτόλικουσ; Ποια είναι θ ςφςταςθ των ωτολίκων; Πϊσ ονομάηεται το νεφρο που μεταφζρει τισ νευρικζσ ϊςεισ που παράγονται από τουσ υποδοχείσ τθσ ιςορροπίασ; Σε ποιο τελικά τμιμα του εγκεφάλου καταλιγουν αυτζσ οι νευρικζσ ϊςεισ, προκειμζνου να ερμθνευκοφν; (6μ)

5 4. Μεταξφ των τμθμάτων του εςωτερικοφ αυτιοφ περιλαμβάνεται ο κοχλίασ, το τμιμα δθλαδι του αυτιοφ ςτο οποίο εντοπίηεται το υποδεκτικό όργανο τθσ ακοισ. α) Ποια είναι τα υπόλοιπα τμιματα του εςωτερικοφ αυτιοφ; (2μ) β) Ποιο είναι το ςχιμα του κοχλία, πϊσ ονομάηονται τα τρία κανάλια που τον διατρζχουν εςωτερικά; Πϊσ ονομάηεται το υγρό που περιζχουν;(5μ) γ) Πϊσ ονομάηεται το υποδεκτικό όργανο τθσ ακοισ, από τι είδουσ κφτταρα αποτελείται, ςε ποια κατθγορία υποδοχζων ανικουν τα κφτταρα αυτά; (3μ) δ) Πϊσ ονομάηεται το νεφρο που μεταφζρει τισ νευρικζσ ϊςεισ από το όργανο τθσ ακοισ ςτον εγκζφαλο; Σε ποιο λοβό του εγκεφάλου ερμθνεφονται οι ϊςεισ αυτζσ; (3μ) Ιςορροπία 1. Είμαςτε ικανοί να διατθροφμε τθν ιςορροπία μασ χάρθ ςτουσ υποδοχείσ ιςορροπίασ που υπάρχουν ςτο αυτί μασ. α) Ποιοι είναι οι υποδοχείσ τθσ ιςορροπίασ; Ποφ βρίςκεται κακζνασ από αυτοφσ; (4μ) β) Ποια είναι θ ειδικι κατθγορία κυττάρων από τθν οποία αποτελοφνται τα δφο είδθ υποδοχζων τθσ ιςορροπίασ. Σε ποιο άλλο τμιμα του αυτιοφ μασ υπάρχουν τζτοια κφτταρα; (2μ) γ) Κατά τθν περιςτροφι τθσ κεφαλισ ποιοσ από τουσ υποδοχείσ του α. ερωτιματοσ δραςτθριοποιείται; Τι ςυμβαίνει ςτον υποδοχζα αυτόν, ϊςτε να παράγει νευρικζσ ϊςεισ που κα ςυμβάλλουν ςτθν αντανακλαςτικι ρφκμιςθ τθσ ιςορροπίασ μασ; (5μ) δ) Πϊσ ονομάηεται το νεφρο που μεταφζρει τισ νευρικζσ ϊςεισ από τουσ υποδοχείσ ιςορροπίασ ςτον εγκζφαλο; Ποφ, τελικϊσ, κα καταλιξουν αυτζσ οι νευρικζσ ϊςεισ ϊςτε να ρυκμίςουμε αντανακλαςτικά τθν ιςορροπία μασ; (2μ) 2. Η ικανότθτα να διατθροφμε τθν ιςορροπία μασ οφείλεται ςτθν φπαρξθ των ακουςτικϊν ακρολοφιϊν και των ακουςτικϊν κθλίδων που βρίςκονται ςτο αυτί μασ. α) Από τι αποτελείται μια ακουςτικι κθλίδα; (3μ) β) Από τι αποτελείται μια ακουςτικι ακρολοφία; (3μ) γ) Τι ςυμβαίνει ςτισ ακουςτικζσ κθλίδεσ ϊςτε να παράγουν νευρικζσ ϊςεισ, όποτε κάμπτουμε το κεφάλι μασ; (3μ) δ) Τι ςυμβαίνει ςτισ ακουςτικζσ ακρολοφίεσ ϊςτε να παράγουν νευρικζσ ϊςεισ, όποτε περιςτρζφουμε το κεφάλι μασ; (3μ) Όςφρθςθ και γεφςθ 1. τθν αίςκθςθ τθσ γεφςθσ και τθσ όςφρθςθσ ςε μερικζσ περιπτϊςεισ είναι δυνατό θ αίςκθςθ ενόσ ερεκίςματοσ να μειωκεί ι και να χακεί. α) Πϊσ ονομάηεται το φαινόμενο αυτό; Τι πρζπει να κάνουμε ϊςτε να το αποφεφγουμε ςτθν περίπτωςθ τθσ γεφςθσ; (4μ) β) Τι πρζπει να ςυμβεί για να εκδθλωκεί το φαινόμενο αυτό ςτθν περίπτωςθ τθσ όςφρθςθσ; (4μ) γ) Τι κοινό ζχουν τα υποδεκτικά κφτταρα των αιςκιςεων αυτϊν όςον αφορά τθν καταςκευι τουσ; (4μ) 2. Η όςφρθςθ, ςε ςυνδυαςμό με τισ αιςκιςεισ τθσ γεφςθσ και τθσ όραςθσ, μασ βοθκά να επιλζγουμε τθν τροφι μασ. α) Που βρίςκεται ο οςφρθτικόσ βλεννογόνοσ; Από τι είδουσ κφτταρα αποτελείται; (4μ) β) Με ποιο τρόπο οι χθμικζσ ουςίεσ που ειςπνζουμε οδθγοφν ςτθν παραγωγι νευρικισ ϊςθσ θ οποία ερμθνεφεται ςτον εγκζφαλό μασ ωσ όςφρθςθ; (4μ) γ) Τι ονομάηουμε εξοικείωςθ του υποδοχζα ςτθν περίπτωςθ τθσ όςφρθςθσ; (4μ)

6 3. Οι υποδοχείσ τθσ γεφςθσ και τθσ όςφρθςθσ είναι χθμειοχποδοχείσ. Ερεκίηονται από ζνα πλικοσ διαφορετικϊν ουςιϊν και οι παραγόμενεσ νευρικζσ ϊςεισ ερμθνεφονται ςτο αντίςτοιχο εγκεφαλικό κζντρο. α) Σε ποιο λοβό των θμιςφαιρίων μασ εντοπίηεται το κζντρο τθσ όςφρθςθσ, ςε ποιο το κζντρο τθσ γεφςθσ; (2μ) β) Πωσ ονομάηονται τα ειδικά όργανα τθσ γεφςθσ; Ποιο είναι το αιςκθτιριο τθσ όςφρθςθσ; Που βρίςκονται τα ειδικά όργανα τθσ γεφςθσ; Που βρίςκεται το αιςκθτιριο τθσ όςφρθςθσ; (6μ) γ) Τι ονομάηουμε «εξοικείωςθ του υποδοχζα» ςτθν περίπτωςθ τθσ αίςκθςθσ τθσ όςφρθςθσ; (4μ) 4. Η απόλαυςθ που αιςκανόμαςτε όταν γευόμαςτε το αγαπθμζνο μασ φαγθτό κα ιταν αδφνατθ χωρίσ τισ αιςκιςεισ τθσ γεφςθσ και τθσ όςφρθςθσ. α) Ποιο είναι το αιςκθτιριο τθσ γεφςθσ και ποιο το ειδικό όργανο για τθν όςφρθςθ; Σε ποιο κοινό είδοσ υποδοχζων ανικουν οι υποδοχείσ για αυτζσ τισ δφο αιςκιςεισ; (3μ) β) Πϊσ ονομάηεται το νεφρο που μεταφζρει τισ νευρικζσ ϊςεισ από το αιςκθτιριο τθσ όςφρθςθσ ςτον εγκζφαλο, προκειμζνου να ερμθνευκοφν; Ποφ βρίςκεται το κζντρο τθσ όςφρθςθσ ςτον ανκρϊπινο εγκζφαλο; (3μ) γ) Πϊσ ονομάηεται θ οδόσ που μεταφζρει τισ νευρικζσ ϊςεισ από τα όργανα τθσ γεφςθσ ςτον εγκζφαλο, προκειμζνου να ερμθνευκοφν; Ποφ βρίςκεται το κζντρο τθσ γεφςθσ ςτον ανκρϊπινο εγκζφαλο; (3μ) δ) Τι εννοοφμε όταν λζμε ότι οι υποδοχείσ τθσ γεφςθσ εξοικειϊνονται με τισ χθμικζσ ενϊςεισ; Πϊσ μπορεί να αποφευχκεί αυτι θ εξοικείωςθ; (4μ) 5. Η απόλαυςθ που αιςκανόμαςτε όταν γευόμαςτε το αγαπθμζνο μασ φαγθτό κα ιταν αδφνατθ χωρίσ τισ αιςκιςεισ τθσ γεφςθσ και τθσ όςφρθςθσ. α) Ποιο είναι το αιςκθτιριο τθσ όςφρθςθσ; Ποιο είναι και από τι αποτελείται το ειδικό όργανο για τθν γεφςθ; (4μ) δ) Σε ποια είδθ διακρίνονται οι υποδοχείσ που είναι υπεφκυνοι για τθν ανίχνευςθ των βαςικϊν γεφςεων; Πϊσ μπορεί να αποφευχκεί θ εξοικείωςθ των υποδοχζων αυτϊν; (5μ) 6. Χάρθ ςτα ειδικά όργανα τθσ γεφςθσ είμαςτε ικανοί να αιςκανόμαςτε μια μεγάλθ ποικιλία γευςτικϊν ερεκιςμάτων. α) Ποια είναι τα ειδικά όργανα τθσ γεφςθσ και ποφ εντοπίηονται; (3μ) β) Από ποια είδθ κυττάρων αποτελοφνται τα ειδικά όργανα τθσ γεφςθσ; (2μ) γ) Πϊσ οι διαλυμζνεσ ςτο ςάλιο χθμικζσ ενϊςεισ προκαλοφν τθ δθμιουργία νευρικϊν ϊςεων από τα υποδεκτικά κφτταρα τθσ γεφςθσ; Σε ποιο τμιμα του εγκεφάλου καταλιγουν, ϊςτε να ερμθνευκοφν; (4μ) δ) Ποιεσ είναι οι διαφορετικζσ ομάδεσ υποδοχζων χάρθ ςτισ οποίεσ γευόμαςτε; (4μ) ΤΝΔΤΑΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ ΣΟΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟΤ 1. Η λειτουργία του ςυςτιματοσ των Αιςκθτθρίων Οργάνων ςτθρίηεται ςτθν φπαρξθ ειδικϊν κυττάρωνυποδοχζων. α) Ποια είναι τα διαφορετικά είδθ αιςκθτθρίων υποδοχζων που διακζτουμε, ανάλογα με τον τφπο του ερεκίςματοσ που ανιχνεφουν; (4μ) β) Να αναφζρετε 4 διαφορετικζσ αιςκιςεισ για τισ οποίεσ ο αιςκθτικόσ υποδοχζασ είναι οι ελεφκερεσ νευρικζσ απολιξεισ. (4μ) γ) Μερικοί από τουσ υποδοχείσ βρίςκονται ωσ ανεξάρτθτα κφτταρα ςτο ςϊμα μασ, άλλοι όμωσ απαντϊνται ςε ομάδεσ. Να παρακζςετε από ζνα ςχετικό παράδειγμα για κάκε είδοσ από τουσ υποδοχείσ αυτοφσ και να ονομάςετε το όργανο ςτο οποίο υπάρχουν.(4μ)

7 ΜΕΙΚΣΕ ΕΡΩΣΗΕΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣΙΚΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ 1. Ωσ αίςκθςθ χαρακτθρίηουμε το αποτζλεςμα τθσ ερμθνείασ των ερεκιςμάτων που φτάνουν ςτον εγκζφαλο. α) Ποιεσ είναι οι δφο κφριεσ κατθγορίεσ ςτισ οποίεσ διακρίνονται οι αιςκιςεισ; Σε ποια κατθγορία από αυτζσ ανικει θ αίςκθςθ τθσ αφισ, ςε ποια θ αίςκθςθ τθσ ιςορροπίασ; (4μ) β) Μια νευρικι ϊςθ που δθμιουργικθκε ςε κάποια περιοχι του ςϊματόσ μασ, ακολουκϊντασ μια ςυγκεκριμζνθ διαδρομι κατζλθξε ςτον εγκζφαλο όπου ερμθνεφκθκε, ωσ αίςκθςθ τθσ κερμοκραςίασ. Ποφ μπορεί να δθμιουργικθκε αυτι θ νευρικι ϊςθ; Πϊσ ονομάηεται το κζντρο του εγκεφάλου ςτο οποίο ερμθνεφκθκε; (4μ) γ) Πϊσ ονομάηονται τα κφτταρα ςτα οποία δθμιουργοφνται οι νευρικζσ ϊςεισ που ςχετίηονται με τθν αίςκθςθ τθσ ακοισ; Πϊσ ονομάηεται το υποδεκτικό όργανο ςτο οποίο ανικουν; Ποια είναι θ διαδρομι που ακολουκοφν οι νευρικζσ ϊςεισ που παράγουν τα κφτταρα αυτά μζχρι ο εγκζφαλόσ μασ να τισ ερμθνεφςει ωσ ιχο; (5μ)