ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ 2009

Κλάδος: ΠΕ 60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (Ειδική Διδακτική και Παιδαγωγικά Γενική Διδακτική) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ 2009 Επιμέλεια σύνταξης απαντήσεων: Μαρία Πέτρα ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο: Ο νηπιαγωγός μιας τάξης στην οποία φοιτούν 15 νήπια, από τα οποία τα 10 είναι ελληνόφωνα και τα 5 αλβανόφωνα (3 με καλό σχετικά επίπεδο όσον αφορά την κατανόηση και την παραγωγή προφορικού λόγου και 2 που καταλαβαίνουν αρκετά αλλά δεν παράγουν εύκολα προφορικό λόγο), θέλει να οργανώσει μια δραστηριότητα με θέμα την εναλλαγή μέρας νύχτας. Με βάση το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα και τις σύγχρονες διδακτικές αρχές, να σχεδιάσετε «επί χάρτου» και να αξιολογήσετε αυτή τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, τεκμηριώνοντας παράλληλα επιστημονικά το σχεδιασμό, τα στάδια υλοποίησής της, καθώς και την αξιολόγησή της. Σχεδιασμός δραστηριότητας και υλοποίηση της: Επιδιώξεις δραστηριότας: Να προσεγγίζουν και να αποσαφηνίζουν βασικές χρονικές έννοιες όπως η εναλλαγή μέρας νύχτας Υλικά δραστηριότητας: χάρτης, βιβλία, εκπαιδευτικές ταινίες, internet, υδρόγειος σφαίρα, φακός, χαρτιά μολύβια, μαρκαδόροι, κασετόφωνο, 1

Η αφορμή για την ανάπτυξη της δραστηριότητας μπορεί να δοθεί από τα ίδια τα παιδιά. 1 Στο πλαίσιο της διαθεματικής προσέγγισης με θέμα «Ταξίδια στον κόσμο» κάποιο παιδί από την Αλβανία μας μιλάει για το τηλεφώνημα που έκανε με τους γονείς, του εχθές το βράδυ, στη γιαγιά του στην Αλβανία. Κάποιο άλλο παιδί εκφράζει την άποψη ότι επειδή η Αλβανία είναι μακριά, εκεί τώρα έχουν νύχτα. Ο/η νηπιαγωγός παροτρύνει τα παιδιά να σκεφτούν: Έχουν πράγματι νύχτα στην Αλβανία και γιατί; Τα παιδιά ενδεχομένως να δώσουν διαφορετικές απαντήσεις: Ναι, γιατί είναι μακριά Όχι, γιατί είναι κοντά Έχουν μόνο νύχτα εκεί 2 Ο νηπιαγωγός και πάλι θα μπορούσε να παρέμβει με κατάλληλες ερωτήσεις: Και πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως αλλάζει η μέρα με τη νύχτα, ώστε να ξέρουμε τι συμβαίνει και στην Αλβανία;3 Ύστερα από ανταλλαγή απόψεων 4 που κρατά αρκετή ώρα και διερεύνηση του τι γνωρίζουν τα παιδιά σχετικά με την εναλλαγή της μέρας με τη νύχτα 5 συμφωνούν και προτείνουν να χρησιμοποιήσουν χάρτες, βιβλία, ταινίες 6 και να ψάξουν στο internet, ώστε να βρουν απαντήσεις στα ερωτήματά τους. Στη συνέχεια τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες.7 Η μία ομάδα με τη βοήθεια του χάρτη εντοπίζει την Αλβανία. Στη συνέχεια με παρότρυνση του νηπιαγωγού κάνουν αναπαράσταση της εναλλαγής ημέρας νύχτας χρησιμοποιώντας την υδρόγειο σφαίρα και ένα φακό. Έτσι τα παιδιά προχωρούν σε υποθέσεις παρατηρήσεις πειραματισμό καταγραφή λειτουργικών ορισμώνσυμπερασμάτων. Αργότερα τα παιδιά καλούνται να αποτυπώσουν και με ζωγραφική την εναλλαγή όπως την κατανόησαν. Έτσι και τα αλλόγλωσσα παιδιά θα εκφραστούν περισσότερο και ο νηπιαγωγός μπορεί να δει και το βαθμό κατανόησης του φαινομένου. 8 Η δεύτερη ομάδα αναζητά απαντήσεις σε βιβλία και εγκυκλοπαίδειες που περιγράφουν την εναλλαγή ημέρας νύχτας. Παρατηρούν τις εικόνες, αναγνωρίζουν κάποιες λέξεις, κρατούν σημειώσεις όπως μπορούν. Ο νηπιαγωγός διαβάζει δυνατά αποσπάσματα από τα βιβλία που του υποδεικνύουν τα παιδιά. Δίνεται έμφαση στις εικόνες και στη σύνδεση τους με συγκεκριμένες λέξεις για βοηθήσουμε ακόμη περισσότερο τα αλλόγλωσσα παιδιά. 9 Η Τρίτη ομάδα βλέπει σχετικά ντοκιμαντέρ και με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού περιηγείται σε σχετικά sites. Καταγράφουν τις πληροφορίες σε δημοσιογραφικό κασετοφωνάκι, ώστε να τις ξανακούσουν αν χρειαστεί. Έτσι και τα αλλόγλωσσα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν, όσες φορές επιθυμούν, τις πληροφορίες που χρειάζονται για το θέμα 10 Ο νηπιαγωγός βοηθά όπου είναι απαραίτητο και λειτουργεί ως συντονιστής των ομάδων.11 Οι ομάδες εργάζονται ξεχωριστά και μετά συναντιούνται για να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους στην ολομέλεια.12 Όσον αφορά τα πέντε παιδιά της τάξης που είναι αλβανόφωνα φροντίζουμε ώστε: - Να τους δίνουμε την ευκαιρία να εκφράζονται όσο το δυνατόν περισσότερο λεκτικά και μη λεκτικά. Επίσης είναι σημαντικό να τους απευθύνουμε ερωτήσεις, να τα βοηθάμε να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, ως ισότιμα μέλη της ομάδας. Ενισχύουμε κάθε προσπάθειά τους για γλωσσική και όχι μόνο έκφραση. - Φροντίζουμε να βρίσκονται σε μικτές ομάδες (ελληνόφωνα και αλβανόφωνα παιδιά) ώστε να υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ τους τόσο γλωσσική όσο και διαπροσωπική. - Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε κάποιες λέξεις κλειδιά και στις 2 γλώσσες όπως η μέρα, η νύχτα και άλλες. - Θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε κάποιο σχετικό βιβλίο και στα αλβανικά και να μας το διαβάσει και μεταφράσει κάποιος από τους γονείς των παιδιών. - Δεν διορθώνουμε τα γλωσσικά λάθη τους,αλλά τα χρησιμοποιούμε ως αφορμές για επόμενες δραστηριότητες. - Κάνουμε έντονη χρήση εικόνων για να βοηθήσουμε ακόμη περισσότερο τα παιδιά που έχουν μεγαλύτερες δυσκολίες και φροντίζουμε να συνδέουμε εικόνες με λέξεις.13 Ο νηπιαγωγός κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας βοηθά, συνεργάζεται και λειτουργεί σε μια διαδικασία συνδιερεύνησης μαζί με τα παιδιά.14 2

Πιθανή επέκταση: Συζητάμε με τα παιδιά πως είναι η γειτονιά μας το βράδυ και πως είναι το πρωί Συνεργασία με το σπίτι: Ο εκπαιδευτικός ζητά από τους γονείς να καταγράψουν μαζί με τα παιδιά πράγματα που κάνουν το πρωί και πράγματα που κάνουν το βράδυ καθημερινά στο σπίτι τους.15 Ο φάκελος ενημέρωσης και ο φάκελος παρουσίασης αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για το νηπιαγωγό για τη διεξαγωγή της δραστηριότητας. Παρακάτω θα προχωρήσουμε στην επιστημονική τεκμηρίωση: 1. Η αφορμή για τη δραστηριότητα ξεκινά από ενδιαφέροντα των παιδιών. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε τα ενδιαφέροντα των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, ώστε να προχωρήσουμε σε δραστηριότητες με νόημα για τα ίδια τα παιδιά (Θεματική προσέγγιση, επικοινωνιακή βιωματική διδασκαλία, Dewey, ΔΕΠΠΣ) 2. Τα παιδιά μέσα από ισότιμες επικοινωνιακές διαδικασίες είναι σημαντικό να κάνουν υποθέσεις, ώστε να αυξάνουμε την ενεργή συμμετοχή τους (επικοινωνιακή βιωματική διδασκαλία, Dewey, ΔΕΠΠΣ) 3.Όταν ο νηπιαγωγός χρησιμοποιεί κατάλληλες ερωτήσεις διευκολύνει τη μαθησιακή διαδικασία(δεππσ) 4. Τα παιδιά μέσα από ισότιμες επικοινωνιακές διαδικασίες είναι σημαντικό να ανταλλάσουν απόψεις και να προτείνουν τρόπους για τη διεξαγωγή της δραστηριότητας, ώστε να δώσουμε έμφαση στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών και δημοκρατικών διαδικασιών στη σχολική πράξη (επικοινωνιακή βιωματική διδασκαλία,dewey,δεππσ) 5.Είναι απαραίτητο να διερευνήσουμε και να καταγράψουμε τις προηγούμενες εμπειρίες, τις προυπάρχουσες γνώσεις και βιώματα των παιδιών για το θέμα, ώστε να τα χρησιμοποιήσουμε ως αφετηρία για τη διεξαγωγή της δραστηριότητας, αλλά και αργότερα για τη διενέργεια της αξιολόγησης (Dewey, ΔΕΠΠΣ) 6.Η χρήση χαρτών, βιβλίων, ταινιών κλπ μπορεί να αποβεί σημαντικό εργαλείο στην εκπαιδευτική διαδικασία γιατί διευκολύνουν τη μάθηση ως ενδιάμεσοι (Vigotsky, ΔΕΠΠΣ) 7. Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες γιατί ο αυτός ο τρόπος εργασίας διευκολύνει τη διεξαγωγή της δραστηριότητας και ενισχύει τη συνεργασία, την επικοινωνία και τη συναπόφαση (Θεματική προσέγγιση, επικοινωνιακή βιωματική διδασκαλία, ΔΕΠΠΣ) 8. Τα παιδιά μέσα από ερευνητικές διαδικασίες καταλήγουν σε συμπεράσματα, ενισχύοντας έτσι τις μεταγνωστικές τους ικανότητες (Θεματική προσέγγιση, επικοινωνιακή βιωματική διδασκαλία, Bruner, ΔΕΠΠΣ) 9. Εδώ βασιζόμαστε σε επικοινωνιακές πρακτικές, χρησιμοποιούμε τη γλώσσα με σκοπό την επικοινωνία σε συνδυασμό με τη λειτουργική χρήση της γλώσσας. Κρίνουμε ότι τα παραπάνω είναι πολύ σημαντικά και για τα αλλόγλωσσα παιδιά.(δεππσ, Vigotsky) 10. Ο υπολογιστής εδώ λειτουργεί ως εργαλείο αναζήτησης της γνώσης και έχει λειτουργική αξία προωθώντας παράλληλα τον τεχνολογικό εγγραμματισμό.(δεππσ) 11. Ο νηπιαγωγός εδώ λειτουργεί κυρίως ως συντονιστής στα πλαίσια της εργασίας σε ομάδες στο νηπιαγωγείο (αρχές της ομαδοκεντρικής διδασκαλίας, ΔΕΠΠΣ) 12. Η κάθε ομάδα παρουσιάζει στις άλλες ομάδες τα αποτελέσματα της δουλειάς της με στόχο την μεταφορά γνώσεων που αποκόμισε και στην ολομέλεια. (Θεματική προσέγγιση, επικοινωνιακή βιωματική διδασκαλία, ΔΕΠΠΣ) 13. Είναι πολύ σημαντικό τόσο στα πλαίσια της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, αλλά και της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας να δίνουμε στα αλλόγλωσσα παιδιά ευκαιρίες για αλληλεπίδραση, ελεύθερη έκφραση, χωρίς να διορθώνουμε τα λάθη τους, αλλά αυτά να αποτελούν αφορμές για περαιτέρω δραστηριότητες. Είναι σημαντικό να κάνουμε τα αλλόγλωσσα παιδιά να νιώθουν αποδεκτά για την καταγωγή και τη γλώσσα τους και να δίνουμε αξία σε αυτή. Άλλωστε η διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι απαραίτητο να διαπερνά όλο το πρόγραμμα μας όποια δραστηριότητα και αν κάνουμε. (ΔΕΠΠΣ) 3

14. Ο ρόλος εδώ του νηπιαγωγού είναι απόλυτα συμβατός με το ρόλο του εκπαιδευτικού που αναφέρεται στο ΔΕΠΠΣ ως βοηθός, συνεργάτης και διαμεσολαβητής στην εκπαιδευτική διαδικασία. (ΔΕΠΠΣ) 15. Η συνεργασία με το σπίτι είναι πολύ σημαντική στην εκπαιδευτική διαδικασία γιατί ενισχύει τα αποτελέσματα της μάθησης (ΔΕΠΠΣ) Όλα τα παραπάνω βρίσκονται στο πλαίσιο και το πνεύμα του ΔΕΠΠΣ για Το πρόγραμμα παιδί και περιβάλλον. Στο ΔΕΠΠΣ αναφέρεται ότι: «Στο σύνθετο περιβάλλον του Νηπιαγωγείου, τα νέα κοινωνικά βιώματα που αποκτούν τα παιδιά και οι συνεπακόλουθες πολυδιάστατες γνώσεις που διαμορφώνονται ως προς την κοινωνική ζωή αποτελούν σημαντική κατάκτηση στην εξέλιξη της μαθησιακής διαδικασίας. Το παιδί είναι μέλος μιας οικογένειας, μιας συνοικίας, ενός χωριού ή μιας πόλης και βιώνει μέσα στο μικρόκοσμό του τις απαιτήσεις, τους συμβιβασμούς και τις συγκρούσεις που συνεπάγεται η οργανωμένη κοινωνικά ζωή, αλλά τις βιώνει συνήθως μέσα στο προστατευτικό κέλυφος της οικογένειας, η οποία καταφέρνει να απορροφά τους κραδασμούς και να φιλτράρει τις υπερβολικές αντιπαλότητες και αντιθέσεις. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει συνείδηση της πολυπλοκότητας του κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται το παιδί και να αξιοποιεί τις εμπειρίες και τις πολιτισμικές καταβολές του, καθώς σ αυτό το πρώιμο επίπεδο της εκπαίδευσης η καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών διαμορφώνεται κυρίως μέσα από το χώρο των βιωμάτων τους.» Παρακάτω θα αναφερθούμε στα ζητήματα της αξιολόγησης της δραστηριότητας και της επιστημονικής τεκμηρίωσης της: Βασικός σκοπός της αξιολόγησης είναι η ανατροφοδότηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας με στόχο τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης καθώς και η εξαγωγή απαραίτητων πληροφοριών για το σχεδιασμό των κατάλληλων παρεμβάσεων από τον εκπαιδευτικό. Η αξιολόγηση γίνεται σε 3 επίπεδα: αρχική, διαμορφωτική, τελική. Αρχική αξιολόγηση: Πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια των αρχικών ιδεών των παιδιών Διαμορφωτική αξιολόγηση: Πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια όλης της δραστηριότητας κυρίως μέσα από την παρατήρηση και καταγραφή του νηπιαγωγού Τελική αξιολόγηση: Πραγματοποιείται αμέσως μετά την ολοκλήρωση της δραστηριότητας Η αξιολόγηση γίνεται: α. από την πορεία και το αποτέλεσμα της δραστηριότητας β. Από τα ίδια τα παιδιά γ. Από τα δείγματα της δουλειάς των παιδιών κατά τη δραστηριότητα α. Οι ερωτήσεις που θέτει ο νηπιαγωγός κάθε φορά ενδεικτικά θα μπορούσαν να είναι οι παρακάτω σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο καθώς και σε προσωπικό επίπεδο(αυτοαξιολόγηση): Κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι επιδιώξεις που είχαν τεθεί; Ελήφθησαν υπόψη οι ανάγκες, τα ενδιαφέροντα, οι προτάσεις, οι απόψεις, οι εμπειρίες των παιδιών μέσα από επικοινωνιακές διαδικασίες; Δημιουργήθηκε η κατάλληλη παιδαγωγική ατμόσφαιρα (κλίμα χαράς και δημιουργικότητας;) Χρησιμοποιήθηκαν τα κατάλληλα υλικά; Συμμετείχαν όλα τα παιδιά με ενδιαφέρον; Ανταποκρίθηκα εγώ ως νηπιαγωγός στις απαιτήσεις του ρόλου μου; Κατάφεραν τα αλλόγλωσσα παιδιά να συμμετέχουν ισότιμα και να εκφραστούν ελεύθερα; β. Τα παιδιά αξιολογούν τη δραστηριότητα μέσα από επικοινωνιακές διαδικασίες. Συζητούν τι τους άρεσε στη δραστηριότητα, σε τι δυσκολεύτηκαν, τι θα ήθελαν να επαναλάβουν κλπ γ. Τα δείγματα δουλείας των παιδιών προκύπτουν κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας 4

O εκπαιδευτικός ενδεχομένως επιλέγει αντιπροσωπευτικές εργασίες των παιδιών, ώστε να τοποθετηθούν στους φάκελους αξιολόγησης (portfolios). Από τα παραπάνω ο νηπιαγωγός θα μπορούσε παρατηρήσει τις εξής περιπτώσεις. 1. Σε ατομικό επίπεδο κάποια παιδιά να μην έχουν κατακτήσει τις επιδιώξεις της δραστηριότητας και να δηλώνουν ή να φαίνεται από τη παρατήρηση μας ότι δυσκολεύτηκαν σε ορισμένα σημεία. Ο νηπιαγωγός θα φροντίσει μέσω εξατομικευμένης διδασκαλίας να βοηθήσει ατομικά τα παιδιά 2. Σε ομαδικό επίπεδο, η πλειοψηφία ή το σύνολο της ομάδας να μην έχει κατακτήσει τις επιδιώξεις της δραστηριότητας. Ο νηπιαγωγός θα φροντίσει να προγραμματίσει μελλοντικά συμπληρωματικές δραστηριότητες με τις ίδιες επιδιώξεις, ώστε τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να επανέλθουν, προσφέροντας πιο πολλές εμπειρίες και ευκαιρίες μάθησης 3. Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας(διαμορφωτική αξιολόγηση) αν παρατηρηθεί έντονη δυσκολία σε κάποια από τις ομάδες ή τα παιδιά ο νηπιαγωγός θα μπορούσε να λειτουργήσει αρχικά ως πρότυπο για την δεξαγωγη των ερευνητικών διαδικασιών που έχουν επιλέξει οι ομάδες. Δίνει και ο νηπιαγωγός τις ιδέες του ως ισότιμο μέλος της ομάδας. 4. Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας(διαμορφωτική αξιολόγηση) αν παρατηρηθεί έντονη δυσκολία σε κάποια από τις ομάδες θα μπορούσε να αλλάξει τη σύνθεση της ομάδας ώστε να λειτουργήσει καλύτερα (να προσθέσει στην ομάδα κάποια παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, ή κάποια παιδιά με αυξημένες γνωστικές ή επικοινωνιακές ικανότητες) 5. Μετά το τέλος της δραστηριότητας (τελική αξιολόγηση) ο νηπιαγωγός χρησιμοποιεί τα στοιχεία της αξιολόγησης για επανασχεδιασμό της δραστηριότητας με σκοπό τη βελτίωση της διεξαγωγής της την επόμενη φορά που θα προκύψει με την ίδια ή με άλλη ομάδα παιδιών. ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο: Την τελευταία περίπου πενταετία εφαρμόζεται στα νηπιαγωγεία μας η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης με το ισχύον ΕΠΠΣ («ιαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο», ΦΕΚ 304/Β'/13.3.03). Να αναφέρετε τα βασικά χαρακτηριστικά του ΕΠΠΣ για την προσχολική αγωγή (νηπιαγωγείο) και να ασκήσετε κριτική σε αυτό. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Το ΔΕΠΠΣ αποτελεί το νέο αναλυτικό πρόγραμμα που αφορά στην προσχολική εκπαίδευση. Όπως κάθε σύγχρονο αναλυτικό πρόγραμμα με τα μορφή curriculum περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν στη φιλοσοφία του, το θεωρητικό υπόβαθρο που το διαπερνά (επιστημονικές αναζητήσεις, συγκεκριμένες θεωρίες), το περιεχόμενο, τους διδακτικούς σκοπούς, τις κατάλληλες διδακτικές μεθόδους ή στρατηγικές, την περιγραφή/εισαγωγή εποπτικών μέσων και τον καθορισμό του ελέγχου του αποτελέσματος της διδασκαλίας ή με άλλα λόγια διαπραγματεύεται το ζήτημα της αξιολόγησης. Αρχικά θα αναφερθούμε στα βασικά χαρακτηριστικά του και στη συνέχεια θα ασκήσουμε κριτική σύμφωνα τα ζητούμενα της ερώτησης. 5

Στο ΔΕΠΠΣ αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι: «Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο είναι ένα οργανωμένο σύστημα εργασίας το οποίο σκιαγραφεί το τι θα πρέπει να μάθουν τα παιδιά, τις διαδικασίες με τις οποίες επιτυγχάνονται οι γενικές επιδιώξεις που καθορίζονται και το τι πρέπει να κάνει ο εκπαιδευτικός και ταυτόχρονα θέτει το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιείται η μάθηση και η διδασκαλία. Προκειμένου δε να είναι αναπτυξιακά κατάλληλο και αποτελεσματικό για όλα τα παιδιά του Νηπιαγωγείου θα πρέπει: να θέτει ρεαλιστικούς στόχους και να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των παιδιών αυτής της ηλικίας να προσαρμόζεται με ευελιξία στις ανάγκες, στις ικανότητες και στις κλίσεις του κάθε παιδιού και να εξασφαλίζει την ενεργητική συμμετοχή όλων των παιδιών, όπως είναι π.χ. τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ή τα παιδιά με ιδιαίτερες ικανότητες να παρέχει ευκαιρίες για τη στήριξη της πολιτισμικής ταυτότητας και της γλώσσας όλων των παιδιών να βασίζεται στις προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες και να συνδέει τη γνώση με την καθημερινή πρακτική στο σχολείο να ενισχύει την αλληλεπίδραση των παιδιών μεταξύ τους, τη συνεργασία με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς των άλλων βαθμίδων και γενικά το άνοιγμα του Νηπιαγωγείου στην ευρύτερη κοινωνία να ενιαιοποιεί τη γνώση, να προάγει τη διαθεματικότητα να προκαλεί το ενδιαφέρον για τη μάθηση και να προάγει, τη γνώση, την κατανόηση και την ανάπτυξη και καλλιέργεια δεξιοτήτων, στάσεων και αξιών να ενθαρρύνει την πρόσβαση σε ποικίλες πηγές της γνώσης, την επιλογή και τη χρήση ποικίλου υλικού την προσέγγιση και παρουσίαση διαφόρων θεμάτων με πολλούς τρόπους να δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους, να εξασκούν τις δεξιότητες τους και να συνεχίζουν να μαθαίνουν διαρκώς προάγοντας την αναζήτηση, την αιτιολόγηση, την κριτική σκέψη, τη λήψη αποφάσεων, τη λύση προβλημάτων να επιτρέπει στα παιδιά να κάνουν λάθη, να μην επιδιώκει την εξασφάλιση των σωστών απαντήσεων, αλλά να αξιοποιεί ανάλογα τα λάθη τους κατά το σχεδιασμό του εκπαιδευτικού έργου. να δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύσσουν και να εκφράζουν ιδέες και συναισθήματα με πολλούς τρόπους, όπως με το παιχνίδι, τη δραματοποίηση, τη γραφή, τη ζωγραφική, κ. ά. να ενισχύει την αυτοαντίληψη και αυτονομία να στηρίζει το ρόλο της γλώσσας σε όλα τα προγράμματα να αναδεικνύει το παιχνίδι ως τον πυρήνα του όλου προγράμματος να ενσωματώνει όπου είναι δυνατόν, την τεχνολογία στις διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος και να αξιοποιεί ποικιλία πηγών πληροφόρησης, όπως το διαδίκτυο να ενσωματώνει την αξιολόγηση στο πρόγραμμα να μπορεί να ανανεώνεται συνεχώς και να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες προκλήσεις της εποχής μας.» Όλα τα παραπάνω δείχνουν το πνεύμα και το πλαίσιο μέσα στο οποία κινείται το ΔΕΠΠΣ. Σε αυτά θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και κάποια αλλά βασικά χαρακτηριστικά. Το ΔΕΠΠΣ αποτελείται από 5 προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων : Γλώσσας, Μαθηματικών, Μελέτης Περιβάλλοντος, Δημιουργίας και Έκφρασης (Εικαστικά, Δραματική Τέχνη, Μουσική, Φυσική Αγωγή) και Πληροφορικής για το παιδί του Νηπιαγωγείου. Τα προγράμματα αυτά δε νοούνται ως διακριτά διδακτικά αντικείμενα και δεν προτείνονται για αυτοτελή διδασκαλία αλλά για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση δραστηριοτήτων που έχουν νόημα και σκοπό για τα ίδια τα παιδιά. Το ΔΕΠΠΣ δίνει έμφαση στη διαδικασία χωρίς να παραγνωρίζει τη σπουδαιότητα των γνώσεων που προϋποθέτουν και παράγουν οι διαδικασίες. Στις επιδιώξεις όλων των 6

προγραμμάτων τονίζεται ο τρόπος προσέγγισης των στόχων και ο ενισχυτικός ρόλος του εκπαιδευτικού. Οι στόχοι και το περιεχόμενο των προγραμμάτων αναδεικνύονται μέσα από ενδεικτικές δραστηριότητες κατάλληλες για τα μικρά παιδιά του Νηπιαγωγείου. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού διαφοροποιείται σύμφωνα με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα ως εξής: Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες ώστε μέσα σε ένα ελκυστικό, ασφαλές, φιλικό και πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον να εξασφαλίζονται κίνητρα και προϋποθέσεις μάθησης για όλα τα παιδιά. Οργανώνει ελκυστικές μαθησιακές εμπειρίες που έχουν νόημα και ενδιαφέρον για τα ίδια τα παιδιά μέσα σε πνεύμα συνεργασίας, ενθάρρυνσης, εμπιστοσύνης, αποδοχής, αγάπης και επιμερισμού της εργασίας και των ρόλων. Υποστηρίζει την προσέγγιση της γνώσης μέσα από το παιχνίδι, τη διερεύνηση, την αξιοποίηση διαφόρων πηγών πληροφόρησης, τη συζήτηση, την ανταλλαγή απόψεων, τη δημιουργία, την παρουσίαση ιδεών. Επιδιώκει την αβίαστη συμμετοχή κάθε παιδιού στις καθημερινές δραστηριότητες του προγράμματος σύμφωνα με το δικό του τρόπο και ρυθμό. Αξιοποιεί τις προϋπάρχουσες γνώσεις, τα βιώματα και τις εμπειρίες των παιδιών ως σημείο εκκίνησης επιδιώκοντας συγχρόνως τη διεύρυνση και τον εμπλουτισμό τους. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός καθώς βοηθά, συνεργάζεται, διαμεσολαβεί και διευκολύνει την όλη μαθησιακή διαδικασία. Η διδακτική μεθοδολογία που προτείνεται από ΔΕΠΠΣ είναι η διαθεματική προσέγγιση, οι θεμελιώδεις έννοιες και τα σχέδια εργασίας. 1. Σύμφωνα με τη διαθεματική προσέγγιση Τα προγράμματα οργανώνονται γύρω από «θέματα» που ενδιαφέρουν και είναι παιδαγωγικά κατάλληλα για τα παιδιά. Το «θέμα» που επιλέγεται βρίσκεται στο κέντρο ενός σχήματος, αν μπορούμε να το φανταστούμε σχηματικά, εξακτινώνεται και ταυτόχρονα αλληλεπιδρά με τα προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων των Μαθηματικών, της Μελέτης Περιβάλλοντος και της Δημιουργίας Έκφρασης. Η Γλώσσα, η Επικοινωνία και η Τεχνολογία διατρέχουν κάθε «θέμα» που επιλέγεται. Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται είναι κυρίως συλλογικές και ευνοούν την αλληλεπίδραση, την επικοινωνία, τη χρήση της τεχνολογίας, τον προφορικό και το γραπτό λόγο. 2. Όσον αφορά τις θεμελιώδεις έννοιες που προσφέρονται για διαθεματική ανάπτυξη, μερικές από αυτές είναι οι εξής: Αλληλεπίδραση (συνεργασία, εξάρτηση, ενέργεια ) Διάσταση (χώρος, χρόνος ) Επικοινωνία (κώδικας, πληροφορία ) Μεταβολή (εξέλιξη ) Ομοιότητα Διαφορά (ισότητα ανισότητα ) Πολιτισμός (παράδοση ) Σύστημα (ταξινόμηση ) 3. Τα σχέδια εργασίας είναι «έρευνες» θεμάτων που επιλέγουν τα παιδιά. Οι στόχοι είναι ατομικοί ή συλλογικοί. Τα παιδιά με την υποστήριξη του εκπαιδευτικού σχεδιάζουν την πορεία της «έρευνας», συζητούν και παίρνουν αποφάσεις οι οποίες καθορίζουν και την εξέλιξη του σχεδίου εργασίας. Πρόκειται για ανοιχτές δράσεις ως προς τις διαδικασίες, το περιεχόμενο και το χρόνο ολοκλήρωσης. Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο πλαίσιο αυτής της δράσης είναι βιωματικές και επικοινωνιακές, συνδέουν το πρόγραμμα με την καθημερινή πρακτική και το σχολείο με την τοπική κοινότητα. Επίσης έμφαση δίνεται στο παιχνίδι είτε ελεύθερο είτε οργανωμένο ως βασικό μέσο διδασκαλίας και μάθησης σ αυτήν την ηλικία. Τέλος δίνεται προτεραιότητα και ολοκληρωμένη πρόταση όσον αφορά το ζήτημα της αξιολόγησης. Βασικός σκοπός της αξιολόγησης είναι η ανατροφοδότηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας με στόχο τη βελτίωση της παρερχόμενης εκπαίδευσης καθώς και η εξαγωγή 7

απαραίτητων πληροφοριών για το σχεδιασμό των κατάλληλων παρεμβάσεων από τον εκπαιδευτικό. Η αξιολόγηση που είναι απαραίτητο να ακολουθήσει γίνεται σε 3 επίπεδα: αρχική, διαμορφωτική, τελική. Η αξιολόγηση δεν πρέπει να σημαίνει κατηγοριοποίηση των παιδιών. Δεν συγκρίνουμε τα παιδιά μεταξύ τους. Συγκρίνουμε το παιδί σε σχέση με τον εαυτό του και όχι σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Η συνολική εικόνα της αξιολόγησης πρέπει να γίνεται από τα portfolios που αποτελούνται από το φάκελο εργασιών με τις αυθεντικές παραγωγές των παιδιών και τις καταγραφές του εκπαιδευτικού. Έτσι σύμφωνα με όλα τα παραπάνω το νέο αναλυτικό πρόγραμμα του Ελληνικού νηπιαγωγείου (ΔΕΠΠΣ) ακολουθεί: Επιστημολογικά: Κανονιστικές προσεγγίσεις Μεθοδολογικά: Συνθετική μέθοδο (εφαρμογή θεωρητικών αρχών Dewey, Vigotsky, Piajet, Bruner) Κριτήριο Προσανατολισμού: Διαδικασίας (Γίνεται αναφορά σε σχέδια εργασίας όπου υάρχει σαφώς μια διαδικασία διερεύνησης και διατύπωσης διδακτικών στόχων και περιεχομένου μέσω των ενδιαφερόντων που εκφράζουν τα παιδιά) Στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στην κριτική του ΔΕΠΠΣ Από όλα τα παραπάνω στοιχεία που βασίζονται στις διακηρύξεις του ΔΕΠΠΣ μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για ένα σύγχρονο αναλυτικό πρόγραμμα με παρά πολλά θετικά σημεία. Είναι προφανές ότι το νέο αναλυτικό πρόγραμμα έχει ως κύριο άξονα τη διαθεματικότητα. Οι θεωρίες που υποστηρίζουν τη διαθεματικότητα είναι πολλές: 1.Η Μορφολογική Ψυχολογία που δίνει έμφαση στις ολιστικές προσεγγίσεις 2. Η θεωρία του Επικοιδομητισμού μέσω του Piaget (ατομικός επικοιδομητισμός) & του Vigotsky (κοινωνικός επικοδομητισμός). (Η θεωρία αυτή χρησιμοποιεί τον όρο της ενιαιοποίσης της γνώσης που χρησιμοποιεί η διαθεματική προσέγγιση για να δηλώσει: α)τις γνωστικές διαδικασίες ένταξης των πληροφοριών στα προηγούμενα νοητικά σχήματα β)για να δηλώσει τις διεπιστημονικές συσχετίσεις) 3. Η Νευροψυχολογία που φτάνει να υποστηρίζει ότι η μάθηση προάγεται μέσα από συσχετίσεις των μερών και ολιστικές θεωρίες 4. Η θεωρία του Αμερικανού Gardner για τους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης, ευνοεί τη δημιουργία προγραμμάτων σπουδών διαθεματικά που ευνοούν τη διαφορετικότητα 5. Υπέρ της διαθεματικότητας είναι και ο Bernstein αφού υποστηρίζει ότι η αυστηρή ταξινόμηση των μαθημάτων σε διακριτά μαθήματα δεν ευνοεί τα παιδιά κατωτέρων κοινωνικών τάξεων που δεν βρίσκουν νόημα στην εκπαιδευτική διαδικασία Επίσης είναι σημαντικό και πολύ θετικό ότι το ΔΕΠΠΣ φαίνεται να βασίζεται σε αρχές όπως είναι: 1. Αρχή της παιδοκεντρικότητας (Οι δράσεις που αναπτύσσονται, συνδέονται με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των παιδιών. Τα παιδιά είναι στο κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, κάνουν επιλογές) 2. Αρχή της αυτερνεγού μάθησης (Τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά και αυτόνομα όσο είναι δυνατόν στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσω του, σχεδιασμού, της έρευνας και της αξιολόγησης) 3. Αρχή της συνδιερεύνησης (Η μάθηση στηρίζεται στον πειραματισμό και την ανακάλυψη. Τα παιδιά μαζί τον εκπαιδευτικό μπαίνουν σε διαδικασίες έρευνας για την ανακάλυψη της γνώσης σε ομαδικό και ατομικό επίπεδο) 4. Αρχή της ολιστικής προσέγγισης (Αίρονται οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στις διαφορετικές γνωστικές περιοχές και η γνώση συντίθεται σε ένα όλο) 8

Τέλος με βάση το θεωρητικό πλαίσιο του ΔΕΠΠΣ γίνεται ξεκάθαρο ότι στα υπέρ του θα λέγαμε ότι συγκαταλέγονται τα εξής; Δίνει έμφαση στη διαδικασία και όχι στο αποτέλεσμα. Μας ενδιαφέρει σε προτεραιότητα τα να μάθουν τα παιδιά πώς να μαθαίνουν και όχι αποκλειστικά το περιεχόμενο (το τι) της γνώσης. Πρόκειται για ένα κατάλληλο αναπτυξιακά πρόγραμμα Αποδέχεται και προωθεί τη διαφορετικότητα με βάση πολιτισμικά, κοινωνικά ή άλλα χαρακτηριστικά ( παιδιά με ειδικές ανάγκες) Δίνει έμφαση στη δημιουργικότητα, κριτική ικανότητα, φαντασία, επίλυση προβλημάτων, χρήση συμβολικών συστημάτων, ενεργητική μάθηση, το παιχνίδι Παράλληλα με τις γνωστικές λειτουργίες δίνει έμφαση στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών εκπαιδευτικού και παιδιών,της αυτόνομης δράσης και σκέψης, την ικανότητα για συνεργασία, και συνύπαρξη στα πλαίσια των ομάδων. Οι έννοιες της επικοινωνία και της ενεργού συμμετοχής των παιδιών είναι σε πρώτο πλάνο. Δίνει ευκαιρίες για ελεύθερη έκφραση και αλληλεπίδραση Εισάγει την εργασία σε ομάδες ως βασικό τρόπο εργασίας μας στο νηπιαγωγείο Είναι ένα ευέλικτο πρόγραμμα, που αναδύεται από τα ενδιαφέροντα των παιδιών και αντιμετωπίζει το παιδί ως ολότητα Συνδέει το σχολείο με την τοπική κοινότητα και αναβαθμίζει το ρόλο των γονιών μέσα στην τάξη Εισάγει νέες τεχνολογίες και το νέο γνωστικό αντικείμενο του υπολογιστή Εισάγει πολύ νέες έννοιες στην εκπαίδευση όπως είναι η δια βίου μάθηση όπου τα παιδιά αναλαμβάνουν τα ίδια την ευθύνη της μάθησης τους όχι μόνο για το νηπιαγωγείο αλλά και στη συνέχεια της ζωής τους Προωθεί την αξιολόγηση ως βασικό στοιχείο του προγράμματος Συνδέει το νηπιαγωγείο με τις άλλες βαθμίδες μέσω της ευέλικτης ζώνης και ενσωματώνει την προσχολική εκπαίδευση ως υποχρεωτική βαθμίδα. Από την άλλη μεριά θα μπορούσαμε να επισημάνουμε και κάποια σημεία που θα πρέπει να μας προβληματίσουν και που θα μπορούσαν να βελτιωθούν κατά τη γνώμη μας. Κατ αρχήν οφείλουμε να αναφέρουμε την άποψη των πολέμιων της διαθεματικότητας, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η ενιαιοποίηση των γνωστικών αντικειμένων οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή γνώσης και σε αυξημένο χρόνο για τη διδασκαλία οποιασδήποτε ύλης. Άρα υποστηρίζουν ότι τα παιδιά στο νηπιαγωγείο μαθαίνουν λιγότερα και σπαταλάμε πολύ χρόνο για να διδάξουμε οτιδήποτε. Ακόμη υποστηρίζουν ότι η εργασία σε ομάδες θα μπορούσε να αποβεί αναποτελεσματική αν υποθέσουμε ότι σε αυτές τις ομάδες που δημιουργούμε στο νηπιαγωγείο οι ικανοί εργάζονται και οι πιο αδύναμοι δεν προσπαθούν αρκετά. Πέρα από όλα αυτά όμως θα μπορούσαμε να δούμε και κάποια άλλα ζητήματα όπως: - Το ΔΕΠΠΣ κατά τη γνώμη μας είναι ένα απαιτητικό αναλυτικό πρόγραμμα που στα χέρια ενός εκπαιδευτικού που δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένος μπορεί να αποβεί προβληματικό. Άρα χρειαζόμαστε εκπαιδευτικούς κατάλληλα εκπαιδευμένους, με ικανότητες, διάθεση και προσαρμοστικότητα. Πιστεύουμε ότι η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών είτε σε πανεπιστημιακό επίπεδο, είτε σε επίπεδο επιμόρφωσης αργότερα θα έπρεπε να είναι ακόμα καλύτερη, ώστε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις που αναδύονται. - Η εφαρμογή της διαθεματικής προσέγγισης και του Project συνεπάγεται κατά τη γνώμη μας νέες τεχνολογίες και ίσως κάποια οικονομική δυνατότητα για αγορά κατάλληλου υλικού, βιβλίων, εκπαιδευτικών ταινιών κ.α. Πολλές φορές τα νηπιαγωγεία δεν 9

διαθέτουν τον κατάλληλο εξοπλισμό ( φωτογραφική μηχανή, κάμερα, μηχανές προβολής, υπολογιστές, DVD,) αλλά και τους κατάλληλους χώρους για να αποδώσει η παράλληλη εργασία των παιδιών σε ομάδες. Αλλά ακόμα και εξοπλισμένα σχολεία να έχουμε πολλές φορές οι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν πώς να χειριστούν για παράδειγμα τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Επομένως χωρίς κατάλληλες υποδομές το ΔΕΠΠΣ πολλές φορές δεν εφαρμόζεται όπως θα έπρεπε - Η εφαρμογή του ΔΕΠΠΣ κατά τη γνώμη μας ακόμα παραμένει αποσπασματική. Πολλοί νηπιαγωγοί εφαρμόζουν ακόμα το παλιό αναλυτικό πρόγραμμα προφανώς για λόγους που ήδη αναφέραμε, αλλά ίσως και από έλλειψη διάθεσης να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες της εκπαίδευσης στην νηπιαγωγείο. Επίσης πολλές φορές παρατηρείται σύγχυση ανάμεσα στα παλιά μοντέλα της Ενιαίας συγκεντρωτικής διδασκαλίας και το ΔΕΠΠΣ - Αν και πρόκειται για ένα σύγχρονο και άρτιο αναλυτικό πρόγραμμα πιστεύουμε ότι η γνώμη των εκπαιδευτικών, των γονιών ακόμα και των παιδιών θα μπορούσε να ληφθεί ακόμη περισσότερο υπόψη στη δημιουργία του. - Ο αριθμός των παιδιών πολλές φορές σε συνδυασμό την έλλειψη κατάλληλων χώρων δυσχεραίνει την εφαρμογή του προγράμματος Κλείνοντας θα λέγαμε ότι το ΔΕΠΠΣ πραγματικά αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εκπαιδευτική πρόταση. Τα όποια αρνητικά αναφέραμε πιστεύουμε πως μπορούν να βελτιωθούν και γίνεται προσπάθεια προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο τελικός κριτής όμως θα πρέπει να είναι τα παιδιά. Θα πρέπει κάθε ένας από εμάς να δει τη χαρά στα μάτια των παιδιών μέσα από την εφαρμογή του ΔΕΠΠΣ. Οι ενδείξεις όταν το πρόγραμμα εφαρμόζεται σωστά είναι εξαιρετικές. Το μόνο που μένει λοιπόν είναι ο μάχιμος εκπαιδευτικός, ο εκπαιδευτικός επιστήμονας ερευνητής να μετατρέψει τη θεωρία σε εκπαιδευτική πράξη. 10