Κ.Ν.Λ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΘΕΑΤΡΟ ΠΑΠΑΖΑΝΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ 1ο ΓΕΛ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Να γνωρίσουν οι µαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του θεατρικού λόγου. Να γνωρίσουν σηµαντικούς Έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς. Να προβληµατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου. Να κατανοήσουν ότι θέατρο σηµαίνει σύγκρουση. Να συνειδητοποιήσουν ότι το θέατρο είναι παιδί κάθε εποχής, προϊόν συγκεκριµένων κοινωνικοπολιτικών ζυµώσεων.
ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Να εξοικειωθούν οι µαθητές µε τη θεατρική ανάγνωση. Να µάθουν οι µαθητές να συνεργάζονται αρµονικά στην προσπάθειά τους να αναπαραστήσουν σκηνές από τα διδαγµένα αποσπάσµατα. Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευµα σε ένα θεατρικό έργο. Να αντιληφθούν τη σχέση αφηγηµατικού θεατρικού κειµένου.
Έκταση χρονικής διάρκειας Σχέση µε το Α.Π.Σ Η χρονική διάρκεια εφαρµογής του σεναρίου συµπίπτει µε την περίοδο που ο κάθε διδάσκων θα αφιερώσει στη διδασκαλία θεατρικών κειµένων. Οι στόχοι της διδακτικής πρότασης ανταποκρίνονται στο ισχύον (Νέο) Πρόγραµµα Διδασκαλίας της Ν. Ελληνικής Γλώσσας και Γραµµατείας. Η διδασκαλία προσφέρεται για παράλληλη αξιοποίηση των Τ.Π.Ε
Πορεία Διδασκαλίας Α' ΦΑΣΗ : Πριν την ανάγνωση (2-3 ώρες) Πριν τη γνωριµία των µαθητών µε τα θεατρικά κείµενα καλό είναι να γίνει µια βιωµατική προσέγγιση του θεάτρου µέσω των θεατροπαιδαγωγικών παιχνιδιών που λειτουργούν πολύ θετικά στη σύσφιξη των σχέσεων µεταξύ των µελών της οµάδας και στην καλλιέργεια εµπιστοσύνης µεταξύ τους.
Πρόκειται για παιχνίδια γνωριµίας, σωµατικής κίνησης και έκφρασης, µεταµόρφωσης, χαλάρωσης, παρατηρητικότητας, συγκέντρωσης της προσοχής, καθώς και λεκτικά και ρυθµικά παιχνίδια και αυτοσχεδιασµοί. Θεατρικό παιχνίδι και ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού, παιχνίδι ρόλων και κοινωνικοποίηση, διερευνητική δραµατοποίηση και κατανόηση του θεατρικού φαινοµένου στο σχολικό περιβάλλον, θεατρική εµψύχωση και ρόλος του εκπαιδευτικού, αυτοσχέδια έκφραση και επικοινωνία, όλα αυτά συναπαρτίζουν τις παραµέτρους µέσα στις οποίες αναπτύσσεται το Θέατρο στο Σχολείο..
Φιλολογική Προσέγγιση Ø Ø Αφόρµηση Θεωρητική προσέγγιση της Ιστορίας του Θεάτρου. Δίνεται στους µαθητές ένα διάγραµµα µε τους βασικούς σταθµούς της εξέλιξης του Θεάτρου (Ελληνικού και Ξένου). Μπορεί να γίνει προβολή ενός pp µε το παραπάνω περιεχόµενο, ώστε να είναι πιο ενδιαφέρον για τους µαθητές, καθώς θα είναι εµπλουτισµένο µε εικόνες από θεατρικές παραστάσεις ή βίντεο από σκηνές θεατρικών έργων που θεωρούνται σταθµοί για την παγκόσµια δραµατουργία.
Φιλολογική Προσέγγιση Ο Κάρολος Κουν (1908-1987) είχε πει τα παρακάτω: Ø Ø Η αφετηρία και η βάση του θεάτρου, όπως και κάθε µορφής Τέχνης, είναι η ποίηση και η µαγεία. Αν λείψουν αυτά, δεν υπάρχει θέατρο. Δεν κάνουµε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουµε θέατρο, για να πλουτίσουµε τους εαυτούς µας, το κοινό που µας παρακολουθεί και όλοι µαζί να βοηθήσουµε να δηµιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισµός στον τόπο µας.
Φιλολογική Προσέγγιση Ø Η Τέχνη είναι µεγάλη. Θα την πλησιάσουµε µε ευλάβεια και σεβασµό. Δεν έχουµε το δικαίωµα να την κατεβάζουµε στο ανάστηµά µας. Οι µαθητές καλούνται να προβληµατιστούν από τα λόγια του µεγάλου θεατράνθρωπου και να συζητήσουν για την Τέχνη του Θεάτρου και για τη θέση της στη ζωή µας και στον Πολιτισµό.
Β' φάση : Κυρίως Ανάγνωση Η σηµαντικότερη φάση. Ο διδάσκων µε τη συµµετοχή/ συνεργασία των µαθητών αναλαµβάνει να επεξεργαστεί τα αποσπάσµατα των θεατρικών κειµένων που έχει επιλέξει να παρουσιάσει. Οι µαθητές είναι χωρισµένοι από την αρχή της χρονιάς σε οµάδες που θα αναλάβουν να προσεγγίσουν τα κείµενα.
Παρουσιάζουµε έναν κατάλογο κειµένων προς επεξεργασία στην τάξη. Ο κατάλογος είναι ενδεικτικός και µπορεί να εµπλουτιστεί ή να διαφοροποιηθεί από κάθε διδάσκοντα, ανάλογα µε τους στόχους που έχουν τεθεί. Ο κατάλογος αρχίζει µε µία Τραγωδία και µία Κωµωδία. Η παρουσία του Αρχαίου Ελληνικού δράµατος σε ένα τέτοιο σενάριο είναι επιβεβληµένη,καθώς το είδος αυτό αποτελεί την απαρχή του θεάτρου. Δεν περιλαµβάνονται,όµως,τα αποσπάσµατα αυτά στα φύλλα εργασίας,γιατί θεωρούµε ότι οι µαθητές έχουν έρθει σε επαφή µε αυτά τα κείµενα στην Γ Γυµνασίου.
Αρχαίο Ελληνικό Δράµα : Σοφοκλέους Οιδίπους Τύραννος, στ.457-684 Αρχαίο Ελληνικό Δράµα : Αριστοφάνους Ειρήνη / Πλούτος. Κρητικό Θέατρο : Γ. Χορτάτση Ερωφίλη, στ.137 442. Ελισαβετιανό Θέατρο : Ου.Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ, απόσπασµα σχολικού βιβλίου./ Τέλος καλό, όλα καλά Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη / Το µυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας, αποσπάσµατα από το σχολικό βιβλίο της Β' Λυκείου.
Μπέρτολτ Μπρεχτ Αυτός που λέει ναι, αυτός που λέει όχι / Ο Σπιούνος, απόσπασµα από το σχολικό βιβλίο της Γ' Λυκείου. Ιάκωβος Καµπανέλλης Το παραµύθι χωρίς όνοµα, απόσπασµα από το σχολικό βιβλίο της Γ Λυκείου / Η Αυλή των θαυµάτων.
Πορεία Διδασκαλίας Φύλλο Εργασίας 1ης Οµάδας Γ. Χορτάτσης ΕΡΩΦΙΛΗ, Πράξη 4η, σκηνή 3η & 4η (στ. 137 442). 1. Καταγραφή του βασικού διακυβεύµατος του έργου. 2. Καταγραφή της πλοκής / µύθου. 3. Παρουσίαση των αξιών που προβάλλονται από το Φιλόγονο και την Ερωφίλη κατά τη µεταξύ τους σύγκρουση.
Φύλλο Εργασίας 1ης οµάδας. 4. Να συγκριθεί το έργο Ερωφίλη µε το θεατρικό έργο του Γ. Ξενόπουλου Επαναστάτης Ποπολάρος. Προκειµένου να βοηθηθούν οι µαθητές µπορούν να ανατρέξουν στο www.youtube.com/ watch?v=_nocyjqszei και να παρακολουθήσουν την ταινία της FINOS FILMS. H σύγκριση να γίνει α) σε επίπεδο δοµής β) σε επίπεδο θεµατικής συνάφειας
Φύλλο Εργασίας 2ης οµάδας Ου. Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ, απόσπασµα σχολικού βιβλίου. 1. Παρουσίαση του κεντρικού διακυβεύµατος του έργου. 2. Καταγραφή της πλοκής / µύθου. Εντοπισµός των συγκρούσεων.
Φύλλο Εργασίας 2ης Οµάδας 3. Ανατρέξτε στο news.kathimerini.gr/4dcgi/ _w_articles_civ_1_24/12/2005_167849 και διαβάστε την κριτική που έγινε για την παράσταση του Σλόµπονταν Ουνκόσφσκι. Καταγράψτε α) τα στοιχεία που ο κριτικός αποτίµησε ως θετικά β) τα στοιχεία που ο κριτικός αποτίµησε ως αρνητικά. Παρατηρήστε αν ο γράφων χρησιµοποιεί εξειδικευµένο λεξιλόγιο. Αν ναι, καταγράψτε τις λέξεις/ φράσεις που σχετίζονται µε την κριτική.
Φύλλο Εργασίας 2ης Οµάδας 4. Αναζητήστε στο www. Youtube.com/watch? v=ba4vxoc4gdi την παράσταση 'Βασιλιάς Ληρ σε σκηνοθεσία Σ. Λιβαθινού. Γνωρίζοντας ότι το έργο αναφέρεται στην Αγγλία του 18 ου αι. να παρατηρήσετε τα κοστούµια, τα σκηνικά και τη χοροκίνηση των ηθοποιών. Αποδίδουν αυτά πιστά την εποχή της δράσης; Αποδίδουν την ατµόσφαιρα του έργου µε επιτυχία; Τι εντύπωση σας κάνουν; Τι συµπεράσµατα εξάγετε σχετικά µε το ρόλο του σκηνοθέτη και τη σκηνοθετική οπτική γωνία;
Φύλλο Εργασίας 3ης Οµάδας Γρ. Ξενόπουλου Το µυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας, το σχολικό απόσπασµα. 1. Καταγραφή του κεντρικού διακυβεύµατος. 2. Παρουσίαση της πλοκής / µύθου. Εντοπισµός των συγκρούσεων. 3. Ο Κ. Θεοτόκης έγραψε το µυθιστόρηµα Σκλάβοι στα δεσµά τους. Αφού το διαβάσετε, να συγκρίνετε τα δύο κείµενα ως προς τη θεµατική συνάφεια.
Φύλλο Εργασίας 4ης Οµάδας Μ.Μπρεχτ Αυτός που λέει ναι, αυτός που λέει όχι'. 1. Καταγραφή του κεντρικού διακυβεύµατος 2. Παρουσίαση της πλοκής/µύθου. 3. Ένα από τα εξωτερικά- µορφολογικά γνωρίσµατα του θεατρικού κειµένου είναι οι σκηνικές οδηγίες (διδασκαλίες). Καταγράψτε τις οδηγίες στο έργο αυτό. Στη συνέχεια να τις κατατάξετε σε κατηγορίες ανάλογα µε τη λειτουργικότητά τους.
Φύλλο Εργασίας 4ης οµάδας 4. Το Γιαπωνέζικο πρότυπο (Τανικό) : οι µαθητές παρουσιάζουν στους συµµαθητές τους το γιαπωνέζικο πρότυπο του έργου αυτού και περιγράφουν πώς και γιατί ο Μπρεχτ οδηγήθηκε στη δική του διασκευή
Φύλλο Εργασίας 5ης Οµάδας Ι.Καµπανέλλη Παραµύθι χωρίς όνοµα, σχολικό απόσπασµα. 1. Καταγραφή του βασικού διακυβεύµατος του έργου. 2. Παρουσίαση της πλοκής / µύθου. Εντοπισµός των συγκρούσεων. 3. Διαβάστε το αντίστοιχο απόσπασµα από το Παραµύθι χωρίς όνοµα της Π.Δέλτα. Συγκρίνετε τα δύο αποσπάσµατα και καταγράψτε τα συµπεράσµατά σας σχετικά µε τη σχέση αφηγηµατικού θεατρικού έργου.
Φύλλο Εργασίας 5ης Οµάδας 4. Ανατρέξτε στο www.n-t.gr/el/events/paramithi_horis_onoma/. Δείτε το βιντεάκι από την παράσταση σε σκηνοθεσία του Τ. Τζαµαργιά και καταγράψτε τις σκέψεις σας και τις παρατηρήσεις σας. Δώστε έµφαση στα σκηνικά, τα κουστούµια, τη µουσική, την κίνηση, τις κούκλες.
Παρουσίαση Φύλλων Εργασίας Κάθε οµάδα παρουσιάζει το έργο που µελέτησε και τις εργασίες της στην ολοµέλεια. Δέχεται ερωτήσεις και παρατηρήσεις από την ολοµέλεια. Κάνει επισηµάνσεις και διευκρινίσεις, όπου χρειάζεται και ζητείται.
Μετά την ανάγνωση ΚΟΙΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Οι µαθητές επιλέγουν ένα από τα παραπάνω αποσπάσµατα που τους έκανε εντύπωση. Η Απόφαση είναι κοινή. Αφού µελετήσουν το κείµενο, µπορούν να γίνουν οι εξής δράσεις : Να διανεµηθούν ρόλοι στους µαθητές που εκφράζουν την επιθυµία και να παιχτεί η σκηνή στην τάξη ή καλύτερα στην αίθουσα εκδηλώσεων, για να υπάρχει µεγαλύτερη άνεση κινήσεων.
Στοχαστικό ηµερολόγιο: Τα παιδιά παρακολουθώντας την παράσταση καταγράφουν τις σκέψεις τους και τα συναισθήµατά τους. Τα παιδιά που έπαιξαν κάποιο ρόλο µπορούν να το κάνουν εκ των υστέρων. Αυτά θα καταγράψουν τις σκέψεις και τα συναισθήµατά τους σε σχέση µε το ρόλο που υποδύθηκαν.
Κοινές Δράσεις Κείµενα Περιγράµµατος : σε ένα χαρτί αρκετών µέτρων σχεδιάζουµε τα περιγράµµατα των χαρακτήρων του έργου µας. Όλοι πλησιάζουν και γράφουν µέσα ή έξω από τα περιγράµµατα κάποιες προτάσεις,ανάλογα µε τη συνθήκη που θα θέσει ο εµψυχωτής. Καρέκλα αποκαλύψεων : Ένας µαθητής αναλαµβάνει να κάτσει στην καρέκλα έχοντας απέναντι όλους τους συµµαθητές τους. Εκείνη τη στιγµή ενδύεται το ρόλο ενός από τα κύρια πρόσωπα. Κάθε µαθητής µπορεί να του απευθύνει µία ερώτηση, όποια εκείνος θέλει.
Διάδροµος Συνείδησης: Οι µαθητές χωρίζονται σε δύο οµάδες. Παρατάσσονται ο ένας απέναντι από τον άλλο µε τα χέρια τους ψηλά και ενωµένα (σαν ξίφη). Ένας µαθητής που έχει αναλάβει να υποδυθεί κάποιο από τα πρόσωπα του έργου που βρίσκεται σε δίληµµα περνάει µέσα από το διάδροµο µε αργά βήµατα. Από τα αριστερά και δεξιά του ακούγονται οι φωνές που τον προτρέπουν να κάνει ή να µην κάνει αυτό που τον απασχολεί.
Μετατροπή αφηγηµατικού κειµένου σε δραµατικό: Δίνεται στους µαθητές το µυθιστόρηµα του Κ. Θεοτόκη «Η τιµή και το χρήµα». Ζητείται από κάποιους ή από κάποια οµάδα να µετατρέψουν το κείµενο αυτό σε Θεατρικό.
Αξιολόγηση Στην Τέχνη δεν υπάρχει αξιολόγηση. Γι' αυτό ας χαλαρώσουµε όλοι και ας απολαύσουµε την επαφή µε το θέατρο. Ας νιώσουµε λίγη από τη µαγεία του. Οι βαθµοί µπορούν να περιµένουν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Στοιχεία Θεατρολογίας, Βιβλίο Μαθητή Α' Λυκείου, Ο.Ε.Δ.Β. Σ. Παπαδόπουλος, Η Παιδαγωγική του Θεάτρου, Εκδόσεις Κονδύλι, 2011. Μπέρτολτ Μπρεχτ, Αυτός που λέει Ναι & Αυτός που λέει Όχι, Εκδόσεις Δωδώνη,1983 Νέο Πρόγραµµα Σπουδών, Υ.Α. υπ' αρ. 70001/ Γ2/21-06-2011, ΦΕΚ τεύχος Β. αρ. 1562/27-06-2011
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γραµµατάς Θόδωρος, Διδακτική του Θεάτρου, Αθήνα,Τυπωθήτω,1999. Γραµµατάς Θόδωρος, Το Θέατρο στο σχολείο. Μέθοδοι διδασκαλίας και εφαρµογής, Αθήνα, Ατραπός, 2004. Μουδατσάκις Τηλέµαχος,Η θεωρία του δράµατος στη σχολική τάξη. Το θεατρικό παιχνίδι. Η δραµατοποίηση, Αθήνα, Καρδαµίτσα,1994. Μουδατσάκις Τηλέµαχος, Το θέατρο ως πρακτική Τέχνη στην εκπαίδευση, Αθήνα, Εξάντας,2000