ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Ηέµφαση στην προσωπική βελτίωση του καθενός σαν κυρίαρχη φιλοσοφία ενός αναλυτικού προγράµµατος ιγγελίδης Νικόλαος Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Θέµατα της παρουσίασης Ησηµασία της έµφασης στην προσωπική πρόοδο του καθενός. Ηαντιµετώπιση των λαθών και η έµφαση στην πρόοδο. Παραδείγµατααπόένααναλυτικό πρόγραµµα φυσικής αγωγής µε έµφαση στην προσωπική βελτίωση του καθενός. Υποστήριξη της προσωπικής βελτίωσης από τις θεωρίες στον κοινωνικογνωστικό χώρο της ψυχολογίας Nicholls (1989) Ames & Archer (1988) Dweck & Leggett (1988) Duda (1992) Vallerand (1997) Papaioannou (1999) Περί προσωπικής βελτίωσης Πώς ορίζεται η προσωπική βελτίωση; Αλλαγή ή εξέλιξη του καθενός προς το καλύτερο Προσωπική βελτίωση. Γιατί; Ηδιάθεση για προσωπική βελτίωση είναι κάτι έµφυτο ή χρειάζεται καλλιέργεια; Πρέπει η έµφαση στην προσωπική βελτίωση να επιβάλλεται ή να δίνεται κάποια αυτονοµία στο άτοµο; 1
Ηπροσωπική βελτίωση δεν είναι ταυτόσηµη µε την τελειοθηρία; Κι αν είναι τότε τι είναι προτιµότερο: Η προσωπική τελειοθηρία ή η προσωπική επιδίωξη της διάκρισης έναντι των άλλων; Το δεύτερο (η διάθεση διάκρισης έναντι των άλλων) έρχεται πάντα πρώτο όσον αφορά την ταξινόµηση των αιτιών άγχους (Gould, 1989; 2001) Προσωπική βελτίωση για ποιον; Έχει νόηµα για όλους/ες η συνεχής καλυτέρευση; Είναι κατάλληλος στόχος για όλους και όλες; Πρέπει να υπάρχει νόηµα για βελτίωση για κάθε άτοµο Άτοµα που υστερούν σε φυσικά ή πνευµατικά προσόντα Άτοµα που υπερτερούν σε φυσικά ή πνευµατικά προσόντα Άτοµα που βρίσκονται στο µέσο όρο Επιβράβευση για την προσωπική βελτίωση Επιβραβεύονται όσοι µαθητές βελτιώσουν την απόδοσή τους στο άλµα σε µήκος πάνω από 20 εκατοστά απ την αρχή ως το τέλος του τριµήνου Επιβράβευση για την προσωπική βελτίωση Πλεονεκτήµατα: Επιτρέπει τον προσωπικό καθορισµό στόχων Όλοι µπορούν να πετύχουν Μειονεκτήµατα: υσκολία υπολογισµού του απαιτούµενου ποσοστού βελτίωσης Αδικεί τους ικανούς και προπονηµένους διότι δεν έχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης Πώς λύνεται το πρόβληµα της αξιολόγησης; Ηανάπτυξη ενός εξατοµικευµένου τρόπου αξιολόγησης της προσωπικής βελτίωσης Επιπλέον κριτήρια στην αξιολόγηση του µαθητή Πόση αξία δίνουµε στην προσωπική βελτίωση στην πράξη; 2
Τα προβαλλόµενα κοινωνικά πρότυπα και οι αξίες µας Τι είδους πρότυπο είναι πιο διαδεδοµένο, ή πιο ισχυρό στην κοινωνία µας; Με ποιους τρόπους αυτό το πρότυπο έχει περάσει σ εµάς; Με ποιους τρόπους περνάµε αυτό το πρότυπο στα παιδιά µας, στους µαθητές µας; Μπορούσε να είναι διαφορετικά; Ένα παιδί δεν πίνει το γάλα του. Ένας γονέας έχει δυο τουλάχιστον επιλογές: «Έλα να κάνουµε διαγωνισµό. Ποιος θα το πιει πρώτος» «Κοίτα τον αδερφό σου πώς το πίνει» «Μµµ, το γάλα είναι νόστιµο» «Το γάλα φτιάχνει γερά δόντια» Οι αξίες των γονέων, καθηγητών, της κοινωνίας γενικότερα επηρεάζουν τελικά τη µάθηση των παιδιών; Προσωπική βελτίωση και µάθηση Κοινά σηµεία των θεωριών µάθησης Ηδιαδικασία της µάθησης είναι αόρατη! Η µάθηση είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη. Η ικανότητά µας να µαθαίνουµε είναι απεριόριστη Μάθηση σηµαίνει µια αλλαγή στον τρόπο σκέψης, στις στάσεις και τη συµπεριφορά Κάθε άνθρωπος έχει το δικό του τρόπο να µαθαίνει Κοινά σηµεία των θεωριών µάθησης (συνέχεια) Οι άνθρωποι δεσµεύονται σε µια διαδικασία µάθησης όταν έχουν ένα ενδιαφέρον, ένα κίνητρο, ένα λόγο, µια ευχή τουλάχιστον! Η διαδικασία της µάθησης διευκολύνεται όταν συνδυάζουµε τη θεωρία µε την πρακτική εφαρµογή Η διαδικασία της µάθησης διευκολύνεται όταν τα άτοµα συµµετέχουν ενεργά (Φράγκος, 1984) 3
Πώς οι θεωρίες µάθησης στηρίζουν την έµφαση στην προσωπική βελτίωση; Αρχή της λειτουργικότητας Ένας µαθητής αποκτά µια γνώση, µια έννοια, µια δεξιότητα, µια αξία, µια συµπεριφορά κλπ, εφόσον µπορεί να εντάξει την προσφερόµενη γνώση, έννοια κλπ, σε ενυπάρχουσα λειτουργία Αρχή της σύνδεσης Ένας µαθητής αποκτάει µια γνώση, µια δεξιότητα κλπ, συνδέοντας µε κάποιο τρόπο τη γνώση αυτή, τη δεξιότητα κλπ, µε ενυπάρχουσες γνώσεις, δεξιότητες κλπ. Αρχή της µεταλλαγής Ένας µαθητής µαθαίνει µια γνώση, µια έννοια κλπ, όταν τη µετατρέπει σε δική του γνώση, έννοια και όχι απλώς όταν επαναλαµβάνει ότι του προσφέρθηκε από το περιβάλλον Αρχή της συµµετοχής Ένας µαθητής αποκτάει µια γνώση, δεξιότητα, συµπεριφορά κλπ, όταν συµµετέχει ενεργά και µε τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του Αρχή της προώθησης Λέµε ότι ένας µαθητής έµαθε όταν βελτίωσε µια υπάρχουσα έννοια, δεξιότητα, συµπεριφορά και όχι όταν επανέλαβε αυτό που είχε ήδη µάθει 4
Αρχή της προσαρµογής Ένας µαθητής αποκτάει µια γνώση, µια δεξιότητα, µια συµπεριφορά κλπ, όταν τη χρησιµοποιεί µε τέτοιο τρόπο ώστε να πετυχαίνει τις επιθυµητές προσαρµογές µέσα στο περιβάλλον του Τι ρόλο παίζουν τα λάθη στη διαδικασία της µάθησης; Γιατί λέµε ότι µαθαίνει κανείς από τα λάθη του; Τα λάθη είναι µέρος της µάθησης Τα λάθη είναι µέρος της διαδικασίας προσωπικής βελτίωσης του καθενός Τα λάθη... είναι καταρχήν αναπόφευκτα. Αν δεν κάναµε λάθη δεν θα µαθαίναµε Εγώ ποτέ δεν σκέφθηκα το λάθος. Έκανα αυτό που ήθελα και, αν δεν µου έβγαινε, το έβρισκα πιο προκλητικό να ξαναπροσπαθήσω. Γι αυτό και δεν θυµάµαι τα λάθη µου. Τα απωθώ από τη σκέψη Να σας πω πολλά σωστά που έχω κάνει Για να φθάσω όµως στα σωστά πάντα έκανα ένα σερί από λάθη Μισέλ Πλατινί Σχετικά µε τη νίκη Το αγωνιστικό πνεύµα µέσα από τον Ολυµπισµό και η έµφαση στην προσωπική βελτίωση Ηνίκη δεν είναι κάτι κακό! Το να είσαι πρώτος είναι ευχάριστο συναίσθηµα. Απλά, το να ξεπερνάς τους άλλους δεν είναι το µόνο πράγµα στον αθλητισµό και πολύ περισσότερο στο µάθηµα της φυσικής αγωγής 5
Σχετικά µε το αγωνίζεσθαι Ανταγωνισµός Συναγωνισµός Άµιλλα Ο ανταγωνισµός είναι απλά ένα µέσο για να βελτιωνόµαστε Το αγωνιστικό πνεύµα στην αρχαιότητα «Ο κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να σταθεί απέναντι στο συνάνθρωπό του και να διεκδικήσει µε την αρετή και την αξία του την τιµή και τα πρωτεία» Μ. Ανδρόνικος Είναι αποδεκτή η ιδέα του ανταγωνισµού σε µια κοινωνία που πιστεύει ότι αυτό είναι αναφαίρετο δικαίωµα κάθε ανθρώπου; Πώς διαµορφώνεται το αγωνιστικό πνεύµα στη σηµερινή εποχή; Γιατί τα γέλια στον αγώνα της κολύµβησης µε τον αθλητή µιας άγνωστης χώρας; Ηαντίληψη που επικρατεί είναι ότι µόνο οι καλύτεροι έχουν τη δυνατότητα να σταθούν απέναντι στο συνάνθρωπό τους και να διεκδικήσουν µε την αρετή και την αξία τους την τιµή και τα πρωτεία Πώς επιβεβαιώνεται αυτό; Πώς φτιάχνουν οµάδες τα παιδιά αν τα αφήσουµε µόνα τους; Τι θα συµβεί αν µια οµάδα είναι «ισχυρότερη» από τη σύνθεσή της; Πώς δουλεύει το σύστηµα επιλογής αθλητών για τους αθλητικούς συλλόγους; Σε ποιους αγώνες κόβονται τα περισσότερα εισιτήρια; 6
Τι είναι σηµαντικότερο για την επιτυχία: το ταλέντο ή η εξάσκηση; Τι µας διδάσκει το παραµύθι του λαγού και της χελώνας; Τι λένε οι έρευνες στον αθλητικό χώρο Από το 1985 µέχρι σήµερα, υπάρχουν πάνω από 400 έρευνες διεθνώς που συνδέουν την προσπάθεια µε την επιτυχία (π.χ. χρόνος άσκησης και επιτυχία, ώρες προπόνησης και επιτυχία κλπ) Η έµφαση στο «ταλέντο» εµφανίζεται σε βιβλιογραφικές αναφορές πριν το 1985 και σε µικρό συγκριτικά αριθµό ερευνών Τι έχουν πει πετυχηµένοι άνθρωποι για το ταλέντο και την προσπάθεια «Το ταλέντο δεν είναι το παν Το ταλέντο είναι ένα πλεονέκτηµα που, αν δεν προσέξει αυτός που το φέρει, µπορεί να γίνει µειονέκτηµα». Πελέ «Ευφυία είναι 99% δουλειά και 1% ταλέντο». Άλµπερτ Αϊνστάιν «Κυνηγάω τα ανθρώπινα όρια». Όλγα Βασδέκη «Ο µεγαλύτερός µου αντίπαλος είναι ο εαυτός µου». Χάρης Παπαδιάς Το πλαίσιο αρχών Ένα υπόδειγµα αναλυτικού προγράµµατος φυσικής αγωγής µε έµφαση στην προσωπική βελτίωση Όλοι µπορούν να µάθουν Ο καθένας µαθαίνει µε το δικό του ρυθµό Όταν κάποιος προσπαθεί να µάθει θα κάνει και λάθη Η µάθηση και η προσωπική βελτίωση του καθενός εξαρτώνται: α) από την προσπάθεια του καθενός, β) από τη συνεργασία µεταξύ των ατόµων 7
Οστόχος του προγράµµατος Ηπροσωπική βελτίωση του κάθε µαθητή και µαθήτριας ανεξάρτητα από φυσικά ή πνευµατικά χαρίσµατα ή µειονεκτήµατα Οι στόχοι των διδακτικών ενοτήτων υνατότητες επιλογής στόχων 1 στόχος ανάµεσα από δυο-τρία διαφορετικά τεστ για την ίδια δεξιότητα 1 στόχος ανάµεσα από 2-3 τεστ για διαφορετικές δεξιότητες Στην πετοσφαίριση Πάσα µε δάχτυλα: Πόσες φορές, συνεχόµενα, µπορείς να παίξεις τη µπάλα χωρίς να σου πέσει; Πάσα µε δάχτυλα: Πόσες φορές, συνεχόµενα, µπορείς να παίξεις τη µπάλα στον τοίχο χωρίς να σου πέσει; Στην καλαθοσφαίριση Πάσα: Πόσες φορές µπορείς να παίξεις τη µπάλα στον τοίχο µέσα σε 30 ; Ντρίµπλα: Πόσες φορές µπορείς να διανύσεις µια απόσταση 5 µέτρων µέσα σε 30 ; Στην ενόργανη γυµναστική Ισορροπία: Σωστή τεχνική εκτέλεση διαφόρων ισορροπιών (τριγωνική στήριξη, κατακόρυφος στήριξη κλπ) Ρουτίνα ασκήσεων: Να είναι σε θέση το κάθε παιδί να εκτελέσει µια σειρά ασκήσεων 8
Στις ρυθµικές δραστηριότητες Σχοινάκι: Πόσες φορές µπορείς να πηδήξεις µε το σχοινάκι χωρίς να σταµατήσεις; (δικαίωµα επιλογής του τρόπου γυρίσµατος π.χ. διπλό πήδηµα-ένα πέρασµα, µονό πήδηµα-ένα πέρασµα, σταυρωτό πέρασµα, µονό πήδηµα-διπλό πέρασµα κλπ) Στις εκφραστικές δραστηριότητες Ρουτίνα ασκήσεων: Να είναι σε θέση το κάθε παιδί να παράγει νέες κινήσεις και να τις συνθέσει σε µια σειρά εκτέλεσης Τα σηµερινά αναλυτικά προγράµµατα φυσικής αγωγής Πώς υποστηρίζεται η έµφαση στην προσωπική βελτίωση στο παρόν αναλυτικό πρόγραµµα; Όλες οι διατυπώσεις των σκοπών της φυσικής αγωγής µιλούν για «ανάπτυξη», «βελτίωση» Ουσιαστικά ο σκοπός αυτός, έστω κι αν δεν ορίζεται ξεχωριστά, εµπεριέχεται µέσα στο αναλυτικό πρόγραµµα Ηπροσωπική βελτίωση είναι µια αξία υψηλής προτεραιότητας ανάµεσα στους καθηγητές ΦΑ; Ένα είναι σίγουρο «Οι αξίες είναι ένας εξαιρετικά κρίσιµος παράγοντας στη διαδικασία σχεδιασµού αναλυτικών προγραµµάτων» Ennis (1996) 9
Βιβλιογραφία ιγγελίδης Ν. (2003). Σχεδιασµός, εφαρµογή κι αξιολόγηση αναλυτικών προγραµµάτων φυσικής αγωγής. Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας: Υπηρεσία ηµοσιευµάτων (σελ. 26-34) Παπαϊωάννου κα (1999): 31-48. Ennis C.D. (1996). A model describing the influence of values and context on student learning. In: Silvermann & Ennis (eds), Student Learning in Physical Education, Human Kinetics Pub pp127-148 Φράγκος Χ. (1984). Ψυχοπαιδαγωγική. Εκδόσεις Gutenberg, σελ. 267-323 10