ΔΘΝΙΚΟ ΜΔΣΟΒΙΟ ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΙΟ

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΟ ΜΔΣΟΒΙΟ ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΙΟ ΓΙΔΠΙΣΗΜΟΝΙΚΟ-ΓΙΑΣΜΗΜΑΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΔΠΙΣΗΜΗ & ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΤΓΑΣΙΚΧΝ ΠΟΡΧΝ ΤΓΡΟΓΔΧΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΔΣΧ ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΑΤΡΟΤ-ΦΑΡΑΛΧΝ ΓΤΣΙΚΗ ΘΔΑΛΙΑ ΜΔ ΔΜΦΑΗ ΣΙ ΔΓΑΦΙΚΔ ΤΠΟΥΧΡΗΔΙ ΛΟΓΧ ΤΠΔΡΑΝΣΛΗΔΧΝ Γάθλε Ν. ίδεξε Αθήνα, Οκηώβριος 2008 Δπιβλέπων: Ομόηιμος Καθηγηηής, Ι. Κοσμανηάκης

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 4 BSTRCT ΕΙΑΓΩΓΗ ΤΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΚΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ ΕΤΡΤΣΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ τρωματογραφία ευρφτερθσ περιοχισ Γεωλογικι δομι περιοχισ ταυροφ Φαρςάλων ΣΕΚΣΟΝΙΚΗ ΔΟΜΗ ΣΟΤ ΘΕΑΛΙΚΟΤ ΧΩΡΟΤ Σάφροσ τθσ Λάριςασ Αντίκλινο Σιτάνου Χαλκοδονίου Λεκάνθ Σρικάλων Καρδίτςασ ΤΔΡΟΛΙΘΟΛΟΓΙΑ Τδροπερατοί ςχθματιςμοί Ημιπερατοί ςχθματιςμοί Τδατοςτεγείσ ςχθματιςμοί ΤΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΕ ΤΝΘΗΚΕ ΔΤΣΙΚΗ ΘΕΑΛΙΑ Τδρογεωλογικζσ μονάδεσ τθσ δυτικισ Θεςςαλίασ ΠΗΓΕ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΤΔΡΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΚΛΙΜΑΣΙΚΑ ΣΟΙΧΕΙΑ ΑΣΜΟΦΑΙΡΙΚΑ ΚΑΣΑΚΡΗΜΝΙΜΑΣΑ ΕΞΑΣΜΟΔΙΑΠΝΟΗ ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΗ ΕΞΑΣΜΟΔΙΑΠΝΟΗ ΚΑΣΕΙΔΤΗ ΤΔΡΟΛΟΓΙΚΟ ΙΟΖΤΓΙΟ ΠΙΕΖΟΜΕΣΡΙΚΟΙ ΧΑΡΣΕ ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΠΙΕΖΟΜΕΣΡΙΚΩΝ ΧΑΡΣΩΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΙΕΖΟΜΕΣΡΙΚΩΝ ΧΑΡΣΩΝ ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 2

3 4. ΤΔΡΟΧΗΜΕΙΑ ΤΔΡΟΧΗΜΙΚΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΣΑ - ΚΑΣΑΛΛΗΛΟΣΗΣΑ ΣΟΤ ΝΕΡΟΤ ΓΙΑ ΑΡΔΕΤΗ ΚΑΣΑΛΛΗΛΟΣΗΣΑ ΣΟΤ ΝΕΡΟΤ ΓΙΑ ΠΟΗ ΕΔΑΦΙΚΕ ΤΠΟΧΩΡΗΕΙ ΛΟΓΩ ΤΠΕΡΑΝΛΗΕΩΝ ΣΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΑΤΡΟΤ-ΦΑΡΑΛΩΝ, ΔΤΣΙΚΗ ΘΕΑΛΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΕΔΑΦΙΚΩΝ ΤΠΟΧΩΡΗΕΩΝ Μεταβολι ςτθ ςτάκμθ των ρευςτών μζςα ςτο ζδαφοσ Παραδείγματα εδαφικών υποχωριςεων λόγω υπεραντλιςεων υδροφόρου ορίηοντα ςτθν Ελλάδα ΤΠΕΡΕΚΜΕΣΑΛΛΕΤΗ ΣΩΝ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΣΗ ΔΤΣΙΚΗ ΘΕΑΛΙΑ Εδαφικζσ υποχωριςεισ ςτθ περιοχι Φαρςάλων και ταυροφ τθσ λεκάνθσ Δυτικισ Θεςςαλίασ υςχζτιςθ πτώςθσ ςτάκμθσ και εδαφικισ υποχώρθςθσ υςχζτιςθ των εδαφικών υποχωριςεων με τισ υπεραντλιςεισ ςτθν περιοχι ταυροφ Φαρςάλων, Δυτικισ Θεςςαλίασ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΕΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 3

4 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Αληηθείκελν ηεο παξνύζαο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο είλαη ε δηεξεύλεζε ηνπ πδξνγεσινγηθνύ θαζεζηώηνο ηεο πεξηνρήο ηαπξνύ-φαξζάισλ Γπηηθήο Θεζζαιίαο, θαζώο θαη ε κειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ εδαθηθώλ ππνρσξήζεσλ, νη νπνίεο νθείινληαη ζηηο ππεξαληιήζεηο ησλ ππνγείσλ λεξώλ. Αξρηθά, κειεηήζεθε ε γεσινγία θαη ε πδξνγεσινγία ηεο πεξηνρήο ηαπξνύ- Φαξζάισλ. Με ηε ρξήζε ησλ Γεσγξαθηθώλ πζηεκάησλ Πιεξνθνξηώλ (GIS) θαηαζθεπάζηεθε ν γεσινγηθόο θαη πδξνγεσινγηθόο ράξηεο ηεο πεξηνρήο, βάζεη βηβιηνγξαθηθώλ δεδνκέλσλ, θαζώο θαη ε αλαπαξάζηαζε ηνπ πδξνγξαθηθνύ δηθηύνπ. ηε ζπλέρεηα, εθηηκήζεθαλ ηα αηκνζθαηξηθά θαηαθξεκλίζκαηα πνπ δέρεηαη ε πδξνινγηθή ιεθάλε, ε νπνία δηαξξέεηαη από ηνλ πνηακό Φαξζαιηώηε. Πξηλ από ηελ αλάιπζε ησλ βξνρνκεηξηθώλ δεδνκέλσλ ησλ ζηαζκώλ παξαηήξεζεο, ήηαλ απαξαίηεηε ε πξαγκαηνπνίεζε έιεγρνπ ηεο πνηόηεηαο θαη ηεο πιεξόηεηαο ησλ δεδνκέλσλ. Γηα ηνλ παξαπάλσ ιόγν, πξαγκαηνπνηήζεθε ν έιεγρνο νκνηνγέλεηαο απηώλ θαη βξέζεθαλ νη ζπληειεζηέο ζπζρέηηζεο ησλ δεδνκέλσλ ησλ βξνρνκεηξηθώλ ζηαζκώλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Ζ δπλεηηθή εμαηκνδηαπλνή ππνινγίζηεθε κε ηε κέζνδν Penman Monteith (1965). Ζ πξαγκαηηθή κεληαία εμαηκνδηαπλνή, θαζώο θαη ε θαηείζδπζε, βξέζεθαλ βάζεη ηνπ κνληέινπ βξνρήο απνξξνήο Επγόο. Ζ θαηείζδπζε ππνινγίζηεθε θαη κέζσ εκπεηξηθώλ ζπληειεζηώλ θαηείζδπζεο, πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί ζύγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ. Σέινο, ππνινγίζηεθε ην πδαηηθό ηζνδύγην ηεο πδξνινγηθήο ιεθάλεο. Με ηε βνήζεηα GPS βξέζεθαλ νη ζπληεηαγκέλεο ησλ πδξνγεσηξήζεσλ θαη ζηε ζπλέρεηα θαηαζθεπάζηεθαλ ηα δηαγξάκκαηα ζηάζκεο-ρξόλνπ θαη δηαθύκαλζεο ηεο ζηάζκεο ησλ ππνγείσλ λεξώλ ζε ζπλάξηεζε κε ηε βξνρόπησζε. Αθνινύζσο, θαηαζθεπάζηεθαλ νη πηεδνκεηξηθνί ράξηεο, θαζώο θαη νη δηαθνξέο ησλ ηζνπηεδνκεηξηθώλ θακππιώλ κεηαμύ δηαθνξεηηθώλ ρξόλσλ κεηξήζεσο ζηάζκεο. Σειηθά, πξαγκαηνπνηήζεθε ζύγθξηζε θαη ζρνιηαζκόο ηνπο. Πξαγκαηνπνηήζεθε ε δεηγκαηνιεςία λεξνύ από ελλέα γεσηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή ηαπξνύ-φαξζάισλ θαη ε αλάιπζε ησλ δεηγκάησλ ζην εξγαζηήξην Τδξνγεσινγίαο ηεο ρνιήο Μεραληθώλ Μεηαιιείσλ-Μεηαιινπξγώλ. Με ηα δεδνκέλα ησλ ρεκηθώλ αλαιύζεσλ, κε ηε βνήζεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο quachem, ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 4

5 θαηαζθεπάζηεθαλ πδξνρεκηθά δηαγξάκκαηα, εληνπίζηεθαλ ηα θύξηα ρεκηθά ζπζηαηηθά ηνπ ππνγείνπ λεξνύ θαη κειεηήζεθε ην θαηά πόζν ην λεξό ησλ πδξνγεσηξήζεσλ είλαη θαηάιιειν γηα πόζε θαη γηα άξδεπζε. Γηαπηζηώζεθε όηη ππεξαληιήζεηο ησλ είθνζη θαη πιένλ εηώλ ζηελ πεξηνρή ηαπξνύ- Φαξζάισλ, νδήγεζαλ ζηελ ξαγδαία πηώζε ηεο ζηάζκεο ησλ ππόγεησλ πδξνθόξσλ νξηδόλησλ θαηά 20-60m θαηά πεξηνρέο. Ύζηεξα από κεξηθά ρξόληα εμαηηίαο ηεο εληαηηθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ ππόγεησλ λεξώλ εκθαλίζηεθε ζηελ πεξηνρή ην θαηλόκελν ησλ εδαθηθώλ ππνρσξήζεσλ. Γηα ηε κειέηε ηνπ παξαπάλσ θαηλνκέλνπ, αξρηθά θαηαζθεπάζηεθαλ νη ηνκέο νξηζκέλσλ πδξνγεσηξήζεσλ θαη εληνπίζηεθαλ ηα πδξνθόξα ζηξώκαηα. ηε ζπλέρεηα, ζε ζπλάξηεζε κε ηελ πηώζε ηεο ζηάζκεο, εληνπίζηεθαλ νη πδξνθνξίεο πνπ έρνπλ εμαληιεζεί. Ύζηεξα, θαηαζθεπάζηεθαλ νη ράξηεο ίζσλ εδαθηθώλ ππνρσξήζεσλ θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ζρνιηαζκόο ηνπο ζε ζπλάξηεζε κε ηηο ππεξαληιήζεηο. Ζ εξγαζία απηή νινθιεξώλεηαη κε ηε ζύλνςε ησλ θπξηόηεξσλ ζπκπεξαζκάησλ θαη ηε δηαηύπσζε νξηζκέλσλ πξνηάζεσλ πνπ αθνξνύλ ζηελ πεξαηηέξσ δηεξεύλεζε θαη αληηκεηώπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ εδαθηθώλ ππνρσξήζεσλ, ιόγσ ππεξαληιήζεσλ. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 5

6 EXTENDED BSTRCT Introduction The research and analysis of the hydro-geological regime and the study of the land subsidence phenomena which occur as a direct result of groundwater overpumping in Stavros-Farsala of West Thessaly, was the aim of this thesis. Geological & Hydro-Geological Conditions The entire Thessaly plain forms a large tectonic submersion within the mountain of Pindos at the South-Southwest, and Olympos, Ossa and Maurovounio mountains at the Northeast. The Stavros-Farsala site is part of the wider basin Thessaly, which is subdivided into two smaller basins; the one at the Eastern site (Larissa) and the other at the Western part of Thessaly. lso, it is important to mention that each one of the sub-basins consists of partial hydro-geological segments, which locally show a merged hydraulic connection, while in other parts are completely independent. Regarding the geology and hydro-geology of Stavros-Farsala site, the geological and hydro-geological maps of the area, along with the depiction of the hydro-graphic network were constructed by means of the Geographic Information Systems (GIS) software. Hydro-Meteorological nalysis The climate of flat Thessaly is characterized by a relative uniformity, as far as the geographical distribution of the mean monthly temperatures is concerned, although dissimilarity is observed for precipitation across the area. In fact, the distribution of precipitation generally reveals an increase from the East to the West. Particularly, during the summer period the amount of rainfall appears to be lesser in the area of Trikala than in the area of Karditsa. The same distribution is valid for relative humidity. However, interestingly enough we find that summer rainfalls are actually quite dense. Nevertheless, the former do occur mostly in the form of storms. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 6

7 First, the precipitation of the hydro-geological basin, which is traversed by through Farsaliotis River, was estimated. However, at this point it is important to add that prior to analyzing the precipitation data of the observatory stations, it was vital to check the quality and the completeness of the collected sample. For that reason, we specifically inspected the homogeneity of the data, while the correlation coefficients of these data which were obtained from stations across the particular studied area, were also estimated. Then, the potential evapotranspiration was estimated with the Penman Monteith (1965) method. The real monthly evapotranspiration, as well as the infiltration, were calculated based on the rain model Zygos software. The outcomes for the period of are shown in the following diagrams. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 7

8 More specifically, the infiltration was calculated using empirical infiltration coefficients, so as to successfully realize comparative analysis of the data. Finally, the water balance of the hydrological basin of the Farsaliotis river was estimated. From the calculation of this water balance we found that a portion of 63.8% of precipitations is evapotranspirated, while a portion of 21.0% runoffs in the surface. The remaining portion of 15.2% is attributed to the infiltration of rainfall in the aquifer. Piezometric nalysis For the purpose of defining the piezometric condition of the area, the coordinates of the boreholes were primarily estimated, using a GPS machine. Following this, the graph depicting time versus water level, and the graph showing the fluctuation of rainfall versus the depth of water level were constructed. These graphs appear below: Similarly, the piezometric maps were created and the differentiations between the piezometric curves were estimated. From the construction of the piezometric maps useful results concerning the piezometry of the area were extracted for the period of In general, we can argue that the piezometric outlook implies a ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 8

9 decreasing trend, mainly due to the overpumping of the aquifer. This trend though was interrupted from a period of balance of the groundwater level, which was evident between1999 to Groundwater Quality Factors & Findings The described research process was later complemented with the sampling of water from the wells in Stavros-Farsala site, as well as the analysis of the samples, which was performed in the relevant lab of the School of Mining and Metallurgical Engineering. Following the chemical analysis, the hydro-chemical graphs were constructed, with the use of the quachem software. We also observed the main chemical ingredients of underground water and we examined the suitability of wells for drink and irrigation purposes. The main results of the tests are presented in the Table below: ₃ ₄ ₃ borehole T (C ) PH E.C (ms/cm) Ca (mg/l) Mg (mg/l) Na K HCO Cl SO NO ΗΓ/1 20,4 7, ,0 56,0 33,8 1,1 300,0 33,0 100,0 41,2 ΗΓ/2 19,2 7, ,0 60,5 37,5 1,1 315,0 39,0 80,0 75,0 ΗΓ/3 21,3 7, ,5 84,0 25,7 1,0 252,0 23,0 31,0 39,9 ΗΓ/4 18,6 7, ,5 74,0 29,4 0,5 257,0 21,0 10,0 31,0 LB15 19,2 7, ,0 39,5 80,0 0,6 245,0 17,0 15,0 11,0 Pz11 20,1 7, ,5 48,5 80,0 1,0 210,0 23,0 9,0 9,3 Y/ 92 21,3 7, ,0 21,5 90,0 0,4 264,0 39,0 21,0 6,0 445Β 18,4 6, ,0 26,0 8,7 0,6 281,0 7,0 1,0 23,6 LB119 18,1 7, ,0 127,0 28,5 0,3 190,0 20,0 11,0 24,3 The results of the above chemical analysis reveal high levels of Magnesium (Mg) and Nitric acid for the groundwater of the examined area. From the hydro-chemical map information regarding increased concentration of Magnesium (Mg) was extracted, the latter occurs due to the presence of ophiolithic rocks in the surface, but also due to the enrichment of the alluvial deposits with minerals from the ophiolithic rocks. In addition the increased presence of Nitric acid comes as a direct consequence of the intensive usage of nitrate in the area for agriculture purposes. Subsidence nalysis ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 9

10 The continuous pumping in Stavros-Farsala site during a 20-year period has lead to the immense decline of the aquifer level. Consequently, and after this intense groundwater exploitation, the phenomenon of land subsidence was becoming evident, in several parts of site basin. In order to study the aforementioned phenomenon, the compilation of the vertical sections and elevations of the boreholes was essential. Then, in connection with the decrease of the water level, the drained aquifers were properly located. The land subsidences map was also compiled. Finally, their existence was discussed in connection with overpumping. Discussion & Conclusions This thesis was completed by including an overview of the main results extracted throughout the study, as well as by formulating several propositions which concern a further investigation of the particular phenomenon of land subsidence occurred due to overpumping. Initially we argued that the largest section of the Thessaly aquifer is under a severe overexploitation regime as there is constant and systematic depression of water levels year after year. Nevertheless, we found that the volume of overexploitation varies across the local area. The same is true as for the timing that the sudden decrease in the groundwater level begun, without any action taken for its substitution. It can be said, that this intensive overexploitation of the aquifers has lead to the constant press ion of the groundwater level, initially of the first shallow aquifer which was eventually exhausted, and then gradually of the deep aquifers, with a total demotion several meters below the land surface. Consequently, this fact leads to the compression of particular susceptible aquifers of the plain area. Since 2002, the Stavros-Farsala site of West Thessaly appears to suffer from significant subsidence phenomena. pproaching these subsidences we established the following propositions; Initially we observed the first chronological correlation between the period of intensive exploitation of the rich aquifer and the subsidence phenomenon. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 10

11 The subsidence phenomena is observed in Stavros-Farsala site, in the form of ground fissures which in turn cause damages in constructions and are also evident in several sections of the road. Consequently, geotechnical and hydro-geological parameters of the deformed formations contribute to the activation mechanism of ground tensile fissures, as the total breadth of land subsidence is, as already mentioned, correlated with the overpumping of the water table. Due to the decreased amount of rainfall during the winter months in conjunction with the increased need for water during the summer months, the reactivation of existent ground fissures as well as the appearance of new ones is possible, even in the areas where such observations are not currently evident. The drastic diminish of the pumping and the rational development of the underground potential in relation to artificial recharge; will eventually trigger the gradual increase of the groundwater level as well as the recharge of the proper function of aquifers into normal levels. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 11

12 1. ΔΗΑΓΩΓΖ Ζ πεξηνρή κειέηεο, πεξηιακβάλεη κηθξφ ηκήκα ηεο πεδηλήο θαη ηεο νξεηλήο Θεζζαιίαο. Ζ νξεηλή Θεζζαιία πεξηβάιιεη ηελ πεδηλή, ε νπνία δηαηξείηαη απφ έλα θιάδν ρακειψλ βνπλψλ ζε δχν ηκήκαηα, ηε δπηηθή θαη ηελ αλαηνιηθή πεδηλή Θεζζαιία. Ζ νξεηλή Θεζζαιία έρεη έθηαζε 9550km 2, ζπλνιηθά θαηαιακβάλεη ην 66,5% ηεο φιεο επηθάλεηαο. Ωο νξεηλή Θεζζαιία, ζεσξνχκε ηελ πεξηνρή κε απφιπην πςφκεηξν άλσ ησλ 200 m. Σν βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο θαηαιακβάλεηαη απφ ηα Αληηράζηα φξε θαη ην ηκήκα ησλ Υαζηψλ κε πςειφηεξεο θνξπθέο ηηο : Κξάηζνβν (1564m), Οξζνβνχλην (1106m), Βαιθαλάζηα (1282m),Ομπά (1416m) θαη Μεηεξίδηα (1381m). Σν βφξεην ηκήκα θαηαιακβάλεηαη απφ ηα Κακβνχληα, κε πςειφηεξεο θνξπθέο ηηο : Βνπλάζα (1615m), Ακάξκπεε (1476m), θαη Γνβξάο (1378m). Σν βνξεηναλαηνιηθφ ηκήκα θαηαιακβάλεηαη απφ ην φξνο Σίηαξνο, κε πςειφηεξε θνξπθή ηε Υιακπνχξα (1839m) θαη, απφ ηκήκα ηνπ άλσ Οιχκπνπ, κε πςειφηεξεο θνξπθέο ηηο : Πάλζενλ (2911m), Φξάγθνπ Αιψλη (2684m), Καξδαξάο (1527m) θαη απφ ηνλ Κάησ Όιπκπν, κε πςειφηεξεο θνξπθέο ηε Μεηακφξθσζε (1587m) θαη Γνδακάλ (1419m). Σν αλαηνιηθφ ηκήκα ηεο νξεηλήο Θεζζαιίαο θαηαιακβάλεηαη απφ ηα φξε Όζζαο, κε πςειφηεξε θνξπθή ηνπ Πξνθήηε Ζιία (1778m), ηνπ Μαπξνβνπλίνπ, κε κέγηζην πςφκεηξν 1054m θαη ηνπ Πειίνπ κε κέγηζην πςφκεηξν 1551m. Σν δπηηθφ ηκήκα θαιχπηεηαη απφ ηελ αλαηνιηθή λφηηα Πίλδν κε πςειφηεξεο θνξπθέο : Κνπθνπξέιν (1663m), Κφθθηλν (1547m), Σξγγία (2204m), Κνξηηηαλφο (1912m), Κίζζα (1651m), Παρηνχξληαζκα (1976m), Κνπξνχλα (1926m), πιηβά (2007m), Μία (1799m), Μπνχηδα (2053m), Κάπν Γξάζν (1930m), Απγφ (2184m), Υαηδή (2038m), Λνππάηα (2066m) θαη Σζνχθα (1705m). Σέινο, ζην θέληξν ηεο πεδηλήο Θεζζαιίαο δεκηνπξγείηαη κία επηκήθεο ξάρε, απνηεινχκελε απφ ηα φξε ηνπ Εάξθνπ (κέγηζην πςφκεηξν 685m), Σηηάλνπ (κέγηζην πςφκεηξν 693m), Φπιιχτνπ (κέγηζην πςφκεηξν 533m) θαη Υαιθνδνλίνπ (κέγηζην πςφκεηξν 725m), (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973). Ζ ξάρε απηή δηαρσξίδεη ηελ πεδηλή ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 12

13 Θεζζαιία ζε έλα αλαηνιηθφ θη έλα δπηηθφ ηκήκα, ηα νπνία επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο δηά ησλ ζηελψλ ηνπ Σζηφηηνπ. Οη κεγάινη κνξθνινγηθνί άμνλεο ζπκθσλνχλ θαηά θαλφλα κε ηηο γεληθέο ηεθηνληθέο γξακκέο. Έηζη ε ηεθηνληθή θαη ε παιαηνγεσγξαθηθή εμέιημε ηεο πεξηνρήο έρεη δηαδξακαηίζεη ην ζνβαξφηεξν ξφιν ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ νξενγξαθηθψλ αμφλσλ. Οη ζεκαληηθφηεξνη άμνλεο ηεο πεξηνρήο έρνπλ δηεχζπλζε ΒΒΓ-ΝΝΑ, κε κηθξέο απνθιίζεηο εθαηέξσζελ. ηελ νξεηλή πεξηνρή ηεο Όζξπο παξαηεξείηαη εληνλφηεξε θάκςε ησλ αμφλσλ πξνο ηα αλαηνιηθά, πξάγκα ην νπνίν νθείιεηαη ζε ηεθηνληθά αίηηα. Ζ πεδηλή Θεζζαιία θαηαιακβάλεη έθηαζε 4520km 2 θαη απνηειεί ην 33,5% νιφθιεξνπ ηνπ ζεζζαιηθνχ ρψξνπ. Σν πςφκεηξφ ηεο θπκαίλεηαη απφ 45m κέρξη 200m. Απνηειείηαη απφ δχν ιεθάλεο, νη νπνίεο, φπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο, νθείινπλ ηε ζεκεξηλή ηνπο κνξθή ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηελ παιαηνγεσγξαθηθή εμέιημή ηνπο, (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973) ΤΓΡΟΓΡΑΦΗΚΟ ΓΗΚΣΤΟ Ζ πεδηλή Θεζζαιία απνζηξαγγίδεηαη απφ ηνλ πνηακφ Πελεηφ πνπ είλαη απνδέθηεο φισλ ησλ πνηακψλ θαη ρεηκάξξσλ, νη νπνίνη έρνπλ ηηο πεγέο ηνπο ζηελ νξεηλή Θεζζαιία. Ζ νξεηλή Θεζζαιία κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ιεθάλε απνξξνήο ηνπ Πελεηνχ, δεδνκέλνπ φηη ηα γεσγξαθηθά φξηά ηεο ζπκπίπηνπλ κε ηνλ πδξνθξίηε. Οιφθιεξε ε ιεθάλε απνξξνήο ηνπ Πελεηνχ ππνδηαηξείηαη ζε έλα κεγάιν αξηζκφ ππνιεθαλψλ, νη νπνίεο απνζηξαγγίδνληαη απφ ηνπο παξαπφηακνπο ηνπ Πελεηνχ. Ζ κνξθή ηνπ πδξνγξαθηθνχ δηθηχνπ θαζεκηάο ππνιεθάλεο είλαη ζπλάξηεζε ηεο ιηζνινγηθήο ζχζηαζεο απηήο, ε νπνία έρεη άκεζε επίδξαζε επί ηεο πεξαηφηεηαο ησλ πξαλψλ, ηνπ κνξθνινγηθνχ αλάγιπθνπ, ηνπ βξνρνκεηξηθνχ χςνπο, ηεο επνρηθήο θαηαλνκήο ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη ηέινο ηεο ζρέζεο δηάβξσζεο απνζάζξσζεο, ε ηειεπηαία εθ ησλ νπνίσλ εμαξηάηαη απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 13

14 Οη δεπηεξεχνληεο θιάδνη ηνπ Πελεηνχ θαηέξρνληαη εμνινθιήξνπ απφ ηελ πεξηθέξεηα ηεο ιεθάλεο απνξξνήο ηεο δπηηθήο πεδηάδαο, εληφο απηνχ. Γελ ππάξρεη πξνλνκηαθή δηεχζπλζε επηθαλεηαθήο ξνήο ζηε δπηηθή ιεθάλε. ηελ αλαηνιηθή ιεθάλε, ν κφλνο ζεκαληηθφο δεπηεξεχσλ θιάδνο πνπ ππάξρεη είλαη ν Σηηαξείζηνο. Ζ ππφινηπε ιεθάλε απνξξνήο απνζηξαγγίδεηαη απφ κηθξφηεξνπο πνηακνρεηκάξξνπο. Ζ ιεπηνκεξήο πθή ηνπ πδξνγξαθηθνχ δηθηχνπ είλαη σο γλσζηφλ ζπλάξηεζε ηεο ιηζνινγηθήο ζχζηαζεο ησλ πεηξσκάησλ, ήηνη ηεο πδξνπεξαηφηεηαο απηψλ. Έηζη ην αδξήο πθήο πδξνγξαθηθφ δίθηπν, ηζρπξέο ραξαδξψζεηο ρσξίο ζεκαληηθέο δηαθιαδψζεηο, ππνδειψλεη απμεκέλε πδξνπεξαηφηεηα. Αληίζεηα, ην ιεπηήο πθήο πδξνγξαθηθφ δίθηπν ππνδειψλεη κηθξή πδξνπεξαηφηεηα. πκπεξαζκαηηθά, απφ ηελ αλάιπζε ηνπ κνξθνινγηθνχ αλάγιπθνπ θαη ηνπ πδξνγξαθηθνχ δηθηχνπ πξνθχπηεη φηη (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973): Γεληθά παξαηεξνχληαη πςειέο παξάκεηξνη ηφζν ηνπ κνξθνινγηθνχ αλάγιπθνπ, φζν θαη ηνπ πδξνγξαθηθνχ δηθηχνπ. Ηδηαίηεξα πςειφο παξνπζηάδεηαη ν ζπληειεζηήο δηαθιάδσζεο ηνπ Λεζαίνπ θαη ηνπ νθαδίηε, ελψ ρακειφ ζπληειεζηή παξνπζηάδεη ν Πνξηατθφο. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη, ε ιεθάλε απνξξνήο ηνπ πξψηνπ ζπλίζηαηαη, θαηά θχξην ιφγν, απφ πδαηνζηεγή πεηξψκαηα θαη θαηά ζπλέπεηα ε επηθαλεηαθή απνξξνή είλαη απμεκέλε, ελψ ε ιεθάλε απνξξνήο ηνπ Πνξηατθνχ πεξηιακβάλεη κεγάιεο πεξηνρέο απνηεινχκελεο απφ αζβεζηνιηζηθά πεηξψκαηα, φπνπ ε θαηείζδπζε ππεξέρεη ηεο απνξξνήο. Ζ ιεθάλε απνξξνήο ηνπ νθαδίηε δίλεη νκνίσο πςειφ ζπληειεζηή δηαθιάδσζεο. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη, ζεκαληηθή έθηαζε απηνχ θαηαιακβάλεηαη απφ νθηνιηζηθά ζρηζηνθεξαηνιηζηθά πεηξψκαηα, φπνπ ε απνξξνή ππεξέρεη ηεο θαηείζδπζεο. ηηο ππφινηπεο ιεθάλεο δελ παξαηεξήζεθε ζαθήο ζπζρεηηζκφο κεηαμχ ησλ ζπληειεζηψλ δηαθιάδσζεο θαη απνξξνήο, εμαηηίαο ηεο ππθλήο ιηζνινγηθήο ζχζηαζεο ησλ αληίζηνηρσλ ιεθαλψλ. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 14

15 Ο Πελεηφο ζην ζχλνιφ ηνπ παξνπζηάδεη ζρεηηθά πςειφ ζπληειεζηή δηαθιάδσζεο, παξά ην γεγνλφο φηη κεγάιν κέξνο ηεο ιεθάλεο απνξξνήο ηνπ ζπλίζηαηαη απφ θιαζηηθέο πιεηνπιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο. ηηο απνζέζεηο απηέο πνπ θαιχπηνπλ ην πεδηλφ ηκήκα ηεο ιεθάλεο απνξξνήο, ην πδξνγξαθηθφ δίθηπν έρεη αιινησζεί απφ ηνπο απνζηξαγγηζηηθνχο αχιαθεο, γη απηφ θαη δελ ελδείθλπηαη ν ζπζρεηηζκφο ηνπ ζπληειεζηή δηαθιάδσζεο απηνχ πξνο ηελ απνξξνή (Καιιέξγεο Γ., 1970). Ζ πεξηνρή κειέηεο απηήο ηεο εξγαζίαο δηαξξέεηαη απφ ηνλ πνηακφ Φαξζαιηψηε, ν νπνίνο παξνπζηάδεη αξθεηέο δηαθιαδψζεηο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ην ππθλφ αξδεπηηθφ δίθηπν ζρεκαηίδεη έλα πνιχπινθν πδξνγξαθηθφ δίθηπν (Υάξηεο 1.1). Ο Φαξζαιηψηεο είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα έλαο ρείκαξξνο (δελ έρεη ζπλερή ξνή), ν νπνίνο ζπκβάιιεη ζην νθαδίηηθν. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 15

16 Υάξηεο 1.1 : Τδξνγξαθηθό δίθηπν πεξηνρήο κειέηεο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 16

17 1.2. ΓΔΩΛΟΓΗΚΖ ΓΟΜΖ ΔΤΡΤΣΔΡΖ ΠΔΡΗΟΥΖ ηξσκαηνγξαθία επξύηεξεο πεξηνρήο Σν δπηηθφ ηκήκα ηεο πεδηλήο Θεζζαιίαο αληηζηνηρεί ζηε Μεζνειιεληθή αχιαθα Οη παξπθέο ηεο Μεζνειιεληθήο αύιαθαο. Σα νξεηλά ζπγθξνηήκαηα πνπ πεξηβάιινπλ ηε Θεζζαιηθή πεδηάδα απνηεινχληαη, απφ ηα αλαηνιηθά πξνο ηα δπηηθά, κε πεηξψκαηα ηα νπνία αλήθνπλ ζηελ Πειαγνληθή θαη Τπνπειαγνληθή δψλε, ηδήκαηα κεηαβαηηθά απφ ηελ ηειεπηαία πξνο ηελ Πηλδηθή δψλε, ηελ απνθαινχκελε Τπεξπηλδηθή, θαη ηέινο ηε δψλε ηεο Πίλδνπ. Ζ Πειαγνληθή δψλε αληηπξνζσπεχεηαη απφ θξπζηαιιηθνχο ζρηζηφιηζνπο, θπιιίηεο θαη γλεχζηνπο κε ελζηξψζεηο καξκάξσλ. Δπ απηψλ θάζνληαη αζπκθψλσο θξπζηαιιηθνί αζβεζηφιηζνη, κάξκαξα θαη δνινκίηεο, εληφο ησλ νπνίσλ ζπρλά απαληνχλ νθηνιηζηθά ζψκαηα (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973). Ζ Τπνπειαγνληθή δψλε αληηζηνηρεί πξνο ζηα λνηηνδπηηθά θξάζπεδα ηεο Πειαγνληθήο δψλεο. Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο, είλαη ε παξνπζία ηεο ζρηζηνθεξαηνιηζηθήο δηάπιαζεο κε νθηφιηζνπο θαη ε επ απηήο αζπκθσλία ηνπ αλψηεξνπ Κξεηηδηθνχ. χκθσλα κε ππαίζξηεο παξαηεξήζεηο (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973), δηαπηζηψζεθε φηη ζηελ πεξηνρή ησλ Φαξζάισλ νη αλσθξεηηδηθνί αζβεζηφιηζνη επηθάζνληαη απεπζείαο άιινηε επί ησλ νθηνιίζσλ θαη άιινηε επί ησλ ζρηζηνθεξαηνιίζσλ, αλάινγα ηνπ βαζκνχ δηαβξψζεσο. Ζ Τπεξπηλδηθή ζεηξά (ζεηξά Κφδηαθα), απνηειεί ηε κεηάβαζε απφ ηελ Τπνπειαγνληθή δψλε πξνο ηελ Πηλδηθή θαη απνηειείηαη απφ κία ζπλερή ζεηξά αζβεζηφιηζσλ ζρηζηνθεξαηφιηζσλ. ηα θαηψηεξα κέιε ηεο, ε ζεηξά Κφδηαθα αληηπξνζσπεχεηαη απφ ζρηζηνθεξαηφιηζνπο, νη νπνίνη πεξηβάιινπλ ζαλ ηφμν ηε ιεθάλε Καιακπάθαο Καξδίηζαο απφ ηα δπηηθά θαη απφ ην χςνο ηεο Πεξηζηέξαο κέρξη ην Μνπδάθη. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 17

18 Οη κνιαζηθέο απνζέζεηο ηεο Μεζνειιεληθήο αύιαθαο. Οη κνιαζηθέο απνζέζεηο ηεο Μεζνειιεληθήο αχιαθαο απνηεινχλ ην ππφβαζξν ησλ πιεην-πιεηζηνθαηληθψλ θαη λεφηεξσλ ηεηαξηνγελψλ ζρεκαηηζκψλ θαη δηαθξίλνληαη ζηηο παξαθάησ ζεηξέο: εηξά Ρηδψκαηνο εηξά Δπηαρσξίνπ εηξά Μεηεψξσλ εηξά Φαλαξίνπ εηξά Σξηθάισλ Οη λεόηεξεο απνζέζεηο. Γεληθά, ε πεδηλή Γπηηθή Θεζζαιία θαηαιακβάλεηαη απφ πιεην-πιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο, απφ ηηο νπνίεο, ζε κεξηθά ζεκεία αλαδχνληαη, ππφ κνξθή ηεθηνληθψλ θεξάησλ, ζρεκαηηζκνί ηνπ ππνβάζξνπ, φπσο νη κεζνδστθνί αζβεζηφιηζνη νθάδσλ θιπ. Ζ πδξνγεσινγηθή ζεκαζία ησλ ελ ιφγσ αλαδχζεσλ ηνπ ππνβάζξνπ είλαη πνιχ ζεκαληηθή, δηφηη νη κεζνδστθνί αζβεζηφιηζνη θαη ηα κάξκαξα απνηεινχλ ηνπο πιένλ ζεκαληηθνχο πδξνθνξείο εθ ησλ ζρεκαηηζκψλ ηνπ ππνβάζξνπ ηεο Γπηηθήο Θεζζαιίαο (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973) Γεσινγηθή δνκή πεξηνρήο ηαπξνύ Φαξζάισλ. Ζ πεξηνρή ηαπξνχ Φαξζάισλ αλήθεη ζηε ιεθάλε ηεο Γπηηθήο Θεζζαιίαο. χκθσλα κε ην γεσινγηθφ ράξηε ηεο Διιάδνο θιίκαθαο 1:50000 (θχιιν Φάξζαια), ζηελ πεξηνρή εκθαλίδνληαη αιπηθνί ζρεκαηηζκνί, νη νπνίνη πεξηβάιινληαη απφ κεηαιπηθέο απνζέζεηο (Υάξηεο 1.2). ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 18

19 Υάξηεο 1.2 : Γεσινγηθνί ζρεκαηηζκνί πεξηνρήο κειέηεο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 19

20 Οη αιπηθνί ζρεκαηηζκνί αλήθνπλ ζηελ Τπνπειαγνληθή γεσηεθηνληθή δψλε θαη είλαη θπξίσο Μεζνδσηθήο ειηθίαο. Απνηεινχλ ην ππφβαζξν ησλ πξνζρψζεσλ ζην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο πεδηάδαο (βφξεηα θαη αλαηνιηθά) θαη απαληνχλ απφ ηνπο παιαηφηεξνπο πξνο ηνπο λεφηεξνπο, ζρηζηνθεξαηνιηζηθή δηάπιαζε κε νθηφιηζνπο, αζβεζηφιηζνπο θαη θιχζρε. Φιύζρεο : Πξφθεηηαη γηα θιαζηηθέο απνζέζεηο απνηεινχκελεο απφ αξγηιηθνχο ςακκίηεο, ζρίζηεο θαζψο θαη θξνθαινπαγή κε ελζηξψζεηο καξγατθψλ αζβεζηφιηζσλ. Δκθαλίδεηαη θαηά ζέζεηο ζηα αλαηνιηθά λνηηναλαηνιηθά πεξηζψξηα ηεο ιεθάλεο ησλ Φαξζάισλ, ππέξθεηηαη θαλνληθά ηνπ επφκελνπ ζρεκαηηζκνχ θαη ε ειηθία ηνπ είλαη εσθαηληθή (Μαξηνιάθνο Ζ. θ.α., 2001). Αζβεζηόιηζνη : Οη αζβεζηφιηζνη είλαη θπξίσο αλνηρηφηεθξνη, παρπζηξσκαηψδεηο κηθξνιαηππνπαγείο θαη θαξζηηθνί, ελψ πξνο ηα άλσ κεηαπίπηνπλ ζε θπιιψδεηο καξγατθνχο αζβεζηνιίζνπο πνηθίινπ ρξψκαηνο, (Ρφδνο Γ. θαη Σδίηδηξαο Α., 2002). Οθηόιηζνη : Πεξηιακβάλνπλ ζεξπεληηλίηεο, πεξηδνηίηεο θαη δνπλίηεο πνπ ππφθεηληαη ησλ αλσθξεηηδηθψλ αζβεζηφιηζσλ, ε δε ηνπνζέηεζή ηνπο πάλσ ζηα ηδήκαηα ηεο ηξηαδηθντνπξαζηθήο πιαηθφξκαο έγηλε πξηλ ην Αλψηεξν Κξεηηδηθφ. Δκθαλίδνληαη ζην βφξεην ηκήκα ηνπ Ναξζάθηνπ θνληά ζηα Φάξζαια (Μαξηνιάθνο Ζ. θ.α.,2001). ρηζηνθεξαηνιηζηθή δηάπιαζε : Οη ζρεκαηηζκνί ηεο ζρηζηνθεξαηνιηζηθήο δηάπιαζεο, απνηεινχληαη απφ βπζζηλέξπζξνπο θεξαηφιηζνπο θαη ηιπφιηζνπο κε ζπάληεο ελζηξψζεηο θξνθαινπαγψλ θαη αζβεζηνιίζσλ. (Ρφδνο Γ. θαη Σδίηδηξαο Α., 2002) Οη κεηαιπηθνί ζρεκαηηζκνί απνηεινχληαη απφ: Οινθαηληθέο πξόζθαηεο απνζέζεηο : Πξφθεηηαη γηα ηδήκαηα αιινπβηαθήο σο επί ην πιείζηνλ πξνέιεπζεο, απνηεινχκελα απφ ακκψδεηο θαη ηιπψδεηο πνηάκηεο απνζέζεηο, νινθαηληθήο ειηθίαο. Σνπηθά αλαπηχζζνληαη θψλνη θνξεκάησλ ζηα πεξηζψξηα ησλ κνξθνινγηθψλ εμάξζεσλ. Σν αιπηθφ θαη ην πάρνο ηνπο κεηαβάιιεηαη απφ ζέζε ζε ζέζε θαη εμαξηάηαη ζε κεγάιν ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 20

21 βαζκφ απφ ηα πιηθά ηξνθνδνζίαο, ην παιαηναλάγιπθν αιιά θαη απφ ηηο παιαηνθιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. Πιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο : Απνηεινχληαη απνθιεηζηηθά απφ ρεξζαίεο απνζέζεηο, δνκνχλ ηε ιεθάλε Φαξζάισλ Καξδίηζαο Σξηθάισλ θαη απνθηνχλ αθφκα θαη πνιχ θνληά ζηα πεξηζψξηα ηεο ιεθάλεο κεγάια πάρε. Δπηπξφζζεηα, αλαπηχζζνπλ απμεκέλε πδξνθνξία πνπ ηπγράλεη εληαηηθήο εθκεηάιιεπζεο. (Ρφδνο Γ. θαη Σδίηδηξαο Α., 2002). Νενγελείο πνηακνιηκλαίνη ζρεκαηηζκνί : Απνηεινχληαη απφ εξπζξνχο πεινχο, αξγηινακκψδε πιηθά κηθξήο ζπλεθηηθφηεηαο κε δηάζπαξηεο θξνθαινιαηχπεο πνηθίιεο ιηζνινγηθήο ζχζηαζεο ρσξίο πξνζαλαηνιηζκφ θαη θξνθαινιαηππνπαγή. Οη ιηκλαίεο απνζέζεηο απνηεινχληαη απφ εχζξππηεο ηεθξέο έσο ππφιεπθεο κάξγεο ζε ζηξψκαηα πάρνπο 5-20cm κε θαηά ζέζεηο ςακκηηηθέο θαη θξνθαινπαγείο ελδηαζηξψζεηο (Μαξηνιάθνο, Ζ., 2001) ΣΔΚΣΟΝΗΚΖ ΓΟΜΖ ΣΟΤ ΘΔΑΛΗΚΟΤ ΥΩΡΟΤ Σν ηεθηνληθφ ζρήκα ηεο Θεζζαιηθήο πεδηάδαο δηαγξάθεηαη απφ ηξεηο κεγάιεο ηεθηνληθέο κνλάδεο, θαζεκία απφ ηηο νπνίεο απνηειεί ηδηαίηεξε ελφηεηα κε ίδηα παιαηνγεσγξαθηθή ηζηνξία (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973): Σάθξνο ηεο Λάξηζαο. Πξφθεηηαη γηα κία ιεθάλε πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ πνιχ πξφζθαηεο θαηαβπζίζεηο θαη πιεξψζεθε απφ πιεην-πιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο. Οη εσθαηληθέο θαη νιηγνκεηνθαηληθέο απνζέζεηο, νη νπνίεο απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ιεθάλεο Σξηθάισλ Καξδίηζαο, εδψ απνπζηάδνπλ. Οη πιεηνπιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο εδψ είλαη ιηγφηεξν αδξνκεξήο απφ φζν νη αληίζηνηρεο ηεο Γπηηθήο Θεζζαιίαο Αληίθιηλν Σηηάλνπ Υαιθνδνλίνπ. Γηαρσξίδεη ηε ιεθάλε ηεο Λάξηζαο απφ ηε ιεθάλε Σξηθάισλ Καξδίηζαο. ηα βφξεηα ηνπ Πελεηνχ ζρεκαηίδεηαη έλα αληίθιηλν, κε ππξήλα απφ γλεχζηνπο, ελψ νη δχν πηέξπγέο ηνπ απνηεινχληαη απφ κάξκαξα. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 21

22 Σν αληίθιηλν απηφ είλαη πηζαλψο πξνέθηαζε ηνπ αληηθιίλνπ ηνπ φξνπο Άζθην. Αληίζεηα, λφηηα ηνπ Πελεηνχ νη ηεθηνληθέο γξακκέο ζηξέθνληαη πξνο αλαηνιάο θαη έρνπλ γεληθέο δηεπζχλζεηο πεξίπνπ Α-Γ. Απηφ παξαηεξείηαη θαη ζηελ νξνζεηξά ηεο Όζξπνο. Ζ παξνπζία αμφλσλ, Β Ν δηεχζπλζεο ζην θξπζηαιινζρηζηψδεο βφξεηα ηνπ Πελεηνχ (αληίθιηλν Αζθηνχ, ζχγθιηλν Σζηνηίνπ), εμεγείηαη απφ ηελ χπαξμε ηεο κεγάιεο δηάξξεμεο, Α Γ δηεχζπλζεο, πνπ αθνινπζεί δηεχζπλζε παξάιιειε πξνο ην ξνπ ηνπ Πελεηνχ θαη δηέξρεηαη απφ ηα ζηελά ηνπ Σζηνηίνπ, εθαηέξσζελ ηεο νπνίαο νη αξρηθνί άμνλεο παξακνξθψζεθαλ ππφ ηελ επίδξαζε ησλ Αιπηθψλ πηπρσζηγελψλ ηάζεσλ. Έηζη, βφξεηα ηεο δηαξξήμεσο νη ηεθηνληθέο γξακκέο ζηξάθεθαλ πξνο ηα βνξεηνδπηηθά, θαη ζηα λφηηα απηήο πξνο ηα λνηηναλαηνιηθά. Νφηηα ηνπ φξνπο Σίηαλνο εληνπίδεηαη κηα κεγάιε δηάξξεμε, ε νπνία έρεη πεξίπνπ Α Γ δηεχζπλζε θαη ζην χςνο ηνπ Παιακά θάκπηεηαη πξνο ηα βνξεηνδπηηθά. Άιιε δηάξξεμε δηέξρεηαη ζηα λφηηα ηνπ Φπιιχτνπ φξνπο Λεθάλε Σξηθάισλ Καξδίηζαο Ζ ιεθάλε Σξηθάισλ Καξδίηζαο απνηειεί ηκήκα ηεο Μεζνειιεληθήο αχιαθαο. ην βφξεην ηκήκα ηεο ιεθάλεο εκθαλίδεηαη ην ζχγθιηλν ηεο Καιακπάθαο, ηνπ νπνίνπ ηνλ ππξήλα απνηεινχλ ηα θξνθαινπαγή ησλ Μεηεψξσλ. ην χςνο ηνπ ρσξηνχ Γηάβα ζεκεηψλεηαη ε παξνπζία ελφο θαηαθφξπθνπ ξήγκαηνο, αξρηθψο ΒΓ ΝΑ δηεχζπλζεο θαη απφ ην χςνο ηνπ ρσξηνχ ηέξλα Β Ν. Οη νθηφιηζνη ηνπ Κφδηαθα έρνπλ επσζεζεί επί ησλ ζρεκαηηζκψλ ηεο Τπεξπηλδηθήο ζεηξάο. Ζ ηνπνγξαθηθή ηνπο ηνπνζέηεζε νθείιεηαη ζε δεπηεξνγελήο θηλήζεηο εμαηηίαο ησλ νπνίσλ, νη νθηφιηζνη αλαηξάπεθαλ θαη βπζίζηεθαλ ρακειφηεξα απφ ηελ Τπεξπηλδηθή ζεηξά. Οη αζβεζηφιηζνη Θπκηάκαηνο απνηεινχλ ιέπηα ζην κέησπν ηεο εθίππεπζεο ηνπ Κφδηαθα. Ο Καζζηδηάξεο απνηειεί έλα αληίθιηλν, ζην νπνίν νη δηαξξήμεηο έρνπλ δηαδξακαηίζεη πξσηαξρηθφ ξφιν, κε άμνλα πηπρψζεσο πεξίπνπ Α Γ. Ο άμνλαο απηφο απνηειεί απφθιηζε απφ ηελ θχξηα δηεχζπλζε ησλ ηεθηνληθψλ γξακκψλ. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 22

23 Σν ζχγθιηλν ηεο Καιακπάθαο πνπ δηαπηζηψζεθε απφ ηε γεσινγία ηεο επηθάλεηαο, ζπλερίδεηαη κέρξη ην χςνο ηεο Καξδίηζαο θαη λνηηφηεξα κε θαηεχζπλζε λνηηναλαηνιηθή. Σα αληίθιηλα ηεο Θεφπεηξαο θαη ηνπ Ρηδψκαηνο ζπλερίδνληαη πξνο ην λφην. Μεηαμχ ηνπο αλαπηχζζεηαη ην ζχγθιηλν ησλ Σξηθάισλ. Αμηνζεκείσηε είλαη ε δηάξξεμε πνπ βξίζθεηαη εγθάξζηα πξνο ηνπο πξναλαθεξζέληεο άμνλεο, δηεχζπλζεο ΑΝΑ ΓΒΓ, ε νπνία βαίλεη απφ ην Φαλάξη πξνο ην Παιαηνρψξη θαη ην Αγλαληεξφ. ηελ χπαξμε απηήο ηεο δηάξξεμεο είλαη δπλαηφλ λα νθείιεηαη ε ζηξνθή ηνπ ξνπ ηνπ Πελεηνχ απφ ηελ αξρηθή βνξεηνδπηηθή λνηηναλαηνιηθή δηεχζπλζή ηνπ πξνο ηα βνξεηναλαηνιηθά. Ο άμνλαο ηνπ αληίθιηλνπ ηνπ Κηεξίνπ, ην νπνίν δηέξρεηαη απφ ηνπο νθάδεο, επηβεβαηψλεηαη απφ ηηο επηθαλεηαθέο ελδείμεηο (αζβεζηφιηζνη Κηεξίνπ). Σέινο, ε ηεθηνληθή ηάθξνο Σξηθάισλ Καξδίηζαο έρεη πιεξσζεί απφ πιεηνπιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο ΤΓΡΟΛΗΘΟΛΟΓΗΑ Ζ πδξνινγηθή ζπκπεξηθνξά ησλ γεσινγηθψλ ζρεκαηηζκψλ είλαη ζπλάξηεζε ηεο ιηζνινγηθήο ηνπο ζχζηαζεο, ηεο θνθθνκεηξίαο, εθφζνλ πξφθεηηαη πεξί θνθθσδψλ ζρεκαηηζκψλ, ηνπ βαζκνχ δηαγέλεζήο ηνπο θαη ηνπ ηεθηνληζκνχ πνπ έρνπλ ππνζηεί, εθφζνλ πξφθεηηαη πεξί ζπκπαγψλ πεηξσκάησλ. Ζ ζπκπεξηθνξά ησλ ιηζνινγηθψλ ελνηήησλ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο παξακέηξνπο ηνπ πνξψδνπο θαη ηεο πεξαηφηεηαο. Ζ πεξαηφηεηα ησλ θνθθσδψλ πεηξσκάησλ νθείιεηαη ζην πξσηνγελέο ηνπο πνξψδεο, ην νπνίν είλαη ζπλάξηεζε ηεο θνθθνκεηξίαο, ηνπ ζρήκαηνο θαη ηεο δηάηαμεο ησλ θφθθσλ, θαζψο θαη ηνπ βαζκνχ δηαγέλεζεο. Ζ πεξαηφηεηα ησλ κε θνθθσδψλ πεηξσκάησλ ειέγρεηαη απφ ηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ηνπο. Οη ζρεκαηηζκνί πνπ βξέζεθαλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο δηαθξίζεθαλ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο (Γ. Καιιέξγεο θ.α., 1973), (Υάξηεο 1.3) : Τδξνπεξαηνί ζρεκαηηζκνί. Υαξαθηεξίδνληαη απφ ην γεγνλφο φηη έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ πεηνχ πνπ πίπηεη ζηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζρεκαηηζκνχο θαηεηζδχεη ζηα βαζχηεξα ζηξψκαηα φπνπ, εθφζνλ ππάξρνπλ θαη άιιεο θαηάιιειεο ζπλζήθεο, δεκηνπξγεί ππφγεηνπο ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 23

24 πδξνθφξνπο νξίδνληεο, ή επηζηξέθεη ζηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο ππφ κνξθή πεγψλ. Μηα ελδεηθηηθή ηεξάξρεζε ησλ ελ ιφγσ ζρεκαηηζκψλ, ζπλαξηήζεη ηνπ βαζκνχ πδξνπεξαηφηεηαο είλαη ε εμήο: Καξζηηθνί ζρεκαηηζκνί. ηνπο θαξζηηθνχο ζρεκαηηζκνχο πεξηιακβάλνληαη ηα αλζξαθηθά ηδήκαηα πνπ απαληνχλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο (κάξκαξα, αζβεζηφιηζνη). Ζ θίλεζε ηνπ χδαηνο εληφο ησλ αλζξαθηθψλ καδψλ είλαη αληζφηξνπε θαη ηπξβψδεο ζηελ πεξίπησζε θίλεζεο εληφο αγσγψλ κεγάιεο δηακέηξνπ. Ζ θαηαθφξπθε πεξαηφηεηα είλαη πνιχ πςειή ζε ζρέζε κε ηελ νξηδφληηα. Απφ ηε δηαβξσηηθή δηεξγαζία ηνπ θπθινθνξνχληνο λεξνχ δεκηνπξγνχληαη δηάθνξνη ηχπνη θαξζηηθψλ εγθνίισλ ηε Θεζζαιία νη εκθαλίζεηο καξκάξσλ ζπληζηνχλ θαη ηα πιένλ πδξνπεξαηά πεηξψκαηα. Απηφ νθείιεηαη αθελφο ζηνλ έληνλν θεξκαηηζκφ πνπ έρνπλ ππνζηεί θαη αθεηέξνπ ζην γεγνλφο φηη επί καθξέο γεσινγηθέο πεξηφδνπο απνηεινχζαλ ρέξζν, κε απνηέιεζκα λα πθίζηαληαη ηε δηαβξσηηθή δηεξγαζία ηνπ λεξνχ. Ζ θαηείζδπζε ζηα ελ ιφγσ κάξκαξα εθηηκάηαη ζε 65 70% ηνπ πίπηνληνο πεηνχ. Απνηέιεζκα ηεο κεγάιεο πδξνπεξαηφηεηαο ηνπο είλαη ε δεκηνπξγία πεγψλ πνιχ ζεκαληηθήο παξνρήο. ηνπο πνιχ πδξνπεξαηνχο ζρεκαηηζκνχο ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη αζβεζηφιηζνη, ηφζν ηεο Τπνπειαγνληθήο δψλεο, φζν θαη ηεο Τπεξπηλδηθήο, ζηνπο νπνίνπο ν ζπληειεζηήο θαηείζδπζεο εθηηκάηαη ζε 55-60% ηνπ πίπηνληνο πεηνχ. Ζ πδξνπεξαηφηεηα ζηνπο αζβεζηφιηζνπο ηνπ Κφδηαθα κεηαβάιιεηαη αζπλερψο, ιφγσ ησλ ελζηξψζεσλ ζρηζηνθεξαηφιηζσλ θαη ξαδηνιαξηηψλ πνπ παξνπζηάδνπλ ρακειή πεξαηφηεηα θαη δελ πξνζθέξνληαη πξνο θαξζηηθνπνίεζε. Σέινο, ιηγφηεξν πδξνπεξαηνί είλαη νη αζβεζηφιηζνη ηεο Πηλδηθήο δψλεο, δνζέληνο φηη παξνπζηάδνπλ ζρεηηθά κηθξφ βαζκφ θαξζηηθνπνίεζεο Κνθθώδεηο ραιαξνί ζρεκαηηζκνί. Ο θψλνο πξνβνιήο ηνπ Πελεηνχ, απνηειείηαη απφ θνθθψδεηο ζρεκαηηζκνχο, ε θνθθνκεηξία ησλ νπνίσλ ειαηηψλεηαη απφ ην βνξξά πξνο ην λφην, ελψ θαηά ηελ ίδηα δηεχζπλζε απμάλεηαη ε ζπκκεηνρή ηεο αξγίινπ. Ζ πεξαηφηεηα ησλ ελ ιφγσ απνζέζεσλ αλέξρεηαη ζε m/s θαηά κέζν φξν, ελψ ε θαηείζδπζε αλέξρεηαη ζε ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 24

25 15% πεξίπνπ. Άιιν έλα ζεκαληηθφ ζηνηρείν είλαη φηη ε πεξαηφηεηα θαηά ηνλ νξηδφληην άμνλα είλαη ζεκαληηθά κεγαιχηεξε εθείλεο θαηά ηνλ θαηαθφξπθν. ηνπο πνιχ πδξνπεξαηνχο ζρεκαηηζκνχο πξέπεη λα ζπκπεξηιεθζνχλ θαη νη θψλνη πξνβνιήο ηνπ Πνξηατθνχ, Λεζαίνπ θαη Πακίζζνπ θαη ησλ ινηπψλ παξαπφηακσλ ηνπ Πελεηνχ, νη κηθξνί θψλνη θνξεκάησλ πνπ απαληψληαη ζηελ πεξηνρή ηνπ Κφδηαθα θαη ηέινο ηα πιεπξηθά θνξήκαηα, ηα νπνία απαληψληαη πεξηκεηξηθά ζηα πξαλή ησλ νξεηλψλ φγθσλ πνπ πεξηβάιινπλ ηε δπηηθή Θεζζαιηθή πεδηάδα. Μηθξφηεξε πδξνπεξαηφηεηα παξνπζηάδνπλ νη απνζέζεηο ηεο θνηιάδαο, φπνπ επηθξαηνχλ θξνθάιεο, θαη άκκνη κε πνηθίιν πνζνζηφ αξγίινπ. Ζ πεξαηφηεηα ησλ ελ ιφγσ ζρεκαηηζκψλ αλέξρεηαη ζε m/s. Οη παξαπάλσ απνζέζεηο θαηαιακβάλνπλ ηελ θνηιάδα ηνπ Δληπέα, ηνπ νθαδίηε, ην ζηελφ ηνπ Σζηνηίνπ, ηελ πεξηνρή Νενρσξίνπ θαη γεληθά ην βφξεην ηκήκα ηεο δπηηθήο Θεζζαιηθήο πεδηάδαο Ζκηπεξαηνί ζρεκαηηζκνί. Οη εκηπεξαηνί ζρεκαηηζκνί ραξαθηεξίδνληαη απφ αζπλερή ή πεξηνξηζκέλε πδξνθνξία, ε νπνία νθείιεηαη ζην δεπηεξνγελέο πνξψδεο. Έηζη, ηκήκαηα απηψλ είλαη δπλαηφ λα παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθή πδξνθνξία, ελψ άιια λα ραξαθηεξίδνληαη ζαλ πδαηνζηεγή. ηνπο εκηπεξαηνχο ζρεκαηηζκνχο αλήθνπλ νη εκθαλίζεηο ηνπ νθηνιηζηθνχ ζπκπιέγκαηνο, παξά ην γεγνλφο φηη νη ελ ιφγσ ζρεκαηηζκνί έρεη θαζηεξσζεί λα ζεσξνχληαη σο πδαηνζηεγείο. Οη νθηφιηζνη πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή είλαη θαηαθεξκαηηζκέλνη, κε απνηέιεζκα ην λεξφ λα εηζέξρεηαη ζηηο δηαθιάζεηο. Ζ είζνδνο ηνπ λεξνχ νδεγεί ζηελ εμαιινίσζε ησλ νθηνιίζσλ (ζεξπεληηλίσζε), κεξηθέο θνξέο ζε πνιχ ζεκαληηθφ βάζνο. Σν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ελ ιφγσ νθηνιίζσλ είλαη ε ηδηνξξπζκία πνπ παξνπζηάδνπλ, θαηά ηελ νπνία ηεκάρε ή αθφκα θαη εκθαλίζεηο απηψλ παξνπζηάδνληαη πξαθηηθψο πδαηνζηεγείο. Γεληθά δε θαίλεηαη θάπνηνο λφκνο πνπ λα ειέγρεη ηελ πδξνθνξία απηψλ. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 25

26 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε πεξαηφηεηα ησλ νθηνιίζσλ θαηά ηελ θαηαθφξπθν επηθξαηεί έλαληη εθείλεο θαηά ηελ νξηδφληηα έλλνηα, ε νπνία είλαη πνιιέο θνξέο ακειεηέα. Ζ πδξνπεξαηφηεηα ησλ νθηνιίζσλ ηεο Όζξπο, ιφγσ ηνπ εληνλφηεξνπ ηεθηνληζκνχ ηνπο, είλαη ζεκαληηθά κεγαιχηεξε απφ εθείλε ησλ νθηνιίζσλ ηνπ Κφδηαθα. Ζ εμαιινίσζε ησλ νθηνιίζσλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή έρεη νδεγήζεη ζην ζρεκαηηζκφ αξγηιηθνχ ζηξψκαηνο, πξαθηηθψο πδαηνζηεγνχο. Σέινο, ζηνπο εκηπεξαηνχο ζρεκαηηζκνχο πξέπεη λα ππαρζνχλ θαη νη αζβεζηφιηζνη ηεο ζεηξάο Σξηθάισλ πνπ παξνπζηάδνπλ πεξηνξηζκέλν ζρεηηθά δεπηεξνγελέο πνξψδεο, θαζψο θαη θαθνεηδείο ελζηξψζεηο θνθθσδψλ πιηθψλ πνπ πεξηέρνπλ κεγάιν πνζνζηφ αξγίινπ Τδαηνζηεγείο ζρεκαηηζκνί. ηνπο πδαηνζηεγείο ζρεκαηηζκνχο ππάγνληαη πεηξψκαηα πνπ ε πεξαηφηεηά ηνπο είλαη κηθξφηεξε ησλ 10-9 m/s. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ λεξνχ πνπ πίπηεη ζε απηνχο εμαηκίδεηαη θαη απνξξέεη, ελψ πνιχ κηθξφ πνζνζηφ θαηεηζδχεη βαζχηεξα. Καηά ζπλέπεηα ε ζεκαζία ησλ ελ ιφγσ ζρεκαηηζκψλ πεξηνξίδεηαη είηε ζηε δεκηνπξγία αξηεζηαλψλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ, ε ζηε δεκηνπξγία πεγψλ επαθήο, ή γεληθφηεξα επηθαλεηψλ επί ησλ νπνίσλ ξέεη ππνγείσο ην λεξφ, φηαλ ππφθεηληαη πδξνπεξαηψλ ζρεκαηηζκψλ. Σέινο, κπνξνχκε λα πνχκε φηη νη πδαηνζηεγείο ζρεκαηηζκνί απνηεινχλ γεσινγηθφ θξαγκφ θαη νξηνζεηνχλ ηηο πδξνγεσινγηθέο ελφηεηεο. ηνπο πδαηνζηεγείο ζρεκαηηζκνχο ππάγνληαη κέξνο ησλ πξνζρψζεσλ ηνπ θεληξηθνχ θπξίσο ηκήκαηνο ηεο Γπηηθήο Θεζζαιηθήο πεδηάδαο, φπνπ επηθξαηνχλ ιεπηνκεξή πιηθά (πεινί, ηιπφιηζνη, άξγηινη), ν θιχζρεο πνπ ζπλίζηαηαη απφ ελαιιαγέο ςακκηηψλ, ηιπνιίζσλ θαη ζπκπαγψλ αξγίισλ, νη γλεχζηνη θαη θξπζηαιιηθνί ζρηζηφιηζνη, θαζψο θαη νη κνιαζηθέο απνζέζεηο πνπ έρνπλ ππνζηεί ζρεηηθά αζήκαλην ηεθηνληζκφ. Αλαθεθαιαηψλνληαο ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη, φηη ζηε Θεζζαιία ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ απφ άπνςε πδξνθνξίαο, παξνπζηάδνπλ ηα κάξκαξα, νη αζβεζηφιηζνη ηεο Τπνπειαγνληθήο θαη Τπεξπηλδηθήο ζεηξάο, νη θψλνη πξνβνιήο ηνπ Πελεηνχ θαη ησλ ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 26

27 παξαπφηακσλ απηνχ, θαζψο θαη νη πιεηνπιεηζηνθαηληθέο απνζέζεηο. Οη ηειεπηαίεο ζπλερηδφκελεο θαη ζην θέληξν ηεο ιεθάλεο, δεκηνπξγνχλ πνιιέο θνξέο ζεκαληηθνχο πδξνθφξνπο νξίδνληεο ππφ πίεζε. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 27

28 Υάξηεο 1.3 : Τδξνιηζνινγηθόο ράξηεο πεξηνρήο κειέηεο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 28

29 1.5. ΤΓΡΟΓΔΩΛΟΓΗΚΔ ΤΝΘΖΚΔ ΓΤΣΗΚΖ ΘΔΑΛΗΑ Ζ πεδηάδα ηεο Θεζζαιίαο δηαρσξίδεηαη ζε δχν θχξηεο απηνηειείο πδξνγεσινγηθέο ιεθάλεο, απηέο ηεο δπηηθήο θαη ηεο αλαηνιηθήο πεδηάδαο. Οη αμηφινγεο ππφγεηεο πδξνθνξίεο ηεο Θεζζαιηθήο πεδηάδαο έρνπλ απνηειέζεη αληηθείκελν εξεπλψλ νη νπνίεο ζπλερίδνληαη κέρξη ζήκεξα Τδξνγεσινγηθέο κνλάδεο ηεο δπηηθήο Θεζζαιίαο. Ζ Θεζζαιηθή πεδηάδα απνηειεί έλα επξχ πεδίν αλάπηπμεο ππφγεησλ πδάησλ πνπ εθκεηαιιεχεηαη απφ πιήζνο θξαηηθψλ θαη ηδησηηθψλ γεσηξήζεσλ. Οη πξνζρσκαηηθνί νξίδνληεο ηξνθνδνηνχληαη, θαη εμνρήλ, απφ δηεζήζεηο κέξνπο ηεο επηθαλεηαθήο απνξξνήο ζηνπο θψλνπο ησλ πνηακψλ θαη ρεηκάξξσλ πνπ αλαπηχζζνληαη ζηηο πεξηνρέο πνπ απηνί εηζέξρνληαη ζηελ πεδηάδα. πκπιεξσκαηηθά ηξνθνδνηνχληαη απφ θαηείζδπζε κέξνπο ηνπ λεξνχ ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη απφ πιεπξηθέο θαξζηηθέο ή φρη κεηαγγίζεηο (Μαξίλνο Π. θ.ά., 1995). ην πδαηηθφ δηακέξηζκα ηεο Θεζζαιίαο ζπλαληψληαη ηξεηο θχξηνη ηχπνη πδξνθνξίαο : ειεχζεξνη πδξνθφξνη νξίδνληεο, ππφ πίεζε θαη θαξζηηθνί, κε πξαθηηθά εθκεηαιιεχζηκν ππφγεην πδαηηθφ δπλακηθφ, ηεο ηάμεο ησλ 400 hm 3. Οη θπξηφηεξνη πδάηηλνη πφξνη ηεο Θεζζαιίαο είλαη ν πνηακφο Πελεηφο, ηα λεξά ηνπ Σαπξσπνχ θαη νη ππφγεηνη πδξνθνξείο ηεο, πνπ αλαπηχζζνληαη ζε φιε ηελ έθηαζή ηεο. Παξά ην γεγνλφο φηη ε δπηηθή ιεθάλε ηεο Θεζζαιίαο απνηειεί κία γεσινγηθή ελφηεηα, ηεο νπνίαο ε εμέιημε, κε κηθξέο παξεθθιίζεηο νθεηιφκελεο ελδερνκέλσο ζε εγθάξζηα ξήγκαηα, ππήξμε εληαία θαηά ην Σξηηνγελέο ηνπιάρηζηνλ, δηαρσξίζηεθε θπξίσο γηα ιφγνπο δηεπθφιπλζεο ηεο κειέηεο, ζε πδξνγεσινγηθέο ππνιεθάλεο. Ζ παξνπζία ή επηθξάηεζε νξηζκέλσλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ ζε θαζεκία εθ ησλ ππνιεθαλψλ, είλαη ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ απηψλ, παξά ην γεγνλφο φηη ππάξρεη ζηελή αιιειεμάξηεζε ησλ ελ ιφγσ πδξνθφξσλ. Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ππνιεθαλψλ είλαη ε θνθθνκεηξηθή ζχζηαζε ησλ πξνζρψζεσλ, ε νπνία είλαη ζπλάξηεζε ηεο γεσινγηθήο δνκήο ησλ θξαζπέδσλ ηεο ιεθάλεο αθ ελφο θαη ηεο απφζηαζεο ζηελ νπνία έρνπλ απνηεζεί σο πξνο ηα κεηξηθά ηνπο πεηξψκαηα αθ εηέξνπ. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 29

30 ηε δπηηθή πεδηάδα ηεο Θεζζαιίαο αλαπηχζζνληαη νη πιένλ πινχζηεο πδξνθνξίεο. Ζ θχξηα αηηία είλαη ε ηξνθνδνζία ησλ ππφγεησλ πδξνθφξσλ απφ ηε δηήζεζε ηνπ επηθαλεηαθνχ λεξνχ απφ ηνπο πνηακνχο πνπ εθβάιινπλ ζε απηή, δηα κέζνπ ησλ θψλσλ αδξνκεξψλ πξνζρψζεσλ πνπ έρνπλ ζρεκαηίζεη (Καιιέξγεο Γ., 1970,). Δδψ δηαθξίλνληαη (Μαξίλνο Π. θ.ά., 1995) : Κώλνη Πελεηνύ Πνξηατθνύ Πάκηζνπ (Πιενύξε) Πεξηιακβάλνπλ φιν ην δπηηθφ βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο πεδηάδαο. Πξαθηηθά κπνξεί λα ζεσξεζνχλ σο εληαίνο θψλνο πνπ πεξηβάιιεηαη απφ ηα δπηηθά θαη βφξεηα φξηα απφ ηνπο νξεηλνχο φγθνπο θαη πξνο ηα λνηηναλαηνιηθά (θαηάληε) απφ ηε λνεηή γξακκή πνπ ελψλεη ηα ρσξηά Λαδαξίλα Πεγή Παξαπφηακνο Κεθαιφβξπζν Βαζηιηθή. ηηο ηδηαίηεξα αδξνκεξήο απηέο απνζέζεηο αλαπηχζζεηαη πςεινχ δπλακηθνχ ειεχζεξε (θξεάηηνο) ππφγεηα πδξνθνξία. Ζ ηξνθνδνζία ηνπ ππφγεηνπ πδξνθφξνπ γίλεηαη απφ ηηο δηεζήζεηο ησλ πνηακψλ θπξίσο θαη απφ ηελ άκεζε θαηείζδπζε απφ ηηο βξνρνπηψζεηο. ην λνηηναλαηνιηθφ αλαηνιηθφ (θαηάληε) φξην ηεο ελφηεηαο απηήο, φπνπ αξρίδεη ν εθθπιηζκφο ησλ αδξνκεξψλ θψλσλ θαη ε δηαζπνξά ηνπο θάησ απφ αξγηιηθέο πξνζρψζεηο, εθδειψλνληαη αμηφινγεο αιινπβηαθέο πεγέο (Κεθαιφβξπζν, Γηπφηακνο, Φσηάδα, Λίιε, θιπ) κέζσ ησλ νπνίσλ ην πην ζεκαληηθφ κέξνο ησλ αλσηέξσ δηεζήζεσλ επαλέξρεηαη ζηελ επηθάλεηα θαη ζηηο θνίηεο ησλ πνηακψλ. Ζ εθδήισζε ησλ πεγψλ απηψλ ππνδειψλεη δπζθνιία κεηαθίλεζεο ππνγείσο ηνπ λεξνχ πξνο βαζχηεξα ζηξψκαηα εμ αηηίαο ηεο ζεκαληηθά κηθξφηεξεο δηαπεξαηφηεηαο ησλ θαηάληε πξνζρψζεσλ. Απηφ ζπκβαίλεη αθφκε θαη φηαλ γίλεηαη εληαηηθή εθκεηάιιεπζε ηεο πδξνθνξίαο ησλ ηειεπηαίσλ. Σειηθά, έλα κφλν κέξνο ησλ αλσηέξσ δηεζήζεσλ κπνξεί λα ηξνθνδνηεί ηνπο θαηάληε ππφ πίεζε πδξνθνξείο ελψ ην κεγαιχηεξν ηκήκα απηψλ επαλέξρεηαη ζηελ επηθάλεηα, ζαλ επηθαλεηαθή πάιη απνξξνή ησλ πνηακψλ Κώλνο νθαδίηε Πεξηιακβάλεη ην ρεηκαξξψδε θψλν ηνπ νκψλπκνπ πνηακνχ. Ζ δηαπεξαηφηεηά ηνπ είλαη κεγάιε. Ζ ηξνθνδνζία γίλεηαη απφ ηηο δηεζήζεηο ηεο απνξξνήο ηνπ νθαδίηε θαη απφ ηελ απεπζείαο βξνρφπησζε πνπ δέρνληαη νη απνζέζεηο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 30

31 Δμαηηίαο ηεο θχζεο ηεο ιεθάλεο ηξνθνδνζίαο (νθηφιηζνη, θιχζρεο) νη θξνθάιεο θαη ηα ραιίθηα δηαθφπηνληαη επθνιφηεξα απφ αξγηιηθά πιηθά, πνπ ε ζπκκεηνρή ηνπο γίλεηαη κεγαιχηεξε πξνο ηελ εμάπισζε ηνπ θψλνπ πξνο ηνλ θάκπν. Παξαηεξείηαη έηζη θη εδψ, ζηα αλάληε ηνπ θψλνπ ειεχζεξνο πδξνθφξνο νξίδνληαο ν νπνίνο κεηαπίπηεη πξνο ηα θαηάληε ζηελ πεδηάδα ζε ππφ πίεζε Τπόινηπν Γπηηθήο Πεδηάδαο Ζ ππφινηπε πεδηλή έθηαζε ηεο Γπηηθήο πεδηάδνο παξνπζηάδεη κελ επηκέξνπο δηαθνξεηηθέο ελφηεηεο, έρεη φκσο θνηλά ραξαθηεξηζηηθά πνπ επηηξέπνπλ, εμαηηίαο ηεο θχζεο ηεο εδψ πξνζέγγηζεο, λα ιεθζεί σο εληαία ελφηεηα. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ είλαη νη ελαιιαγέο δηαπεξαηψλ απνζέζεσλ κε αδηαπέξαηεο ή κηθξήο δηαπεξαηφηεηαο θαη ε δεκηνπξγία έηζη πνιιαπιψλ επάιιεισλ ππφ πίεζε πδξνθφξσλ. ε βάζνο 10-30m απφ ηελ επηθάλεηα, θαηά πεξίπησζε πεξηνρήο, ππάξρεη έλα ζηξψκα αξγίινπ ην νπνίν απνκνλψλεη ηνπο πεξαηνχο νξίδνληεο ησλ απνζέζεσλ θαη ηνπο θαζηζηά ππφ πίεζε. Με ηελ απνκάθξπλζε απφ ηελ πεξηνρή ησλ θψλσλ ειαηηψλεηαη ην πάρνο ησλ αδξνθφθθσλ νξηδφλησλ. Έηζη, ζηελ πεξηνρή ηνπ Αγλαληεξνχ (λφηηα ησλ Σξηθάισλ) νη πδξνθφξνη αδξνκεξείο νξίδνληεο θζάλνπλ ζε πάρνο θαη ηα 30m ελψ αθφκε πην θαηάληε, λφηηα θαη αλαηνιηθφηεξα, ην πάρνο πεξηνξίδεηαη ζε ιίγα κφλν κέηξα. Ο αξηζκφο ησλ νξηδφλησλ, ιφγσ αξγηιηθψλ παξεκβνιψλ, είλαη δπλαηφ λα απμάλεηαη. Σν πάρνο ησλ αιινπβηαθψλ απνζέζεσλ πνηθίιεη θαηά πεξίπησζε, θζάλεη δε ηα 500m λφηηα ηνπ Αγλαληεξνχ. Ζ ηξνθνδνζία ησλ ππφ πίεζε πδξνθφξσλ νξηδφλησλ ηνπ ππφινηπνπ απηνχ ηκήκαηνο ηεο δπηηθήο πεδηάδαο γίλεηαη θπξίσο απφ ηα αλάληε απφ ηκήκα ησλ δηεζήζεσλ ζηνπο θψλνπο Πελεηνχ Πνξηατθνχ Πάκηζνπ, θαηά δεχηεξν ιφγν απφ δηεζήζεηο ζηνπο θψλνπο νθαδίηε, Δληππέα, Καιιεληδή, Νενρσξίηε θαη ιηγφηεξν απφ άιιεο πξνειεχζεηο (θαηείζδπζε, πιεπξηθέο κεηαγγίζεηο). Δμαηηίαο ηεο θχζεο ηνπ πιηθνχ ε θίλεζε ηνπ ππφγεηνπ λεξνχ είλαη βξαδχηαηε θαη επαλαπιήξσζε ησλ αληινχκελσλ πνζνηήησλ δπζρεξήο, αηειήο ή θαη ηνπηθά αδχλαηε. Πξνο ηνχην βνεζάεη θαη ε αθαηάζηαηε ή θαη δηαθνπηφκελε δηαλνκή ησλ νξηδφλησλ κε δηαπεξαηφ πιηθφ. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 31

32 1.6. ΠΖΓΔ ηελ πεξηνρή κειέηεο εληνπίζηεθαλ δχν θαξζηηθέο πεγέο. Ζ πξψηε βξίζθεηαη 300m βνξεηναλαηνιηθά ηνπ ρσξηνχ Βξπζηά θαη αλήθεη δηνηθεηηθά ζηελ θνηλφηεηα Βξπζηψλ. Δίλαη θαξζηηθή πεγή επαθήο - εθρεηιίζεσο ησλ Κξεηηδηθψλ αζβεζηφιηζσλ ηεο ππνπειαγνληθήο δψλεο, νη νπνίνη ππέξθεηληαη ηεο ζρηζηνθεξαηνιηζηθήο δηάπιαζεο θαη θξάζζνληαη πιεπξηθά απφ ηηο αιινπβηαθέο απνζέζεηο (Δηθφλα 1.2). Ζ ζπγθεθξηκέλε πεγή εκθαλίδεη ζπλερή ξνή θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα χδξεπζε, θαζψο θαη γηα άξδεπζε ησλ θαιιηεξγεηψλ ηεο πεξηνρήο. Ζ παξνρή ηεο πεγήο είρε κεηξεζεί ην 1978 ζε 325m 3 /h, κε ζεξκνθξαζία ηνπ λεξνχ ηεο ηάμεο ησλ 17 C (Καιιέξγεο Γ. θ.ά., Δηθόλα 1.1 : ρεκαηηθή γεσινγηθή ηνκή πεγήο ζηελ πεξηνρή Βξπζηώλ. Ζ δεχηεξε θαξζηηθή πεγή πνπ εληνπίζηεθε ζηελ πεξηνρή κειέηεο βξίζθεηαη πεξίπνπ 2.5km βνξεηναλαηνιηθά ηνπ ρσξηνχ Πνιπλέξη. Δίλαη θαξζηηθή πεγή επαθήο - εθρεηιίζεσο Κξεηηδηθψλ αζβεζηφιηζσλ ηεο ππνπειαγνληθήο δψλεο, νη νπνίνη ππέξθεηληαη ηεο ζρηζηνθεξαηνιηζηθήο δηάπιαζεο θαη θξάζζνληαη απφ ηηο αιινπβηαθέο απνζέζεηο (Δηθφλα 1.3). ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 32

33 Δηθόλα 1.2 : ρεκαηηθή γεσινγηθή ηνκή πεγήο ζηελ πεξηνρή Πνιπλεξίνπ. Ζ πεγή εκθαλίδεη δηαιείπνπζα ξνή θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα άξδεπζε ησλ θαιιηεξγεηψλ. Ζ παξνρή ηεο κεηξήζεθε ην 1978 ζε 125m 3 /h, κε ζεξκνθξαζία λεξνχ 15.5 C (Καιιέξγεο Γ. θ.ά.,1980). ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 33

34 2. ΔΠΗΦΑΝΔΗΑΚΖ ΤΓΡΟΛΟΓΗΑ 2.1. ΓΔΝΗΚΑ Ζ πδξνινγία ησλ ππνγείσλ λεξψλ δελ είλαη αλεμάξηεηε ησλ επηθαλεηαθψλ. Ζ δίαηηα ησλ ππνγείσλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ βξίζθεηαη ζε ζηελή ζρέζε κε ηε δίαηηα ησλ επηθαλεηαθψλ λεξψλ. πλεπψο, γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηνπ ππφγεηνπ δπλακηθνχ κίαο πεξηνρήο είλαη απαξαίηεηε ε γλψζε ηνπ αληίζηνηρνπ ηζνδπγίνπ ησλ επηθαλεηαθψλ λεξψλ. Σν πδαηηθφ ηζνδχγην κίαο ιεθάλεο απνξξνήο εθθξάδεη καζεκαηηθά ηνλ πδξνινγηθφ ηεο θχθιν. Ζ καζεκαηηθή ζρέζε ε νπνία πεξηγξάθεη ην πδαηηθφ ηζνδχγην είλαη ε εμήο: P = R + ET +G Όπνπ : P = Σν πνζφ ησλ αηκνζθαηξηθψλ θαηαθξεκληζκάησλ πνπ πίπηνπλ εηεζίσο επί κίαο πδξνινγηθήο ιεθάλεο (βξνρφπησζε, ρηφλη). R = Σν πνζφ ηνπ λεξνχ πνπ απνξξέεη επηθαλεηαθά απφ ηε ιεθάλε εηήζηα (επηθαλεηαθή απνξξνή). ET = Σν πνζφ ηνπ λεξνχ πνπ εμαηκίδεηαη εηήζηα, θαζψο θη εθείλν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηα θπηά γηα ηε δηεξγαζία ηεο δηαπλνήο ηνπο (εμαηκηζνδηαπλνή). G = Σν πνζφ ηνπ λεξνχ πνπ θαηεηζδχεη εληφο ησλ πδξνθφξσλ ζηξσκάησλ θαη ηξνθνδνηεί ηνπο ππφγεηνπο ηακηεπηήξεο. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ δπλακηθνχ ησλ ππνγείσλ λεξψλ κηαο ιεθάλεο είλαη απαξαίηεηε ε γλψζε ηνπ πδαηηθνχ ηζνδπγίνπ. Τπφ ηελ πξνυπφζεζε φηη δελ πθίζηαηαη άιιε ηξνθνδνζία ησλ ππφγεησλ ηακηεπηήξσλ, ην ηζνδχγην ησλ ππνγείσλ λεξψλ κηαο πδξνινγηθήο ιεθάλεο παξίζηαηαη απφ ηε ζρέζε (Γ. Καιιέξγεο, 1973). Όπνπ : F = J + M ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 34

35 F = Σν εηεζίσο εηζεξρφκελν εληφο ηεο πδξνγεσινγηθήο κνλάδαο λεξφ, πξνεξρφκελν απφ ην θαηεηζδχνλ λεξφ (G), απφ ηελ ππφγεηα ηξνθνδνζία, δειαδή απφ άιινπο ππφγεηνπο ηακηεπηήξεο, ή αθφκα θαη απφ ηηο δηεζήζεηο απφ ηηο θνίηεο πνηακψλ θαη ιηκλψλ, νη νπνίεο βξίζθνληαη εληφο ηεο πεξηκέηξνπ ηεο πδξνγεσινγηθήο ιεθάλεο. J = Σν εηεζίσο εμεξρφκελν απφ ηνπο ππφγεηνπο ηακηεπηήξεο ή ηακηεπηήξα ηεο ιεθάλεο λεξφ, είηε ππφ κνξθή πεγψλ, είηε ιφγσ απνζηξάγγηζεο, ηερλεηήο ή θπζηθήο, είηε ιφγσ εθκεηάιιεπζεο ησλ ππνγείσλ λεξψλ, ή αθφκα θαη ιφγσ δέζκεπζεο απηνχ απφ ηα θπηά γηα ηελ εθηέιεζε ησλ δηαθφξσλ δηεξγαζηψλ ηνπο. M = Σν πνζφ ηνπ λεξνχ πνπ απνζεθεχεηαη εληφο ησλ ππνγείσλ ηακηεπηήξσλ. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ ηζνδπγίνπ ησλ ππνγείσλ λεξψλ είλαη απαξαίηεηε ε γλψζε παξακέηξσλ, νη νπνίεο πξνζδηνξίδνληαη απφ ην ηζνδχγην ησλ επηθαλεηαθψλ λεξψλ ΚΛΗΜΑΣΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ θιηκαηηθφ ζηνηρείν ηνπ Θεζζαιηθνχ πεδίνπ είλαη ε ελαιιαγή κίαο ςπρξήο πγξήο πεξηφδνπ θαη κίαο ζεξκήο μεξήο πεξηφδνπ. Γεληθά ην θιίκα ηεο πεδηλήο Θεζζαιίαο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζρεηηθή νκνηνκνξθία φζσλ αθνξά ζηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ κέζσλ κεληαίσλ ζεξκνθξαζηψλ, αιιά παξνπζηάδεη αλνκνηνκνξθία σο πξνο ηηο βξνρνπηψζεηο. ην παξαθάησ δηάγξακκα παξαηεξνχκε ηε δηαθχκαλζε ηεο κέζεο κεληαίαο ζεξκνθξαζίαο αλά δεθαεηία ζην ζηαζκφ Φάξζαια (Γηάγξακκα 2.1). ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 35

36 Γηάγξακκα 2.1 : Γηαθύκαλζε κέζεο κεληαίαο ζεξκνθξαζίαο αλά δεθαεηία ζην ζηαζκό Φάξζαια. Όζνλ αθνξά ζηελ θαηαλνκή ηεο ζεξκνθξαζίαο, ε κεγαιχηεξε κέζε κεληαία παξαηεξείηαη θαηά ην κήλα Ηνχιην (κέζε ζεξκνθξαζία 27,5 C), ελψ ε ειάρηζηε θαηά ην κήλα Ηαλνπάξην (κέζε ζεξκνθξαζία 2,6 C). Καηά ζπλέπεηα νη ελ ιφγσ κήλεο απνηεινχλ αληίζηνηρα ηνπο ζεξκφηεξν θαη ςπρξφηεξν. Ζ θαηαλνκή ησλ βξνρνπηψζεσλ γεληθά ραξαθηεξίδεηαη απφ αχμεζή ηνπο απφ ηα αλαηνιηθά πξνο ηα δπηηθά. Καηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ην χςνο ηνπ πεηνχ είλαη κηθξφηεξν ζηελ πεξηνρή ησλ Σξηθάισλ απφ ηελ πεξηνρή ηεο Καξδίηζαο. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηε ζρεηηθή πγξαζία. Οη ζεξηλέο βξνρέο δελ είλαη ζπάληεο, αιιά παξνπζηάδνληαη ππφ κνξθή ηνπηθψλ θαηαηγίδσλ. Δίλαη κεγάιεο έληαζεο θαη κηθξήο δηάξθεηαο, ελψ ε βξνρφπησζε απνξξέεη ζρεδφλ εμνινθιήξνπ επηθαλεηαθά (Γ. Καιιέξγεο, 1973). Όζνλ αθνξά ζηε ζρεηηθή πγξαζία ηνπ αέξα πιεζίνλ ηνπ εδάθνπο, ηα πθηζηάκελα δεδνκέλα έδεημαλ φηη ππάξρεη αλνκνηφκνξθε θαηαλνκή απηήο. Ωο αξρή ηνπ πδξνινγηθνχ έηνπο γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο νξίζζεθε ν κήλαο Οθηψβξηνο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 36

37 2.3. ΑΣΜΟΦΑΗΡΗΚΑ ΚΑΣΑΚΡΖΜΝΗΜΑΣΑ Γηα ηελ εθηίκεζε ησλ αηκνζθαηξηθψλ θαηαθξεκληζκάησλ πνπ δέρεηαη ε επηθάλεηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο πδξνινγηθήο ιεθάλεο, ζπγθεληξψζεθαλ ηα δεδνκέλα απφ ηξεηο κεηξεηηθνχο ζηαζκνχο (Γνκνθφο, Μχξα, Φάξζαια, Πίλαθαο 2.1). ΣΑΘΜΟ ΤΝΣΔΣΑΓΜΔΝΔ ΤΦΟΜΔΣΡΟ ΦΟΡΔΑ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΓΟΜΟΚΟ ' 615 ΔΜΤ 22 18' ΜΤΡΑ 39 27' 320 ΤΠ. ΓΔΩΡΓΗΑ 22 33' ΦΑΡΑΛΑ 39 18' 130 ΔΜΤ 22 23' Πίλαθαο 2.1 : Βξνρνκεηξηθνί ζηαζκνί πεξηνρήο έξεπλαο. Μειεηήζεθε ε δηαθχκαλζε ηνπ εηήζηνπ χςνπο βξνρφπησζεο ζηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζηαζκνχο θαηά ηα πδξνινγηθά έηε θαη παξαηεξήζεθαλ θάπνηεο δηαθνξέο, θπξίσο ζην κεηξεηηθφ ζηαζκφ Μχξα, φζσλ αθνξά ζηε δηαθχκαλζε ηεο βξνρφπησζεο, θαηά ηα έηε θαη (Παξάξηεκα Πίλαθεο IΑ,IΒ,IΓ, Γηάγξακκα 2.2). Ο ζηαζκφο Φάξζαια βξίζθεηαη εληφο ηεο κειεηεζείζαο πδξνινγηθήο ιεθάλεο, θαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ πςφκεηξν ψζηε ηα δεδνκέλα ηνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ εθηίκεζε ηεο βξνρφπησζεο ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Όκσο πξηλ απφ ηελ αλάιπζε ησλ βξνρνκεηξηθψλ δεδνκέλσλ ηνπ ζηαζκνχ παξαηήξεζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο ήηαλ απαξαίηεηε ε πξαγκαηνπνίεζε έιεγρνπ ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο πιεξφηεηαο ησλ δεδνκέλσλ. Γηα ηνλ έιεγρν ηεο πνηφηεηαο ησλ παξαηεξήζεσλ, εθηφο ησλ άιισλ «ινγηθψλ» ειέγρσλ, γίλεηαη ν έιεγρνο ηεο νκνηνγέλεηαο απηψλ. Διέγρεηαη δειαδή, θαηά πφζν ην ζχλνιν ησλ παξαηεξήζεσλ πξνέθπςε κε ηηο ίδηεο ζπλζήθεο κέηξεζεο. Ζ αιιαγή ηεο ζέζεο ηνπ νξγάλνπ, ε αληηθαηάζηαζε ηνπ νξγάλνπ θαη ε αιιαγή ηνπ παξαηεξεηή ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 37

38 νδεγνχλ ζπλήζσο ζε κε νκνηνγελή δεδνκέλα. Γεληθά έρεη επηθξαηήζεη ηα πξφζθαηα δεδνκέλα κηαο ρξνλνζεηξάο λα ζεσξνχληαη πιένλ αμηφπηζηα θαη ζηελ πεξίπησζε εκθάληζεο αλσκαιηψλ λα δηνξζψλνληαη ηα παιαηφηεξα. Ο έιεγρνο νκνηνγέλεηαο ησλ εηήζησλ ηηκψλ βξνρφπησζεο ησλ ζηαζκψλ ηνπ δηαγξάκκαηνο 2.3, έγηλε κε ηε κέζνδν ησλ δηπιψλ αζξνηζηηθψλ θακππιψλ. Ζ κέζνδνο απηή ζηεξίδεηαη ζηε ζχγθξηζε ησλ αζξνηζηηθψλ εηήζησλ ηηκψλ βξνρφπησζεο κε ηε ζχγρξνλε αζξνηζηηθή βξνρφπησζε γεηηνληθνχ ή ηελ αζξνηζηηθή βξνρφπησζε ηεο κέζεο ηηκήο νκάδαο γεηηνληθψλ ζηαζκψλ (ζηαζκνί βάζεο), κε ηελ πξνυπφζεζε χπαξμεο πςειήο ζπζρέηηζεο κεηαμχ ηνπο. Γηάγξακκα 2.3 : Γηαθύκαλζε εηήζηνπ ύςνπο βξνρόπησζεο (κεηεσξνινγηθά δεδνκέλα ζηαζκώλ Φαξζάισλ θαη Γνκνθνύ από ΔΜΤ, ζηαζκνύ Μύξα από Τπ. Γεσξγίαο). ηελ πεξίπησζε νκνηνγελψλ δεδνκέλσλ ηα δεχγε ηηκψλ αζξνηζηηθήο βξνρφπησζεο πεξηγξάθνληαη απφ κία επζεία. Ζ χπαξμε δχν επζεηψλ κε δηαθνξεηηθή θιίζε ππνδειψλεη πξφβιεκα ζηα δεδνκέλα, θαζψο πηζαλή αιιαγή νθεηιφκελε ζε κεηεσξνινγηθά αίηηα ζα επηδξνχζε νκνηφηξνπα ζε φινπο ηνπο ζηαζκνχο ηεο ίδηαο βξνρνκεηξηθήο δψλεο. ηε ζπλέρεηα δίδεηαη ην ζχλνιν ησλ δηαγξακκάησλ δηπιψλ αζξνηζηηθψλ θακππιψλ (Γηάγξακκα 2.4). ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 38

39 ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 39

40 Γηάγξακκα 2.4 : Γηπιέο αζξνηζηηθέο θακπύιεο εηήζησλ βξνρνπηώζεσλ ζηαζκώλ Φαξζάισλ Γνκνθνύ θαη Μύξαο. Απφ ηελ εξκελεία απηψλ, δηαπηζηψζεθε φηη ηα δεδνκέλα ησλ ζηαζκψλ είλαη νκνηνγελή θαη ζπλεπψο ηα δεδνκέλα ηνπ ζηαζκνχ Φάξζαια ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ εθηίκεζε ηεο βξνρφπησζεο ζηε ζπγθεθξηκέλε πδξνινγηθή ιεθάλε. Γηα ηνλ πεξαηηέξσ έιεγρν ησλ παξαηεξήζεσλ, βξέζεθε θαη ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο ησλ δεδνκέλσλ ησλ βξνρνκεηξηθψλ ζηαζκψλ r, νη ηηκέο ηνπ νπνίνπ θπκαίλνληαη ζην δηάζηεκα [-1,1]. Όζν πην θνληά ζηα φξηα ηνπ δηαζηήκαηνο απηνχ βξίζθεηαη ην r, ηφζν πην ηζρπξή είλαη ε ζπζρέηηζε. Όηαλ ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο είλαη κεδεληθφο, ηφηε έρνπκε αλππαξμία ζπζρέηηζεο ησλ δεδνκέλσλ. Γηα λα είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ε ζπζρέηηζε, ζα πξέπεη ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο r πνπ ππνινγίδεηαη λα είλαη κεγαιχηεξνο θαη απφιπηε ηηκή απφ ηελ θξίζηκε ηηκή : r 2 / n n φπνπ, n ην θνηλφ γηα ηα xi θαη yi κήθνο ηνπ δείγκαηνο. Θεηηθή ηηκή ηνπ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο δείρλεη φηη αχμεζε ζηελ ηηκή ηνπ x ζπλδέεηαη κε αχμεζε ζηελ ηηκή ηνπ y, αληίζεηα αξλεηηθή ηηκή ηνπ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο δείρλεη φηη ε αχμεζε ζηελ ηηκή ηνπ x ζπλδέεηαη κε αληίζηνηρε κείσζε ζηελ ηηκή ηνπ y. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 40

41 ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε βξέζεθε φηη : r n =0.36 ελψ νη ζπληειεζηέο ζπζρέηηζεο ήηαλ αληίζηνηρα: ΦΑΡΑΛΑ - ΓΟΜΟΚΟ 0,54 ΦΑΡΑΛΑ - ΜΤΡΑ 0,43 ΓΟΜΟΚΟ - ΜΤΡΑ 0,38 Οπφηε r r n Σέινο, βάζεη ησλ δεδνκέλσλ ηνπ ζηαζκνχ Φάξζαια, ππνινγίζηεθε ε βξνρφπησζε πνπ δέρζεθε ε ιεθάλε ηε δεθαεηία (Πίλαθαο 2.5), ε έθηαζε ηεο νπνίαο βξέζεθε φηη είλαη 99,7km 2. ΔΣΟ P (m³) , , , , , , , , , , ,24 Πίλαθαο 2.5 : πλνιηθή εηήζηα βξνρόπησζε ζηε ιεθάλε ηε δεθαεηία ΔΞΑΣΜΟΓΗΑΠΝΟΖ Ζ εμαηκνδηαπλνή απνηειεί ζεκαληηθή παξάκεηξν ηνπ πδξνινγηθνχ ηζνδπγίνπ θαη αληηπξνζσπεχεη ηηο πνζφηεηεο ηνπ λεξνχ πνπ επαλέξρνληαη ζηελ αηκφζθαηξα κε ηε ζπλδπαζκέλε δξάζε ηεο εμάηκηζεο θαη ηεο δηαπλνήο. Ζ εμαηκηζνδηαπλνή εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο φπσο : ε ζεξκνθξαζία εδάθνπο-αέξα, ε πγξαζία εδάθνποαέξα, ε ηαρχηεηα αλέκνπ, ε βαξνκεηξηθή πίεζε, ε ειηαθή αθηηλνβνιία, ην είδνο ηεο ρισξίδαο, ε πδξνπεξαηφηεηα γεσινγηθψλ ζρεκαηηζκψλ θιπ. Πνιπάξηζκνη εκπεηξηθνί ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 41

42 ηχπνη έρνπλ πξνηαζεί γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο (δπλακηθήο θαη πξαγκαηηθήο) εμαηκηζνδηαπλνήο ρσξίο θαλέλαο απφ απηνχο λα έρεη θαζνιηθή απνδνρή. Ζ κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο δπλεηηθήο εμαηκηζνδηαπλνήο είλαη ε Penman Monteith (1965) ζχκθσλα κε ηελ νπνία: Όπνπ : 2 R n ' F( u) D ' ' 90 F( u) u (Penman-Monteith - θαιιηέξγεηα αλαθνξάο). T 273 D e * e (hpa), έιιεηκκα θνξεζκνχ. γ = γ (1 + r s ) / r a c p p γ (hpa/ o C), ςπρξνκεηξηθφο ζπληειεζηήο. ε λ 4098 e* T 237,3 2 (hpa/ o C), θιίζε ηεο θακπχιεο πίεζεο θνξεζκνχ πδξαηκψλ. R S n n n L, νιηθή θαζαξή αθηηλνβνιία. λ , 361T (kj/kg), ιαλζάλνπζα ζεξκφηεηα εμάηκηζεο. s Γηα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ νη ππνινγηζκνί, ζπιιέρζεθαλ δεδνκέλα κέζσλ κεληαίσλ ηηκψλ ζεξκνθξαζίαο αέξα, ζρεηηθήο πγξαζίαο, λέθσζεο θαη ηαρχηεηαο αλέκνπ, γηα ην ζηαζκφ ησλ Φαξζάισλ ηεο ΔΜΤ (Πίλαθεο 2.6, 2.7, 2.8), ν νπνίνο βξίζθεηαη ζε πςφκεηξν 138m. Ζ ζρεηηθή πγξαζία, θαζψο θαη ε λέθσζε, ειήθζεζαλ απφ θιηκαηηθά δεδνκέλα. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 42

43 ΜΗΝΙΑΙΔ ΒΡΟΥΟΠΣΧΔΙ Δ mm Ο Ν Γ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α ,0 58,6 28,0 42,4 106,7 33,4 66,1 53,5 89,8 49,8 89,8 0, ,7 72,1 94,0 46,6 142,0 28,0 61,5 88,3 13,1 39,2 76,8 4, ,4 63,7 26,2 7,4 29,9 22,8 24,8 42,5 23,5 19,0 0,0 47, ,0 42,2 105,8 128,6 37,8 19,8 94,5 26,7 3,2 0,0 6,8 158, ,3 39,9 74,0 62,0 45,6 12,3 47,0 72,2 6,0 30,7 22,2 23, ,4 146,5 70,7 101,1 50,0 80,8 46,5 48,6 23,8 0,0 0,0 3, ,1 58,8 66,0 278,5 49,3 15,2 35,4 11,0 2,0 14,0 28,0 20, ,5 88,0 47,6 32,1 159,2 109,5 163,0 149,0 24,1 9,2 6,6 68, ,7 101,6 52,6 20,1 89,8 12,0 7,6 9,1 106,7 0,0 0,0 1, ,2 78,5 166,5 35,0 99,8 46,9 127,4 26,9 24,0 0,0 57,9 3, ,5 66,5 53,9 87,5 25,8 72,0 35,2 24,9 20,0 6,6 0,0 6,0 Πίλαθαο 2.6 : Μέζε Μεληαία βξνρόπησζε ζην ζηαζκό Φάξζαια, ηε δεθαεηία Μέζες μηνιαίες θερμοκραζίες T ( C) O N Γ Η Φ Μ Α Μ Η Η Α ,1 10,4 7,3 5,5 5,6 12,3 15,6 20,4 23,8 26,3 23,9 21, ,2 11,4 7,4 6,2 5,9 8,8 14,6 19,0 23,5 25,8 23,2 21, ,0 12,9 4,9 6,2 11,8 11,4 15,5 21,8 25,6 28,6 27,1 20, ,3 7,2 9,4 3,5 9,1 11,5 14,4 20,0 26,0 27,5 25,6 19, ,0 11,4 7,7 5,5 8,4 12,5 13,5 19,9 26,3 26,6 26,1 22, ,7 12,5 6,9 4,1 6,1 10,1 13,6 18,3 24,4 28,0 26,9 22, ,2 8,0 9,2 1,4 6,0 12,7 15,3 18,9 27,0 26,7 25,7 22, ,7 8,6 8,4 5,6 3,9 9,0 17,7 18,8 25,6 25,8 25,8 22, ,4 9,7 5,9 5,4 4,6 10,5 12,3 22,2 22,5 25,6 24,9 21, ,3 11,2 5,9 6,8 6,8 9,3 17,2 20,6 24,3 26,7 23,4 23, ,6 12,5 8,4 6,4 4,9 9,5 16,7 22,1 25,5 25,4 27,3 22,3 Πίλαθαο 2.7 : Μέζε κεληαία ζεξκνθξαζία ζην ζηαζκό Φάξζαια, ηε δεθαεηία τεηική σγραζία U(%) Ο Ν Γ Η Φ Μ Α Μ Η Η Α Πίλαθαο 2.8 : ρεηηθή πγξαζία (U%) ζην ζηαζκό Φάξζαια, ηε δεθαεηία ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 43

44 Αξρηθά έγηλαλ νη θαηάιιειεο αλαγσγέο ησλ δεδνκέλσλ, ψζηε λα είλαη έηνηκα γηα ηνπο ππνινγηζκνχο ηεο εμαηκνδηαπλνήο (Πίλαθαο 2.9). σνολική νέθωζη τεηική Ηλιοθάνεια n/n n/n (%) ΜΔΗ ΣΑΥΤΣΗΣΑ ΑΝΔΜΟΤ (Bf) ΣΑΥΤΣΗΣΑ ΑΝΔΜΟΤ ΣΑ 2m 3,0 0,650 65,0 2,8 2,55 3,6 0,590 59,0 2,2 1,77 3,8 0,570 57,0 2,6 2,28 3,8 0,570 57,0 3,0 2,83 4,3 0,520 52,0 3,8 4,03 3,8 0,570 57,0 4,2 4,68 3,2 0,630 63,0 4,7 5,54 3,0 0,650 65,0 4,1 4,51 1,9 0,760 76,0 4,3 4,85 1,3 0,820 82,0 4,0 4,35 1,2 0,830 83,0 3,3 3,26 1,4 0,810 81,0 3,0 2,83 Πίλαθαο 2.9 : πλνιηθή λέθσζε θαη κέζε ηαρύηεηα αλέκνπ ζην ζηαζκό Φάξζαια. Απφ ηνπο ππνινγηζκνχο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ πξνέθπςε ε ζπλνιηθή δπλεηηθή εμαηκηζνδηαπλνή αλά έηνο (Γηάγξακκα 2.4). Γηάγξακκα 2.4 : Γηαθύκαλζε ηεο δπλεηηθήο εμαηκνδηαπλνήο αλά έηνο ζην ζηαζκό Φάξζαια (δεθαεηία ). ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 44

45 2.5. ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΖ ΔΞΑΣΜΟΓΗΑΠΝΟΖ Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο πξαγκαηηθήο εμαηκνδηαπλνήο ρξεζηκνπνηήζεθε ην κνληέιν βξνρήο απνξξνήο Επγφο (Δηθφλα 2.1). Σν κνληέιν απνηειεί κηα απινπνηεκέλε εθδνρή ελφο εκηθαηαλεκεκέλνπ ζρήκαηνο πξνζνκνίσζεο, ην νπνίν έρεη αλαπηπρζεί ζην Δ.Μ.Π. (Δπζηξαηηάδεο θ.ά., 2005). Δληάζζεηαη ζηελ θαηεγνξία ησλ ζπγθεληξσηηθψλ ελλνηνινγηθψλ κνληέισλ πδαηηθνχ ηζνδπγίνπ θαη ιεηηνπξγεί ζε κεληαίν ρξνληθφ βήκα. Δηθόλα 2.1 : ρεκαηηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ κνληέινπ βξνρήο-απνξξνήο Επγόο. Γεδνκέλα εηζφδνπ ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ήηαλ νη ρξνλνζεηξέο βξνρφπησζεο, P t θαη δπλεηηθήο εμαηκνδηαπλνήο, E Pt Όιεο νη ρξνλνζεηξέο ζεσξνχληαη νινθιεξσκέλεο ζε θιίκαθα ιεθάλεο θαη δίλνληαη ζηε κνξθή ηζνδχλακνπ χςνπο λεξνχ. Με ην κνληέιν Επγφο εθηηκήζεθε : Ζ πξαγκαηηθή εμαηκνδηαπλνή E t,(γηάγξακκα 2.5) θαη Ζ θαηείζδπζε λεξνχ πξνο ηνλ ππφγεην πδξνθφξν. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 45

46 Γηάγξακκα 2.5 : Απνηειέζκαηα κεηαβνιήο ηεο πξαγκαηηθήο κεληαίαο εμαηκνδηαπλνήο ηε δεθαεηία , βάζεη ηνπ κνληέινπ βξνρήο απνξξνήο Επγόο ΚΑΣΔΗΓΤΖ Με ηνλ φξν θαηείζδπζε πεξηγξάθεηαη ε δηαδηθαζία εθείλε, θαηά ηελ νπνία ην λεξφ εηζέξρεηαη αξρηθά ζηα επηθαλεηαθά ζηξψκαηα ηνπ εδάθνπο ζπκπιεξψλνληαο έηζη ην έιιεηκκα πγξαζίαο απηνχ, ελψ ζηε ζπλέρεηα θηλείηαη βαζχηεξα, ηξνθνδνηψληαο ηνπο ππφγεηνπο πδξνθφξνπο νξίδνληεο. Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ θαηείζδπζε είλαη ε πγξαζία ηνπ εδάθνπο, ε θιίζε απηνχ, ε έληαζε θαη ε δηάξθεηα ησλ βξνρνπηψζεσλ, ν ζπληειεζηήο πεξαηφηεηαο ηνπ εδάθνπο, ε επηθάιπςε απηνχ απφ ρισξίδα ή φρη θιπ. (Γ. Καιιέξγεο,1973). ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, ε θαηείζδπζε ππνινγίζηεθε βάζεη ζπληειεζηή, γηα ηνλ θάζε γεσινγηθφ ζρεκαηηζκφ (Πίλαθαο 2.10). ΑΛΛΟΤΒΙΑ ΚΟΡΗΜΑΣΑ ΑΒΔΣΟΛΙΘΟΙ ΥΙΣΟΚΔΡΑΣΟΛΙΘΟΙ ΟΦΙΟΛΙΘΟΙ έκηαζη (m²) ζσνηελεζηής καηείζδσζης 0,12 0,2 0,4 0,02 0,02 Πίλαθαο 2.10 : πληειεζηέο θαηείζδπζεο θαη έθηαζε ηνπ θάζε ζρεκαηηζκνύ κέζα ζηε ιεθάλε. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 46

47 ηε ζπλέρεηα ππνινγίζηεθε ε ζπλνιηθή θαηείζδπζε ζηε ιεθάλε γηα ηε δεθαεηία (Πίλαθαο 2.11). ΤΝΟΛΙΚΗ ΚΑΣΔΙΓΤΗ (m³) , , , , , , , , , , ,801 Πίλαθαο 2.11 : πλνιηθή θαηείζδπζε ζηε ιεθάλε αλά έηνο γηα ηε δεθαεηία Ζ ζπλνιηθή θαηείζδπζε πνπ ππνινγίζηεθε (15,2% εηήζηα) ζπγθξίζεθε κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ Επγνχ (16,1%) (Γηάγξακκα 2.6) θαη δηαπηζηψζεθε φηη ππάξρεη κηθξή δηαθνξνπνίεζε ζηα απνηειέζκαηα. Γηάγξακκα 2.6 : Απνηειέζκαηα κεληαίαο κεηαβνιήο ηεο δηήζεζεο (mm) ηε δεθαεηία , βάζεη ηνπ κνληέινπ βξνρήο απνξξνήο Επγόο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 47

48 2.7. ΤΓΡΟΛΟΓΗΚΟ ΗΟΕΤΓΗΟ Μεηά απφ φζα αλαθέξζεθαλ ππνινγίζηεθε ην πδαηηθφ ηζνδχγην ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη βξέζεθαλ ηα πνζνζηά ηεο εμαηκνδηαπλνήο, ηεο δηήζεζεο θαη ηεο επηθαλεηαθήο απνξξνήο. P(m³) ,4 % E(m³) ,94 63,8 G(m³) ,87 15,2 R(m³) ,59 21,0 Πίλαθαο 2.12 : Τδξνινγηθό ηζνδύγην πεξηνρήο κειέηεο. Γηα λα γίλεη επαιήζεπζε ησλ απνηειεζκάησλ, πξαγκαηνπνηήζεθε ζχγθξηζε ηεο επηθαλεηαθήο απνξξνήο ηεο ιεθάλεο πνπ κειεηήζεθε κε ηηο κεηξνχκελεο ηηκέο γεηηνληθήο ιεθάλεο παξφκνησλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Ο πνηακφο Φαξζαιηψηεο δηαηξέρεη ηελ ππφ κειέηε ιεθάλε θαη είλαη παξαπφηακνο ηνπ πνηακνχ Δληπέα. πλεπψο, κειεηήζεθαλ νη κεηξήζεηο ησλ παξνρψλ ηνπ πνηακνχ Δληπέα (έθηαζεο ιεθάλεο 409km 2 ) θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ, ζε ζρέζε πάληα κε ηελ έθηαζε ηεο θάζε ιεθάλεο. Ζ ζχγθξηζε πξαγκαηνπνηήζεθε γηα ηελ πεξίνδν (Πίλαθαο 2.12). Παροτές (m³ /s) Οκηώβριος 1,59 Νοέμβριος 1,30 Γεκέμβριος 1,81 Ιανοσάριος 1,26 Φεβροσάριος 4,64 Μάρηιος 8,16 Απρίλιος 11,58 Μάϊος 9,54 Ιούνιος 6,29 Ιούλιος 1,97 Αύγοσζηος 0,36 επηέμβριος 0,63 Πίλαθαο 2.12 : Παξνρέο πνηακνύ Δληπέα πεξηόδνπ (Πεγή, Ξαλζόπνπινο, 1988). ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 48

49 Απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ κεηξήζεσλ βξέζεθε ε εηήζηα επηθαλεηαθή απνξξνή ηεο ιεθάλεο ηνπ Δληπέα, ίζε κε 128*10 6 m 3, δειαδή πεξίπνπ εμαπιάζηα ηεο απνξξνήο ηνπ Φαξζαιηψηε, πξάγκα ινγηθφ αθνχ φπσο πξναλαθέξζεθε ν Φαξζαιηψηεο είλαη παξαπφηακνο ηνπ Δληπέα. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 49

50 3. ΠΗΔΕΟΜΔΣΡΗΚΟΗ ΥΑΡΣΔ 3.1. ΚΑΣΑΚΔΤΖ ΠΗΔΕΟΜΔΣΡΗΚΩΝ ΥΑΡΣΩΝ ηνπο πδξνθφξνπο νξίδνληεο ειεχζεξεο επηθάλεηαο, ε αλψηεξε επηθάλεηα ηνπ πδξνθφξνπ ζηξψκαηνο νλνκάδεηαη πηεδνκεηξηθή επηθάλεηα. Ζ κειέηε ηεο κνξθνινγίαο ηεο ελ ιφγσ επηθάλεηαο επηηξέπεη ηε ζπλαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, ζρεηηθά κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θίλεζεο ησλ ππνγείσλ λεξψλ, ελψ εθείλε ησλ ρξνληθψλ δηαθπκάλζεσλ ηεο πηεδνκεηξηθήο επηθάλεηαο καο δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ηε κεηαβνιή ησλ πδξναπνζεκάησλ θαη ηελ εηήζηα αλαπιήξσζε ζε λεξφ ησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ. Γηα ηε κειέηε ηεο πηεδνκεηξίαο ηεο πεξηνρήο ηαπξνχ Φαξζάισλ εμεηάζηεθε ε εμέιημε ηεο ζηάζκεο δεθαηξηψλ γεσηξήζεσλ, θαηά ηελ πεξίνδν Πξηλ ηελ θαηαζθεπή θαη αλάιπζε ησλ ηζνπηεδνκεηξηθψλ ραξηψλ θαηαζθεπάζηεθαλ ηα δηαγξάκκαηα βάζνπο ζηάζκεο ρξφλνπ (Γηαγξάκκαηα 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5, 3.6, 3.7). Αξρηθά, νη γεσηξήζεηο νκαδνπνηήζεθαλ, αλάινγα κε ηε γεσγξαθηθή ηνπο ζέζε θαη ζηε ζπλέρεηα παξαηεξήζεθε ε ρξνληθή εμέιημε ηνπ βάζνπο ηεο ζηάζκεο. Απφ ηα δηαγξάκκαηα κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε ηελ εληππσζηαθή εμέιημε ηεο πηψζεο ηεο ζηάζκεο ησλ γεσηξήζεσλ ζε ζρέζε κε ην ρξφλν, ηδηαίηεξα θαηά ηηο πεξηφδνπο ηνπ ζέξνπο, φπνπ ην λεξφ ησλ πδξνγεσηξήζεσλ αληιείηαη, πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηηο αξδεχζεηο ησλ θαιιηεξγεηψλ, κε ζπλέπεηα ηε γεληθή πηψζε ηεο πδξνδπλακηθήο ζηάζκεο. Όζσλ αθνξά ζηελ εμέιημε ηεο ζηάζκεο ηελ ηειεπηαία ηξηαθνληαεηία, κπνξνχκε λα πνχκε φηη, ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θάζε πδξνινγηθνχ έηνπο ππάξρεη θάπνηα αλαπιήξσζε ησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ εμαηηίαο ησλ βξνρνπηψζεσλ, ζε επίπεδν ηξηαθνληαεηίαο παξαηεξνχληαη πησηηθέο ηάζεηο ηεο πδξνδπλακηθήο ζηάζκεο θαη νπζηαζηηθά νη πδξνθφξνη δελ αλαπιεξψλνληαη. Γεληθά, ε πηεδνκεηξηθή εηθφλα ηεο πεξηνρήο ηαπξνχ-φαξζάισλ θαηά ηα έηε εκθαλίδεη κία πησηηθή ηάζε. Ζ ηάζε απηή δηαθφπηεηαη απφ κία πεξίνδν ηζνξξνπίαο ηεο ππφγεηαο ζηάζκεο, ε νπνία αξρίδεη ην έηνο 1999 θαη ζπλερίδεη έσο ην ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 50

51 Ζ κφλε εμαίξεζε εκθαλίδεηαη ζηε γεψηξεζε Γ8, ζηελ νπνία παξαηεξείηαη πιήξεο αλαπιήξσζε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα. Ζ ζπγθεθξηκέλε γεψηξεζε βξίζθεηαη πιεζίνλ ησλ αζβεζηφιηζσλ ηεο πεξηνρήο έξεπλαο θαη κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε (αλ θαη δελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα ηε κεηαβνιή ηνπ πδξαπιηθνχ θνξηίνπ ζηνπο αζβεζηφιηζνπο), φηη ε ζπγθεθξηκέλε γεψηξεζε ηξνθνδνηείηαη απφ απηνχο. Ζ πηψζε ηνπ βάζνπο ζηάζκεο πνιιέο θνξέο μεπεξλά ηα 40m, κε κέγηζηε ηηκή ην ζέξνο ηνπ 2005, ζηε γεψηξεζε LB117 (Πίλαθαο 3.1), κε πηψζε 66,9m. LB70 D34 Pz11 Pz48 Γ8 540 SR6 Pz46 Pz6 LB ΤΔΒ SR4 LB119 61,20 33,35 55,93 24,33 48,40 43,78 45,67 45,28 45,50 66,90 53,60 41,12 33,59 Πίλαθαο 3.1 : Μέγηζηε πηώζε βάζνπο ζηάζκεο ησλ γεσηξήζεσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 51

52 Γηάγξακκα 3.1 : Γηαθύκαλζε βάζνπο ζηάζκεο ρξόλνπ θαη γξακκή κέζεο πνιπεηνύο πηώζεο ζηάζκεο ζηηο γεσηξήζεηο LB70, D34, Pz11. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 52

53 Γηάγξακκα 3.2 : Γηαθύκαλζε βάζνπο ζηάζκεο ρξόλνπ θαη γξακκή κέζεο πνιπεηνύο πηώζεο ζηάζκεο ζηηο γεσηξήζεηο Pz48, Γ8, 540Α, SR6. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 53

54 Βάθος ζηάθμης (m) Ηνπλ-72 Γεθ-72 Ηνπλ-73 Γεθ-73 Ηνπλ-74 Γεθ-74 Ηνπλ-75 Γεθ-75 Ηνπλ-76 Γεθ-76 Ηνπλ-77 Γεθ-77 Ηνπλ-78 Γεθ-78 Ηνπλ-79 Γεθ-79 Ηνπλ-80 Γεθ-80 Ηνπλ-81 Γεθ-81 Ηνπλ-82 Γεθ-82 Ηνπλ-83 Γεθ-83 Ηνπλ-84 Γεθ-84 Ηνπλ-85 Γεθ-85 Ηνπλ-86 Γεθ-86 Ηνπλ-87 Γεθ-87 Ηνπλ-88 Γεθ-88 Ηνπλ-89 Γεθ-89 Ηνπλ-90 Γεθ-90 Ηνπλ-91 Γεθ-91 Ηνπλ-92 Γεθ-92 Ηνπλ-93 Γεθ-93 Ηνπλ-94 Γεθ-94 Ηνπλ-95 Γεθ-95 Ηνπλ-96 Γεθ-96 Ηνπλ-97 Γεθ-97 Ηνπλ-98 Γεθ-98 Ηνπλ-99 Γεθ-99 Ηνπλ-00 Γεθ-00 Ηνπλ-01 Γεθ-01 Ηνπλ-02 Γεθ-02 Ηνπλ-03 Γεθ-03 Ηνπλ-04 Γεθ-04 Ηνπλ-05 Γεθ-05 Ηνπλ-06 Γεθ-06 Ηνπλ-07 Γεθ-07 ΤΓΡΟΓΔΧΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΔΣΧ ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΑΤΡΟΤ-ΦΑΡΑΛΧΝ ΓΤΣΙΚΗ ΘΔΑΛΙΑ, ΜΔ Γιακύμανζη σπόγειας ζηάθμης νερού Pz48 Γ8 540 SR Γηάγξακκα 3.3 : Γηαθύκαλζε βάζνπο ζηάζκεο ρξόλνπ ζηηο γεσηξήζεηο Pz48, Γ8, 540Α, SR6. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 54

55 Γηάγξακκα 3.4 : Γηαθύκαλζε βάζνπο ζηάζκεο ρξόλνπ θαη γξακκή κέζεο πνιπεηνύο πηώζεο ζηάζκεο ζηηο γεσηξήζεηο Pz46, Pz6, LB117, 445YEB. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 55

56 Βάθος ζηάθμης (m) Ηνπλ-72 Γεθ-72 Ηνπλ-73 Γεθ-73 Ηνπλ-74 Γεθ-74 Ηνπλ-75 Γεθ-75 Ηνπλ-76 Γεθ-76 Ηνπλ-77 Γεθ-77 Ηνπλ-78 Γεθ-78 Ηνπλ-79 Γεθ-79 Ηνπλ-80 Γεθ-80 Ηνπλ-81 Γεθ-81 Ηνπλ-82 Γεθ-82 Ηνπλ-83 Γεθ-83 Ηνπλ-84 Γεθ-84 Ηνπλ-85 Γεθ-85 Ηνπλ-86 Γεθ-86 Ηνπλ-87 Γεθ-87 Ηνπλ-88 Γεθ-88 Ηνπλ-89 Γεθ-89 Ηνπλ-90 Γεθ-90 Ηνπλ-91 Γεθ-91 Ηνπλ-92 Γεθ-92 Ηνπλ-93 Γεθ-93 Ηνπλ-94 Γεθ-94 Ηνπλ-95 Γεθ-95 Ηνπλ-96 Γεθ-96 Ηνπλ-97 Γεθ-97 Ηνπλ-98 Γεθ-98 Ηνπλ-99 Γεθ-99 Ηνπλ-00 Γεθ-00 Ηνπλ-01 Γεθ-01 Ηνπλ-02 Γεθ-02 Ηνπλ-03 Γεθ-03 Ηνπλ-04 Γεθ-04 Ηνπλ-05 Γεθ-05 Ηνπλ-06 Γεθ-06 Ηνπλ-07 Γεθ-07 ΤΓΡΟΓΔΧΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΔΣΧ ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΑΤΡΟΤ-ΦΑΡΑΛΧΝ ΓΤΣΙΚΗ ΘΔΑΛΙΑ, ΜΔ Γιακύμανζη σπόγειας ζηάθμης νερού Pz46 Pz6 LB YEB Γηάγξακκα 3.5 : Γηαθύκαλζε βάζνπο ζηάζκεο ρξόλνπ ζηηο γεσηξήζεηο Pz46, Pz6, LB117, 445YEB. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 56

57 Γηάγξακκα 3.6 : Γηαθύκαλζε βάζνπο ζηάζκεο ρξόλνπ θαη γξακκή κέζεο πνιπεηνύο πηώζεο ζηάζκεο ζηηο γεσηξήζεηο SR4, LB119. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 57

58 Βάθος ζηάθμης (m) Ηνπλ-72 Γεθ-72 Ηνπλ-73 Γεθ-73 Ηνπλ-74 Γεθ-74 Ηνπλ-75 Γεθ-75 Ηνπλ-76 Γεθ-76 Ηνπλ-77 Γεθ-77 Ηνπλ-78 Γεθ-78 Ηνπλ-79 Γεθ-79 Ηνπλ-80 Γεθ-80 Ηνπλ-81 Γεθ-81 Ηνπλ-82 Γεθ-82 Ηνπλ-83 Γεθ-83 Ηνπλ-84 Γεθ-84 Ηνπλ-85 Γεθ-85 Ηνπλ-86 Γεθ-86 Ηνπλ-87 Γεθ-87 Ηνπλ-88 Γεθ-88 Ηνπλ-89 Γεθ-89 Ηνπλ-90 Γεθ-90 Ηνπλ-91 Γεθ-91 Ηνπλ-92 Γεθ-92 Ηνπλ-93 Γεθ-93 Ηνπλ-94 Γεθ-94 Ηνπλ-95 Γεθ-95 Ηνπλ-96 Γεθ-96 Ηνπλ-97 Γεθ-97 Ηνπλ-98 Γεθ-98 Ηνπλ-99 Γεθ-99 Ηνπλ-00 Γεθ-00 Ηνπλ-01 Γεθ-01 Ηνπλ-02 Γεθ-02 Ηνπλ-03 Γεθ-03 Ηνπλ-04 Γεθ-04 Ηνπλ-05 Γεθ-05 Ηνπλ-06 Γεθ-06 Ηνπλ-07 Γεθ-07 ΤΓΡΟΓΔΧΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΔΣΧ ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΑΤΡΟΤ-ΦΑΡΑΛΧΝ ΓΤΣΙΚΗ ΘΔΑΛΙΑ, ΜΔ Γιακύμανζη σπόγειας ζηάθμης νερού SR4 LB Γηάγξακκα 3.7 : Γηαθύκαλζε βάζνπο ζηάζκεο ρξόλνπ ζηηο γεσηξήζεηο SR4, LB119. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 58

59 Πξηλ ηελ θαηαζθεπή ησλ ηζνπηεδνκεηξηθψλ ραξηψλ, θαηαζθεπάζηεθαλ ηα δηαγξάκκαηα δηαθχκαλζεο ηεο βξνρφπησζεο ζε ζπλάξηεζε κε ην βάζνο ζηάζκεο γηα ηελ πεξηνρή έξεπλαο. Δλδεηθηηθά παξαηίζεληαη δχν ραξαθηεξηζηηθά δηαγξάκκαηα ησλ γεσηξήζεσλ D34 θαη SR4 (Γηαγξάκκαηα 3.8, 3.9). Απφ ηα δηαγξάκκαηα παξαηεξνχκε ηελ εμάξηεζε ηνπ βάζνπο ζηάζκεο απφ ηε βξνρφπησζε. ε πεξηφδνπο πνιιψλ βξνρνπηψζεσλ παξαηεξνχκε κείσζε ηνπ βάζνπο ζηάζκεο θαη αληίζηξνθα, ζε πεξηφδνπο κείσζεο ησλ βξνρνπηψζεσλ παξαηεξνχκε αχμεζε ηνπ βάζνπο ζηάζκεο. Βέβαηα, θαηά ηελ πεξίνδν , δελ ππάξρεη νπζηαζηηθή κεηαβνιή ζηηο βξνρνπηψζεηο, ζε αληίζεζε κε ην βάζνο ζηάζκεο, ην νπνίν κεηά ηελ πεξίνδν 1980 αθνινπζεί πησηηθή πνξεία. Απηφ, νθείιεηαη ζηελ αλφξπμε λέσλ πδξνγεσηξήζεσλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ζε ζπλδπαζκφ πάληα κε ηελ εληαηηθφηεξε εθκεηάιιεπζε ησλ ππνγείσλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ. Απφ ηε κειέηε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δηαγξακκάησλ ππνινγίζηεθε θαη ε κέζε πηψζε ζηάζκεο αλά ρξφλν. Παξαηεξήζεθε φηη ε κέζε πηψζε ζηάζκεο είλαη πεξίπνπ ζηαζεξή γηα φιεο ηηο γεσηξήζεηο ζηελ πεξηνρή έξεπλαο θαη θπκαίλεηαη πεξίπνπ ζηα 60 cm/έηνο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 59

60 Γηαγξάκκαηα : πζρέηηζε ηεο δηαθύκαλζεο βξνρόπησζεο-βάζνπο ζηάζκεο ζηηο γεσηξήζεηο D34 θαη SR4. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 60

61 Γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ηζνπηεδνκεηξηθψλ ραξηψλ, αξρηθά βξέζεθαλ νη ζπληεηαγκέλεο ησλ γεσηξήζεσλ (Πίλαθεο 3.1,3.2) κε ηε βνήζεηα GPS θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη θαηάιιειεο κεηαηξνπέο ησλ ηηκψλ x θαη y, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζθεπαζηνχλ νη αλά δεθαεηία πηεδνκεηξηθνί ράξηεο, ησλ πεξηφδσλ πςειψλ θαη ρακειψλ λεξψλ. fdeg fmin fsec ydeg ymin ysec x y 39,00 19,00 58,00 22,00 24,00 44, , , ,00 18,00 18,00 22,00 23,00 25, , , ,00 16,00 7,00 22,00 19,00 25, , , ,00 15,00 0,00 22,00 17,00 12, , , ,00 14,00 14,00 22,00 16,00 47, , , ,00 17,00 0,00 22,00 16,00 35, , , ,00 18,00 30,00 22,00 15,00 25, , , ,00 20,00 5,00 22,00 15,00 53, , , ,00 22,00 18,00 22,00 17,00 13, , , ,00 22,00 46,00 22,00 20,00 38, , , ,00 21,00 46,00 22,00 14,00 25, , ,6991 Πίλαθαο 3.1 : Μεηαηξνπή θ,ι (lat, lon, GPS) ζε x,y (east, north, ΔΓΑ 87). Γεώηρηζη Χ Υ z LB , , ΥΕΒ , , Pz LB , , Pz , , D Pz , , Γ , , SR , , B , , SR , , Pz , , LB , , Πίλαθαο 3.2 : Τςόκεηξα θαη ζπληεηαγκέλεο γεσηξήζεσλ πεξηνρήο κειέηεο. ΗΓΔΡΖ ΓΑΦΝΖ ειίδα 61