Τεύχος 4 ο - Άρθρο 4 ο Η ΑΝΟΣΙΑΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗ ΜΟΛΥΝΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΝΔΗΜΙΚΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ ΤΟΥ ΙΟΥ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΡΙΠΗΣ Η1Ν1 Τσίντου Μαγδαληνή* 1 - Λιάκου Πηνελόπη* 2 * 1 MSd, Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Editor in Chief, reviewer, webmaster. * 2 MD, Βιοπαθολόγος. Associate editor, reviewer. Περίληψη: Το στέλεχος Η1Ν1 της νέας γρίπης Α, είναι ένας τριπλά ανασυνδυασμένος ιός αντιγονικά διαφορετικός από κάθε γνωστό ιό γρίπης και ο ανθρώπινος πληθυσμός στερείται ουσιαστικά ανοσίας απέναντι στο συγκεκριμένο στέλεχος. Ο ιός Η1Ν1 αντιγράφεται με ευκολία στα μακροφάγα κύτταρα και οι εγγενείς και οι προσαρμοστικές άνοσες απαντήσεις στοχεύουν στην εκκαθάρισή του. Η κλινική εικόνα συνήθως είναι ήπια και αυτοπεριοριζόμενη, όμως μικρό ποσοστό ασθενών εμφανίζει οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια. Στο άρθρο αυτό γίνεται αναφορά στη σημασία των φλεγμονωδών μεσολαβητών όπως και στις προσαρμοστικές άνοσες απαντήσεις ασθενών κρίσιμης ή σοβαρής κατάστασης που μολύνθηκαν με τον ιό Η1Ν1. 1. Εισαγωγή. Ο νέος πανδημικός ιός γρίπης Α (Η1Ν1) απομονώθηκε τον Απρίλιο του 2009 και προκαλεί την πρώτη πανδημία γρίπης του 21 ου αιώνα. Το νέο αυτό στέλεχος είναι αντιγονικά διαφορετικό από όλους τους εποχικούς ιούς γρίπης και ο ανθρώπινος πληθυσμός στερείται ουσιαστικά ανοσίας έναντι του νέου αυτού ιού. Ο Η1Ν1 προέρχεται από ένα στέλεχος γρίπης Α χοίρων. Μετά από πολλαπλούς ανασυνδυασμούς στους χοίρους, μεταφέρθηκε στον
άνθρωπο [1,2]. Περιλαμβάνει τμήματα γονιδίων από τους κλασικούς ιούς χοίρων (ΗΑ, NP, NS), από τον ανθρώπινο ιό Η3Ν2 (PB 1 ) και από τους ιούς των πτηνών (PA, PB 2 ) [1]. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλεί μια ήπια ασθένεια των αναπνευστικών οδών με συμπτώματα παρόμοια της εποχικής γρίπης [3,4]. Εν τούτοις ένα μικρό ποσοστό χρειάζεται να αντιμετωπισθεί σε μονάδες εντατικής παρακολούθησης λόγω βαριάς κλινικής κατάστασης [5,6,7]. Το γεγονός αυτό σε σχέση με την ευκολία μετάδοσης του ιού και την υψηλή τοξικότητα που εμφανίζει, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπτώσεις τόσο στην καθημερινότητα των πολιτών όσο και στην παγκόσμια οικονομία. Δεδομένου ότι πέρα από την ομάδα ασθενών υψηλού κινδύνου με βεβαρυμμένο ιατρικό ιστορικό εμφάνισης σοβαρών διαταραχών μετά από τη μόλυνση με το νέο ιό Η1Ν1, αυτές εμφανίζονται και σε ένα στατιστικά σημαντικό ποσοστό υγιών ανθρώπων, εύλογα δημιουργείται το ερώτημα εάν ο νέος αυτός ιός προκαλεί διαταραχή τόσο της εγγενούς ανοσίας όσο και των προσαρμοστικών άνοσων απαντήσεων του μολυνθέντος οργανισμού. 2. Εγγενής και προσαρμοστική ανοσία μετά από τη μόλυνση με τον ιό Η1Ν1. Η αρχική περιοχή μόλυνσης παραμένει η αναπνευστική οδός. Ειδικοί υποδοχείς γλυκάνης (glycan) στην επιφάνεια της ανώτερης αναπνευστικής οδού, δεσμεύουν το ΗΑ τμήμα του ιού [8]. Από εκεί ο ιός αντιγράφεται στα μακροφάγα που βρίσκονται κάτω από το επιθήλιο των αναπνευστικών οργάνων και συντονίζουν την ανάπτυξη της εγγενούς άνοσης απάντησης ενάντια στον ιό [9]. Ο ρόλος των άνοσων απαντήσεων στην εκκαθάριση του Η1Ν1 ή η συμμετοχή τους στη σοβαρή αναπνευστική παθογένεση, δεν είναι μέχρι στιγμής γνωστός. Η πρώιμη έκφραση των από τα μακροφάγα παραγόμενων χυμοκινών είναι ενδεικτική των εγγενών αντιγονικών απαντήσεων. Μελέτες σε βαριές και μοιραίες περιπτώσεις σε ασθενείς που μολύνθηκαν με τον Η5Ν1, ιό της γρίπης των πτηνών, έδειξαν μια πολύ ισχυρή
άνοση κυτοκινική και ιντερφερονική (IFN) απάντηση από τα μακροφάγα [10]. Τα ιστολογικά ευρήματα σε πρότυπα ποντικών, δείχνουν μια ογκώδη διήθηση των άνοσων κυττάρων στους «τραυματισμένους» ιστούς των πνευμόνων που ενισχύει την ιστική καταστροφή [11]. Σε συμφωνία με προηγούμενες μελέτες σε ασθενείς μολυσμένους με RSV [12] και Η5Ν1 [13], βρέθηκαν αυξημένα επίπεδα χυμοκινών CXCL10, CCL2 και CCL4 και στους ασθενείς με Η1Ν1. Η πρόωρη έκφραση αυτών των χυμοκινών είναι ενδεικτική των εγγενών αντιϊικών απαντήσεων των ασθενών. Οι παραγόμενες από τα μακροφάγα κυτοκίνες ενεργοποιούν τα κυτταροτοξικά NK και επάγουν τα Τ-ρυθμιστικά λεμφοκύτταρα. Έτσι ιντερφερόνες (IFN5), TNFα και ιντερλευκίνες, υποκινούν και κατευθύνουν την προσαρμοστική απάντηση μέσω των Th κυττάρων. Ήδη από την επιδημία της γρίπης Η5Ν1, αποδείχθηκε ότι η υπερκυτοκιναιμία είναι χαρακτηριστική των σοβαρών περιπτώσεων ανθρώπινων μολύνσεων [14]. Προηγούμενες αναφορές από περιπτώσεις εποχικής γρίπης επιβεβαιώνουν την αύξηση προφλεγμονωδών Th 1 μεσολαβητών όπως TNFα, IL6, IL18 κ.α. [15]. Η Th 1 προσαρμοστική ανοσία συμμετέχει στην εκκαθάριση ενδοκυττάριων μικροοργανισμών όπως οι ιοί [16]. Είναι γνωστό ότι η IFN-γ προωθεί την αντιϊική ανοσία αλλά και τη φλεγμονή των αναπνευστικών οδών [17]. Η IL6 ρυθμίζει τις άνοσες απαντήσεις με επαγωγή Τ κυττάρων προς Th 17 φαινότυπο [18]. Η IL8 μέσω στρατολόγησης ουδετερόφιλων και μονοπύρηνων κυττάρων στην περιοχή της μόλυνσης προάγει τη φλεγμονή. Η IL10 είναι αντιφλεγμονώδης κυτοκίνη [19]. Η IL9 αυξάνει και η IL13 μειώνει τη διαφοροποίηση των Th 17 κυττάρων [20,21]. Φαίνεται ότι η συμμετοχή της Th 17 προσαρμοστικής ανοσίας είναι παρούσα στις μολύνσεις με τον ιό Η1Ν1[22]. Η Th 17 προσαρμοστική ανοσία είναι γνωστό ότι συμμετέχει στην άμυνα του οργανισμού εναντίον των ιών αλλά συμμετέχει επίσης και στη φλεγμονή σε αυτοάνοσες και αλλεργικές ασθένειες [23].
3. Συμπεράσματα. Η συμμετοχή συγκεκριμένων μεσολαβητών στη διαδικασία της φλεγμονής, η πρόωρη αυξημένη τους έκφραση σε κλινικά βαριές περιπτώσεις ασθενών Η1Ν1, η διαφοροποίηση προς Th 1 και Th 17 προσαρμοστική άνοση απάντηση των ασθενών και πιθανώς η αδυναμία του οργανισμού να προωθήσει ενδογενείς αντιφλεγμονώδεις απαντήσεις, φαίνεται να αποτελούν χρήσιμους προγνωστικούς δείκτες της βαρύτητας της νόσου. Ο ακριβής ρόλος των φλεγμονωδών μεσολαβητών και η φαρμακευτική προς τα κάτω ρύθμιση της Th 1 και Th 17 απάντησης σε ζωικά πρότυπα, θα δώσουν χρήσιμες απαντήσεις στην παθογένεια της οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας μετά από μόλυνση με τον ιό Η1Ν1. Βιβλιογραφία 1. Garten, R. J., C. T. Davis, C. A. Russell, B. Shu, S. et al. Antigenic and genetic characteristics of swine-origin 2009 A(H1N1) influenza viruses circulating in humans, 2009. Science 325:197-201. 2. Smith, G. J., D. Vijaykrishna, J. Bahl, et al. Origins and evolutionary genomics of the 2009 swine-origin H1N1influenza A epidemic, 2009. Nature 459:1122-5. 3. Nicoll A, Coulombier D, Europe's initial experience with pandemic (H1N1) 2009 - mitigation and delaying policies and practices, 2009. Euro Surveill, 14:19279. 4. Epidemiology of new influenza A (H1N1) virus infection, United Kingdom, April-June 2009. Euro Surveill 2009, 14: 19232. 5. Jain S, Kamimoto L, Bramley AM, et al. Hospitalized Patients with 2009 H1N1 Influenza in the United States, April-June 2009. N Engl J Med 2009, 361:1935-44 6. Kumar A, Zarychanski R, Pinto R, et al. Critically Ill Patients With 2009 Influenza A(H1N1) Infection in Canada, 2009. Jama, 302:1872-9 7. Rello J, Rodríguez A, Ibañez P, et al. Intensive care adult patients with severe respiratory failure caused by Influenza A (H1N1)v in Spain, 2009. Crit Care,13:R148. 8. Maines, T. R., A. Jayaraman, J. A. Belser, D. A. et al. Transmission and Pathogenesis of Swine-Origin 2009 A(H1N1) Influenza Viruses in Ferrets and Mice. 2009. Science Jul 24;325(5939): 484-7. 9. Seo, S. H., R. Webby, and R. G. Webster, «No apoptotic deaths and different levels of inductions of inflammatory cytokines in alveolar macrophages infected with influenza viruses, 2004. Virology 329:270-9.
10. Hui, K. P., S. M. Lee, C. Y. Cheung, I. H. Ng, et al, Induction of proinflammatory cytokines in primary human macrophages by influenza A virus (H5N1) is selectively regulated by IFN regulatory factor 3 and p38 MAPK, 2009. J Immunol 182:1088-98. 11. Perrone, L. A., J. K. Plowden, A. Garcia-Sastre, et al, H5N1 and 1918 pandemic influenza virus infection results in early and excessive infiltration of macrophages and neutrophils in the lungs of mice, 2008. PLoS Pathog 4:e1000115. 12. Bermejo-Martin JF, Garcia-Arevalo MC, Alonso A, et al, Persistence of proinflammatory response after severe respiratory syncytial virus disease in children, 2007. J Allergy Clin Immunol, 119:1547-1550. 13. Cameron CM, Cameron MJ, Bermejo-Martin JF, et al, Gene expression analysis of host innate immune responses during Lethal H5N1 infection in ferrets, 2008. J Virol, 82:11308-11317. 14. de Jong MD, Simmons CP, Thanh TT, et al, Fatal outcome of human influenza A (H5N1) is associated with high viral load and hypercytokinaemia, 2006. Nat Med, 12:1203-1207. 15. Julkunen I, Sareneva T, Pirhonen J, et al, Molecular pathogenesis of influenza A virus infection and virus-induced regulation of cytokine gene expression, 2001. Cytokine Growth Factor Rev, 12:171-180. 16. Fietta P, Delsante G, The effector T helper cell triade, 2009. Riv Biol, 102(1):61-74. 17. GeurtsvanKessel CH, Bergen IM, Muskens F, et al, Both conventional and interferon killer dendritic cells have antigen-presenting capacity during influenza virus infection, 2009. PLoS One, 4: 7187. 18. Korn T, Mitsdoerffer M, Croxford AL, et al., IL-6 controls Th17 immunity in vivo by inhibiting the conversion of conventional T cells into Foxp3+ regulatory T cells, 2008. Proc Natl Acad Sci USA, 105:18460-18465. 19. McKinstry KK, Strutt TM, Buck A, et al., IL-10 deficiency unleashes an influenzaspecific Th17 response and enhances survival against high-dose challenge, 2009. J Immunol, 182: 7353-7363. 20. Elyaman W, Bradshaw EM, Uyttenhove C, et al., IL-9 induces differentiation of TH17 cells and enhances function of FoxP3+ natural regulatory T cells, 2009. Proc Natl Acad Sci USA, 106:12885-12890. 21. Newcomb DC, Zhou W, Moore ML, et al., A functional IL-13 receptor is expressed on polarized murine CD4+ Th17 cells and IL-13 signaling attenuates Th17 cytokine production, 2009. J Immunol, 182: 5317-5321. 22. Crowe CR, Chen K, Pociask DA, et al., Critical role of IL-17RA in immunopathology of influenza infection, 2009. J Immunol. Oct 15;183: 5301-10. 23. Nalbandian A, Crispin JC, Tsokos GC., Interleukin-17 and systemic lupus erythematosus: current concepts, 2009. Clin Exp Immunol, 157: 209-215.