ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΣΟΒΙΟ ΠΟΛΤΣΕΦΝΕΙΟ ΦΟΛΗ ΕΥΑΡΜΟΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ Γηπισκαηηθή Δξγαζία: ΔΠΙΛΟΓΗ ΓΔΙΓΜΑΣΟ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΣΗΝ ΔΡΔΤΝΑ ΠΑΝΔΤΡΩΠΑΪΚΟΤ ΔΝΓΙΑΦΔΡΟΝΣΟ EU-SILC. Δηζεγήηξηα: Αγγειηθή Καδαηδή Δπηβιέπσλ: Γεκήηξεο Φνπζθάθεο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο ΔΜΠ Αθήνα, 2011-1 -
- 2 - Σηνπο γνλείο κνπ
Εηζαγσγή Οη ζηαηηζηηθέο ππεξεζίεο ηεο Δπξσπατθήο έλσζεο ηδξχζεθαλ κε ζηφρν λα επεμεξγαζηνχλ ζηαηηζηηθά δεδνκέλα ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν θαη αθνινχζσο λα εθνδηάζνπλ ηελ Δπξσπατθή Δλσζε κε πςεινχ επηπέδνπ ζηαηηζηηθά απνηειέζκαηα, πνπ αθνξνχλ ζην ζχλνιν ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ. Κχξηνο ζηφρνο ησλ ππεξεζηψλ είλαη ε επίηεπμε ζχγθξηζεο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ κεηαμχ ρσξψλ ή πεξηνρψλ γηα δεηήκαηα παλεπξσπατθνχ ελδηαθέξνληνο. Η χπαξμε αληηθεηκεληθψλ θαη αμηφπηζησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ είλαη αλαγθαία γηα ηνπο αλζξψπνπο, πνπ παίξλνπλ ηηο απνθάζεηο ζε δεηήκαηα παλεπξσπατθνχ ελδηαθέξνληνο, ζε δεηήκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ αιιά θαη ησλ επηρεηξήζεσλ. εκαληηθφηαηε είλαη επίζεο ε ζεκαζία ηνπο γηα ην θνηλφ θαη ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο ψζηε λα κπνξεί λα ππάξρεη κία αμηφπηζηε θαη αληηθεηκεληθή «εηθφλα» πάλσ ζηα θιέγνληα δεηήκαηα επνρήο. Με ηελ έλλνηα απηή, θαλείο κπνξεί λα ειέγμεη θαη λα ζπγθξίλεη ηελ πνιηηηθή ηεο ρψξαο ηνπ ζε παλεπξσπατθά δεηήκαηα κε ηελ πνιηηηθή άιισλ ρσξψλ. Απηφ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ γηαηί δεκηνπξγείηαη ηξφπνο αμηνιφγεζεο κηαο πνιηηηθήο αιιά θαη ησλ αλζξψπσλ πνπ έρνπλ απνθαζίζεη γηα ηελ πνιηηηθή απηή. Σέινο, ηα απνηειέζκαηα απφ ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε εζληθψλ ζθνπψλ θαη ζηφρσλ. ηα πιαίζηα απηά δξνκνινγνχληαη έξεπλεο, πνπ αθνξνχλ θνηλσληθά, νηθνλνκηθά θαζψο θαη πνιηηηθά δεηήκαηα έηζη ψζηε κέζα απφ ηα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα, πνπ ζπγθεληξψλνληαη, λα θαιχπηνληαη νη ηνκείο θαη νη ζηφρνη, πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Μία απφ ηηο παλεπξσπατθέο απηέο έξεπλεο είλαη ε EU-SILC, ε έξεπλα πνπ πξφθεηηαη λα αζρνιεζνχκε ζηε ζπλέρεηα. θνπφο ηεο αθφινπζεο εξγαζίαο είλαη ε αλάιπζε κίαο πνηνηηθήο έθζεζεο κέζα απφ ηελ έξεπλα EU-SILC. Μία πνηνηηθή έθζεζε θαηαζθεπάδεηαη θαη παξαδίδεηαη απφ ηηο αξκφδηεο ζηαηηζηηθέο ππεξεζίεο ή απφ ζηαηηζηηθέο εηαηξίεο θαη γεληθά απνηειεί ην βαζηθφ ηκήκα αλάιπζεο ησλ πνηνηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ κίαο έξεπλαο πνπ έρεη πξνεγεζεί. Πην αλαιπηηθά, ζην Kεθάιαην 1 θξίζεθε αλαγθαία ε εηζαγσγή ηνπ αλαγλψζηε ζηε πεξηγξαθή ηεο έξεπλαο EU-SILC αιιά θαη ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο. ηε ζπλέρεηα, ζην Kεθάιαην 2, δεδνκέλνπ φηη ε EU-SILC είλαη κία δεηγκαηνιεπηηθή έξεπλα, παξνπζηάδνληαη ε κεζνδνινγία επηινγήο ηνπ δείγκαηνο, ην θαηάιιειν κέγεζνο δείγκαηνο αιιά γίλεηαη θαη κία αλάιπζε ηεο κεζνδνινγίαο ησλ παξαπάλσ. Αθνινχζσο, ζην Kεθάιαην 3 παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία θαηαζθεπήο κίαο πνηνηηθήο έθζεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα δίλνληαη αλαιπηηθά ηα ηκήκαηα απφ ηα νπνία πξέπεη λα απνηειείηαη κία πνηνηηθή έθζεζε αιιά θαη ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο έξεπλαο πνπ πξέπεη λα θαηαγξάθνληαη ζε θάζε ηκήκα. Σέινο, ζην Κεθάιαην 4 παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη ηα δεκνζηεπκέλα δεδνκέλα ηεο EU-SILC, δεδνκέλα βέβαηα πνπ απνηεινχλ πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ζπκπεξηιακβάλνληαη ζε κία πνηνηηθή έθζεζε. Σν δήηεκα ησλ πνηνηηθψλ εθζέζεσλ είλαη επίθαηξν θαη απηφο είλαη θαη ν θχξηνο ιφγνο παξνπζίαζεο θαη αλάιπζεο ηνπ. - 3 -
Επραξηζηίεο ε απηφ ην ζεκείν, αηζζάλνκαη εηιηθξηλά ππφρξεε λα αλαθεξζψ κε κεγάιε ραξά ζηνπο αλζξψπνπο εθείλνπο πνπ ζπληέιεζαλ έκπξαθηα, ζηελ νινθιήξσζε απηήο ηεο εξγαζίαο. Δπραξηζηψ ζεξκά ηνλ θαζεγεηή κνπ θ. Φνπζθάθε Γεκήηξην, γηα ηελ άςνγε ζπλεξγαζία καο θαη ηελ ελεξγή βνήζεηά ηνπ κέζα απφ ηηο δηνξζψζεηο ηνπ θαη ηηο επηζεκάλζεηο ηνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο απηήο. Δπραξηζηψ ζεξκά επίζεο, ηνπο θαζεγεηέο κνπ θ. Κνθνιάθε Γεψξγην θαη θ. πειηψηε Ισάλλε, πνπ επέιεμαλ λα παξαθνινπζήζνπλ θαη λα αμηνινγήζνπλ ηελ εξγαζία κνπ. Σέινο, ζεξκέο επραξηζηίεο νθείισ ζηελ Κιεηδέξε Μαξία, ζχκβνπιν ζηαηηζηηθψλ κειεηψλ, γηα ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο θαη νδεγίεο ηεο. - 4 -
Πεξηερόκελα: Κεθάιαην 1 Πεξηγξαθή ηεο έξεπλαο EU-SILC, ν ζθνπόο θαη νη κεηαβιεηέο πνπ κειεηώληαη... - 7-1.1. Δπξσπατθή έξεπλα γηα ην εηζφδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο (European Union Statistics on Income and Living Conditions-EU-SILC)... - 7-1.2. ηφρνη θαη κεηαβιεηέο πνπ κειεηψληαη κέζα απφ ηελ EU-SILC... - 8-1.2.1. Πεξηγξαθή θαη δηαθνξά ησλ δχν ηχπσλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέγνληαη... - 9-1.2.2. Κνηλφ πιαίζην εθαξκνγήο ηεο EU-SILC... - 9-1.2.2.1. Βαζηθέο θαη δεπηεξεχνληεο Μεηαβιεηέο πνπ κειεηψληαη... - 10-1.2.2.2. ρεδηαζκφο ηεο έξεπλαο... - 11-1.2.2.3. Απαηηήζεηο ηεο EU-SILC... - 13-1.2.2.3. Απαηηήζεηο ηεο EU-SILC... - 13-1.2.2.4. Κνηλέο Έλλνηεο... - 14-1.2.2.5. Σαμηλφκεζε... - 15 - Κεθάιαην 2 Μεζνδνινγία Δπηινγήο, Μέγεζνο θαη Υαξαθηεξηζηηθά Γείγκαηνο... - 17-2.1. Δπηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ... - 17-2.1.1. Καηαζθεπή δείγκαηνο αηφκσλ απφ δείγκα λνηθνθπξηψλ... - 19-2.1.2. Γεηγκαηνιεςία πεξηνρήο ζε δχν ζηάδηα πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ EU-SILC... - 20-2.2. Μέγεζνο δείγκαηνο... - 22-2.2.1. Απαηηήζεηο κεγέζνπο ηνπ δείγκαηνο... - 22-2.2.2. Η ινγηθή επηινγήο ηνπ ειαρίζηνπ απνηειεζκαηηθνχ κεγέζνπο δείγκαηνο... - 26-2.2.2.1. Σν ηκήκα ηεο EU-SILC πνπ κειεηά ηηο ζχγρξνλεο κεηαβιεηέο... - 26-2.2.2.2. Σν ηκήκα ηεο EU-SILC πνπ κειεηά ηηο δηαρξνληθέο κεηαβιεηέο.. - 29 - Κεθάιαην 3 Πνηνηηθή Έθζεζε (Quality Report)... - 32-3.1. Δηζαγσγή ζηε ζηαηηζηηθή δηαδηθαζία θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο... - 34-3.2. πλάθεηα (Relevance)... - 35-3.3. Αθξίβεηα (Accuracy)... - 37-3.3.1. Γεληθφ πιαίζην... - 37-3.3.2. Αμηνιφγεζε... - 40-3.3.3. Γεηγκαηνιεπηηθέο έξεπλεο... - 41-3.3.3.1. Γεηγκαηνιεπηηθά ζθάικαηα πνπ βαζίδνληαη ζε ηπραία επηινγή δείγκαηνο... - 42-3.3.3.2. Γεηγκαηνιεπηηθά ζθάικαηα πνπ δε βαζίδνληαη ζε ηπραίν δείγκα - 43-3.4. Δπηθαηξφηεηα θαη εγθαηξφηεηα (Timeliness and punctuality)... - 44-3.5. Πξνζβαζηκφηεηα θαη ζαθήλεηα ( Accessibility and clarity)... - 45-3.6. πλνρή θαη ζπγθξηζηκφηεηα (Coherence and comparability)... - 46-3.6.1. Πεξηπηψζεηο ζπλνρήο/ζπγθξηζηκφηεηαο... - 47-3.6.2. Λφγνη έιιεηςεο ζπλνρήο/ζπγθξηζηκφηεηαο... - 48-3.7. πκβηβαζκνί κεηαμχ ησλ πνηνηηθψλ ζπληζησζψλ ησλ απνηειεζκάησλ.... - 50-3.8. Δθηίκεζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ αληηιήςεσλ ησλ ρξεζηψλ.... - 51-3.9. Δπηδφζεηο, θφζηνο θαη επηβάξπλζε αληαπφθξηζεο... - 52 - - 5 -
3.10. Δκπηζηεπηηθφηεηα, Γηαθάλεηα θαη Αζθάιεηα... - 54-3.11. πκπεξάζκαηα... - 56 - Κεθάιαην 4 Πιεξνθνξίεο ηκεκάησλ πνηνηηθήο έθζεζεο ηεο έξεπλαο EU-SILC... - 57-4.1. Δηζαγσγή ζηε ζηαηηζηηθή δηαδηθαζία θαη ζηα απνηειέζκαηά ηεο.... - 57-4.1.1. Η ζηαηηζηηθή δηαδηθαζία... - 57-4.1.2. Πεξηγξαθή ησλ ζπιιεγφκελσλ δεδνκέλσλ... - 58-4.2. πλάθεηα (Relevance)... - 59-4.3. Αθξίβεηα(Accuracy)... - 59-4.4. Δπηθαηξφηεηα θαη εγθαηξφηεηα (Timeliness and punctuality)... - 60-4.5. πγθξηζηκφηεηα (Comparability)... - 61-4.5.1 Δηήζην Δηζφδεκα... - 61-4.5.2 Πνζνζηφ θηψρεηαο... - 66 - Παξάξηεκα... - 72 - Βηβιηνγξαθία... - 77 - - 6 -
Κεθάιαην 1 Πεξηγξαθή ηεο έξεπλαο EU-SILC, ν ζθνπόο θαη νη κεηαβιεηέο πνπ κειεηώληαη 1.1. Δπξσπατθή Έξεπλα γηα ην εηζόδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο (European Union Statistics on Income and Living Conditions-EU-SILC) Λίγα ιόγηα γηα ηε Eurostat Η Eurostat ηδξχζεθε ην 1953 θαη είλαη κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο ζηαηηζηηθέο ππεξεζίεο ηελ Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ο ξφινο ηεο Eurostat είλαη λα εθνδηάδεη κε ζηαηηζηηθά απνηειέζκαηα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη άιινπο επξσπατθνχο θνξείο κε δεδνκέλα έηζη ψζηε λα θαζνξίδνπλ, λα εθαξκφδνπλ θαη λα αλαιχνπλ ηελ Δπξσπατθή Πνιηηηθή. Η Eurostat είλαη ε επξσπατθή ζηαηηζηηθή ππεξεζία πνπ δεκνζηεχεη θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο EU-SILC. Η ηδέα ηεο Δπξσπατθήο Έξεπλαο γηα ην εηζφδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο ησλ θαηνίθσλ ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο επηλνήζεθε ην 2003 απφ ηα θξάηεκέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αιιά θαη ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Η έξεπλα απηή απνηειεί ηε βαζηθή πεγή γηα ηελ αλάιπζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο θαηάζηαζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο, θαη επηπιένλ ζπκβάιιεη ζηελ ζπγθξηηηθή αλάιπζε ηεο θαηαλνκήο ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ησλ ζπλζεθψλ δσήο ζηελ Δπξψπε. Η ζχγθξηζε δχλαηαη λα γίλεη ηφζν κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αιιά θαη νξηζκέλσλ γεηηνληθψλ ρσξψλ (Ιζιαλδία,, Ννξβεγία, Διβεηία, Σνπξθία). Η εθαξκνγή ηεο έξεπλαο έγηλε ζηαδηαθά απφ ηηο ρψξεο απφ ην 2004 θαη κεηά. Μέρξη ην 2010 έρνπλ ιάβεη κέξνο ζηελ έξεπλα νη 27 ρψξεο θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαζψο επίζεο ε Ιζιαλδία, ε Ννξβεγία, ε Διβεηία θαη ε Σνπξθία. Δπίζεο ε έξεπλα δνθηκάζηεθε θαη ζηε ζπλέρεηα εθαξκφζηεθε απφ ηελ Κξναηία, ηε εξβία θαη ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ). Αλαιπηηθά ε εθαξκνγή ηεο έξεπλαο μεθίλεζε θαη ζπλερίζηεθε απφ ηηο ρψξεο σο εμήο: Πίλαθαο 1: Δθαξκνγή ηεο Έξεπλαο γηα ην εηζφδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο (EU- SILC) Βέλγιο Γανία Ιπλανδία Δλλάδα Λοςξεμβούπγο Αςζηπία Νοπβηγία Δζθονία Ιζπανία Γαλλία 2003 2004 2010 2011-7 -
Ιηαλία Ποπηογαλία Φιλανδία οςηδία Ιζλανδία Σζεσική Γημοκπαηία Γεπμανία Κύππορ Λεηονία Λιθοςανία Οςγγαπία Μάληα Ολλανδία Πολωνία λοβενία λοβακία Ηνωμένο Βαζίλειο Βοςλγαπία Σοςπκία Tested Ροςμανία Δλβεηία Κποαηία Tested Tested Tested επβία Tested ΠΓΓΜ Tested Tested Tested Tested Ολοκληρωμένη Ευαρμογή Δοκιμαστική Ευαρμογή 1.2. ηόρνη θαη κεηαβιεηέο πνπ κειεηώληαη κέζα από ηελ EU-SILC Πξσηαξρηθφο ζηφρνο ηεο εθαξκνγήο ηεο έξεπλαο είλαη λα εδξαησζεί έλα θνηλό πιαίζην γηα ηε ζπζηεκαηηθή παξαγσγή ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ ην εηζφδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηφρνο είλαη λα παξάγνληαη ζύγρξνλα θαη δηαρξνληθά δεδνκέλα γηα ην εηζφδεκα, ην επίπεδν θαη ηε ζχλζεζε ηεο θηψρεηαο θαζψο θαη γηα ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε εζληθφ θαη παλεπξσπατθφ επίπεδν. Όζνλ αθνξά ηε κεηαβιεηή ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ ε έξεπλα EU-SILC κέζα απφ ηα δεδνκέλα πνπ ζπγθεληξψλεη κειεηά ηηο πεξηπηψζεηο απφθιηζεο ελφο αηφκνπ απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν ιφγσ ηεο νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ ή άιισλ παξαγφλησλ. Η ζπλεξγαζία ησλ θξαηψλ-κειψλ κε ηελ Eurostat ζηνρεχεη ζηε δπλαηφηεηα ζχγθξηζεο (comparability) ησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέγνληαη αλά ρψξα θαζψο θαη ησλ απνηειεζκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ κεηά ηελ επεμεξγαζία ηνπο θάηη πνπ ζα επηδησρζεί κέζα απφ ηελ αλάπηπμε ησλ κεζνδνινγηθψλ κειεηψλ. Δηδηθφηεξα, ε EU-SILC εδξαηψζεθε κε ζθνπφ λα ζπιιέμεη ζπγθξίζηκα, θαη πνιπδηάζηαηα δεδνκέλα. Οη ηνκείο πνπ ζηνρεχνπλ λα θαιχςνπλ ηα ζπιιερζέληα δεδνκέλα κέζα απφ ηηο κεηαβιεηέο πνπ κειεηψληαη αθνξνχλ: α) ην εηζφδεκα β) ηε - 8 -
θηψρεηα γ) ηελ θνηλσληθή απνκφλσζε δ) ηε ζηέγαζε ε) ηελ εξγαζία ζη) ηελ εθπαίδεπζε θαη δ) ηελ πγεία. 1.2.1. Πεξηγξαθή θαη Γηαθνξά ησλ δύν ηύπσλ ζηαηηζηηθώλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέγνληαη Γχν ηχπνη ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ ζπιιέγνληαη αλά ρξφλν απφ ηηο ρψξεο πνπ εθαξκφδνπλ ηελ έξεπλα EU-SILC. χγρξνλα δεδνκέλα (Cross-sectional data): χγρξνλα δεδνκέλα νλνκάδνληαη ηα δεδνκέλα πνπ αθνξνχλ κηα δεδνκέλε ρξνληθή πεξίνδν ή έλα νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. ηελ πεξίπησζε ηεο Έξεπλαο καο, ε ρξνληθή απηή πεξίνδνο είλαη είηε ε ηξέρνπζα πεξίνδνο ή θνληηλή πεξίνδνο ζε απηή πνπ γίλεηαη ε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ απφ ην δείγκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ρψξεο πνπ εθαξκφδνπλ ηελ έξεπλα ην ρξφλν Ν ζπιιέγνπλ ηα δεδνκέλα πνπ αθνξνχλ ην ρξφλν Ν θαη θαινχληαη λα παξαδψζνπλ κία ελδηάκεζε πνηνηηθή αλάιπζε ζηηο αξκφδηεο επξσπατθέο ππεξεζίεο ην Ννέκβξην ηνπ ρξφλνπ Ν + 1. Η πνηνηηθή αλάιπζε αθνξά ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα πνπ ζπιιέρζεθαλ ηε ρξνληά Ν ηα νπνία πεξηέρνπλ κεηαβιεηέο γηα ηελ εμέηαζε ηνπ εηζνδήκαηνο, ηεο θηψρεηαο, ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαη άιισλ ζπλζεθψλ δσήο. ηφρνο ησλ ζχγρξνλσλ δεδνκέλσλ είλαη ε εθηίκεζε ησλ επηπέδσλ ησλ κεηαβιεηψλ πνπ εμεηάδνληαη αιιά θαη ε εθηίκεζε ησλ αιιαγψλ απφ ρξφλν ζε ρξφλν. Γηαρξνληθά δεδνκέλα (Longitudinal data): Σα δηαρξνληθά δεδνκέλα αθνξνχλ ζε αηνκηθφ επίπεδν αιιαγέο κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη είλαη ζηνηρεία πνπ παξαηεξνχληαη θαη ζπιιέγνληαη πεξηνδηθά γηα ηεηξαεηή πεξίνδν. Σα δηαρξνληθά ζηνηρεία πνπ ζπιιέγνληαη πεξηνξίδνληαη ζε πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ην εηζφδεκα, ηελ εξγαζία θαζψο θαη έλα πεξηνξηζκέλν αξηζκφ απφ πνηνηηθά θξίζηκεο κεηαβιεηέο ζηέξεζεο. ηφρνο απηψλ ησλ δεδνκέλσλ ηεο Έξεπλαο είλαη ν εληνπηζκφο ησλ επηπηψζεσλ θαη ησλ δπλακηθψλ δηαδηθαζηψλ εκκνλήο ζηε θηψρεηα, αιιά θαη ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο κεηαμχ ησλ ππννκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ. Οη ρψξεο θαινχληαη λα παξαδψζνπλ ζηηο αξκφδηεο επξσπατθέο ππεξεζίεο κία πνηνηηθή αλάιπζε ησλ δηαρξνληθψλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ ηελ πεξίνδν κεηαμχ ηεο ρξνληάο Ν-3 θαη ηεο ρξνληάο Ν, ην Μάξηην ηεο ρξνληάο Ν + 2. Σν κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο πνπ επηιέγεηαη γηα ηα δηαρξνληθά δεδνκέλα είλαη πεξηνξηζκέλν ζε ζρέζε κε απηφ πνπ επηιέγεηαη γηα ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα. Δπίζεο, ηφζν ηα ζχγρξνλα φζν θαη ηα δηαρξνληθά δεδνκέλα αλαλεψλνληαη θάζε ρξφλν. 1.2.2. Κνηλό πιαίζην εθαξκνγήο ηεο EU-SILC Όιεο νη ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ ηελ έξεπλα ζε έλα θνηλφ πιαίζην κε ζηφρν ηελ κεγηζηνπνίεζε ηεο δπλαηφηεηαο ζχγθξηζεο - 9 -
ησλ παξαρζέλησλ πιεξνθνξηψλ κεηά ην ηέινο ηελ έξεπλαο. Οη ρψξεο πνπ εθαξκφδνπλ ηελ έξεπλα θαινχληαη λα έρνπλ ελαξκνληζκέλεο ιίζηεο ησλ βαζηθψλ (ζπιιέγνληαη θάζε ρξφλν) αιιά θαη ησλ δεπηεξεπφλησλ κεηαβιεηώλ (ζπιιέγνληαη θάζε 4 ή πεξηζζφηεξα ρξφληα) πνπ εμεηάδνληαη, λα εθαξκφδνπλ ηνλ πξνηεηλφκελν ζρεδηαζκό εθαξκνγήο ηεο Έξεπλαο, λα έρνπλ θνηλέο απαηηήζεηο φζνλ αθνξά ηε ζπκπιήξσζε ησλ δεδνκέλσλ ή θάπνησλ πεδίσλ ησλ δεδνκέλσλ πνπ αγλννχληαη, ηνλ ππνινγηζκφ ησλ ζθαικάησλ δεηγκαηνιεςίαο, ηε ζηάζκηζε, θνηλέο έλλνηεο (λνηθνθπξηφ, εηζφδεκα) θαη ηέινο θνηλή ηαμηλόκεζε ησλ ζπιιερζέλησλ πιεξνθνξηψλ (ISCO, NACE, ISCED). Απηή είλαη θαη ε νπζηαζηηθή δηαθνξά κεηαμχ κίαο θνηλήο έξεπλαο θαη κηαο έξεπλαο κε θνηλφ πιαίζην. Άιισζηε ην θνηλφ πιαίζην πξναπαηηείηαη απφ ηηο ζηαηηζηηθέο ππεξεζίεο πνπ ζπγθεληξψλνπλ ηα δεδνκέλα απφ φιεο ηηο ρψξεο θαη ζηε ζπλέρεηα θαινχληαη λα ηα επεμεξγαζηνχλ θαη είλαη απηφ πνπ νδεγεί ζηελ επηηπρεκέλε ζχγθξηζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ ηεο έξεπλαο αλάκεζα ζηηο ρψξεο. Όπσο έρεη πξναλαθεξζεί ν θχξηνο ζηφρνο ησλ ζηαηηζηηθψλ ππεξεζηψλ ηεο Δπξψπεο είλαη ε επίηεπμε ζχγθξηζεο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ κεηαμχ ρσξψλ ή πεξηνρψλ. πλεπψο ε εθαξκνγή ηελ Έξεπλαο ζε έλα θνηλφ πιαίζην είλαη αλαγθαία. 1.2.2.1. Βαζηθέο θαη Γεπηεξεύνληεο Μεηαβιεηέο πνπ κειεηώληαη Η EU-SILC είλαη πιένλ κία πνιπδηάζηαηε βάζε δεδνκέλσλ. Σα δεδνκέλα εζηηάδνπλ ζην εηζφδεκα αιιά θαιχπηνπλ θαη άιινπο ηνκείο πνπ αθνξνχλ ηε ζηέγαζε, ηελ εξγαζία, ηελ πγεία, ηε δεκνγξαθία, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηε ζηέξεζε έηζη ψζηε λα κπνξέζνπλ λα κειεηεζνχλ νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο θαη θαη επέθηαζε ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο. Οη βαζηθέο κεηαβιεηέο ζηνρεχνπλ ζε πιεξνθνξίεο είηε γηα ηα λνηθνθπξηά είηε ζε πιεξνθνξίεο ζε αηνκηθφ επίπεδν (νη νπνίεο αθνξνχλ απνθιεηζηηθά άηνκα κε ειηθία άλσ ησλ 16 ρξφλσλ). Δηδηθφηεξα ζην επίπεδν ηνπ λνηθνθπξηνχ ζπιιέγνληαη πιεξνθνξίεο γηα ηνπο ηνκείο: 1. Βαζηθά Γεδνκέλα γηα ην Ννηθνθπξηφ 2. Δηζφδεκα 3. ηέγαζε 4. Κνηλσληθφο Απνθιεηζκφο 5. Δξγαζία ε αηνκηθφ επίπεδν ζπγθεληξψλνληαη πιεξνθνξίεο ζηνπο ηνκείο: 1. Βαζηθέο Γεκνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο 2. Δηζφδεκα 3. Δθπαίδεπζε 4. Δξγαζία 5. Τγεία πλεπψο έρνπκε κεηαβιεηέο πνπ κεηξψληαη ζε επίπεδν λνηθνθπξηψλ αιιά θαη κεηαβιεηέο πνπ κεηξψληαη ζε αηνκηθφ επίπεδν. Μέζα απφ ην δείγκα ζπιιέγνληαη πιεξνθνξίεο γηα ην κέγεζνο θαη ηε ζχλζεζε ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ κειψλ ελφο λνηθνθπξηνχ, πιεξνθνξίεο γηα ην εηζφδεκα θαη - 10 -
άιινπο ηνκείο ζε αηνκηθφ επίπεδν πνπ βέβαηα κεηά κπνξνχλ λα ππνινγηζηνχλ θαη ζε επίπεδν λνηθνθπξηνχ θαη ηέινο πην ζχλζεηεο πιεξνθνξίεο πνπ δελ αθνξνχλ ην εηζφδεκα αιιά αθνξνχλ ηελ θνηλσληθή θαηάζηαζε θαη ζπιιέγνληαη επίζεο ζε αηνκηθφ επίπεδν. Οη δεπηεξεχνληεο κεηαβιεηέο πνπ ζηνρεχεη λα κειεηήζεη ε έξεπλα εηζάγνληαη ζηελ έξεπλα θάζε ηέζζεξα ή πεξηζζφηεξα ρξφληα θαη κφλν ζην ηκήκα ηεο έξεπλαο πνπ ζπιιέγεη ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα. Απφ ην 2005 έλα κνληέιν εηζαγσγήο κεηαβιεηψλ ππάξρεη ζχκθσλα κε ην νπνίν έρνπλ εηζαρζεί ζηελ έξεπλα αλά ρξφλν νη παξαθάησ κεηαβιεηέο: α) Γελεαινγηθή κεηαβίβαζε ηεο θηψρεηαο, ε νπνία αθνξά ηε κειέηε ηνπ θαηά πφζν ε θηψρεηα κεηαβηβάδεηαη απφ γεληά ζε γεληά θαη εάλ λαη ζε ηη βαζκφ (2005), β) Κνηλσληθή πκκεηνρή (2006), γ) πλζήθεο ηέγαζεο (2007), δ) Τπεξρξέσζε θαη Οηθνλνκηθφο Απνθιεηζκφο (2008), ε) Τιηθή ηέξεζε (2009), ζη) Δλδνζειηαθή θαηαλνκή ησλ πφξσλ, ε νπνία αθνξά ηε κειέηε ηνπ πσο κνηξάδνληαη νη πφξνη ηνπ λνηθνθπξηνχ ζηα κέιε ηνπ (2010). Σέινο 3 αθφκα κεηαβιεηέο ζηνρεχεηαη λα εηζαρζνχλ ζηελ έξεπλα (αλά 1 ρξφλν) θαη είλαη δ) ε κειέηε ηεο Γηαγελεαινγηθήο κεηαβίβαζεο ησλ κεηνλεθηεκάησλ (2011), ε) πλζήθεο ηέγαζεο (2012), ζ) Δπεκεξία (2013) 1.2.2.2. ρεδηαζκόο ηεο έξεπλαο Με ζηφρν ηε ζεκειίσζε ηεο Έξεπλαο γηα ην Δηζφδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο ζηηο Δζληθέο ηαηηζηηθέο Τπεξεζίεο ησλ ρσξψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ έξεπλα ν ζρεδηαζκφο ηεο έξεπλαο δελ είλαη απζηεξφο. Με ηελ έλλνηα απηή θάζε ρψξα κπνξεί λα πξνζαξκφζεη ηα δεδνκέλα πνπ ρξεηάδεηαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα ηελ EU-SILC ζε έξεπλεο πνπ ήδε ππάξρνπλ. Γειαδή, παξφιν πνπ ηα δηαρξνληθά δεδνκέλα κπνξνχλ, θαη ζπρλά γίλεηαη, λα ζπλδεζνχλ κε ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα απηφ δελ είλαη απαξαίηεην. πλεπψο ηα δηαρξνληθά θαη ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα κπνξεί λα πξνθχπηνπλ απφ δηαθνξεηηθέο πεγέο έηζη ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη εζληθέο ζηαηηζηηθέο ππεξεζίεο πνπ άιισζηε είλαη νη ππεχζπλεο γηα ηε ζπιινγή απηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα θάζε ρψξα κπνξεί λα ζπιιέμεη ηα απαηηνχκελα δεδνκέλα πξνο επεμεξγαζία κέζα απφ: Μία ή πεξηζζφηεξεο εζληθέο πεγέο. Οη πεγέο απηέο κπνξεί λα είλαη είηε άιιεο έξεπλεο αιιά θαη ηα κεηξψα ησλ ρσξψλ. Μία ή πεξηζζφηεξεο εζληθέο έξεπλεο ζπλδπαζκέλεο κε κία θαηλνχξηα έξεπλα. Μία λέα έξεπλα πνπ λα θαιχπηεη φιεο ηηο απαηηήζεηο ηεο Έξεπλαο γηα ην εηζφδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο. Όζνλ αθνξά ηηο ρψξεο πνπ μεθίλεζαλ λέα έξεπλα γηα λα θαιχςνπλ ηηο απαηηήζεηο ηεο EU-SILC ε ζηαηηζηηθή εηαηξεία (Eurostat) πνπ ζπγθεληξψλεη ηα δεδνκέλα φισλ ησλ ρσξψλ πξφηεηλε έλαλ νινθιεξσκέλν ζρεδηαζκφ, ηνλ ιεγφκελν «ελαιιαζζφκελν ζρεδηαζκφ» (rotational design) ζηηο ρψξεο απηέο. - 11 -
Ελαιιαζζόκελνο ζρεδηαζκόο Με ζηφρν ν πξνηεηλφκελνο ζρεδηαζκφο λα αληαπνθξίλεηαη ηφζν ζηηο απαηηήζεηο ηεο ζπιινγήο ησλ ζχγρξνλσλ δεδνκέλσλ φζν θαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο ζπιινγήο ησλ δηαρξνληθψλ δεδνκέλσλ πξνηάζεθε ν ιεγφκελνο «ελαιιαζζφκελνο ζρεδηαζκφο». Ο νινθιεξσκέλνο ζρεδηαζκφο πνπ πξνηάζεθε βαζίδεηαη ζε έλα αξηζκφ απφ ππνδείγκαηα ηνπ πιεζπζκνχ ή επαλαιήκκαηα (replications) 1 ηα νπνία έρνπλ ην ίδην κέγεζνο, ηνλ ίδην ζρεδηαζκφ θαη είλαη αληηπξνζσπεπηηθά ηνπ πιεζπζκνχ. Απφ ηε κία ρξνληά ζηελ άιιε θάπνηα απφ απηά κπνξεί λα δηαηεξνχληαη θαη άιια λα θαηαξγνχληαη θαη λα αληηθαζηζηψληαη απφ άιια. Έλαο απφ ηνπο πξσηαξρηθνχο ζηφρνπο ηνπ ηκήκαηνο ηεο EU-SILC πνπ θαιχπηεη ηα δηαρξνληθά δεδνκέλα είλαη ν ππνινγηζκφο ηνπ πνζνζηνχ ηεο κφληκεο απεηιήο ηεο θηψρεηαο. Γηα λα ππνινγηζηεί φκσο ην πνζνζηφ απηφ ππνινγίδεηαη ην πνζνζηφ ησλ αλζξψπσλ πνπ δεη ζε λνηθνθπξηά κε δηαζέζηκν εηζφδεκα θάησ απφ ην φξην ηνπ 60% γηα ην ηξέρνλ έηνο ηεο έξεπλαο αιιά θαη γηα ηνπιάρηζηνλ 2 απφ ηα πξνεγνχκελα 3 έηε. πλεπψο πξνθχπηεη άκεζα φηη ν πιεζπζκφο πνπ ζα επηιερζεί ηελ πξψηε ρξνληά πξέπεη λα παξαθνινπζείηαη θαη γηα ηα επφκελα 4 έηε ηνπιάρηζηνλ. Απηφο είλαη θαη ν θχξηνο ιφγνο πνπ επηιέγνληαη 4 ππνδείγκαηα ή επαλαιήκκαηα. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ νινθιεξσκέλνπ ζρεδηαζκνχ είλαη φηη ηφζν ηα ζχγρξνλα φζν θαη ηα δηαρξνληθά δεδνκέλα πξνθχπηνπλ απφ ην ίδην ζεη παξαηεξήζεσλ ηνπ δείγκαηνο θαη έηζη απνθεχγνληαη κε αλαγθαίεο επηθαιχςεηο φπνπ ηειείσο μέλεο κεηαμχ ηνπ έξεπλεο ζα γηλφληνπζαλ γηα ηε ζπιινγή ησλ ζχγρξνλσλ θαη δηαρξνληθψλ δεδνκέλσλ. Μεζνδνινγία ελαιιαζζόκελνπ ζρεδηαζκνύ Θεσξνχκε φηη ηνλ πξψην ρξφλν εθαξκνγήο ηεο έξεπλαο ζπγθεληξψλνληαη 4 πάλει απφ δεδνκέλα (ζπκβ. Π). Σελ επφκελε ρξνληά κία απφ απηέο ηηο νκάδεο δεδνκέλσλ δε ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηε ζέζε ηεο κπαίλεη κία λέα νκάδα δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέγεηαη ηε ηξέρνπζα ρξνληά (ζπκβ. Π). Η δηαδηθαζία απηή ζπλερίδεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν θάζε ρξφλν. Με απηφ ην ζρεδηαζκφ ηφζν ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ζπιινγή δηαρξνληθψλ δεδνκέλσλ είλαη εθηθηά φζν θαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ζπιινγή ζχγρξνλσλ δεδνκέλσλ, δεδνκέλνπ φηη θάζε ρξφλν έλα απφ ηα πάλει δεδνκέλσλ αλαλεψλεηαη. Η δηαδηθαζία ζχκθσλα κε ηελ νπνία ζπγθεληξψλνληαη ηα δεδνκέλα γίλεηαη κέζα απφ ηελ επηινγή δείγκαηνο, ε νπνία ζα αλαιπζεί ζην θεθάιαην 2. 1 Δπαλάιεκκα είλαη ε επαλάιεςε κηαο πεηξακαηηθήο ζπλζήθεο έηζη ψζηε ε κεηαβιεηφηεηα ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ κειεηάηαη λα κπνξεί λα εθηηκεζεί. Φπζηθά δε ζπγρέεηαη κε ηελ επαλάιεςε κίαο κέηξεζεο. - 12 -
Μία εηθφλα ηνπ ελαιιαζζφκελνπ ζρεδηαζκνχ είλαη ε αθφινπζε (φπνπ κε Υ ζπκβνιίδεηαη ην έηνο πνπ γίλεηαη ε έξεπλα θαη κε Υ-i ηα έηε πνπ έρνπλ πξνεγεζεί). Σα ζχγρξνλα δεδνκέλα γηα θάζε έηνο ζπγθεληξψλνληαη απφ ηα 4 πάλει πνπ αληηζηνηρνχλ γηα θάζε έηνο ελψ ηα δηαρξνληθά δεδνκέλα ζπγθεληξψλνληαη κέζα απφ ηα δεδνκέλα γηα ηα 4 πξνεγνχκελα έηε, ηα νπνία φπσο θαίλεηαη έρνπλ αλαλεσζεί (κπιε ρξψκα). Δηθφλα 1: Δλαιιαζζφκελνο ζρεδηαζκφο Υ-3 Π Π Π Π Υ-2 Π Π Π Π 1.2.2.3. Υ-1 Απαηηήζεηο ηεο EU-SILC Π Π Π Π Υ Π Π Π Π 1.2.2.3. Απαηηήζεηο ηεο EU-SILC Καηαινγηζκόο: Σν θνηλφ πιαίζην πάλσ ζην νπνίν θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ νη ρψξεο ηελ EU-SILC απαηηεί θνηλή κεζνδνινγία φζνλ αθνξά ηνλ θαηαινγηζκφ ησλ πεδίσλ ησλ δεδνκέλσλ πνπ αγλννχληαη. Καηαινγηζκφο είλαη ε ππνθαηάζηαζε ησλ ηηκψλ πνπ αγλννχληαη ζηα δεδνκέλα πνπ ζπιιέγεη ε θάζε ρψξα. Η κεζνδνινγία θαηαινγηζκνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη δηαθέξεη αλάινγα κε ην είδνο ηεο κε αληαπφθξηζεο ηνπ δείγκαηνο. 2 Αθνχ εθαξκνζηεί ε δηαδηθαζία ηνπ θαηαινγηζκνχ ηα δεδνκέλα είλαη έηνηκα λα παξαδνζνχλ πξνο αλάιπζε. Βέβαηα, ηα δεδνκέλα παξαδίδνληαη καδί κε ην βαζκφ θαηαινγηζκνχ πνπ δέρζεθαλ. Η θνηλή κεζνδνινγία πνπ θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ νη ρψξεο φζνλ αθνξά ηνλ θαηαινγηζκφ βνεζά ζε κία πην νινθιεξσκέλε θαη νκνηνγελή εηθφλα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρνληαη απφ ηε EUROSTAT. Σηάζκηζε(weighting): Μία αθφκε απαίηεζε ηνπ θνηλνχ πιαηζίνπ πνπ δεηήζεθε λα εθαξκνζηεί ε EU-SILC απφ ηηο ρψξεο ήηαλ ε θνηλή κεζνδνινγία πνπ έπξεπε λα εθαξκφζνπλ νη ρψξεο θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο ζηάζκηζεο. ηάζκηζε είλαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ζε επηιεγκέλα ζηνηρεία δίλεηαη πεξηζζφηεξν βάξνο ψζηε λα απμεζεί ν βαζκφο πνπ απηά επεξεάδνπλ ην απνηέιεζκα. Η ζηάζκηζε εθαξκφδεηαη ζηε ηαηηζηηθή κε ζηφρν ηελ αληηζηάζκηζε ηνπ βαζκνχ κεξνιεςίαο. Η δηαδηθαζία ηεο ζηάζκηζεο εθαξκφδεηαη ζε πνιιά ηκήκαηα ηεο EU-SILC. π.ρ. Καηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο ησλ νκάδσλ δεδνκέλσλ πνπ πεξηγξάθεθαλ ζηνλ πξνηεηλφκελν ζρεδηαζκφ ηεο έξεπλαο. Με ζηφρν λα κελ ππάξρεη κεξνιεςία ζηελ επηινγή ησλ θαηνίθσλ πνπ ζα αλήθνπλ ζηελ νκάδα ρξεζηκνπνηείηαη ε κέζνδνο ηεο ζηάζκηζεο. Η δηαδηθαζία ηεο ζηάζκηζεο απνηειεί επίζεο ιχζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο κε αληαπφθξηζεο. 2 Σν δήηεκα απηφ ζα ζπδεηεζεί πεξαηηέξσ ζηελ πνηνηηθή αλάιπζε πνπ αθνξά ηε κε αληαπφθξηζε ( non-response). - 13 -
Οη θνηλέο κεζνδνινγίεο πνπ απαηηήζεθαλ ζε φηη αθνξά ηφζν ηε ζηάζκηζε φζν θαη ηνλ θαηαινγηζκφ θξίζεθαλ αλαγθαίεο γηα ηελ επεμεξγαζία δεδνκέλσλ θαη ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε απηψλ. 1.2.2.4. Κνηλέο Έλλνηεο Οη ρψξεο πνπ εθαξκφδνπλ ηελ EU-SILC θαινχληαη λα έρνπλ θνηλή έλλνηα ηνπ λνηθνθπξηνχ θαη ηνπ εηζνδήκαηνο. Εηζόδεκα Σν ζπλνιηθφ δηαζέζηκν εηζφδεκα ελφο λνηθνθπξηνχ ππνινγίδεηαη σο ην άζξνηζκα ησλ εηζνδεκάησλ φισλ ησλ κειψλ ηνπ λνηθνθπξηνχ πξνζαπμεκέλν κε ην εηζφδεκα πνπ ιακβάλεηαη ζε επίπεδν «λνηθνθπξηνχ». Σν εηζφδεκα ζε επίπεδν «λνηθνθπξηνχ» αθνξά ηπρφλ εηζνδήκαηα απφ επηδφκαηα, θέξδε ηα νπνία δελ αθνξνχλ έλα άηνκν ηνπ λνηθνθπξηνχ αιιά φια ηα άηνκα ηνπ λνηθνθπξηνχ. Όζνλ αθνξά ηηο πιεξνθνξίεο πνπ αγλννχληαη ζε κεκνλσκέλα εξσηεκαηνιφγηα εθαξκφδεηαη ε κέζνδνο ηνπ θαηαινγηζκνχ. Σν ζπλνιηθφ δηαζέζηκν εηζφδεκα πεξηιακβάλεη: Σν εηζφδεκα απφ ηελ εξγαζία, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηνπο κηζζνχο ησλ εξγαδνκέλσλ θαζψο θαη ηα θέξδε απφ απηναπαζρφιεζε. Ιδησηηθά εηζνδήκαηα απφ επελδχζεηο θαη αθίλεηα. Μεηαβηβάζεηο κεηαμχ λνηθνθπξηψλ. Όιεο ηηο θνηλσληθέο κεηαβηβάζεηο πνπ εηζπξάηηνληαη ζε κεηξεηά ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζπληάμεσλ γήξαηνο. Δίλαη ζαθέο ινηπφλ φηη είλαη αλαγθαία ε θνηλή έλλνηα ηνπ εηζνδήκαηνο αθνχ αλ θάζε ρψξα ζπκπεξηιάκβαλε ζην ζπλνιηθφ εηζφδεκα δηαθνξεηηθέο ζπληζηψζεο ηφηε ζα ππήξρε θαθή δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο θαη ζίγνπξα ηεο ζπκπεξαζκαηνινγίαο γηα ηε κεηαβιεηή ηνπ εηζνδήκαηνο. Γεδνκέλνπ επίζεο φηη νη πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγνληαη γηα ηε κεηαβιεηή ηνπ εηζνδήκαηνο ρξεζηκνπνηνχληαη πεξαηηέξσ γηα ηελ αλάιπζε ησλ ζπλζεθψλ δσήο είλαη πξνθαλέο φηη είλαη αλαγθαία ε απζηεξή απαίηεζε γηα θνηλή έλλνηα ηνπ εηζνδήκαηνο. ε απηφ ην ζεκείν είλαη αλαγθαίν λα αλαθέξνπκε ηελ «θιίκαθα ηζνδπλακίαο» πνπ πξφηεηλε ε Eurostat ζηηο ρψξεο έηζη ψζηε λα ιεθζεί ππφςε ν αληίθηππνο ησλ δηαθνξψλ ησλ λνηθνθπξηψλ ζε κέγεζνο θαη ζχλζεζε. Μπνξνχκε λα πνχκε ε «θιίκαθα ηζνδπλακίαο» είλαη κία κνξθή εθαξκνγήο ηεο ζηάζκηζεο. Η θιίκαθα ηζνδπλακίαο πνπ πξφηεηλε ε Eurostat είλαη λα ζπκπεξηιεθζεί έλαο παξάγνληαο ηεο ηάμεσο: 1,0 γηα ην πξψην κέινο ηεο νηθνγελείαο πνπ είλαη άλσ ησλ 14 εηψλ. 0,5 γηα ηα ππφινηπα κέιε ηεο νηθνγελείαο πνπ είλαη άλσ ησλ 14 εηψλ. 0,3 γηα ηα κέιε ηεο νηθνγελείαο πνπ έρνπλ ειηθία απφ 0-13 εηψλ. Με ηνλ νξηζκφ ηεο θιίκαθαο ηζνδπλακίαο ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε ζηα λνηθνθπξηά πνπ έρνπλ ην ίδην εηζφδεκα αιιά δηαθέξνπλ ζην κέγεζνο θαη ηε ζχλζεζή ηνπο. Δίλαη γεγνλφο φηη νη αλάγθεο ελφο λνηθνθπξηνχ δηαθέξνπλ αλάινγα κε ην κέγεζνο ηνπ λνηθνθπξηνχ θαη ηελ ειηθία ησλ κειψλ πνπ ην απαξηίδνπλ. πλεπψο δε - 14 -
ζα κπνξνχζακε λα ππνινγίζνπκε ην εηζφδεκα ελφο λνηθνθπξηνχ αλεμάξηεηα απφ ηε ζχλζεζε θαη ην κέγεζφο ηνπ θαη ζηε ζπλέρεηα λα βγάινπκε ζπκπεξάζκαηα απφ απηφ. Ννηθνθπξηά Η Eurostat πξφηεηλε κία ηαμηλφκεζε ησλ λνηθνθπξηψλ αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ ελειίθσλ κειψλ, ηελ ειηθία ηνπο, θαη ηνλ αξηζκφ ησλ εμαξηψκελσλ παηδηψλ πνπ δνπλ καδί ηνπο. Με ηε θνηλή ηαμηλφκεζε απηή, θαηά ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ, θαη φρη κφλν, είλαη άκεζε ε αληίιεςε ηεο ζχλζεζεο θαη ηνπ κεγέζνπο ελφο λνηθνθπξηνχ. Κάζε λνηθνθπξηφ αλήθεη ζε κία απφ ηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο: Ννηθνθπξηά ρσξίο εμαξηψκελα παηδηά. Ννηθνθπξηά κε έλα άηνκν. Έλαλ ελήιηθα αξζεληθνχ γέλνπο. Έλαλ ελήιηθα ζειπθνχ γέλνπο. Έλαλ ελήιηθα ειηθίαο 65 εηψλ θαη άλσ. Έλαλ ελήιηθα ειηθίαο κηθξφηεξεο ησλ 65 εηψλ. Γχν ελήιηθεο, ρσξίο εμαξηψκελα παηδηά, λεφηεξνπο απφ 65 εηψλ. Γχν ελήιηθεο, ρσξίο εμαξηψκελα παηδηά, κε ηνλ έλα απφ απηνχο ζε ειηθία 65 εηψλ θαη άλσ. Σξείο ή πεξηζζφηεξνη ελήιηθεο, ρσξίο εμαξηψκελα παηδηά. Ννηθνθπξηά κε εμαξηψκελα παηδηά. Έλαο γνλέαο κε ηνπιάρηζηνλ έλα εμαξηψκελν παηδί. Γχν γνλείο κε 1 εμαξηψκελν παηδί. Γχν γνλείο κε 2 εμαξηψκελα παηδηά. Γχν γνλείο κε 3 ή πεξηζζφηεξα εμαξηψκελα παηδηά. Σξείο ή πεξηζζφηεξνη ελήιηθεο κε εμαξηψκελα παηδηά. Δμαξηψκελα παηδηά ζεσξνχληαη φια ηα άηνκα ηνπ λνηθνθπξηνχ κε ειηθία θάησ ησλ 18 εηψλ θαζψο θαη ηα νηθνλνκηθά αλελεξγά άηνκα ειηθίαο 18 έσο 24 εηψλ πνπ δνπλ κε έλαλ ηνπιάρηζηνλ απφ ηνπο γνλείο ηνπο. 1.2.2.5. Σαμηλόκεζε Σν θνηλφ πιαίζην ζχκθσλα κε ην νπνίν θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ νη ρψξεο ηελ EU-SILC ζπκπεξηιακβάλεη εθηφο ησλ άιισλ θνηλή ηαμηλφκεζε ηεο πιεξνθνξίαο πνπ ζπιιέγεη ε θάζε ρψξα. Η ηαμηλφκεζε γίλεηαη ζχκθσλα κε ην Γηεζλέο Πξφηππν Σαμηλφκεζεο ησλ Δπαγγεικάησλ (ISCO-International Standard Classification of Occupations) 3, ηε ηαηηζηηθή Σαμηλφκεζε ησλ Οηθνλνκηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ (NACE- Nomenclature statistique des Αctivités économiques dans la Communauté 3 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/income_social_inclusion_living_conditions/docume nts/tab/tab/isco.pdf - 15 -
Εuropéenne) 4 θαη ην Γηεζλέο Πξφηππν Σαμηλφκεζεο ηεο Δθπαίδεπζεο (ISCED- International Standard Classification Of Education) 5. ISCO: Σν Γηεζλέο Πξφηππν Σαμηλφκεζεο ησλ Δπαγγεικάησλ είλαη έλα εξγαιείν νξγάλσζεο ησλ επαγγεικάησλ ζε έλα απζηεξά θαζνξηζκέλν ζχλνιν νκάδσλ. Σα επαγγέικαηα ηαμηλνκνχληαη ζηηο νκάδεο ζχκθσλα κε ηα θαζήθνληα θαη ηηο ππνρξεψζεηο πνπ αλαιακβάλνληαη θαηά ηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηνο. NACE: Η ηαηηζηηθή Σαμηλφκεζε ησλ Οηθνλνκηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ νξίδεη ηελ νλνκαηνινγία ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Πξφθεηηαη γηα κία ηεηξαςήθηα ηαμηλφκεζε ε νπνία πξνζθέξεη ην πιαίζην γηα ηε ζπιινγή θαη ηελ παξνπζίαζε ελφο κεγάινπ εχξνπο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο. ISCED: Σν Γηεζλέο Πξφηππν Σαμηλφκεζεο ηεο Δθπαίδεπζεο ζρεδηάζηεθε απφ ηελ UNESCO θαη ρξεζηκεχεη σο θαηάιιειν κέζν γηα ηε ζπιινγή, ζπγθέληξσζε θαη παξνπζίαζε ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ ην ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, ηφζν ζε επίπεδν ρσξψλ αιιά θαη δηεζλψο. Καη ηα ηξία Πξφηππα αλαλεψλνληαη θαη αλαζεσξνχληαη ηαθηηθψο. χκθσλα κε ηα ηξία απηά Πξφηππα έγηλε ε ηαμηλφκεζε θαη θσδηθνπνίεζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηηο ρψξεο πνπ εθάξκνζαλ ηελ EU-SILC. 4 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/income_social_inclusion_living_conditions/docume nts/tab/tab/nace.pdf 5 http://www.uis.unesco.org/template/pdf/isced/isced_a.pdf - 16 -
Κεθάιαην 2 Μεζνδνινγία Δπηινγήο, Μέγεζνο θαη Υαξαθηεξηζηηθά Γείγκαηνο Όπσο έρεη αλαθεξζεί νη ρψξεο πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηελ EU-SILC είλαη ειεχζεξεο σο έλα βαζκφ λα επηιέμνπλ ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο έξεπλαο. Παξφια απηά, ην δεηγκαηνιεπηηθφ πιαίζην θαη ε επηινγή ηνπ δείγκαηνο πξέπεη λα δηαζθαιίδεη φηη θάζε πνιίηεο θαη θάζε λνηθνθπξηφ ηνπ πιεζπζκνχ έρεη κία γλσζηή θαη κε κεδεληθή πηζαλφηεηα επηινγήο ζην δείγκα. Απηφ άιισζηε ζέινπκε λα ηζρχεη έηζη ψζηε λα κελ εκθαλίδεηαη κεξνιεςία σο πξνο ηελ επηινγή ηνπ δείγκαηνο θαη θαη επέθηαζε ην δείγκα λα είλαη αληηπξνζσπεπηηθό ηνπ πιεζπζκνχ. ηηο πνηνηηθέο αλαιχζεηο ησλ ρσξψλ πνπ εθαξκφδνπλ ηελ EU-SILC αλαθέξεηαη φηη ηα δείγκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη δείγκαηα πηζαλφηεηαο απφ ην ζρεδηαζκφ ηνπο. Μία κέζνδνο δείγκαηνο πηζαλφηεηαο είλαη νπνηαδήπνηε κέζνδνο ρξεζηκνπνηείηαη έηζη ψζηε λα δηαζθαιηζηεί φηη ηα δηαθνξεηηθά κέιε ηνπ πιεζπζκνχ έρνπλ ηελ ίδηα πηζαλφηεηα λα εκθαληζηνχλ ζην δείγκα. Σν γεγνλφο απηφ δηαζθαιίδεη ηελ πξνυπφζεζε ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο απφ ηνλ πιεζπζκφ. ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο πιένλ ππάξρεη ελεκεξσκέλε ιίζηα ε νπνία είλαη δηαζέζηκε γηα ηελ επηινγή ηνπ δείγκαηνο. Πξαθηηθά, ζε φιεο ηηο ρψξεο ρξεζηκνπνηήζεθε έλα άκεζα επηιεγφκελν δείγκα απφ λνηθνθπξηά/άηνκα ή κία επηινγή δείγκαηνο βαζηζκέλε ζηηο πεξηνρέο ζε δχν ζηάδηα (two-stage area sampling). Άκεζε δεηγκαηνιεςία (direct sampling): Ο φξνο άκεζε δεηγκαηνιεςία ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ νη κνλάδεο ηνπ δείγκαηνο είλαη ηα πξαγκαηηθά κέιε ηνπ πιεζπζκνχ πνπ κειεηάηαη. ε αληίζεζε κε ηελ άκεζε δεηγκαηνιεςία αξθεηέο θνξέο ζπλαληάκε σο κνλάδα ηνπ δείγκαηνο έλαλ αξηζκφ. π.ρ. αξηζκφ απνγξαθήο. Ο φξνο άκεζε δεηγκαηνιεςία ζπλδέεηαη κε ηελ ακεζφηεηα ηεο παξαηήξεζεο ησλ κνλάδσλ ηνπ δείγκαηνο θαη φρη κε ηε δηαδηθαζία επηινγήο ηνπο. Δεηγκαηνιεςία ζε δύν ζηάδηα (two-stage sample): Η δεηγκαηνιεςία ζε δχν ζηάδηα είλαη ε πην απιή κνξθή κηαο δεηγκαηνιεςίαο ζε πνιιαπιά ζηάδηα. ηελ πεξίπησζε ηεο δεηγκαηνιεςίαο ζε δχν ζηάδηα, ν πιεζπζκφο πνπ ζέινπκε λα κειεηεζεί ρσξίδεηαη ζε βαζηθέο θαηεγνξίεο θαζεκία απφ ηηο νπνίεο πεξηέρεη ηηο δεπηεξεχνληεο κνλάδεο, πνπ είλαη θαη απηέο πνπ ζέινπκε λα αλήθνπλ ζην δείγκα. ηε ζπλέρεηα, επηιέγεηαη έλα δείγκα απφ ηηο βαζηθέο θαηεγνξίεο απφ ηηο νπνίεο επηιέγεηαη έλα ππν-δείγκα ην νπνίν πεξηέρεη θαη ηηο δεπηεξεχνληεο κνλάδεο. 2.1. Δπηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηώλ Γηα ηελ πιεηνλφηεηα ησλ ρσξψλ πνπ εθαξκφδνπλ ηελ EU-SILC, νη ζηφρνη ηεο Έξεπλαο εμππεξεηνχληαη θαιχηεξα απφ έλα δείγκα πηζαλφηεηαο λνηθνθπξηψλ. Όια ηα κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ πνπ ζα επηιερζνχλ ζην δείγκα ζα εξσηεζνχλ έηζη ψζηε λα ζπιιερζνχλ δεδνκέλα γηα ηηο κεηαβιεηέο ζε αηνκηθφ επίπεδν. πλεπψο απφ ην δείγκα - 17 -
πηζαλφηεηαο ησλ λνηθνθπξηψλ ζα πξνθχςεη δείγκα ίζεο πηζαλφηεηαο επηινγήο θαη γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο ρψξαο. Η επηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ είλαη ηδαληθή γηα ηε κειέηε ησλ ζχγρξνλσλ κεηαβιεηψλ. Δπίζεο, είλαη θαη ε κέζνδνο γηα ηελ επηινγή ηνπ αξρηθνχ δείγκαηνο ζηελ πεξίπησζε ησλ δηαρξνληθψλ κεηαβιεηψλ. Όπσο έρεη πξναλαθεξζεί γηα ηε κειέηε ησλ δηαρξνληθψλ κεηαβιεηψλ ρξεζηκνπνηείηαη ν ελαιιαζζφκελνο ζρεδηαζκφο, ζπλεπψο έλα αξρηθφ δείγκα είλαη απαξαίηεην, ην νπνίν αλαλεψλεηαη θάζε ρξφλν. Βέβαηα, ν κεραληζκφο επηινγήο δείγκαηνο δχλαηαη λα δηαθέξεη αθνχ κπνξεί λα βαζίδεηαη ελαιιαθηηθά ζηελ άκεζε επηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ ή ζηελ επηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ βάζεη δηεπζχλζεσλ ή αηφκσλ. Επηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηώλ βάζεη δηεπζύλζεσλ: ηελ πεξίπησζε απηή εθαξκφδεηαη έλα δείγκα πηζαλφηεηαο ην νπνίν φκσο πεξηέρεη δηεπζχλζεηο θαη απφ ην νπνίν θαηαιήγνπκε ζε έλα δείγκα λνηθνθπξηψλ. πλήζσο ππάξρεη κία 1-1 αληηζηνηρία κεηαμχ ησλ δχν απηψλ παξαγφλησλ (δηεπζχλζεηο λνηθνθπξηά). Οκνίσο βέβαηα πξνθχπηεη ην δείγκα λνηθνθπξηψλ αλ απφ ην δείγκα δηεπζχλζεσλ πνπ έρεη επηιεγεί ζπκπεξηιάβνπκε ζην δείγκα λνηθνθπξηψλ φια ηα λνηθνθπξηά πνπ αλήθνπλ ζηε δηεχζπλζε πνπ έρεη επηιεγεί ζην δείγκα δηεπζχλζεσλ. ε πεξηπηψζεηο ζπζηεκαηηθήο εκθάληζεο ηέηνησλ δηεπζχλζεσλ ζην δείγκα δηεπζχλζεσλ, ζπρλά εκθαλίδνληαη ηερληθέο νη νπνίεο πεξηνξίδνπλ ην κέγηζην αξηζκφ λνηθνθπξηψλ πνπ ζα ζπκπεξηιεθζνχλ ζην δείγκα λνηθνθπξηψλ, θαη έρνπλ ηελ ίδηα δηεχζπλζε. Οη ηερληθέο απηέο νθείινπλ λα πξνιακβάλνπλ νπνηαδήπνηε αιιαγή ζηελ πηζαλφηεηα επηινγήο ελφο λνηθνθπξηνχ (κείσζε ή αχμεζε). Επηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηώλ βάζεη θαηνίθσλ: Η επηινγή δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ γίλεηαη απφ κία ιίζηα αηφκσλ πνπ αλήθνπλ ζε δείγκα ίζεο πηζαλφηεηαο αηφκσλ πνπ ζπιιέγεηαη. Οπζηαζηηθά, έλα λνηθνθπξηφ ζα ζπκπεξηιεθζεί ζην δείγκα λνηθνθπξηψλ εθφζνλ έλα ηνπιάρηζηνλ κέινο ηνπ εκθαλίδεηαη ζην δείγκα αηφκσλ πνπ ζπιιέρζεθε. Σα άηνκα πνπ κπνξνχλ λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζην δείγκα αηφκσλ είλαη ηα άηνκα ειηθίαο 16 εηψλ ηνπιάρηζηνλ. Απηφ νδεγεί ζε κία κε κεδεληθή πηζαλφηεηα εκθάληζεο ελφο λνηθνθπξηνχ ζην δείγκα εθφζνλ έρεη ηνπιάρηζηνλ έλα ηέηνην κέινο. πλεπψο, απφ έλα δείγκα πηζαλφηεηαο αηφκσλ θαηαζθεπάδεηαη έλα δείγκα πηζαλφηεηαο λνηθνθπξηψλ. Παξ φια απηά, απφ ηε δηαδηθαζία απηή πξνθχπηνπλ 2 δεηήκαηα: α) ηελ πεξίπησζε πνπ ζε έλα λνηθνθπξηφ θαλέλα κέινο δελ είλαη άλσ ησλ 16 εηψλ ε πηζαλφηεηα λα ζπκπεξηιεθζεί ην λνηθνθπξηφ απηφ ζην δείγκα είλαη κεδεληθή. β) Δθφζνλ ηα άηνκα έρνπλ επηιερζεί γηα ην δείγκα αηφκσλ κε ίζεο πηζαλφηεηεο επηινγήο ηφηε φζν κεγαιχηεξνο είλαη ν αξηζκφο ησλ κειψλ, ειηθίαο άλσ ησλ 16 εηψλ, ελφο λνηθνθπξηνχ ηφζν κεγαιχηεξε είλαη θαη ε πηζαλφηεηα λα ζπκπεξηιεθζεί ην λνηθνθπξηφ ζην δείγκα. Η αληηκεηψπηζε απηνχ ηνπ δεηήκαηνο κπνξεί λα γίλεη κε ηελ κείσζε ηεο πηζαλφηεηαο επηινγήο ελφο αηφκνπ ζην δείγκα εθφζνλ ππάξρεη ηνπιάρηζηνλ αθφκε έλα άηνκν ζην λνηθνθπξηφ ηνπ, ην νπνίν αλήθεη θαη ζην δείγκα αηφκσλ. Η κείσζε είλαη αλάινγε ηνπ αξηζκνχ ησλ επηπιένλ αηφκσλ πνπ αλήθνπλ ζην ίδην λνηθνθπξηφ αιιά θαη ζην δείγκα αηφκσλ. Γηα παξάδεηγκα αλ έλα άηνκν αλήθεη ζε έλα λνηθνθπξηφ ζην νπνίν αθφκε ηξία άηνκα ηνπ λνηθνθπξηνχ είλαη άλσ ησλ 16 εηψλ - 18 -
επηβάιιεηαη ζην άηνκν απηφ κία πηζαλφηεηα επηινγήο θαηά 75% κηθξφηεξε απφ ηελ πηζαλφηεηα επηινγήο ελφο αηφκνπ πνπ αληηπξνζσπεχεη έλα λνηθνθπξηφ γηα ηννπνίν δελ ππάξρεη άιιν κέινο ειηθίαο άλσ ησλ 16 εηψλ. Καηά ζπλέπεηα ηα δχν λνηθνθπξηά ζα έρνπλ ηελ ίδηα πηζαλφηεηα επηινγήο ζην δείγκα λνηθνθπξηψλ, ηειηθά. Δλαιιαθηηθά, απφ ην δείγκα ησλ αηφκσλ πνπ ζα δεκηνπξγεζεί ζπιιέγνληαη νη πιεξνθνξίεο γηα ην λνηθνθπξηφ ζην νπνίν αλήθνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα θαηαζθεπάδεηαη έλα ππν-δείγκα ζην νπνίν ε πηζαλφηεηα επαλεπηινγήο ελφο αηφκνπ είλαη αληηζηξφθσο αλάινγε κε ηα κέιε ησλ αηφκσλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ην λνηθνθπξηφ ζην νπνίν αλήθεη. Φπζηθά ην αξρηθφ δείγκα αηφκσλ πνπ ζα επηιερζεί πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξν απφ ην κέγεζνο ηνπ ηειηθνχ δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ πνπ επηδεηνχκε. Παξ φια απηά, νη δχν παξαπάλσ κέζνδνη απαηηνχλ ηελ εχξεζε πιεξνθνξηψλ γηα ην λνηθνθπξηφ πνπ αληηπξνζσπεχεη θάζε άηνκν πνπ επηιέγεηαη ζην δείγκα. ηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρνπλ νη πιεξνθνξίεο απηέο ζηα κεηξψα ησλ ρσξψλ ή θάπνπ αιινχ θαηαγεγξακκέλα ε δηαδηθαζία απηή δελ απμάλεη ην θφζηνο (ρξνληθφ, πιηθφ, νηθνλνκηθφ). ε αληίζεηε πεξίπησζε ε δηαδηθαζία εχξεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ ζα απμήζεη νπζηαζηηθά ην θφζηνο αθνχ ζα πξέπεη λα ζπιιερζνχλ γηα ην κεγάιν δείγκα ησλ αηφκσλ πνπ ζα επηιεγεί. 2.1.1. Καηαζθεπή δείγκαηνο αηόκσλ από δείγκα λνηθνθπξηώλ ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη απφ νπνηνδήπνηε ηξφπν επηινγήο δείγκαηνο λνηθνθπξηνχ κπνξνχκε λα θαηαιήμνπκε άκεζα ή έκκεζα ζε έλα δείγκα αηφκσλ. πγθεθξηκέλα, ζε πεξίπησζε πνπ ζέινπκε λα ζπιιέμνπκε πιεξνθνξίεο απφ φια ηα κέιε ελφο λνηθνθπξηνχ θαηαζθεπάδεηαη έλα δείγκα ζην νπνίν αλήθνπλ φια ηα κέιε απφ θάζε λνηθνθπξηφ πνπ επηιέρζεθε ζην αξρηθφ δείγκα λνηθνθπξηψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ζηελ πεξίπησζε πνπ ζέινπκε έλα δείγκα αηφκσλ βάζεη ηνπ δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ ηφηε απφ θάζε λνηθνθπξηφ πνπ αλήθεη ζην αξρηθφ δείγκα επηιέγεηαη ηπραία έλα κέινο πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ αλήθεη ζην δείγκα αηφκσλ ή επηιέγεηαη ην κέινο πνπ νδήγεζε ζηελ επηινγή ηνπ λνηθνθπξηνχ κε ηε κέζνδν επηινγήο λνηθνθπξηψλ βάζεη αηφκσλ. Βέβαηα, αλ ζέινπκε έλα δείγκα αηφκσλ κε ίζε πηζαλφηεηα επηινγήο ηφηε εθ νζνλ ε δεηγκαηνιεςία ησλ λνηθνθπξηψλ είλαη άκεζε ή βαζίδεηαη ζηηο δηεπζχλζεηο ε πηζαλφηεηα επηινγήο ελφο αηφκνπ ζην δείγκα αηφκσλ πνπ ζέινπκε λα θαηαζθεπάζνπκε εμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο ηνπ λνηθνθπξηνχ. - 19 -
Δηθφλα 2: Γηάγξακκα επηινγήο δείγκαηνο Γείγκα Ννηθνθπξηψλ Ακεζε Γεηγκαηνιεςία Ννηθνθπξηψλ (=>Ίζε Πηζαλφηεηα Δπηινγήο Ννηθνθπξηψλ Βάζεη Γηεπζχλζεσλ (=> Ίζε Πηζαλφηεηα Δπηινγήο Ννηθνθπξηψλ) Γείγκα Αηφκσλ (=> Ίζε Πηζαλφηεηα Δπηινγήο Αηφκσλ) Βάζεη δείγκαηνο Αηφκσλ άληζεο πηζαλφηεηαο επηινγήο (=>Ίζε Πηζαλφηεηα Δπηινγήο Ννηθνθπξηψλ) 2.1.2. Γεηγκαηνιεςία πεξηνρήο ζε δύν ζηάδηα πνπ εθαξκόζηεθε ζηελ EU-SILC Σν δείγκα ησλ λνηθνθπξηψλ επηιέρζεθε ζε δχν ζηάδηα. Όπσο αλαθέξζεθε ζηελ πεξηγξαθή κίαο δεηγκαηνιεςίαο ζε δχν ζηάδηα, έρνπκε ηηο βαζηθέο κνλάδεο δείγκαηνο θαη ηηο δεπηεξεχνληεο κνλάδεο δείγκαηνο. ηελ EU-SILC νη βαζηθέο κνλάδεο δείγκαηνο, δειαδή νη βαζηθέο θαηεγνξίεο ζηηο νπνίεο ρσξίδεηαη ν πιεζπζκφο, είλαη νη πεξηνρέο. Πεξηνρέο ζεσξήζεθαλ έλα ή πεξηζζφηεξα νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα. Γεπηεξεχνληεο κνλάδεο δείγκαηνο νη νπνίεο ππν-επηιέρζεθαλ απφ ην δείγκα πεξηνρψλ είλαη ηα λνηθνθπξηά. ην πξώην ζηάδην δεηγκαηνιεςίαο αλήθεη ε επηινγή ελφο δείγκαηνο πεξηνρψλ απφ ην ζχλνιν ησλ πεξηνρψλ ζην νπνίν ρσξίζζεθε ν πιεζπζκφο. ην δεύηεξν ζηάδην δεηγκαηνιεςίαο αλήθεη ε επηινγή ελφο δείγκαηνο απφ λνηθνθπξηά απφ θάζε πεξηνρή ε νπνία επηιέρζεθε θαηά ην πξψην ζηάδην δεηγκαηνιεςίαο. - 20 -
Δηθφλα 3: Γεηγκαηνιεςία ζε δχν ζηάδηα ΠΔΡΙΟΥΔ ΓΔΙΓΜΑ ΠΔΡΙΟΥΩΝ 1 ΓΔΙΓΜΑ ΝΟΙΚΟΚΤΡΙΩΝ 2 : ηάδην 1 : ηάδην 2 Κξηηήξηα ζηξσκaηνπνίεζεο θαη ππν-ζηξσκαηνπνίεζεο Η δηαδηθαζία ρσξηζκνχ 1 ηνπ πιεζπζκνχ ζε πεξηνρέο 1 γίλεηαη ζε δχν επίπεδα. Καηά ην πξψην επίπεδν έρνπκε ηελ γεσγξαθηθή ζηξσκαηνπνίεζε ε νπνία βαζίδεηαη ζην δηαρσξηζκφ ηεο έθηαζεο ηεο θάζε ρψξαο ζε πεξηνρέο. Η γεσγξαθηθή δηαζηξσκάησζε γίλεηαη ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Σαμηλφκεζε NUTS II (Nomenclature of Territorial Units for Statistics, by regional level) έηζη ψζηε λα είλαη θνηλή γηα φιεο ηηο ρψξεο πνπ εθαξκφδνπλ ηελ EU-SILC 6. χκθσλα κε ηε NUTS II ε έθηαζε θάζε ρψξαο ρσξίδεηαη ζε πεξηνρέο θαη θάζε πεξηνρή θσδηθνπνηείηαη. Σν δεχηεξν επίπεδν ζηξσκαηνπνίεζεο ηνπ πιεζπζκνχ πεξηέρεη ηελ νκαδνπνίεζε δήκσλ θαη θνηλνηήησλ κέζα ζε θάζε πεξηνρή πνπ νξίζηεθε πξνεγνπκέλσο, ζχκθσλα κε ην βαζκφ αζηηθνπνίεζεο (π.ρ. ηνλ πιεζπζκφ). Δθαξκνγή ηεο δεηγκαηνιεςίαο πεξηνρήο ζε δχν ζηάδηα ζηελ Διιάδα: Η ρψξα θαηά ην πξψην επίπεδν ζηξσκαηνπνίεζεο ρσξίζηεθε ζε 13 πεξηνρέο ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Σαμηλφκεζε NUTS II. Αλαθέξεηαη φηη φζνλ αθνξά ηα δχν πνιενδνκηθά κεγάια ζπγθξνηήκαηα ηεο Αζήλαο, θαη ηεο Θεζζαινλίθεο απνηεινχλ μερσξηζηά κεγάια γεσγξαθηθά ζηξψκαηα. Καηά ην δεχηεξν επίπεδν ζηξσκαηνπνίεζεο ε νκαδνπνίεζε ησλ πεξηνρψλ ζε δήκνπο θαη θνηλφηεηεο έγηλε αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ θαηνίθσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα ππήξμαλ 4 νκάδεο: >= 30.000 θαηνίθνπο. 5.000 29.999 θαηνίθνπο. 1.000 4.999 θαηνίθνπο. 0-999 θαηνίθνπο. 6 file:///c:/docume~1/angel/locals~1/temp/nuts_33_07-04-2011_08-56-30.htm - 21 -
Ο αξηζκφο ησλ ηειηθψλ ζηξσκάησλ ζηηο 13 δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο ήηαλ 50. Όζνλ αθνξά ην γεσγξαθηθφ ζηξψκα ηεο Αζήλαο, ρσξίζηεθε ζε 31 ηκήκαηα ηνπ ίδηνπ κεγέζνπο (ην κέγεζνο ηνπο ππνινγίδεηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ λνηθνθπξηψλ πνπ αλήθνπλ ζε απηφ). Ο δηαρσξηζκφο έγηλε βάζεη ησλ δήκσλ πνπ απαξηίδνπλ ηελ πεξηνρή ηεο Αζήλαο αιιά θαη βάζεη θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ θξηηεξίσλ. Καηά ηνλ ίδην ηξφπν ρσξίζηεθε ε πεξηνρή ηεο Θεζζαινλίθεο ζε 9 ίδηνπ κεγέζνπο ηκήκαηα. Οη γεσγξαθηθέο πεξηθέξεηεο ησλ Αζελψλ θαη ηεο Θεζζαινλίθεο θαιχπηνπλ ην 40% ηνπ πιεζπζκνχ αιιά θαη αθφκε κεγαιχηεξα πνζνζηά ζε θνηλσληθννηθνλνκηθέο κεηαβιεηέο πνπ εμεηάδνληαη κέζα απφ ηελ EU-SILC. Απηφ είρε ζαλ απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζνχλ 90 ηειηθά ζηξψκαηα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο έξεπλαο ζηελ Διιάδα. Δίλαη θαλεξφ ινηπφλ φηη ε κειέηε θαη ε ζσζηή δηαζηξσκάησζε πξνιακβάλεη ηε ζπιινγή κε αληηπξνζσπεπηηθψλ δεδνκέλσλ. Αο θέξνπκε έλα παξάδεηγκα γηα ηελ πεξηνρή ηεο Διιάδαο: Αλ ην δείγκα ηνπ πιεζπζκνχ βαζηδφηαλ ζε ηπραίν δείγκα απφ ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδνο, νη θάηνηθνη ηεο Αζήλαο ζα είραλ ζαθψο κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα λα εκθαληζηνχλ ζην δείγκα αθνχ είλαη ζαθψο πεξηζζφηεξνη απφ θαηνίθνπο άιισλ πεξηνρψλ. Σν απνηέιεζκα ζα ήηαλ έλα δείγκα ηνπ πιεζπζκνχ απφ πεξηζζφηεξνπο θαηνίθνπο ηεο Αζήλαο θαη ιηγφηεξνπο θαηνίθνπο άιισλ πεξηνρψλ. Απηφ βέβαηα ζα ήηαλ κε αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ηνπ ζπλφινπ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδνο, αθνχ ηφζν νη ζπλζήθεο δσήο φζν θαη ην εηζφδεκα δηαθέξνπλ. Δπίζεο ζηελ πεξηνρή ησλ Αζελψλ ππάξρεη κεγάιε δηαθνξά ζηηο ζπλζήθεο δσήο θαη ην εηζφδεκα αλάκεζα ζηνπο δήκνπο. Ο πεξαηηέξσ δηαρσξηζκφο ζε 31 ηκήκαηα βνήζεζε ζηε ζπιινγή αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο απφ ηελ πεξηνρή ηεο Αζήλαο. πλεπψο, ε δηαδηθαζία ρσξηζκνχ ηεο έθηαζεο ησλ ρψξαο ζε ζηξψκαηα θαηά ηελ επηινγή δείγκαηνο θξίζεθε αλαγθαία. Σν ηειηθφ δείγκα πξνθχπηεη κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο ζηξσκαηνπνίεζεο θαη ππν-ζηξσκαηνπνίεζεο ηεο έθηαζεο ηεο ρψξαο. Απφ θάζε πεξηνρή επηιέγεηαη ηπραίν δείγκα θαη ην ζχλνιν ησλ ππν-δεηγκάησλ απνηειεί ην δείγκα ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο πνπ ζα εξσηεζεί γηα ηελ εθαξκνγή ηεο EU-SILC. 2.2. Μέγεζνο δείγκαηνο 2.2.1. Απαηηήζεηο κεγέζνπο ηνπ δείγκαηνο Σν κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο κηαο έξεπλαο εμαξηάηαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο έξεπλαο γηα ηελ νπνία θαηαζθεπάδεηαη. Με ηελ έλλνηα ραξαθηεξηζηηθά ελλννχληαη: α) νη νπζηαζηηθέο απαηηήζεηο κίαο έξεπλαο πνπ εθαξκφδεηαη (ζθνπφο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξφθεηηαη λα ζπιιερζνχλ, απαηηήζεηο αθξίβεηαο, αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ), β) ν παξάγνληαο ηνπ θφζηνπο κηαο έξεπλαο (πξνυπνινγηζκφο, ηερληθνχο πφξνπο, response burden (=ε πξνζπάζεηα πνπ απαηηείηαη ζπλνιηθά γηα ηελ - 22 -
αληαπφθξηζε ζηελ έξεπλα) θαη γ) νη πξαθηηθνί ιφγνη (ζθνπηκφηεηα, βησζηκφηεηα, έιεγρν πνηφηεηαο). Όζνλ αθνξά ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο ηεο EU-SILC, απηφ εμαξηάηαη ηφζν απφ ηα πξναλαθεξζέληα ζηνηρεία αιιά θαη απφ δ) επηπξφζζεηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ αθνξνχλ ηελ εθαξκνγή ηεο EU-SILC. Όπσο έρεη γίλεη μεθάζαξν, νη πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγνληαη απφ ηελ εθαξκνγή ηεο EU-SILC ρξεζηκνπνηνχληαη γηα αλάιπζε ζε εζληθφ επίπεδν αιιά θαη ζπγθξηηηθή αλάιπζε κεηαμχ ησλ ρσξψλ πνπ ηελ εθαξκφδνπλ. Σν ζχλνιν ησλ παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ην φηη πξέπεη λα απνθαζηζηεί έλα εληαίν κέγεζνο δείγκαηνο γηα φιεο ηηο ρψξεο πνπ εθαξκφδνπλ ηελ έξεπλα θάλεη ηελ απφθαζε γηα ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο έλα πνιπδηάζηαην δήηεκα. Η ινγηθή πνπ θξχβεηαη πίζσ απφ ηελ επηινγή ηνπ κεγέζνπο ησλ δεηγκάησλ ζα ζπδεηεζεί αλαιπηηθά ηφζν γηα ην δηαρξνληθφ ηκήκα φζν θαη γηα ην ζχγρξνλν ηκήκα ηεο EU-SILC. Όπσο έρεη ζπδεηεζεί νη κεηαβιεηέο πνπ κειεηά ε EU-SILC απαηηνχλ έλα δείγκα λνηθνθπξηψλ αιιά θαη έλα δείγκα αηφκσλ ψζηε λα κειεηεζνχλ φιεο. Αο δνχκε ηηο ηηκέο ησλ ειαρίζησλ απνηειεζκαηηθψλ κεγεζψλ δείγκαηνο γηα δχν μερσξηζηέο πεξηπηψζεηο εθαξκνγήο ηεο έξεπλαο. Οη ειάρηζηεο ηηκέο απνηειεζκαηηθνχ κεγέζνπο δείγκαηνο αθνξνχλ ην ηκήκα ηεο EU-SILC πνπ αθνξά ηε κειέηε ησλ ζχγρξνλσλ κεηαβιεηψλ. Πίλαθαο 2: Διάρηζηεο ηηκέο απνηειεζκαηηθνχ κεγέζνπο δείγκαηνο ζην ζχγρξνλν ηκήκα ηεο έξεπλαο Α.Ννηθνθπξηά/Γηεπζχλζεηο A.1.Ννηθνθπξηά Α.2.Δξσηψκελα Άηνκα 7-23 - Β.1.Άηνκα- Ννηθνθπξηά Β. Άηνκα Β.2.Άηνκα άλσ ησλ 16 εηψλ Βέιγην 4.750 8.750 6.500 12.000 Βνπιγαξία 4.500 10.000 Σζερηθή 4.750 10.000 7.500 15.750 Γεκνθξαηία Γαλία 4.250 7.250 5.500 9.500 Γεξκαλία 8.250 14.500 11.000 19.250 Δζζνλία 3.500 7.750 5.750 12.750 Διιάδα 4.750 10.000 7.500 15.750 Ιζπαλία 6.500 16.000 12.000 29.500 Γαιιία 7.250 13.500 10.250 19.000 Ιξιαλδία 3.750 8.000 6.000 12.750 Ιηαιία 7.250 15.500 11.750 25.000 Κχπξνο 3.250 7.500 5.750 13.250 Λεηνλία 3.750 7.650 6.500 14.750 Ληζνπαλία 4.000 9.000 6.750 15.250 Λνπμεκβνχξγν 3.250 6.500 5.000 10.000 Οπγγαξία 4.750 10.250 7.750 16.750 Μάιηα 3.000 7.000 5.250 12.250 7 Ηιηθίαο άλσ ησλ 16 εηψλ
Οιιαλδία 5.000 8.750 6.500 11.500 Απζηξία 4.500 8.750 6.500 12.750 Πνισλία 6.000 15.000 11.250 28.250 Πνξηνγαιία 4.500 10.500 8.000 18.750 Ρνπκαλία 5.250 12.750 ινβελία 3.750 9.000 6.750 16.250 ινβαθία 4.250 11.000 8.250 21.250 Φηλιαλδία 4.000 6.750 5.000 8.500 νπεδία 4.500 7.500 5.750 9.500 Ηλσκέλν 7.500 13.750 10.250 18.750 Βαζίιεην ύλνιν ΔΔ 130.750 272.900 θξάηε κέιε Ιζιαλδία 2.250 3.750 3.000 5.000 Ννξβεγία 3.750 6.250 4.750 8.000 ύλνιν 136.750 282.900 Αμίδεη λα ζεκεησζνχλ ηα εμήο: Οη ηηκέο ησλ δχν πξψησλ ζηειψλ αθνξνχλ πιεξνθνξίεο πνπ θαηαγξάθεθαλ ην 2011. Όζνλ αθνξά ηηο ηηκέο ηεο ζηήιεο Β πνπ αθνξνχλ ρψξεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ δείγκα αηφκσλ κφλν νη ηηκέο ηεο Γαλίαο,Οιιαλδίαο, ινβελίαο, Φηλιαλδίαο, νπεδίαο, Ιζιαλδίαο θαη Ννξβεγίαο βξέζεθαλ θαηαγεγξακκέλεο γηα ην 2011. Οη ππφινηπεο αθνξνχλ ηηκέο ηνπ 2001. Απφ ην 2001 έσο θαη ηελ εκεξνκελία θαηαγξαθήο ηνπ παξαπάλσ πίλαθα κφλν γηα ηελ πεξίπησζε ηεο Λεηνλίαο γηα ηε ζηήιε Α2 ε ηηκή άιιαμε απφ 8.500 ζε 7.650 ην 2011. Ο ππνινγηζκφο ησλ ειάρηζησλ απνηειεζκαηηθψλ δεηγκάησλ έγηλε βάζεη ησλ απαηηήζεσλ πνπ δεκνζηεχηεθαλ ζηελ Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ηνλ Ινχιην ηνπ 2003, ησλ ηερληθψλ πεξηγξαθψλ πνπ δεκνζίεπζε ε Eurostat θαη ηνπ Άξζξνπ EU-SILC Sampling Guidelines (Verma, 2001). Η κειέηε ησλ κεηαβιεηψλ πνπ αθνξνχλ ην εηζφδεκα ζηελ EU-SILC κειεηψληαη γηα θάζε κέινο ηνπ λνηθνθπξηνχ πνπ έρεη επηιερζεί ελψ ε κειέηε ησλ «θνηλσληθψλ κεηαβιεηψλ» γίλεηαη ελαιιαθηηθά θαη γηα έλα δείγκα αηφκσλ (π.ρ. έλα κέινο αλά λνηθνθπξηφ). Ο πίλαθαο δίλεη ην ειάρηζην απνηειεζκαηηθφ κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ (ζηήιε Α.1.) πνπ απαηηείηαη έηζη ψζηε ηφζν νη κεηαβιεηέο ηνπ εηζνδήκαηνο φζν θαη νη «θνηλσληθέο κεηαβιεηέο» λα κπνξνχλ λα κειεηεζνχλ εθφζνλ φια ηα κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ ηνπ δείγκαηνο αληαπνθξηζνχλ ζηελ έξεπλα. Γίλεηαη επίζεο θαη ν αλακελφκελνο αξηζκφο αηφκσλ πνπ ζα πξέπεη λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ έξεπλα.(ζηήιε Α.2.) Ο αξηζκφο απηφο ππνινγίδεηαη ζχκθσλα κε ην κέγεζνο ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο ζηήιεο A.1. φπνπ ην κέγεζνο ησλ λνηθνθπξηψλ απνηεινχλ ηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 16 ρξφλσλ - 24 -
Η ζηήιε Β ηνπ πίλαθα αθνξά ηηο ρψξεο πνπ έρνπλ επηιέμεη έλα δείγκα αηφκσλ γηα ηε κειέηε ησλ «θνηλσληθψλ κεηαβιεηψλ» ηεο έξεπλαο. ηε ζηήιε Β.1 δίλεηαη ην ειάρηζην απνηειεζκαηηθφ κέγεζνο ελφο δείγκαηνο αηφκσλ γηα ηε κειέηε ησλ «θνηλσληθψλ κεηαβιεηψλ» θαη σο εθ ηνχηνπ ηνλ αξηζκφ ησλ λνηθνθπξηψλ αθνχ έλα κέινο εξσηάηαη απφ θάζε λνηθνθπξηφ. ηηο ρψξεο απηέο νη πιεξνθνξίεο γηα ην εηζφδεκα πξνθχπηνπλ απφ ηα κεηξψα ησλ ρσξψλ αθνχ γηα ηα λνηθνθπξηά πνπ αλήθνπλ ζην δείγκα εληνπίδεηαη ν αξηζκφο ησλ κειψλ ηνπ λνηθνθπξηνχ πνπ έρνπλ ειηθία άλσ ησλ 16 εηψλ. Έηζη δίλεηαη ζηνλ πίλαθα ν εθηηκεκέλνο αξηζκφο απηψλ ησλ αηφκσλ, δειαδή ην κέγεζνο ησλ λνηθνθπξηψλ ζε πιήξε αληηζηνηρία κε ηνλ ππνινγηζκφ ηεο ζηήιεο Α.2.(ζηήιε Β.2.) Μέγεζνο ππνινγηζκνύ ηνπ αιεζηλνύ κεγέζνπο δείγκαηνο Σν ειάρηζην απνηειεζκαηηθφ κέγεζνο ελφο δείγκαηνο είλαη ην κέγεζνο πνπ απαηηείηαη αλ ε έξεπλα βαζίδεηαη ζε απιή ηπραία δεηγκαηνιεςία. Σφηε, νξίδνπκε ηελ επίδξαζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ηεο έξεπλαο λα παίξλεη ηε ηηκή 1.0. ε πεξίπησζε ηψξα, πνπ ε έξεπλα δε βαζίδεηαη ζε απιή ηπραία δεηγκαηνιεςία (γεγνλφο πνπ ηζρχεη ζηελ EU-SILC) ην αιεζηλό κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο o ζα εμαξηάηαη απφ ην ζρεδηαζκφ ηνπ δείγκαηνο (έηζη ψζηε ε επίδξαζε λα κελ ππεξβαίλεη ην 1.0), o ζα πξέπεη λα θαηαπνιεκά ηε πεξίπησζε ηεο κε αληαπφθξηζεο ησλ εξσηεζέλησλ, o θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο εθάζηνηε απαηηήζεηο ησλ ρσξψλ. Κάζε ρψξα πνπ εθαξκφδεη ηελ έξεπλα νθείιεη λα πξνζαξκφζεη ην αιεζηλφ κέγεζνο ηνπ δείγκαηφο ζχκθσλα κε ηηο δηθέο ηεο αλάγθεο. Η επίδξαζε ηνπ ζρεδηαζκνχ εμαξηάηαη απφ ην ζρεδηαζκφ ηνπ δείγκαηνο θαη ζπλεπψο απφ ηηο αλάγθεο θάζε ρψξαο πνπ εθαξκφδεη ηελ έξεπλα. Οη ρψξεο ζπλεπψο, αθνχ επηιέμνπλ ην ζρεδηαζκφ ηνπ δείγκαηνο θαη ζηε ζπλέρεηα ππνινγίζνπλ ηελ επίδξαζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ζηνλ ππνινγηζκφ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ κεηαβιεηψλ πνπ ζέινπλ λα κειεηήζνπλ θαζνξίδνπλ ηε ηηκή ηνπ αιεζηλνχ δείγκαηνο ζε ζρέζε κε ηελ επίδξαζε πνπ ππνιφγηζαλ πξνεγνπκέλσλ θαη ην ειάρηζην απνηειεζκαηηθφ κέγεζνο πνπ έρεη πξνηαζεί. Η ζρέζε απηή νξίδεηαη σο εμήο: Έζησ n e ην ειάρηζην απνηειεζκαηηθφ κέγεζνο δείγκαηνο, - 25 - n a ην αιεζηλφ κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο θαη deft ε επίδξαζε ηνπ ζρεδηαζκνχ (απφ ηα αξρηθά ηεο αγγιηθήο νξνινγίαο - design effect). Σφηε: na ne 2. deft χκθσλα κε ην ηχπν απηφ ην κέγεζνο ηνπ αιεζηλνχ δείγκαηνο απμάλεηαη φζν απμάλεηαη ν βαζκφο επίδξαζεο ηνπ ζρεδηαζκνχ ελψ ζηελ πεξίπησζε ηεο ηπραίαο δεηγκαηνιεςίαο φπνπ ν βαζκφο ζρεδηαζκνχ παίξλεη ηε ηηκή 1.0 ηφηε n e = n a. Φπζηθά ην αιεζηλφ κέγεζνο ζα πξέπεη λα είλαη αθφκε κεγαιχηεξν έηζη ψζηε λα ζπκπεξηιάβεη εθ ησλ πξνηέξσλ ηε κε αληαπφθξηζε ησλ εξσηεζέλησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα:
Έζησ ns ην κέγεζνο πνπ ζα επηιερζεί αθνχ έρεη ππνινγηζηεί ην αιεζηλφ κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο na θαη R ην ζπλνιηθφ πνζνζηφ αληαπφθξηζεο, Σφηε: na ns. R Αθφκε ην ηειηθφ κέγεζνο κπνξεί λα απμεζεί πεξαηηέξσ έηζη ψζηε λα θαιχςεη γηα παξάδεηγκα ηελ αλάγθε κίαο ρψξαο γηα πνιχ ιεπηνκεξή πεξηθεξεηαθή θαηαλνκή. Σειηθά ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο θαηαγξάθεηαη ζηελ αλαθνξά πνηφηεηαο πνπ παξαδίδεη ε θάζε ρψξα ελψ ζπλήζσο επηιέγεηαη έλα ζαθψο κεγαιχηεξν κέγεζνο απφ απηφ ηνπ ειαρίζηνπ απνηειεζκαηηθνχ κεγέζνπο. 2.2.2. Η ινγηθή επηινγήο ηνπ ειαρίζηνπ απνηειεζκαηηθνύ κεγέζνπο δείγκαηνο 2.2.2.1. Σν ηκήκα ηεο EU-SILC πνπ κειεηά ηηο ζύγρξνλεο κεηαβιεηέο Σν ηειηθφ κέγεζνο ηνπ ειάρηζηνπ απνηειεζκαηηθνχ κεγέζνπο εθηηκήζεθε κέζα απφ πνιινχο παξάγνληεο. Αλαθέξνληαη νη εμήο: 1. Η εκπεηξία ηεο EHCP έξεπλαο. 2. Ο βαζκφο αθξίβεηαο ηεο εθηίκεζεο ηνπ πνζνζηνχ θηψρεηαο. 3. Ο βαζκφο αθξίβεηαο ηεο εθηίκεζεο ηνπ κέζνπ εηζνδήκαηνο αλά λνηθνθπξηφ. 4. Σν πξνθαζνξηζκέλν ζπλνιηθφ κέγεζνο ησλ δεηγκάησλ. 5. Η θαηαλνκή ηνπ ζπλνιηθνχ κεγέζνπο ζηηο ρψξεο. 1. Μία πξψηε εηθφλα γηα ην ειάρηζην απνηειεζκαηηθφ κέγεζνο ππήξρε ιφγσ ηεο πξνεγνχκελεο έξεπλαο (EHCP) ηελ νπνία αληηθαηέζηεζε ε έξεπλα πνπ κειεηάκε. Η ECHP (European Community Household Panel) είρε ζηφρν λα κειεηήζεη έλα κεγάιν εχξνο δεηεκάησλ πνπ αθνξνχζαλ ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο. Οη πιεξνθνξίεο ζπγθεληξψλνληαλ απφ έλα δείγκα λνηθνθπξηψλ θαη αηφκσλ. Απφ ηελ έξεπλα απηή ε νπνία δηήξθεζε 8 ρξφληα θάλεθε φηη έλα δείγκα λνηθνθπξηψλ ηεο ηάμεσο ησλ 4.000 6.000 ήηαλ αξθεηφ γηα λα νδεγήζεη ζε πνιχ ρξήζηκα απνηειέζκαηα. Σν κέγεζνο απηφ ήηαλ επαξθέο γηα λα παξέρεη ηθαλνπνηεηηθέο εθηηκήζεηο γηα κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχζαλ ηηο ζπλζήθεο δσήο, ην εηζφδεκα, ην πνζνζηφ θηψρεηαο θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. 2. Παξφκνην κέγεζνο δείγκαηνο λνηθνθπξηψλ εθηηκήζεθε απφ ηελ εμέηαζε ησλ απαηηήζεσλ αθξίβεηαο ηεο κεηαβιεηήο πνπ αθνξά ην πνζνζηφ ηεο θηψρεηαο. ηελ έξεπλα ECHP ην πνζνζηφ θηψρεηαο, πνπ ππνινγίζηεθε σο ην πνζνζηφ ησλ λνηθνθπξηψλ πνπ έρνπλ εηζφδεκα 60% κηθξφηεξν απφ ηε δηάκεζν ηεο ηηκήο ηνπ εηζνδήκαηνο, ππνινγίζηεθε λα θπκαίλεηαη πεξίπνπ απφ 5%-25%. Δηάκεζνο είλαη ε ηηκή γηα ηελ νπνία ην 50% ηνπ πιεζπζκνχ έρεη κεγαιχηεξε ηηκή εηζνδήκαηνο απφ ηε ηηκή απηή. Παίξλνληαο σο δεδνκέλν φηη ε ηηκή ηνπ πνζνζηνχ είλαη 15% ηφηε ππνινγίζηεθε φηη απαηηείηαη έλα δείγκα κεγέζνπο 5.000 λνηθνθπξηψλ (ηπραία δεηγκαηνιεςία) γηα λα εθηηκήζεη ηε ηηκή απηή κε ζθάικα 1%. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνλίζνπκε φηη ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο δελ είλαη επαίζζεην ζηελ ζπγθεθξηκέλε ηηκή - 26 -