EKEI ΠOY MA XPΩTAΓANE... ΠΕΡΙ ΣΗ ΣΡΟΜΟΚΡΑΣΙΑ ΣΩΝ ΕΛΛΕΙΜΜΑΣΩΝ ΚΑΙ ΣΟΤ ΧΡΕΟΤ KAI ΠΩ NA ΞEΠEPAOYME THN KATAΘΛIΨH 1. «... Να ονειρεφτθκαν άραγε ποτζ αυτοί οι ωσ τα τώρα γενεαλόγοι τθσ θκικισ, ζςτω κι ακροκιγώσ µόνο, πωσ, λόγου χάρθ, εκείνθ θ βαςικι θκικι ζννοια «ενοχι» (Schuld), οφείλει τθν καταγωγι τθσ ςτθν πολφ υλικι ζννοια του «χρζουσ» (Schuld);... Κι από ποφ πιρε, άραγε, τθ δφναµι τθσ θ πανάρχαιθ εκείνθ, βακιά ριηωµζνθ, κι ίςωσ αξερίηωτθ πια ςιµερα, ιδζα, µιασ αντιςτάκµιςθσ τθσ ηθµιάσ από τον πόνο; Το φανζρωςα κιόλασ πιο πριν: από τθ ςυµβατικι ςχζςθ µεταξφ πιςτωτών και οφειλετών, που είναι τόςο παλιά, όςο, γενικά, κι θ φπαρξθ «υποκειµζνων δικαίου», και που και τοφτθ πάλι ανάγεται ςτισ βαςικζσ µορφζσ τθσ αγοράσ, πωλιςεωσ, ανταλλαγισ, εµπορίου και ςυναλλαγισ... Ο οφειλζτθσ, για να εµπνεφςει εµπιςτοςφνθ ςτθν υπόςχεςι του, πωσ κα εξοφλιςει το χρζοσ του, για να εγγυθκεί για τθ ςοβαρότθτα και ιερότθτα τθσ υπόςχεςισ του, µα και για να χαράξει πάνω ςτθν ίδια του τθ ςυνείδθςθ τθν εξόφλθςθ του χρζουσ του ςαν υποχρζωςθ και κακικον, ενεχυριάηει, µε γραπτι ςυµφωνία, για τθν περίπτωςθ κείνθ που δε κα πλιρωνε το χρζοσ του ςτο δανειςτι του, κάτι που ακόµθ «αποτελεί ιδιοκτθςία» του, που ακόµθ το εξουςιάηει, λόγου χάρθ το ςώµα του,... ι τθν ελευκερία του, ι ακόµθ και τθν ίδια του τθ ηωι...» ΦΙΝΤΙΧ ΝΙΤΣΕ, Η Γενεαλογία τθσ Ηκικισ Η Άγκελα Μζρκελ και ο Σαρκοηφ κζλουν να «µασ» ςτθρίξουν, ο Τριςζ τθσ Ευρωπαϊκισ Κεντρικισ Τράπεηασ αναχωρεί εςπευςμζνα από υπερατλαντικό ταξίδι για να ςυμμετάςχει ςτο «Ευρωπαϊκό ςχζδιο ςωτθρίασ» τθσ χϊρασ «µασ», οι ςπεκουλαδόροι και οι «αγορζσ» καραδοκοφν εναντίον «µασ», τα spreads ανεβαίνουν ανθςυχθτικά, θ Goldman Sachs μθχανορραφοφςε «δθμιουργικά» µε τον Κωςτάκθ, ενϊ ο Γιωργάκθσ τρζχει από ςυνάντθςθ ςε ςυνάντθςθ κορυφισ για να «µασ» ςϊςει υψϊνοντασ το εκνικό του ανάςτθµα ςτουσ «κερδοςκόπουσ», θ χϊρα «µασ» οδεφει προσ τθ χρεοκοπία, τα ελλείμματά «µασ» χτυπάνε κόκκινο, «ζχουµε» µπει ςε αυςτθρό κακεςτϊσ επιτιρθςθσ, θ πιςτολθπτικι ικανότθτα τθσ χϊρασ «µασ» πάει κατά διαόλου και το φψοσ του «δθµόςιου χρζουσ µασ» προοιωνίηει µια επικείµενθ «ελλθνικι τραγωδία». Μζςα από τθ ςυνεχι τροµοκρατία των ΜΜE το τελευταίο διάςτθµα περί του χρζουσ «µασ», οι µοντζρνοι θκικολόγοι, οι ιεροκιρυκεσ του λόγου του κεφαλαίου και του χριµατοσ προςπακοφν βίαια να µασ πείςουν, εµάσ τουσ «οφειλζτεσ», πωσ για να εξοφλιςουµε το χρζοσ «µασ» ςτουσ δανειςτζσ «µασ» οφείλουµε να ςθκϊςουµε το ςταυρό του µαρτυρίου των κυςιϊν, να δθλϊςουµε πίςτθ ςτθν ορκοδοξία του Συµφϊνου Στακερότθτασ και γεµάτοι δζοσ να προςδοκοφµε το πλιρωµα του χρόνου που κα φζρει τθ µεταελλειµµατικι ηωι (γνωςτι παλαιότερα µε τθν ποιθτικότερθ ζκφραςθ «φωσ
ςτθν άκρθ του τοφνελ»). Η δθµοςιονοµικι τροµοκρατία προςπακεί να γίνει πιο αποτελεςµατικι ςθµαδεφοντασ, µζςω τθσ ςυλλογικισ ευκφνθσ των χρεϊν, τθν ίδια µασ τθν υποκειµενικότθτα. Η καταιγίδα των επικείµενων απειλϊν για τθν εκνικι «µασ» οικονοµία ςτοχεφει ςτθν εςωτερίκευςθ τθσ κρίςθσ του χρζουσ ωσ φόβο και αίςκθµα ενοχισ: τα χρζθ «µασ» (Schulden) πρζπει να γίνουν οι ςυλλογικζσ µασ ενοχζσ (Schulden). Έτςι, το προπατορικό αµάρτθµα επανζρχεται πολφ πιο βίαια για να µασ αναγκάςει, παραφράηοντασ τον Νίτςε, να ενεχυριάςουµε τον ιδθ φτωχό µιςκό µασ, τθν ιδθ εντατικοποιθµζνθ εργαςιακά ηωι µασ, τισ ίδιεσ µασ τισ προςδοκίεσ ενόσ κόςµου, όπου θ κυριαρχία του κεφαλαίου κα είναι πια παρελκόν. Θζλουν να βάλουµε ενζχυρο τισ ίδιεσ µασ τισ απαιτιςεισ για το παρόν και το µζλλον µιασ ηωισ απελευκερωµζνθσ από χρζθ και ενοχζσ να χρεωκοφµε µε το βάροσ ενόσ κατακλιπτικά αβζβαιου παρόντοσ για να εξαλείψουµε ακόµα και από το φανταςιακό µασ κάκε δυνατότθτα καταςτροφισ αυτοφ του γζρικου, φορτωµζνου µε ενοχζσ και χρζθ, κόςµου. Ο τρόµοσ των ελλειµµάτων επιδιϊκει να δθµιουργιςει µια κατάςταςθ ζκτακτθσ ανάγκθσ τώρα ςτθν Ελλάδα µετατρζποντάσ τθν ςε εργαςτιριο εφαρµογισ μιασ νζασ πολιτικισ ςοκ. Σίγουρα αυτό αντανακλά όχι µόνο τθν όξυνςθ τθσ παγκόςµιασ κρίςθσ και τθν ιδιαιτερότθτα τθσ εκδίπλωςισ τθσ ςτθν Ελλάδα (όπωσ κα δοφµε παρακάτω), αλλά και τθν καταλυτικι επίδραςθ τθσ εξζγερςθσ του εκζµβρθ του 2008, που άλλωςτε τθν επιδείνωςε ακόµα περιςςότερο προκαλϊντασ τθν απονοµιµοποίθςθ τθσ προθγοφµενθσ κυβζρνθςθσ και κατ επζκταςθ τθν κακυςτζρθςθ τθσ λιψθσ των αναγκαίων για το κεφάλαιο µζτρων. Υπό αυτι τθν ζννοια, θ αναηωπφρωςθ τθσ τροµοκρατίασ του χρζουσ, πακζτο µε τθν τροµοκρατία των µπάτςων, εντάςςεται ςτα πλαίςια τθσ ςυνεχιηόµενθσ αντιεξεγερτικισ εκςτρατείασ που προςλαµβάνει πλζον ζςτω προλθπτικά παγκόςµιεσ διαςτάςεισ. Ωςτόςο, θ πολιτικι του «δθµόςιου χρζουσ» ζχει τθ δικι τθσ γενεαλογία. 2. «Τι αµαρτίεσ (και χρζθ) πλθρώνω, Θεζ µου;» (Λαϊκό ρθτό) «Το µοναδικό κοµµάτι του λεγόµενου εκνικοφ πλοφτου, που ςτουσ ςφγχρονουσ λαοφσ ανικει πραγµατικά ςτο ςφνολο του λαοφ είναι το δθµόςιο χρζοσ του. Γι αυτό είναι πζρα για πζρα ςυνεπισ θ ςφγχρονθ κεωρία που λζει πωσ ζνασ λαόσ γίνεται τόςο πιο πλοφςιοσ, όςο πιο βακιά βουτιζται ςτα χρζθ. Το δθµόςιο χρζοσ γίνεται το credo *πιςτεφω+ του κεφαλαίου. Και από τθ ςτιγµι που εµφανίηεται θ χρζωςθ του δθµοςίου, τθ κζςθ του αµαρτιµατοσ ενάντια ςτο άγιο πνεφµα, για το οποίο δεν υπάρχει άφεςθ, τθν παίρνει θ καταπάτθςθ τθσ πίςτθσ απζναντι ςτο δθµόςιο χρζοσ».
ΚΑΛ ΜΑΞ, Το Κεφάλαιο, τ. Α Αν και θ κεαµατικι διαχείριςθ του ηθτιµατοσ του «δθµόςιου χρζουσ» το ζχει ςυςκοτίςει µε µια τροµολαγνικι, καταςτροφολογικι οµίχλθ, το «δθµόςιο χρζοσ» αποτελοφςε από τισ απαρχζσ του καπιταλιςµοφ ζνα απαραίτθτο για το κεφάλαιο εργαλείο ςυςςϊρευςθσ και αναδιάρκρωςθσ των ταξικϊν ςχζςεων. Πςο κι αν οι κεολόγοι τθσ οικονοµίασ απ τθ Wall Street και τθν Κοµιςιόν µζχρι του Μαξίµου ολοφφρονται για το δυςκεϊρθτο φψοσ του, το «δθµόςιο χρζοσ» δεν είναι παρά ζνασ από τουσ πιο δραςτικοφσ µοχλοφσ τθσ (αζναθσ) πρωταρχικισ ςυςςϊρευςθσ. «Σαν µε μαγικό ραβδί προικίηει το µθ παραγωγικό χριµα µε παραγωγικι δφναµθ και το µετατρζπει ζτςι ςε κεφάλαιο, χωρίσ να ναι υποχρεωμζνο να εκτεκεί ςτουσ κόπουσ και ςτουσ κινδφνουσ που είναι αχϊριςτοι από τθ βιομθχανικι µα ακόµα κι από τθν τοκογλυφικι τοποκζτθςθ. Οι πιςτωτζσ του δθµοςίου ςτθν πραγµατικότθτα δε δίνουν τίποτα, γιατί το ποςό που δανείηουν µετατρζπεται ςε κρατικά ευκολοµεταβιβάςιµα χρεόγραφα, που ςτα χζρια τουσ εξακολουκοφν να λειτουργοφν, όπωσ κα λειτουργοφςαν αν ιταν ιςόποςο μετρθτό χριµα.» (Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τ. Α ) Γι αυτό το λόγο «αν ο βιοµιχανοσ δεν µπορεί να διευρφνει άµεςα το προτςζσ αναπαραγωγισ του, τότε ζνα µζροσ του χρθµατικοφ του κεφαλαίου αποβάλλεται από τθν κυκλοφορία ςαν περίςςιο και µετατρζπεται ςε δανείςιµο χρθµατικό κεφάλαιο». (Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τ. Γ ) Και άρα «θ ςυςςϊρευςθ κεφαλαίου µε τθ µορφι οµολογιϊν του κρατικοφ χρζουσ δε ςθµαίνει, όπωσ δείξαµε, παρά µόνο τθν αρικµθτικι αφξθςθ µιασ τάξθσ πιςτωτϊν του κράτουσ, που ζχουν το δικαίωµα να προειςπράττουν για τον εαυτό τουσ ζνα οριςµζνο από το ςυνολικό ποςό των φόρων». (Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τ. Γ ) Μάλιςτα, ςε περιόδουσ κρίςθσ, όπωσ ςτθν περίοδο κρίςθσ υπερςυςςϊρευςθσ κεφαλαίου που διανφουµε (δθλαδι αδυναµίασ από τθν πλευρά των καπιταλιςτϊν να αυξιςουν τθν εκµεταλλευςιµότθτα τθσ εργαςίασ ςε αναλογία µε τθν αφξθςθ του δαπανθροφ ςτακεροφ κεφαλαίου και τισ απαιτιςεισ μιασ προοδευτικισ ςυςςϊρευςθσ κεφαλαίου για διαρκϊσ αυξανόµενο κζρδοσ), οι καπιταλιςτζσ, µζςω τθσ πολιτικισ του «δθµόςιου χρζουσ», επινοοφν άλλουσ τρόπουσ ζνταςθσ τθσ εκµετάλλευςθσ. Ενϊ ςε περιόδουσ καπιταλιςτικισ ανάπτυξθσ αυξάνεται ο ιδιωτικόσ δανειςµόσ, ςε περιόδουσ κρίςθσ αυξάνεται ο δθµόςιοσ, άρα και το «χρζοσ». Η επζνδυςθ ςε κρατικά οµόλογα εξαςφαλίηει ςίγουρα κζρδθ που αποςπϊνται από τθν άµεςθ και ζµµεςθ φορολόγθςθ των µιςκωτϊν και κατευκφνεται ςτθν αποπλθρωµι των τοκοχρεολυςίων, µε το τραπεηικό κεφάλαιο ενιςχυµζνο. Άρα το «δθµόςιο χρζοσ», αντίκετα µε ό,τι λζγεται, αποτελεί βοικεια προσ το ιδιωτικό κεφάλαιο και απ αυτιν τθν άποψθ κα πρζπει να ςυνυπολογίηεται ςτα κζρδθ του. Τθν τελευταία 20ετία, εξάλλου, ςτισ 20 από τισ 27 χϊρεσ τθσ ΕΕ το «δθµόςιο χρζοσ» τριπλαςιάςτθκε λόγω των δαπανϊν για τθ διάςωςθ του χρθµατοπιςτωτικοφ τοµζα. Ρρόκειται για χριµα το οποίο δε δόκθκε µζςω
πιςτϊςεων ςτο (µθ-τραπεηικό) ιδιωτικό κεφάλαιο για παραγωγικζσ επενδφςεισ. Κι, επίςθσ, ο δθµόςιοσ δανειςµόσ γινόταν και γίνεται µε όρουσ που υπερβαίνουν κατά πολφ το µζςο ποςοςτό κερδοφορίασ, πράγµα που κακιςτά πολφ πιο αποδοτικι µια επζνδυςθ ςε οµόλογα από τθ δθµιουργία µιασ παραγωγικισ µονάδασ, πολφ περιςςότερο δε αφοφ απαλλάςςει το ιδιωτικό κεφάλαιο από τα ρίςκα τθσ ταξικισ πάλθσ ςτο χϊρο τθσ παραγωγισ. Στθ λογιςτικι του χρζουσ, ωσ διαφοράσ ανάµεςα ςτα δθµόςια ζςοδα και ςτισ δθµόςιεσ επενδυτικζσ και καταναλωτικζσ δαπάνεσ (δθλ. κυρίωσ µιςκοφσ και ςυντάξεισ), θ µζκοδοσ µείωςισ του µζςω αφξθςθσ των δθµόςιων εςόδων, αυξάνοντασ τθ φορολογία του κεφαλαίου, δεν είναι θ πλζον προςφιλισ. Είναι απορριπτζα γιατί κα ςιµαινε µια διπλι απϊλεια για το κεφάλαιο: είςπραξθ λιγότερων τόκων από τθ χρθµατοδότθςθ του μειωµζνου ελλείµµατοσ αλλά και άµεςθ μείωςθ των κερδϊν µζςω τθσ φορολογίασ τουσ. Ο ςυνικθσ τρόποσ ςυςςϊρευςθσ και ανακατανοµισ του πλοφτου είναι να επιχειρείται θ µείωςθ του χρζουσ µζςω τθσ μείωςθσ των µιςκϊν και των ςυντάξεων (αρχικά ςτο δθµόςιο, και ςτθ ςυνζχεια ςτον ιδιωτικό τοµζα). Κι αυτό ςυµβαίνει γιατί, ς αυτιν τθν περίπτωςθ, θ µείωςθ των κερδϊν των πιςτωτϊν του δθµοςίου αντιςτακµίηεται από τθ µείωςθ των δθµόςιων υπαλλιλων και τθν ταυτόχρονθ απαςχόλθςθ µζρουσ αυτϊν ςτον ιδιωτικό τοµζα κακϊσ και από τθ διατιρθςθ τθσ φορολογίασ του κεφαλαίου εν γζνει ςε χαµθλά επίπεδα. Να λοιπόν γιατί το «δθµόςιο χρζοσ» είναι εκ των ων ουκ άνευ για το κεφάλαιο και το κράτοσ του και θ κρίςθ του χρζουσ είναι παραγωγικι κρίςθ: µοχλόσ ςυςςϊρευςθσ κεφαλαίου µε τθ µορφι τόκων και µοχλόσ ταξικισ τροµοκρατίασ και πεικάρχθςθσ µζςω τθσ νοµιµοποίθςθσ τθσ µείωςθσ του άµεςου και ζµµεςου µιςκοφ και άρα τθσ χαλιναγϊγθςθσ των ταξικϊν ςυγκροφςεων και των προλεταριακϊν επικυµιϊν και προςδοκιϊν. 3. «Μια ηωι µασ λζνε ότι χρωςτάµε από τθν κοφνια» (Συνταξιοφχοσ που µονολογεί) Η νουάρ φιλολογία περί «χρζουσ» είναι παλιά ιςτορία, όςο κι αν προςπακοφν οι κονδυλοφόροι τθσ εξουςίασ να µασ παρουςιάςουν τισ «κυςίεσ» που απαιτοφνται για τθ µείωςι του ωσ κάτι καινοφργιο. Η πραγµατικι εκτίναξθ του χρζουσ ςθµειϊνεται τθ δεκαετία του 80. Μζχρι τα τζλθ τθσ δεκαετίασ του 70 οι κυβερνιςεισ είχαν «καταφζρει» να κρατιςουν περιοριςµζνεσ τισ δθµόςιεσ δαπάνεσ που προορίηονταν για µιςκοφσ και ςυντάξεισ. Αυτι θ τάςθ κα αντιςτραφεί τελείωσ από τισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 80, κακϊσ θ «ςοςιαλιςτικι» κυβζρνθςθ του ΡΑΣΟΚ κάτω από τθν πίεςθ των ταξικϊν αγϊνων τθσ προθγοφµενθσ δεκαετίασ κα αναγκαςτεί να αυξιςει τόςο τον άµεςο όςο και το ζµµεςο µιςκό των εργαηοµζνων. Υποχρεωµζνεσ να
ιςορροπιςουν ανάµεςα ςτισ δφο βαςικζσ, αλλά αντιφατικζσ µεταξφ τουσ λειτουργίεσ του κράτουσ, τθν αναπαραγωγι τθσ καπιταλιςτικισ ςυςςϊρευςθσ και τθ νοµιµοποίθςθ των εκµεταλλευτικϊν κοινωνικϊν ςχζςεων, οι κυβερνιςεισ εκείνθσ τθσ περιόδου προχϊρθςαν ςε «γενναίεσ» µιςκολογικζσ αυξιςεισ ςτο δθµόςιο τοµζα που ςυµπαρζςυραν και τουσ µιςκοφσ ςτον ιδιωτικό, και ταυτόχρονα ζκαναν επενδφςεισ ςτον τοµζα τθσ κοινωνικισ πρόνοιασ χωρίσ όµωσ να εξαςφαλιςτοφν νζα ζςοδα µζςω τθσ φορολόγθςθσ του ιδιωτικοφ κεφαλαίου ι να γίνουν προςπάκειεσ για να περιοριςτεί θ παραοικονοµία και θ φοροδιαφυγι. Έτςι, θ ειςοδθµατικι πολιτικι και θ δθµιουργία ενόσ υποτυπϊδουσ «κράτουσ πρόνοιασ», θ οποία δε κα ολοκλθρωκεί ποτζ, κα ςυµβάλλουν ςτθ διόγκωςθ του δθµόςιου χρζουσ που από το 22,9% του ΑΕΡ που ιταν το 1980 κα ανζβει ςτο 47,8% το 1985 για να φτάςει ςτο 79,6% του ΑΕΡ το 1990. Ωςτόςο, παρά τθν αφξθςθ των δθµόςιων δαπανϊν και του χρζουσ, δεν είναι δυνατό να ιςχυριςτεί κανείσ ότι ο ςχθµατιςµόσ κοινωνικοφ κεφαλαίου πραγµατοποιικθκε µε τον ίδιο τρόπο όπωσ ςτισ αναπτυγµζνεσ καπιταλιςτικζσ χϊρεσ. Το κοινωνικό κράτοσ τθσ δεκαετίασ του 80 δε φαίνεται να είχε ωσ ςκοπό τθν εξαςφάλιςθ των κοινωνικϊν προχποκζςεων για τθν επζκταςθ τθσ καπιταλιςτικισ ςυςςϊρευςθσ, αλλά τθ διαχείριςθ του «κοινωνικοφ κόςτουσ» τθσ κρίςθσ αναπαραγωγισ τθσ καπιταλιςτικισ ςχζςθσ που προκάλεςε θ µείωςθ των εξωτερικϊν πόρων, θ άνοδοσ των κοινωνικϊν απαιτιςεων και των ταξικϊν αγϊνων και θ προϊοφςα αποβιοµθχάνιςθ. Η χαµθλι αφξθςθ τθσ παραγωγικότθτασ ςε ςχζςθ µε τουσ µιςκοφσ µζςα ςτθ δεκαετία του 80 ανάγκαςε τθν κυβζρνθςθ του ΡΑΣΟΚ να αλλάξει κατεφκυνςθ εγκαινιάηοντασ µια πολιτικι λιτότθτασ το 1985, που κα ςυνδυαςτεί ςτο ιδεολογικό επίπεδο µε µια κατά µζτωπο επίκεςθ ςτισ «υπερβολικζσ απαιτιςεισ» των µιςκωτϊν, καταγγζλλοντασ τα «µιςκολογικά ρετιρζ» των εργαηόµενων ςτισ ΕΚΟ και προςπακϊντασ να παίξει το χαρτί του διαχωριςµοφ κατθγορϊντασ τουσ δθµοςίουσ υπαλλιλουσ ότι απολαµβάνουν «παχυλοφσ µιςκοφσ» εισ βάροσ των χαµθλόµιςκων εργαηοµζνων του ιδιωτικοφ τοµζα. Η πολιτικι αυτι οδιγθςε αρχικά ςε µείωςθ των µιςκϊν κατά 12.5% και ςε αφξθςθ των κερδϊν κατά 150% από το 85 ζωσ το 87, ςυναντϊντασ, ωςτόςο, τθν ζνταςθ των κοινωνικϊν αγϊνων τθσ «εξαςφαλιςµζνθσ» εργατικισ τάξθσ (απεργίεσ κακθγθτϊν, ΕΚΟ κ.ά.), που ςυνζχιςε να ζχει επικετικά αιτιµατα τραβϊντασ όλθ τθν τάξθ προσ τα πάνω. Οι αγϊνεσ αυτοί ανάγκαςαν το ΡΑΣΟΚ να πάρει πίςω τθν πολιτικι «λιτότθτασ» και θ µείωςθ των µιςκϊν να πζςει ςτο µιςό του αρχικοφ τθσ µεγζκουσ. Ραρόλο που οι οικουµενικζσ και νεοφιλελεφκερεσ κυβερνιςεισ τθσ «κάκαρςθσ» κα αναλάµβαναν το κυρίωσ ζργο τθσ καπιταλιςτικισ αντεπίκεςθσ, θ «δυναµικι του χρζουσ» δεν κα ανακοπτόταν, µε αποτζλεςµα να ςθµειωκεί µια περαιτζρω αφξθςι του µζχρι τα µζςα τθσ δεκαετίασ του 90 όταν άγγιξε το 108,7% του ΑΕΡ, για να φτάςει ςτα τζλθ τθσ ίδιασ δεκαετίασ ςτο 114%, ςτο ίδιο επίπεδο µε το χρζοσ τθσ Ιταλίασ. Πλα αυτά ςίγουρα ακοφγονται οικεία. ε
χρειάηεται και πολλι προςπάκεια για να αναγνωρίςει κανείσ το γνωςτό «τροπάρι» που επαναλαµβάνουν τα τελευταία είκοςι χρόνια πολιτικοί και δθµοςιογράφοι κάκε φορά που µασ καλοφν να δουλζψουµε περιςςότερο για πολφ λιγότερα προκειµζνου «θ χϊρα να γλυτϊςει τθ χρεοκοπία». 4. «Γαµώ το δθµόςιο χρζοσ µου µζςα!» ( ιαδεδοµζνθ βωµολοχία) Ππωσ είπαµε και ςτθν αρχι, θ παγκόςµια οικονοµικι φφεςθ των τελευταίων ετϊν, που αποτελεί τθν τελευταία εκδιλωςθ τθσ διαρκοφσ κρίςθσ αναπαραγωγισ του πλανθτικοφ κεφαλαίου εδϊ και 35 χρόνια, ιταν αναπόφευκτο να επθρεάςει και τθν εγχϊρια καπιταλιςτικι ςυςςϊρευςθ. Ρζρα όµωσ από τισ όποιεσ ςυνζπειεσ είχε θ µείωςθ τθσ παγκόςµιασ οικονοµικισ δραςτθριότθτασ ςτισ εξαγωγζσ του ελλθνικοφ κεφαλαίου, ειδικά ςτουσ τοµείσ τθσ ναυτιλίασ και του τουριςµοφ, αποτζλεςε επίςθσ τθν αφορµι για τθν αποκάλυψθ τθσ διαρκοφσ κρίςθσ εκµεταλλευςιµότθτασ και πεικάρχθςθσ του προλεταριάτου. Το εκνικό κεφάλαιο και το κράτοσ του προςπακοφν εδϊ και δφο δεκαετίεσ να αντιµετωπίςουν αυτι τθν κρίςθ µε αλλεπάλλθλεσ µεταρρυκµίςεισ του εκπαιδευτικοφ και του αςφαλιςτικοφ ςυςτιµατοσ µε ελαςτικοποίθςθ των εργαςιακϊν ςχζςεων για τουσ νζουσ µε νόµουσ επί νόµων για τθν πεικάρχθςθ των µεταναςτϊν και τον ζλεγχο των ροϊν τθσ µετανάςτευςθσ µε περικοπζσ επιδοµάτων, µιςκϊν και κοινωνικϊν παροχϊν που ςυνδυάςτθκαν µε τθν επζκταςθ τθσ ατοµικισ πίςτωςθσ. Ραρά τισ ςθµαντικζσ επιτυχίεσ που ςθµείωςε το ελλθνικό κεφάλαιο τθν περίοδο 1996-2004 όταν αυξικθκε ο βακµόσ εκµετάλλευςθσ και θ κερδοφορία των επιχειριςεων, θ κρίςθ δεν αντιςτράφθκε οριςτικά υπζρ του κεφαλαίου. Πλα αυτά τα µζτρα υποτίµθςθσ, πεικάρχθςθσ και διαίρεςθσ τθσ εργατικισ τάξθσ, και µζςω αυτϊν τθσ µετακφλιςθσ του κόςτουσ αναπαραγωγισ τθσ εργατικισ δφναµθσ ςτουσ ίδιουσ τουσ εργαηόµενουσ, δεν απζδωςαν τουσ αναµενόµενουσ καρποφσ. Ππωσ δείχνουν οι ςτατιςτικζσ τουσ, θ παραγωγικότθτα τθσ εργαςίασ επιβραδφνεται ςυνεχϊσ από το 2004 και µετά λόγω, µεταξφ άλλων, τθσ επιβράδυνςθσ µετά τθν ολυµπιάδα των επενδφςεων ςε ςτακερό κεφάλαιο (π.χ. µθχανολογικό εξοπλιςµό, οδικά ζργα και κτιριακζσ καταςκευζσ), ενϊ αντικζτωσ το κόςτοσ εργαςίασ ανά µονάδα προϊόντοσ αυξάνεται. Με άλλα λόγια, ο βακµόσ εκµετάλλευςισ µασ µειϊνεται, κακϊσ οι µιςκοί αυξάνονται πιο γριγορα από τθν παραγωγικότθτα. Ππωσ λζνε οι ίδιοι οι καπιταλιςτζσ ςτισ µελζτεσ τουσ (π.χ. ςτισ εκκζςεισ τθσ Τράπεηασ τθσ Ελλάδασ), αυτό οφείλεται ςτθ «µθ προςαρµοςµζνθ ςυµπεριφορά» µασ απζναντι ςτουσ ςτόχουσ τθσ
«εκνικισ ανάπτυξθσ», µε άλλα λόγια ςτθν απεικαρχία µασ, ςτουσ «υψθλοφσ» µιςκοφσ του δθµόςιου τοµζα και ςτισ «υπερβολικζσ» αυξιςεισ που ςυµφϊνθςε θ ΓΣΕΕ µε τον ΣΕΒ το 2008. Ρροςκζτουν επίςθσ ότι δεν ζχουν προχωριςει όςο κα ζπρεπε οι ιδιωτικοποιιςεισ των ΕΚΟ και, γενικότερα, θ απορρφκµιςθ και ότι θ αγορά εργαςίασ ςυνεχίηει να είναι «δφςκαµπτθ» επιβαρφνοντασ ακόµα περιςςότερο τθν κατάςταςθ και, µάλιςτα, µε ζνα µονιµότερο τρόπο. Από τθν άλλθ µεριά, οι δθµόςιεσ δαπάνεσ που ςχετίηονται µε τθν εκπαίδευςθ, τουσ µιςκοφσ ςτο δθµόςιο τοµζα και τισ λεγόµενεσ «κοινωνικζσ µεταβιβάςεισ» (δθλαδι χριµατα για επιδόµατα και ςυντάξεισ) αυξάνονται ςυνεχϊσ τθν τελευταία δεκαετία. Ράνω ςε αυτό το υπόβακρο, θ κερδοφορία του κεφαλαίου επιβραδφνεται ςυνεχϊσ τα τελευταία χρόνια µε αποτζλεςµα να ξεκινιςει να πζφτει από το 2006 και µετά, για να καταβαρακρωκεί το πρϊτο εξάµθνο του 2009 κατά 51,5% ςε ςχζςθ µε τθν ίδια περίοδο του 2008, λόγω και τθσ παγκόςµιασ φφεςθσ. Η πτϊςθ του τηίρου και τθσ κερδοφορίασ των επιχειριςεων οδιγθςε µε τθ ςειρά τθσ ςε µεγάλθ µείωςθ των επενδφςεων λόγω τθσ αυξανόµενθσ αδυναµίασ τουσ να πάρουν πιςτϊςεισ από τισ τράπεηεσ. Άλλωςτε, οι τράπεηεσ επθρεάςτθκαν άµεςα κακϊσ είδαν τα κζρδθ τουσ να µειϊνονται δραµατικά λόγω τθσ ςθµαντικισ αφξθςθσ των ηθµιϊν που προζρχονται από τθν κακυςτζρθςθ ι ακόµα και από τθν µθ αποπλθρωµι των δανείων, ζχοντασ επιπλζον γενικότερο πρόβλθµα ρευςτότθτασ λόγω τθσ διεκνοφσ χρθµατοπιςτωτικισ κρίςθσ. Αυτό πρακτικά ςθµαίνει ότι το ρευςτό που υπάρχει ςταµατάει να κυκλοφορεί. Για παράδειγµα οι τράπεηεσ ςταµατάνε να δανείηουν θ µία τθν άλλθ ι/και δανείηουν µε πολφ υψθλά επιτόκια. Ππωσ είναι φυςικό, το κράτοσ δεν ζµεινε αµζτοχο. Έςπευςε να αντιµετωπίςει τα προβλιµατα που δθµιοφργθςε το ξζςπαςµα τθσ κρίςθσ αυξάνοντασ τισ δαπάνεσ του µζςα ςτο 2009 κατά 10,9% για να ςτθρίξει τθν καπιταλιςτικι ςυςςϊρευςθ, ςυνειςφζροντασ ζτςι ςτο ΑΕΡ κατά 1,7%. Ταυτόχρονα παρείχε ςτισ τράπεηεσ κεφάλαια 28 δισ ευρϊ, ποςό που ανζρχεται ςε 11,5% του ΑΕΡ, για να ςϊςει τθν κερδοφορία τουσ, κάτι που κα ςυνεχίςει και θ κυβζρνθςθ του ΡΑΣΟΚ παρζχοντασ 10 δισ ευρϊ επιπλζον. Οι τράπεηεσ χρθςιµοποίθςαν αυτά τα κεφάλαια για να αγοράςουν κρατικά οµόλογα, θ τιµι των οποίων είχε πζςει ςτισ αρχζσ του 2009 λόγω αντίςτοιχων πιζςεων µε αυτζσ που αςκοφνται ςιµερα ςτισ διεκνείσ χρθµατοπιςτωτικζσ αγορζσ. Ωςτόςο, θ τιµι των οµολόγων ξανανζβθκε γριγορα µζςα ςτο πρϊτο εξάµθνο του 2009 ςυµβάλλοντασ ςτο να εµφανίςουν οι τράπεηεσ κζρδθ, παρόλο που οι χορθγιςεισ δανείων προσ επιχειριςεισ και «νοικοκυριά» επιβραδφνκθκαν. Αν το κράτοσ δεν είχε κάνει αυτζσ τισ «διευκολφνςεισ», οι τράπεηεσ κα εµφάνιηαν ηθµιζσ 217 εκ. ευρϊ... Επιπλζον, οι κρατικζσ δαπάνεσ αυξικθκαν και για άλλουσ λόγουσ όπωσ π.χ. για τθν πλθρωµι των επιδοµάτων των ανζργων που πολλαπλαςιάςτθκαν, ενϊ τα ζςοδα από τουσ φόρουσ και τισ ειςφορζσ µειϊκθκαν λόγω τθσ φφεςθσ. Φυςικά, το αποτζλεςµα ιταν να εκτιναχκεί τόςο το ζλλειµµα όςο και το δθµόςιο χρζοσ, φτάνοντασ το 12.5%
και το 112.6% αντίςτοιχα ωσ ποςοςτό του ΑΕΡ. Υψθλότερό ζλλειµµα είχε το 2009 µόνο θ Βρετανία (13%) µε δθµόςιο χρζοσ που ανζρχεται ςε 68.6%, και ακολουκοφν θ Ιςπανία µε ζλλειµµα 11.25% και χρζοσ 54.3%, θ Ιρλανδία µε ζλλειµµα 10.75% και χρζοσ 65.8%, θ Ιταλία µε ζλλειµµα 5.3% και χρζοσ 114.6%, ενϊ αντίςτοιχα θ Γερµανία παρουςίαςε ζλλειµµα 3.5% µε χρζοσ 73.1%. Ο µζςοσ όροσ του ελλείµµατοσ και του χρζουσ ςτθ ηϊνθ του ευρϊ ιταν το 2009 6.5% και 78.2% αντίςτοιχα, µε τάςεισ ανόδου. Η ςθµερινι τακτικι τθσ διεκνοφσ του κεφαλαίου (ECOFIN, EUROGROUP, ΝΤ), των «οίκων αξιολόγθςθσ» και, πάνω από όλα, του ίδιου του ελλθνικοφ κράτουσ και τθσ κυβζρνθςθσ του ΡΑΣΟΚ εντάςςεται ςτα πλαίςια τθσ λεγόµενθσ «δθµοςιονοµικισ προςαρµογισ», µιασ ευρφτερθσ ςτρατθγικισ που ακολουκείται από το κεφάλαιο ςτθν Ευρωπαϊκι Ένωςθ εδϊ και 20 χρόνια. Στθν προςπάκεια τουσ λοιπόν να ςτθρίξουν τθν καπιταλιςτικι ςυςςϊρευςθ που βρίςκεται ςε κρίςθ προςπακοφν να µασ βάλουν χοντρό κωλόχερο για να αυξιςουν το βακµό εκµετάλλευςθσ και να µετακυλιςουν το κόςτοσ αναπαραγωγισ τθσ εργατικισ µασ δφναµθσ ςε εµάσ τουσ ίδιουσ, µειϊνοντασ τισ «µθ-παραγωγικζσ» δθµόςιεσ δαπάνεσ. Στθ µυςτικοποιθµζνθ ςφαίρα τθσ οικονοµίασ και ςτθ γλϊςςα που τθσ αντιςτοιχεί θ πολιτικι αυτι ονοµάηεται «δθµοςιονοµικι εξυγίανςθ» για τθ ςτιριξθ τθσ «πιςτολθπτικισ ικανότθτασ τθσ χϊρασ» και τθ «µείωςθ του κόςτουσ δανειςµοφ». Η ζννοια τθσ «εξυγίανςθσ» ζχει όµωσ και ζνα κυριολεκτικό νόθµα: ςε ςυνκικεσ οικονοµικισ φφεςθσ οι επιχειριςεισ που δεν είναι επαρκϊσ κερδοφόρεσ και παραγωγικζσ αναγκάηονται να κλείςουν το µθ-αποδοτικό κοµµάτι του κεφαλαίου καταςτρζφεται για να µπορζςει και πάλι να ξεκινιςει θ ανοδικι πορεία τθσ καπιταλιςτικισ ςυςςϊρευςθσ. εν είναι τυχαίο ότι ςτο τρίτο τρίµθνο του 2009 ζβαλαν λουκζτο περίπου 19.000 εµπορικζσ επιχειριςεισ. Έτςι, αυξάνουν τουσ ζµµεςουσ φόρουσ (π.χ. αφξθςθ τθσ φορολογίασ ςτα καφςιµα, τα ποτά και τα τςιγάρα, αφξθςθ του ΦΡΑ) αναδιαρκρϊνουν τθν άµεςθ φορολογία επιβαρφνοντασ περιςςότερο τθν εργατικι τάξθ ενϊ ζχουν µειϊςει όλα αυτά τα χρόνια τθ φορολογία των κερδϊν των επιχειριςεων προωκοφν, αφενόσ, το ανταποδοτικό αςφαλιςτικό ςφςτθµα µεταρρφκµιςθ που οδθγεί µεταξφ άλλων ςτθ µείωςθ των ςυντάξεων και, αφετζρου, τθν αφξθςθ των ορίων θλικίασ ςε µια προςπάκεια µετακφλιςθσ του κόςτουσ αναπαραγωγισ τθσ εργατικισ δφναµθσ ςτουσ ίδιουσ τουσ προλετάριουσ εξαγγζλλουν τθν απελευκζρωςθ των απολφςεων και, φυςικά, επιτίκενται ςτουσ «απαράδεκτα υψθλοφσ» για το κεφάλαιο µιςκοφσ του δθµόςιου τοµζα (που µάλιςτα αντιςτοιχοφν, όπωσ λζνε, ςε µια «χρονίωσ χαµθλι παραγωγικότθτα») µζςα από τθν περικοπι των επιδοµάτων, των υπερωριϊν και τθν κατάργθςθ του 14ου και του 13ου µιςκοφ. Και δεν πρζπει να ξεγελιόµαςτε, παρόλθ τθν προπαγανδιςτικι φιλολογία περί ρετιρζ και «προνοµιοφχων», που διακινοφν οι πλθρωµζνεσ πζνεσ: Η µείωςθ των µιςκϊν ςτο δθµόςιο τοµζα πολφ γριγορα κα µεταφραςτεί ςε αντίςτοιχθ και πικανότατα ακόµα µεγαλφτερθ ςυµπίεςθ των µιςκϊν ςτον ιδιωτικό τοµζα.
Άλλωςτε, οι ίδιοι οι καπιταλιςτζσ το ζκαναν ςαφζσ ςτθ ςυηιτθςθ που είχε ανοίξει για τθν περικοπι του 14ου και του 13ου µιςκοφ. 5. «Κουφάλεσ, δεν ξοφλάµε τίποτα, γιατί δεν ζχουµε ξοφλιςει ακόµα!» (Σφνκθµα ςε τοίχο) Ωςτόςο, θ ολοµζτωπθ αυτι επίκεςθ χρειάηεται να νοµιµοποιθκεί ςτθ «ςυνείδθςθ του κόςµου». Για να δουλζψουµε περιςςότερο για λιγότερα κα πρζπει να αποδεχκοφµε ότι υπθρετοφµε κάτι που µασ υπερβαίνει, κάτι που απαιτεί από εµάσ κυςίεσ, ειδικότερα δε όταν πολφ πρόςφατα αµφιςβθτικθκε τόςο βίαια θ προςταγι του κράτουσ και του κεφαλαίου. Αυτό είναι το διακφβευµα ςτθν παροφςα ςφγκρουςθ µεταξφ προλεταριάτου και κεφαλαίου, και οι καπιταλιςτζσ το γνωρίηουν πολφ καλά. Έτςι θ αιτία τθσ κρίςθσ αποδίδεται ςε ζνα ςχεδόν µεταφυςικό αλλά αναπόδραςτο κόςµο αγορϊν, ςτατιςτικϊν, οίκων αξιολόγθςθσ, ςπεκουλαδόρων και πάει λζγοντασ. Αυτό το πζπλο τθσ µυςτικοποίθςθσ ςτόχο ζχει να αποκρφψει τθν πραγµατικι πθγι τθσ κρίςθσ που είναι θ ςπαςµωδικι αλλά επίµονθ άρνθςθ του παγκόςµιου προλεταριάτου να υποταχκεί πλιρωσ ςτο κεφάλαιο και θ κυκλοφορία των αγϊνων του. Το ελλθνικό κράτοσ µε τθ ςθµερινι παςοκικι µορφι του ςε αγαςτι ςυνεργαςία µε τουσ ευρωπαίουσ εταίρουσ και φυςικά µε τα φερζφωνα των Μζςων Μαηικισ Ενθµζρωςθσ όξυναν τθν ιδεολογικι τροµοκρατία ρίχνοντασ το πιο ιςχυρό τουσ χαρτί, τθν «εκνικι ενότθτα». Σε περιόδουσ κρίςθσ, οι εταίροι µετατρζπονται ωσ δια µαγείασ ςε άνωκεν εντολείσ και αντιπάλουσ το ενοποιθµζνο ευρωπαϊκό χωριό που ηει αρµονικά και ςυναποφαςίηει δθµοκρατικά διαλφεται µζςα ςτθ φαινοµενικότθτα τθσ υπεράςπιςθσ τθσ πατρίδασ, θ οποία γίνεται ηιτθµα υψίςτθσ ςθµαςίασ. Με λίγα λόγια, προςπακοφν να µασ πείςουν ότι δε κα δουλεφουµε πλζον για να πλουτίηουν τα αφεντικά µασ αλλά για το καλό τθσ πατρίδασ. Η πατρίσ χρειάηεται κυςίεσ! Η «κρίςθ του χρζουσ» προςφζρει µια πρϊτθσ τάξεωσ ευκαιρία για τθ ςυςπείρωςθ γφρω από τθ µορφι ζκνοσ-κράτοσ, δθλαδι τθ βίαιθ ςυςπείρωςθ των προλετάριων γφρω από τα ςυµφζροντα των αφεντικϊν τουσ. ιευκολφνει τα ςχζδια των καπιταλιςτϊν για ακόµα µεγαλφτερθ πεικάρχθςθ του προλεταριάτου, µεγαλφτερθ παραγωγικότθτα και τελικά υψθλότερα κζρδθ. Μια φράςθ του πρωκυπουργοφ αρκεί για να καταλάβουµε το ςτθµζνο παιχνίδι: «...είναι κακαρό ότι ζτςι όπωσ χειριςτικαµε τα οικονοµικά µασ, αφαιρείται ζνα κοµµάτι τθσ κυριαρχίασ µασ που πρζπει να το πάρουµε πίςω µε τθν αξιοπιςτία µασ, το πρόγραµµά µασ και τθν αυτοθυσία του κακενόσ». Η δικι του «κυςία» να «παραχωριςει κοµµάτι τθσ κυριαρχίασ τθσ χϊρασ» ςυνεπάγεται τθ δικι µασ αυτοκυςία για «να το πάρουµε πίςω». Μόνο που κα
πρζπει να το πλθρϊςουµε πολφ ακριβά αυτό το «κοµµάτι», µε περιςςότερθ δουλειά, λιγότερα λεφτά, βακφτερουσ διαχωριςµοφσ και εντονότερο ανταγωνιςµό µεταξφ µασ για να µθ βρεκοφµε ςτο αυξανόµενο εφεδρικό ςτρατό των ανζργων. Πποιοσ δε ςυναινεί προδίδει τθν «εκνικι µασ αποςτολι». Εξάλλου ο πρωκυπουργόσ το διλωςε: «Χρειάηονται κυςίεσ, δεν αντζχουµε µπλόκα και απεργίεσ». Είναι ολοφάνερο ότι θ κυβζρνθςθ του ΡΑΣΟΚ και οι καπιταλιςτζσ φοβοφνται τθν κοινωνικι αναταραχι που µπορεί να ξεςπάςει όταν αρνθκοφµε εµπράκτωσ να γίνει θ ιδθ αλλοτριωµζνθ ηωι µασ ακόµα χειρότερθ. Οι ιδεολόγοι του ςυςτιµατοσ προςπακοφν µε κάκε µζςο να εξαλείψουν ακόµα και από τθ µνιµθ τθν εξζγερςθ του εκζµβρθ. Οι κινιςεισ του κράτουσ δείχνουν ότι αυτό το φάνταςµα αποτελεί το χειρότερο εφιάλτθ τουσ, ειδικά τϊρα που διαφαίνεται ότι ςτο άµεςο µζλλον µπορεί να µθν αφορά µόνο µια µειοψθφία του προλεταριάτου. Πταν απαιτοφν κοινωνικι ειρινθ, ξζρουν ότι ποντάρουν ςε ζναν ανεξζλεγκτο παράγοντα, τουσ προλετάριουσ. Γι αυτό θ κυβζρνθςθ του ΡΑΣΟΚ φοράει το ανκρωπιςτικό-αντιρατςιςτικό τθσ προςωπείο και ταυτόχρονα κραδαίνει ςτο χζρι το γκλοµπ του µπάτςου. Η κοινωνικι ςυναίνεςθ πρζπει να επιβλθκεί πάςθ κυςία. Γζµιςε τουσ δρόµουσ τθσ Ακινασ µε κάκε λογισ µπάτςουσ προςπακϊντασ να ελζγξει οποιονδιποτε χϊρο µπορεί να µετατραπεί ςε πεδίο αγϊνα και ςφγκρουςθσ. Τθν πιο καλι δουλειά όµωσ µζχρι τϊρα τθν ζχει κάνει θ ςυνδικαλιςτικι αςτυνοµία, θ κλαδικι-ςυντεχνιακι νοοτροπία και ο ατοµικιςµόσ που φροντίηουν να περνάνε τα νζα µζτρα µε τισ µικρότερεσ δυνατζσ αντιςτάςεισ. Για να ξαναγυρίςουµε ςτο Νίτςε, «αυτόσ ο κόςµοσ, ςτο βάκοσ, δεν ζχαςε ποτζ πια τθ χαρακτθριςτικι µυρουδιά του αίµατοσ και του µαρτυρίου» κάτι που µασ κφµιςε ο υπουργόσ Εργαςίασ και Κοινωνικισ Αςφάλιςθσ Α. Λοβζρδοσ όταν προαναγγζλλοντασ τα «ςκλθρά αλλά αναγκαία µζτρα» διλωςε ότι «Θα χυκεί αίµα!». Κςωσ, όµωσ, άκελά του να προανάγγειλε τθν καταιγίδα που αντί για τθν αποςφνκεςθ του προλεταριάτου κα φζρει τθν αναςφνκεςθ των αγϊνων ενάντια ςτθ ςυνδικαλιςτικι αςτυνοµία και κα ςτείλει το «δθµόςιο ζλλειµµα» ςτο ςκουπιδοτενεκζ τθσ ιςτορίασ µαηί µε το ζλλειµµα ηωισ, που είναι το µόνο πραγµατικό. ΣΟ ΜΟΝΟ ΠΟΤ ΕΧΟΤΜΕ ΝΑ ΞΟΦΛΗΟΤΜΕ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΝΟΙΧΣΟΙ ΜΑ ΛΟΓΑΡΙΑΜΟΙ ΜΕ ΣΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑΙ ΣΟ ΚΡΑΣΟ ΣΟΤ! ΟΙΚΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Proles & Poors