ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ιστορία Κατασκευών Ενότητα 4.1: Η επίδραση της Ελληνορωμαϊκής Αρχαιότητας στην Ευρώπη (15 ος 20 ος ) a Δρ Σταματίνα Γ. Μαλικούτη Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε.
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Η γενικότερη και ειδικότερη τοποθέτηση των φοιτητών στα ζητήματα της εξέλιξης των μικτών συστημάτων στο πλαίσιο του τεχνικού και του άλλου πολιτισμού κυρίως στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Η γνώση της οικείας αρχιτεκτονικής και οικοδομικής τεχνολογίας, παράλληλα με την κατανόηση των αρχών διαμόρφωσης και των παραλλαγών των συστημάτων αυτών. Η απόκτηση βασικής ικανότητας για την αναγνώριση και ανάλυση των υφισταμένων ιστορικών κτιρίων, τα οποία θα κληθούν ως επαγγελματίες να αποκαταστήσουν. 4
Περιεχόμενα ενότητας Αναγέννηση Εισαγωγή Αντιπροσωπευτικά έργα και δημιουργοί Μανιερισμός 5
Αναγέννηση (1) Αναγέννηση [ο όρος χρησιμοποιήθηκε από το 1550 από τον Giorgio Vasari (1511-1574, ζωγράφο, συγγραφέα και αρχιτέκτονα), αλλά καθιερώθηκε από τον Jacob Burckhardt το 1860 (Μπούρας, 1975Β: 262)] / 15 ος 16ος «Η θεμελιακή αντίδραση κατά των έργων που γέννησε η υπερβολή του θρησκευτικού αισθήματος στις προηγούμενες περιόδους» (Λάββας, 2002: 157). 14 ος : μεταβολή οικονομικών δραστηριοτήτων (η βιοτεχνία και το εμπόριο υπερισχύουν της παραδοσιακής πρωτογενούς παραγωγής, επιδημίες, όξυνση οικονομικών αντιθέσεων)/ αυξανόμενη επιρροή μεσαίας τάξης («εμπορική αριστοκρατία») / εδραίωση εμπορικών συναλλαγών (λιμάνια) / εξέλιξη κοινωνικής διάρθρωσης πόλεων (εγκατάσταση αριστοκρατών στις πόλεις) ** 6
Αναγέννηση (2) Από τη θεοκρατία στον αστικό τρόπο ζωής / άρνηση Μεσαίωνα / ανθρωπιστικά ιδεώδη εξάπλωση θεωρητικών ιδεών επιστήμη (κλάδος φιλοσοφίας) και τεχνολογία (κλάδος εμπειροτέχνη) / εφεύρεση τυπογραφίας (1451) έξοδος Ελλήνων λογίων και σοφών προς την Δύση μετά το 1453). 15 ος 16 ος : πρόοδος στους τομείς της τέχνης και του πολιτισμού. Αρχικά, τέχνη και τεχνική είναι πεδία στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους (αντιπροσωπευτική προσωπικότητα ο Leonardo da Vinci). Ο διαχωρισμός τους αρχίζει τον 16 ο αιώνα, με συνέπεια την έκρηξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας και την κάμψη του ενδιαφέροντος για τις τεχνικές. 7
Αναγέννηση (3) 15 ος : βασιλείς και αστοί (και ακόμη η εκκλησία) αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων στα κτίρια. Ιταλία - ανακάλυψη Βιτρούβιου 1414 / αποτυπώσεις μνημείων Ιταλίας / γνώσεις Γεωμετρίας και πειραματισμοί αναπαραστάσεων (προοπτική)/ Leon Battista Alberti (1404-1472). Αρχή μελέτης «δομής» (ανάλυση από τους αρχιτέκτονες) Ογκομετρική οργάνωση / σε δεύτερο επίπεδο η λειτουργία και η κατασκευή / «Η αυτάρκεια των κλασσικών προτύπων γοητεύει τους αρχιτέκτονες» (Μπούρας, 1975Β: 271) / οργάνωση προσόψεων τυποποίηση ρυθμών απώλεια δομικού νοήματος μορφοκρατία. Ο αρχιμάστορας του Μεσαίωνα είναι τώρα ο αρχιτέκτονας του έργου με διανοητική (και όχι τόσο οικοδομική) δεξιότητα και ανώτερη κοινωνική θέση, διαφοροποιούμενος από τους τεχνίτες, οι οποίοι έχουν πλέον πολλές ειδικότητες / η στοά παραμερίζει την συντεχνία / μεταβολή κοινωνικής σημασίας της οικοδομικής δραστηριότητας. Από το θείο στο ανθρώπινο παρεκκλίσεις στα κτίρια 8
Αναγέννηση οικοδομική δραστηριότητα /τεχνολογία 15 ος : βασιλείς και αστοί (και ακόμη η εκκλησία) αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων στα κτίρια / παλάτια, θρησκευτικά κτίρια, βιβλιοθήκες, επαύλεις. Ιερά, τάφοι, δημόσιες πλατείες, κήποι (έργα γλυπτικής) 16 ος 17 ος : κάστρα (το γαλλικό château Loire), πύργοι Τέλη 17 ου αρχές 18 ου : Γαλλία, πλούσια αστικά σπίτια (hotels) αστικά μέγαρα Μάρμαρα και λίθοι, τούβλα, κονιάματα και επιχρίσματα, εσωτερικά νωπογραφίες, ξύλο σε δευτερεύουσες κατασκευές Δομικό σύστημα: σύνθετο 9
Αναγέννηση (5) αντιπροσωπευτικά έργα και δημιουργοί 10
1 2 Giorgio Vasari, Loggia ανακτόρου Uffizi (γραφεία Μαγίστρων) στην Φλωρεντία, αρχή 1560 Πηγή: (1)//εν.wikipedia.org, Riccardo Speziari, 2011/ (2)Thomas Mies, 2005 11
Tempietto, Ρώμη, Donato Bramante, 1502 πηγή: /en.wikipedia.org 12
Leon Battista Alberti (1404-1472) ποιητής, συγγραφέας, γλωσσολόγος, φιλόσοφος, κληρικός, αρχιτέκτων, κρυπτογράφος De Re Aedificatoria (On the Art of Building), 1443 1452 (1988, Cambridge: the MIT Press, 10 volumes) Book One: Lineaments Book Two: Materials Book Three: Construction Book Four: Public Works Book Five: Works of Individuals Book Six: Ornament Book Seven: Ornament to Sacred Buildings Book Eight: Ornament to Public Secular Buildings Book Nine: Ornament to Private Buildings Book Ten: Restoration of Buildings 13
Alberti, σχεδιασμός μαρμάρινης πρόσοψης της βασιλικής Santa Maria Novella, Φλωρεντία, 1470 πηγή: //en.wikipedia.org 14
Alberti, Palazzo Rucellai, 1446-1453, Φλωρεντία Πηγή: //en.wikipedia.org 15
Ospedale dei Innocenti, Φλωρεντία, 1419, Filippo Brunelleschi Πηγή: //en.wikipedia.org 16
Palazzo Pitti, Φλωρεντία, 1458, Brunelleschi Πηγή: //en.wikipedia.org 17
Pallazo Farnese, Ρώμη, 1534, Antonio da Sangallo Πηγή: //en.wikipedia.org 18
Κάστρο Chambord, Γαλλία, 1514 19
Συγκρότημα Ανακτόρου Λούβρου (σήμερα ομώνυμο Μουσείο), Παρίσι, 16 ος αιώνας σε υφιστάμενο μεσαιωνικό κτίριο Πηγή: //en.wikipedia.org 20
Το Μουσείο Λούβρου πριν από την προσθήκη της πυραμίδας (1989) Πηγή: //en.wikipedia.org 21
Hardwick Hall, 1590, Derbyshire, UK Frederiksborg Palace, Σουηδία, 1602 Πηγή εικόνων: //en.wikipedia.org Escorial, Μαδρίτη, 1559-1584 22
Andrea Palladio, 1508-1580 καταγωγή από την Padua γιός λιθοξόου, μαθηματικός και μουσικός, αρχιτέκτων -μελετητής των έργων του Βιτρούβιου και του Alberti. Δεν έφυγε από την Ιταλία, δεν είχε ιδιόκτητη κατοικία, σχεδίασε περισσότερες από 500 ιδιωτικές επαύλεις στις περιοχές της Padua και της Vicenza (περίοπτα κτίρια ενταγμένα στο φυσικό περιβάλλον, με ενσωματωμένες μονάδες παραγωγής), επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την Ευρωπαϊκή και την Αμερικάνικη αρχιτεκτονική. Στον αγγλόφωνο κόσμο, από τα μέσα του 18ου αιώνα, ο «Παλλαδιανισμός» ταυτίστηκε με την Νεοκλασική αρχιτεκτονική. Έγραψε 4 Βιβλία Αρχιτεκτονικής. Συνόψισε τις αρχές της Αναγέννησης, ειδικότερα τις αρμονικές αναλογίες και την κλασική μεθοδολογία της σύνθεσης, με βάση την συμμετρία (συμμετρικές κατόψεις, προσόψεις Ελληνορωμαϊκού ρυθμού) [Μπούρας, 1975Β: 293-294] 23
1 2 Andrea Palladio, Villa Rotonda (Capra), Vicenza, περίπου 1550 Πηγές: 1)//en.wikipedia.org / 2)//italyfromtheinside.com 24
Queen s House, Greenwich, 1616, Inigo Jones Πηγή: //en.wikipedia.org 25
1 2 1) White House, James Hoban, μέσα 18 ου αιώνα 2) Rotonda, University of Virginia, Thomas Jefferson, μέσα 18 ου αιώνα Πηγή: //en.wikipedia.org 26
Chiswick House, Burlington Lane, Chiswick, London, designed by Lord Burlington, 1725-1729 Πηγή: //en.wikipedia.org 27
Μανιερισμός Μανιερισμός [maniera, manner, style, τεχνοτροπία (manière: εκλεπτυσμένοι αυλικοί τρόποι/ επιτηδευμένη συμπεριφορά) φαινόμενο διακριτό περισσότερο στις εικαστικές τέχνες και στην λογοτεχνία, η «κρίση της Αναγέννησης»] / 16 ος μετά το 1530 Παρέκκλιση από τις κλασσικές αρχές του Βιτρούβιου και τον εξιδανικευμένο νατουραλισμό της Αναγέννησης (εκλεπτύνσεις, πολύπλοκες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, καλλιτεχνική διάσταση και ελευθερία στην ανάμιξη κλασικών μοτίβων, επιτήδευση) Απέναντι στην αρχιτεκτονική λογική, η λογική του γλύπτη. Μορφοπλαστικές αναζητήσεις. 28
Palazzo del Te, 1526-1534, Giulio Romano, Μάντουα, Ιταλία Πηγή: //en.wikipedia.org 29
1 2 3 1) Giacomo Barozzi da Vignola, 1550, Villa Giulia, Ρώμη 2) «Χρυσή Πύλη», Gdansk, Πολωνία, 1613 3) Δημαρχείο Antwerp, Βέλγιο, 1564 Πηγή: //en.wikipedia.org 30
Τέλος Ενότητας