Θ Ε Ω Ρ Ι Α Α Ρ Μ Ο Ν Ι Α Σ 1 η ΤΑΞΗ Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 ο 1ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΥΓΧΟΡ ΙΩΝ Για να σχηµατίσουµε µία συγχορδία χρειαζόµαστε τρεις νότες. Μία σαν ΒΑΣΗ, µία σαν ΜΕΣΗ και µία σαν ΚΟΡΥΦΗ Έχουµε τρία είδη συγχορδιών : α) Ελαττωµένη : Σχηµατίζεται µε ΒΑΣΗ >> ΜΕΣΗ : 3η µικρή ΒΑΣΗ >> ΚΟΡΥΦΗ : 5η ελαττωµένη β) Ελάσσονα : Σχηµατίζεται µε ΒΑΣΗ >> ΜΕΣΗ : 3η µικρή ΒΑΣΗ >> ΚΟΡΥΦΗ : 5η καθαρή γ) Μείζονα : Σχηµατίζεται µε ΒΑΣΗ >> ΜΕΣΗ : 3η µεγάλη ΒΑΣΗ >> ΚΟΡΥΦΗ : 5η καθαρή δ) Αυξηµένη : Σχηµατίζεται µε ΒΑΣΗ >> ΜΕΣΗ : 3η µεγάλη ΒΑΣΗ >> ΚΟΡΥΦΗ : 5η αυξηµένη Παρατηρούµε ότι : α) Η ελαττωµένη µε την ελάσσονα συγχορδία έχουν την ΒΑΣΗ µε την ΜΕΣΗ ίδια ( 3η µικρή ) β) Η ελάσσονα µε την µείζονα συγχορδία έχουν την ΒΑΣΗ µε την ΚΟΡΥΦΗ ίδια ( 5η καθαρή ) και γ) Η µείζονα µε την ελαττωµένη συγχορδία έχουν την ΒΑΣΗ µε την ΜΕΣΗ ίδια ( 3η µεγάλη ) Στην ΑΡΜΟΝΙΑ γράφουµε για τετράφωνη µικτή χορωδία και σε δύο κλειδιά. Στο κλειδί του ΣΟΛ γράφουµε τις γυναικείες φωνές : 1η φωνή η ΣΟΠΡΑΝΟ ( SOPRANO) 2η φωνή η ΑΛΤΟ ( ALTO ) Στο κλειδί το ΦΑ γράφουµε τις ανδρικές φωνές : 3η φωνή ΤΕΝΟΡΟΣ ( TENOR ) 4η φωνή ΜΠΑΣΟΣ ( BASS ) Η ΣΟΠΡΑΝΟ και ο ΜΠΑΣΟΣ λέγονται και ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ φωνές και η ΑΛΤΟ και ο ΤΕΝΌΡΟΣ λέγονται και ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ φωνές. Κάθε µία φωνή τραγουδάει µέσα σε µία συγκεκριµένη έκταση. Στην τοποθέτηση των φωνών στα πεντάγραµµα, για ευδιάκριτους λόγους, τα µπαστούνια των φωνών µπαίνουν ανάποδα. Της Σοπράνο προς τα πάνω Της Άλτο προς τα κάτω Του Τενόρου προς τα πάνω και Του Μπάσου προς τα κάτω. ΚΛΕΙΣΤΗ ΘΕΣΗ συγχορδίας έχουµε όταν η απόσταση η απόσταση των φωνών µεταξύ ΤΕΝΟΡΟΥ και ΣΟΠΡΑΝΟ δεν είναι µεγαλύτερη από το διάστηµα 6ης! Η θέση επίσης καθορίζεται και από την νότα που τραγουδάει η φωνή της ΣΟΠΡΑΝΟ ΑΝΟΙΚΤΗ ΘΕΣΗ συγχορδίας έχουµε όταν η απόσταση των φωνών µεταξύ ΤΕΝΟΡΟΥ και ΣΟΠΡΑΝΟ είναι µέχρι το διάστηµα 11ης ΠΛΑΓΙΑ κίνηση έχουµε όταν µία ή δύο ή τρεις φωνές κινούνται και µία µένει ( κοινή ) σταθερή. ( µπορεί και µία ή δύο ή και τρεις νότες να παραµένουν σταθερές και µία να κινείται ) ΑΝΤΙΘΕΤΗ κίνηση έχουµε όταν µία ή δύο ή τρεις φωνές κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση και µία κινείται αντίθετα από αυτές.( µπορεί µία ή δύο ή και τρεις νότες να κινούνται αντίθετα ) ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ κίνηση έχουµε όταν µία ή δύο ή τρεις φωνές ή και τέσσερεις φωνές κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση από ίδιο διάστηµα προς το ίδιο διάστηµα. ΑΝΤΙΠΑΡΑΛΛΗΛΗ κίνηση έχουµε όταν µία ή δύο ή τρεις φωνές ή και τέσσερεις φωνές κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση από ίδιο διάστηµα προς το ίδιο διάστηµα. ΕΥΘΕΙΑ κίνηση έχουµε όταν µία ή δύο ή τρεις φωνές ή και τέσσερεις φωνές κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση µε διαφορετικά διαστήµατα.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ και ΑΝΤΙΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ 8ες, 5ες και 1ες Απαγορεύονται οι 8ες γιατί δίνουν ηχητική φτώχεια δηλ. από τετράφωνη αρµονία γίνεται τρίφωνη γιατί δύο φωνές τραγουδάνε την ίδια µελωδία! Όσο για τις 5ες, γιατί δίνουν την αίσθηση πολιτονικότητας! ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ και ΑΝΤΙΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ 7ες, 9ες, 2ες Απαγορεύονται γιατί οι διαφωνίες λύνονται! 8η, 5η, 4η και 7η ''γυµνή'' έχουµε όταν ακούγεται το διάστηµα της 8ης ή της 5ης ή της 4ης µόνο του ''γυµνό'' και δεν ακούγεται ταυτόχρονα και η τρίτη για να καθορίσει το χρώµα της συγχορδίας. ΚΡΥΜΜΕΝΕΣ ή ΕΥΘΕΙΕΣ 5ες και 8ες έχουµε όταν από διαφορετικό διάστηµα και µε ευθεία κίνηση καταλήγουν και οι δυο φωνές, µε πήδηµα, σε 5η ή 8η ΚΡΥΜΜΕΝΕΣ ή ΕΥΘΕΙΕΣ 5ες και 8ες Απαγορεύονται επίσης όταν ο ΜΠΑΣΟΣ κάνει βήµα και η ΣΟΠΡΑΝΟ πήδηµα. Επίσης επιτρέπονται όταν µία από τις δύο ή και οι δύο φωνές είναι εσωτερικές! Όταν σε δύο 5ες παράλληλες η δεύτερη 5η είναι ελαττωµένη! Όταν η συγχορδία ''αλλάζει'' θέση! γιατί στην πραγµατικότητα δεν άλλαξε το ηχόχρωµα! Επιτρέπονται οι 8ες αντιπαράλληλες όταν αρχίζει ή όταν τελειώνει ένα κοµµάτι! ΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ έχουµε όταν µία φωνή λ.χ. α) η Άλτο τραγουδάει πάνω από την Σοπράνο ή η Σοπράνο τραγουδάει κάτω από την Άλτο β) Η Άλτο τραγουδάει κάτω από τον Τενόρο ή Ο Τενόρος τραγουδάει πάνω από την Άλτο γ) Ο Μπάσος τραγουδάει πάνω από τον Τενόρο ή Ο Τενόρος τραγουδάει πάνω από τον Μπάσο ΥΠΕΡΒΑΣΗ ή ΧΑΣΜΑ έχουµε όταν δύο φωνές τραγουδάνε σε απόσταση µεγαλύτερης από 8ης λ.χ. α) η Σοπράνο τραγουδάει σε µεγαλύτερη απόσταση από 8ης από την Άλτο ή η Άλτο τραγουδάει σε µεγαλύτερη απόσταση από 8ης από την Σοπράνο β) η Άλτο τραγουδάει σε µεγαλύτερη απόσταση από 8ης από τον Τενόρο ή ο Τενόρος τραγουδάει σε µεγαλύτερη απόσταση από 8ης από την Άλτο γ) Ο Τενόρος τραγουδάει σε µεγαλύτερη απόσταση από 16ης από τον Μπάσο ή ο Μπάσος τραγουδάει σε µεγαλύτερη απόσταση από 16ης από τον Τενόρο ΥΠΕΡΠΗ ΗΣΗ έχουµε όταν µία φωνή τραγουδάει πιο πάνω από εκεί που τραγουδούσε η πάνω φωνή λ.χ. ΤΑΥΤΟΦΩΝΙΑ έχουµε όταν δύο φωνές τραγουδάνε την ίδια νότα στο ίδιο ύψος 2) ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να φεύγουν οι φωνές από την ταυτοφωνία προς την ίδια κατεύθυνση 3) ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να φεύγουν οι φωνές από την ταυτοφωνία µε πήδηµα και οι δύο φωνές 4) ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ να φεύγουν οι φωνές από την ταυτοφωνία, α) µε αντίθετη βηµατική κίνηση β) η µία µε πήδηµα και η άλλη µε αντίθετη βηµατική κίνηση γ) µία να µένει σταθερή και η άλλη µε βήµα (µόνο όταν σταθερή νότα είναι η πάνω φωνή) 5) ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ όλες οι φωνές να κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, δηλ. να κινούνται µε ευθεία κίνηση προς τα κάτω ή προς τα πάνω! 1)ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΟΛΑ ΤΑ ΑΥΞΗΜΕΝΑ ΙΑΣΤΗΜΑΤΑ 2) ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ το διάστηµα της 7ης µικρό και µεγάλο 3) ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ το διάστηµα της 7ης µικρό µόνο όταν ανήκει στην ίδια συγχορδία 4) ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ όλα τα ελαττωµένα διαστήµατα όταν η επόµενη κίνηση είναι µε βηµατική αντίθετη κίνηση! 5) ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ τα διάφωνα διαστήµατα 7ης µ. Μ. 9ης µ.μ. και αυξηµένα που έρχονται µε συνεχόµενα πηδήµατα προς την ίδια κατεύθυνση 6) ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ τα διάφωνα διαστήµατα 7ης µ. Μ. 9ης µ.μ. και αυξηµένα όταν ο επόµενος ή προηγούµενος φθόγγος έρχεται µε βηµατική κίνηση. Έτσι ''σπάει'' το διάφωνο διάστηµα. Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 2 ο ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝ ΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ
Γνωρίζουµε στην αρµονία, ότι οι επιτρεπόµενες µελωδικές κινήσεις των φωνών είναι της 2ας µ.μ., 3ης µ.μ., 4ης Κ. 5ης Κ., 6ης µ.μ., και 8ης Κ. Τα ίδια διαστήµατα επιτρέπονται και κατά την σύνδεση των συγχορδιών µεταξύ τους. Επειδή όµως η απόσταση 3ης και 6ης, 4ης και 5ης στην πραγµατικότητα είναι τα ίδια αντιστρεφόµενα για αυτό λοιπόν έχουµε πραγµατικά ΜΟΝΟ τρεις συνδέσεις. Την : α) 3η µ.- 6η Μ. ή 3η Μ.- 6η µ. β) 4ηκ Κ. ή 5η Κ. και γ) της 2ας Κατά την σύνδεση συγχορδιών σε απόσταση 3ης µ.μ.- 6ης µ.μ. έχουµε δύο νότες κοινές (τις περιέχουν και οι δύο συγχορδίες) και η µία κινείται µε βηµατική κίνηση (βηµατική κίνηση λέγεται το διάστηµα της 2ας) β) Κατά την σύνδεση συγχορδιών σε απόσταση 4ης Κ.- 5ης Κ. έχουµε µία νότα κοινή (την περιέχουν και οι δύο συγχορδίες) και οι δύο κινούνται µε βηµατική κίνηση (βηµατική κίνηση λέγεται το διάστηµα της 2ας) Γ) Κατά την σύνδεση συγχορδιών σε απόσταση 2ας µ.- 2ας Μ. ΕΝ έχουµε καµία νότα κοινή και οι φωνές κινούνται µε αντίθετη κίνηση (οι δύο φωνές κινούνται µε ΑΝΤΊΘΕΤΗ βηµατική κίνηση και η άλλη µε αντίθετο ΠΗ ΗΜΑ 3ης από την κίνηση του µπάσου) α) Κατά την σύνδεση συγχορδιών σε απόσταση 3ης µ.μ.- 6ης µ.μ. ΧΩΡΙΣ νότες κοινές κινούνται οι φωνές µε αντίθετη κίνηση από τον µπάσο και µε προσοχή γιατί δεν είναι πάντα εφικτή αυτή η σύνδεση β) Κατά την σύνδεση συγχορδιών σε απόσταση 4ης Κ.- 5ης Κ. ΧΩΡΙΣ νότες κοινές κινούνται οι φωνές µε αντίθετη κίνηση από τον µπάσο και µε προσοχή γιατί δεν είναι πάντα εφικτή αυτή η σύνδεση (παρατηρούµε ότι η σύνδεση 5ης είναι ανέφικτη) γ) Κατά την σύνδεση συγχορδιών σε απόσταση 4ης Κ.- 5ης Κ. µε µία νότα κοινή, η µία φωνή κάνει πήδηµα 4ης ή 5ης στην 3η της επόµενης συγχορδίας και η άλλη φωνή 2ας και µε προσοχή! Εδώ έχουµε σύνδεση από ανοικτή θέση σε κλειστή και από κλειστή θέση σε ανοικτή. δ) Απαγορεύεται από µέτρο σε µέτρο ίδια συγχορδία ή ίδια βαθµίδα. Γενικά πρέπει να αλλάζει ο ήχος σε αλλαγή µέτρου! Αλλαγή θέσης µιας συγχορδίας έχουµε όταν µία ή δύο ή τρεις ή και οι τέσσερεις νότες αλλάζουνε θέση! Τα αρµονικά λάθη που υπήρχαν πριν από την αναστροφή, ΕΝ κρύβονται µε την αναστροφή! Η αναστροφή της συγχορδίας µπορεί να εµφανίσει λάθη που πριν δεν υπήρχαν και που ΕΝ δικαιολογούνται µε την καινούργια θέση της συγχορδίας! Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 3 ο Κύριες βαθµίδες είναι οι : I (ΤΟΝΙΚΗ) - IV (ΥΠΟ ΕΣΠΟΖΟΥΣΑ) - V ( ΕΣΠΟΖΟΥΣΑ) ΚΥΡΙΕΣ ΒΑΘΜΙ ΕΣ είναι οι βαθµίδες που καθορίζουν την τονικότητα H - I - (τονική) συνδέεται µε την IV (υποδεσπόζουσα) H - I - (τονική) συνδέεται µε την IV (υποδεσπόζουσα) και την V (δεσπόζουσα) α) I >> IV έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης µε νότες κοινές β) I >> IV έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης χωρίς νότες κοινές και µε αντίθετη κίνηση. Η σύνδεση γίνεται πιο εύκολα όταν ο µπάσος κινείται ανοδικά και οι άλλες φωνές µε αντίθετη κίνηση γ) I >> ΙV έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης µε µία νότα κοινή µία κάνει πήδηµα 4ης ή 5ης στην 3η της άλλης συγχορδίας και η άλλη βήµα και από κλειστή θέση σε ανοικτή ή από ανοικτή θέση σε κλειστή. H - I - (τονική) συνδέεται µε την V (δεσπόζουσα) α) I >> V έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης µε νότες κοινές β) I >> V έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης χωρίς νότες κοινές και µε αντίθετη κίνηση. Η σύνδεση γίνεται πιο εύκολα όταν ο µπάσος κινείται ανοδικά και οι άλλες φωνές µε αντίθετη κίνηση γ) I >> V έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης µε µία νότα κοινή µία κάνει πήδηµα 4ης ή 5ης στην 3η της άλλης συγχορδίας και η άλλη βήµα και από κλειστή θέση σε ανοικτή ή από ανοικτή θέση σε κλειστή. H - IV - (υποδεσπόζουσα) συνδέεται µε την I (τονική) α) IV >> I έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης µε νότες κοινές β) IV >> I έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης χωρίς νότες κοινές και µε αντίθετη κίνηση. Η σύνδεση γίνεται πιο εύκολα όταν ο µπάσος κινείται ανοδικά και οι άλλες φωνές µε αντίθετη κίνηση
γ) IV >> I έχουµε πήδηµα 4ης ή 5ης µε µία νότα κοινή µία κάνει πήδηµα 4ης ή 5ης στην 3η της άλλης συγχορδίας και η άλλη βήµα και από κλειστή θέση σε ανοικτή ή από ανοικτή θέση σε κλειστή. H - IV - (υποδεσπόζουσα) συνδέεται µε την V (δεσπόζουσα) πάντα µε αντίθετη κίνηση IV >> V δεν έχουµε νότες κοινές ΠΡΟΣΟΧΗ!! κάνουµε ΠΑΝΤΑ αντίθετη κίνηση!! H - V - (δεσπόζουσα) συνδέεται µε την I (τονική) H V (δεσπόζουσα) περιέχει την νότα του ΠΡΟΣΑΓΩΓΕΑ ο οποίος ''λύνεται'' ΠΑΝΤΑ στην ΤΟΝΙΚΗ, δηλ. ανεβαίνει ΠΑΝΤΑ ένα ηµιτόνιο!! α) V >> I Αν ο προσαγωγές είναι εσωτερική φωνή και η πάνω νότα λύνεται στη νότα που θα λυνόταν ο προσαγωγέας τότε αυτός κάνει πήδηµα 3ης προς τα κάτω στην 5η της τονικής και δεν έχουµε νότα κοινή! β) V >> I Ο προσαγωγές πηδάει 4η προς τα πάνω στην 3η της τονικής (συνήθως) στην ελάσσονα κλίµακα γ) V >> I Ο προσαγωγές όταν είναι εσωτερική φωνή πηδάει 3η προς τα κάτω και δεν κρατάµε νότες κοινές Εξαιρετικές λύσεις του προσαγωγέα. V >> I δ) V >> I Ο προσαγωγές όταν είναι εξωτερική φωνή πηδάει 3η προς τα κάτω και δεν κρατάµε νότες κοινές (λύση του Bach) καλό θα είναι σαν µαθητές να µην την χρησιµοποιούµε. H - V - (δεσπόζουσα) συνδέεται µε την IV (υποδεσπόζουσα) V >> IV Αυτή η σύνδεση ΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ όταν ο προσαγωγέας είναι στην σοπράνο, εξ αιτίας του διαστήµατος της 4ης αυξηµένης που ακούγεται στις εξωτερικές φωνές!! V >> IV Αν αναγκαστικά πρέπει να την εφαρµόσουµε τότε πρέπει ο προσαγωγέας να είναι σε εσωτερική φωνή. Τότε το διάστηµα της 4ης αυξηµένης ακούγεται πιο ''µαλακό'' ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΑΝΤΊΘΕΤΗ ΚΙΝΗΣΗ Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 4 ο ΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΒΑΘΜΙ ΕΣ λέγονται οι βαθµίδες που αντικαθιστούν τις κύριες. Βρίσκονται µια 3η κάτω από τις κύριες. Ο ρόλος αυτών των βαθµίδων είναι για να δώσουν ένα διαφορετικό άκουσµα της τονικότητας H I αντικαθίσταται από την VI H IV αντικαθίσταται από την II H V αντικαθίσταται από την III Η ΙΙ αντικαθιστά την IV συνδέεται µε την V και παρόλο τις κοινές τους νότες συνδέεται µε αντίθετη κίνηση!! Μερικές φορές περνάει από την IV πριν καταλήξει στην V τότε η νότα που κινείται πρέπει να βρίσκεται στην σοπράνο κάνοντας αντίθετη κίνηση µε τον µπάσο Η VΙ αντικαθιστά την I συνδέεται µε την V Όταν η VI έρχεται µετά την V διπλασιάζει την 3η εξ αιτίας της υποχρεωτικής λύσης του προσαγωγέα στην τονική! ηλ. ο προσαγωγέας λύνεται στην τονική και οι άλλες κινούνται µε αντίθετη κίνηση από τον µπάσο. Όταν µετά την VI έρχεται η V στην ελάσσονα κλίµακα η VI έχει διπλασιασµένη την 3η. Η ΙΙΙ αντικαθιστά την V Χρησιµοποιείται ΠΑΝΤΑ όταν κατεβαίνει ο προσαγωγέας. (όταν ο προσαγωγέας είναι η κορυφή σε µία συγχορδία τότε χάνει την ιδιότητα του προσαγωγέα και µπορεί να κατεβεί!) Tην ΙΙΙ την συναντάµε και σαν αυξηµένη συγχορδία στην ελάσσονα κλίµακα! Tην ΙΙΙ την συναντάµε και στην ελάσσονα αιολική! Όταν κατεβαίνει ο προσαγωγέας Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 5 ο Α Ν Α Σ Τ Ρ Ο Φ Ε Σ των Σ Υ Γ Χ Ο Ρ Ι Ω Ν 1η ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΒΑΘΜΙ ΩΝ Στην 1η αναστροφή έχουµε την ΜΕΣΗ της συγχορδίας στον ΜΠΑΣΟ και ΠΟΤΕ δεν διπλασιάζεται στις κύριες βαθµίδες. ιπλασιάζουµε την ΒΑΣΗ ή την ΚΟΡΥΦΗ της συγχορδίας. Συµβολίζεται µε τον
αριθµό 6 ή 6/3. Μερικές φορές µπορεί να διπλασιασθεί η νότα του µπάσο, µόνο όµως µε αντίθετη βηµατική κίνηση και ΧΑΡΙΝ ΜΕΛΩ ΙΑΣ πάντα όµως µε προσοχή! 1η ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΒΑΘΜΙ ΩΝ Οι δευτερεύουσες βαθµίδες σε 1η αναστροφή διπλασιάζουν ΠΑΝΤΑ την νότα του µπάσου. (την ΜΕΣΗ ή 3η ) Επιτρέπεται για τον λόγο ότι είναι µία από τις κύριες βαθµίδες της κλίµακας και επίσης αποφεύγονται σοβαρά λάθη σύνδεσης. VII6 H VII Είναι µια βαθµίδα που µπαίνει ΠΑΝΤΑ σε 1η αναστροφή. Στη σύνδεση VII6 > Ι6 µπορούµε να διπλασιάσουµε στην Ι την 3η της συγχορδίας (τη µέση) αλλά πάντα µε αντίθετη βηµατική κίνηση! Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 6 ο 2η ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ Έχουµε όταν ο µπάσος τραγουδάει την 5η (κορυφή) της συγχορδίας η οποία ΠΑΝΤΑ διπλασιάζεται! Συµβολίζεται µε τους αριθµούς 6/4. Το διάστηµα της 4ης έρχεται ΠΑΝΤΑ µε αντίθετη βηµατική κίνηση ή µε προετοιµασία (κοινή νότα στην προηγούµενη συγχορδία) και γενικά ΟΛΕΣ οι νότες κινούνται προς αυτή ή και από αυτήν ΜΕ ΒΗΜΑ Μπαίνει ΠΑΝΤΑ στον αδύνατο χρόνο του µέτρου! Απαγορεύονται δύο συγχορδίες σε 2η αναστροφή (6/4) συνεχόµενες!! Έχουµε πέντε είδη συγχορδιών που χρησιµοποιούνται µε 6/4. Α) ΙΑΒΑΤΙΚΟ Λέγεται το 6/4 που συνδέει µία ίδια συγχορδία, από ευθεία θέση σε 1η αναστροφή ή από 1η αναστροφή σε ευθεία θέση. Στην πραγµατικότητα λειτουργεί σαν ΓΕΦΥΡΑ µεταξύ της ίδιας συγχορδίας. Στην κίνηση αυτή επιτρέπεται το V - II6/4 - V6 ή και το V6 - II6/4 - V! Συνήθως χρησιµοποιείται στην Ι στην IV και V βαθµίδα. Γενικά όµως µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε όλες τις βαθµίδες. Μπαίνει ΠΑΝΤΑ στον αδύνατο χρόνο του µέτρου! Παρατηρούµε ότι σχηµατίζεται ένα φαινόµενο ''ΤΥΠΟΥ'' σε όλες τις συνδέσεις - ευθεία - 6/4-1η αναστροφή ή και το αντίθετο µε την γραµµική απεικόνιση: Μία φωνή (Α) κάνει αντίθετη κίνηση από την (Β) άλλη, µία φωνή (Γ) επανέρχεται στην ίδια νότα και η άλλη ( ) µένει κοινή και στις τρεις συγχορδίες. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει στην 1η αναστροφή να έχουµε διπλασιασµένη την βάση της συγχορδίας! Παρατηρούµε ότι το ίδιο µπορεί να συµβεί και µε την σύνδεση: ευθεία - 6 - ευθεία Επίσης υπάρχει και το ΙΑΒΑΤΙΚΟ 6/4 µεταξύ δύο ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ συγχορδιών. Αυτό ΠΑΝΤΑ είναι προς τα κάτω και συνδέει δύο διαφορετικές συγχορδίες. Η δεύτερη είναι σε θέση 1ης αναστροφής ή και σε ευθεία. Σε αυτήν την περίπτωση ΙΠΛΑΣΙΑΖΕΤΑΙ πάντα η 3η (µέση) ή και η 5η (κορυφή) της 1ης συγχορδίας! Η συγχορδία έχει νότες κοινές µε την προηγούµενη και έτσι ακούγεται µόνος του ο φθόγγος της 6/4. Β) ΠΟΙΚΙΛΜΑΤΙΚΟ Λέγεται το 6/4 που ''στολίζει'' µία άλλη συγχορδία. ηλ. φεύγουν ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΝΕΣ µε βήµα και επανέρχονται, στις ίδιες νότες, µε βήµα. Μπαίνει ΠΑΝΤΑ στον αδύνατο χρόνο του µέτρου! Γ) ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ Λέγεται το 6/4 που εµφανίζεται συνήθως στο τέλος ενός έργου ή και στην V στην µέση του έργου µε κρατηµένο φθόγγο την τονικής (Ι) ή και της δεσπόζουσας (V) Μπαίνει ΠΑΝΤΑ στον αδύνατο χρόνο του µέτρου! ) ΑΡΠΙΣΜΑ Λέγεται το 6/4 που γυρίζει στην ίδια του συγχορδία! Μπαίνει και στον δυνατό χρόνο του µέτρου! Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 7 ο Π Τ Ω Σ Ε Ι Σ ΠΤΩΣΗ Είναι η παύση που υπάρχει µέσα στο έργο για να προσδιορίσει την αίσθηση του τέλους, ξεκούρασης ερώτησης...χρησιµοποιείται για τον ίδιο λόγο που χρησιµοποιείται και στον προφορικό ή γραπτό λόγο!
Υπάρχουν οι: 1 >> ΤΕΛΕΙΑ ΠΤΩΣΗ Χωρίζεται σε δύο µέρη: α) Α Τ Ε Λ Η Σ Την έχουµε όταν οι δύο τελευταίες βαθµίδες είναι V > I και µία από τις δύο ή και οι δύο είναι σε αναστροφή. V6 > I V > I6 V6 > I6 V6/4 > I V6/4 > I6 (V2 > I6) β) Τ Ε Λ Ε Ι Α Έχουµε τρεις κατηγορίες: 1) Την ΙΜΕΡΗ που αποτελείται από δύο βαθµίδες την V και την I και οι δύο σε ευθεία θέση. V > I 2) Την ΤΡΙΜΕΡΗ που αποτελείται από τρεις βαθµίδες ΙV > V > I IV6 > V > I II > V > I II6 > V > I VI > V > I (+) Υπενθυµίζουµε ότι κατά την σύνδεση VI > I στην ελάσσονα κλίµακα η VI έρχεται µε διπλή Τρίτη! 3) Την ΤΕΤΡΑΜΕΡΗ που αποτελείται από τέσσερεις βαθµίδες IV > Ι6/4 > V > I IV6 > Ι6/4 > V > I II > Ι6/4 > V > I II6 > Ι6/4 > V > I VI > Ι6/4 > V > I 2) ΗΜΙΠΤΩΣΗ (µισή πτώση) Την έχουµε όταν η τελευταία βαθµίδα είναι η V ΙV > V II > V II6 > V VI > V 3) ΠΛΑΓΙΑ ή ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ Την έχουµε όταν η σύνδεση γίνεται IV > I Επίσης συνηθίζεται µετά από µία τέλεια πτώση σαν ποικιλµατικό IV6/4 (συνήθως στο τέλος) Επίσης συνηθίζεται µετά από µία τέλεια πτώση (σαν ποικιλµατικό ή ισοκράτης IV6/4) 4 >> ΑΠΡΟΣ ΟΚΗΤΗ ΠΤΩΣΗ Την έχουµε όταν η σύνδεση γίνεται V > VI Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 8ο ΕΣΠΟΖΟΥΣΑ ΜΕΘ' ΕΒ ΟΜΗΣ (V7) V7 Έχουµε αν προσθέσουµε πάνω από την βάση µία διατονική 7η. Έτσι σχηµατίζεται µία συγχορδία µε 7η µικρή. Μία τετράφωνη συγχορδία. Είναι µία ΙΑΦΩΝΗ συγχορδία εξ αιτίας του διαστήµατος της 7η πάνω από την βάση. Η αρίθµησή της γίνεται σε σχέση µε την θέση που έχουν η βάση και η 7η Από τους αριθµούς της αναστροφής εννοούνται οι:
5 και 3 από την V7 (ευθεία θέση) 3 από την V3/5/6 (1η αναστροφή) 6 από την V3/4/6 (2η αναστροφή) 4 και 6 από την V2/4/6 (3η αναστροφή) Έτσι µένουν οι: V7, V6/3, V4/3, V2. Παρατηρούµε ότι δηµιουργούν τους αριθµούς 7 (6 5) (4 3) 2 Σε αυτήν την συγχορδία µπορούµε να παραλείψουµε την 5η και να διπλασιάσουµε ΜΟΝΟ όµως την ΒΑΣΗ της. Η 7η έρχεται: 1ο Σαν κοινή νότα της προηγούµενης συγχορδίας! 2ο Με αντίθετη βηµατική κίνηση από την νότα που σχηµατίζει 7η! 3ο ΠΟΤΕ µε πήδηµα 4ο ΠΟΤΕ µε ευθεία κίνηση 5ο Σε αλλαγή θέσης συγχορδίας η 5η πηδάει στην 7η 6o Σε αλλαγή θέσης συγχορδίας η 8η πηγαίνει στην 7η... Χαρακτηριστικό είναι το πήδηµα της 7ης! ΛΥΣΗ της V7 H νότα της 7ης λύνεται ΠΑΝΤΑ µε βήµα 2ας µικρό (σε µείζονα κλίµακα) ή µεγάλο (σε ελάσσονα κλίµακα) Παρατηρούµε ότι: Αν η V7 είναι τετράφωνη (χωρίς να παραλείψουµε την 5η) τότε κατά την λύση της στην Ι τριπλασιάζεται η Βάση της Ιης γιατί η Κορυφή της V7 δεν µπορεί να λυθεί στην Κορυφή της Ιης γιατί δηµιουργεί 5ες παράλληλες. Έτσι λοιπόν παρατηρούµε ότι: α) Όταν η V7 είναι συµπληρωµένη δηλ. η τετράφωνη τότε η Ι έχει τριπλασιασµένη την Βάση! β) Όταν η V7 δεν είναι συµπληρωµένη, δηλ. της λείπει η κορυφή, τότε έχει διπλασιασµένη την βάση και κατά την λύση της η Ι είναι συµπληρωµένη! γ) εν διπλασιάζεται ΠΟΤΕ η λύση της 7ης µε ευθεία κίνηση γιατί θεωρούνται 8ες παράλληλες, αλλά ΠΑΝΤΑ µε αντίθετη κίνηση (καλό θα είναι να αποφεύγεται!) ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ 1o Όταν η V7 λύνεται στην Ι6 τότε η 7η ανεβαίνει διάστηµα 2ας. ΠΡΟΣΟΧΗ πρέπει να βρίσκεται ΚΑΤΩ από τον προσαγωγέα γιατί σχηµατίζει παράλληλες 5ες 2o Πριν λυθεί η 7η µπορεί να περάσει από την 8η (βάση) της συγχορδίας και µετά να λυθεί 3o ΕΝ λύνεται η 7η όταν είναι κοινή νότα στην επόµενη συγχορδία (πάντα µε προσοχή στη λύση του προσαγωγέα) V4/3 -> Ι6 Όταν η V4/3 λύνεται στην Ι6 τότε 7η διπλασιάζει την 3η της Ιης µε αντίθετη βηµατική κίνηση. Καλό θα είναι αυτό να γίνει σε εσωτερική φωνή (εξαιρετική λύση!) V4/3 -> Ι6 Όταν η V4/3 λύνεται στην Ι6 τότε 7η ανεβαίνει διάστηµα 2ας! ΠΡΕΠΕΙ να βρίσκεται κάτω από τον προσαγωγέα για να µην δηµιουργηθούν, κατά την λύση τους, 5ες παράλληλες. ΠΡΟΣΟΧΗ δεν λύνεται σε ταυτοφωνία! (εξαιρετική λύση!) V2 Πριν λυθεί στην Ιη βαθµίδα περνάει από την Βάση της Vης (της ίδιας συγχορδίας) και µετά λύνεται κανονικά. ΠΟΤΕ δεν σχηµατίζει ταυτοφωνία µε την βάση της συγχορδίας! Υπενθυµίζουµε ότι είναι συνηθισµένο το φαινόµενο της V7 που πηδάει µε 7η στην V2 και µετά λύνεται σαν V2! Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 9 ο ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΑΛΥΣΙ Α 1o Λύνουµε πρώτα το µοντέλο προσέχοντας να έχουµε κοινές νότες µε τον 1ο κρίκο (1η επανάληψη) 2o Μεταφέρουµε την λύση της 1ης συγχορδίας στην 1η συγχορδία της κάθε επανάληψης 3o Συµπληρώνουµε τις υπόλοιπες συγχορδίες.
Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 10 ο ΜΕΛΩ ΙΚΗ ΕΛΑΣΣΟΝΑ Γνωρίζουµε ότι η µελωδική ελάσσονα κλίµακα ανεβαίνει µε την 6 και 7η βαθµίδα σηκωµένες κατά ένα ηµιτόνιο και κατεβαίνει σύµφωνα µε την Αιολική κλίµακα! Η αλλαγή αυτών των φθόγγων επηρεάζει τις συγχορδίες που περιέχουν αυτούς τους φθόγγους. Οι συγχορδίες αυτές παίρνουν το όνοµά τους από τις αλλαγµένες αυτές νότες! Oι φθόγγοι που περιέχουν την 6η Μεγάλη, ονοµάζονται ΩΡΙΚΕΣ, από την αρχαία ελληνική κλίµακα την ωρική. Oι φθόγγοι που περιέχουν την 7η κατεβασµένη, χωρίς προσαγωγέα, ονοµάζονται ΑΙΟΛΙΚΕΣ, από την αρχαία ελληνική κλίµακα την Αιολική. ΩΡΙΚΕΣ συγχορδίες είναι οι: ΙΙ, IV και VI και ΑΙΟΛΙΚΕΣ συγχορδίες είναι οι: VII, V και ΙΙΙ Οι πιο εύχρηστες από τις µεν ΩΡΙΚΕΣ είναι οι βαθµίδες: IV VI και προς το παρόν, λιγότερο η ΙΙ και από τις δε ΑΙΟΛΙΚΕΣ είναι οι βαθµίδες: V και III Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 11 ο ΞΕΝΕΣ ΝΟΤΕΣ µε ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ Λέγονται οι φθόγγοι οι οποίοι ''καλλωπίζουν'', ''στολίζουν'' την µελωδία. εν ανήκουν στην ''πραγµατική'' αρµονία. Λειτουργούν σαν ξένοι φθόγγοι, αλλά µε τις άλλες νότες της συγχορδίας δηµιουργούν µια άλλη αρµονία (βαθµίδα) η οποία βρίσκεται µία 3η επάνω ή κάτω από την πραγµατική βαθµίδα. Για αυτό λέγονται και ξένες νότες µε αρµονική εξήγηση. λ.χ. H Ι βαθµίδα βρίσκεται σε απόσταση 3ης από την VI και την III. H IΙ βαθµίδα βρίσκεται σε απόσταση 3ης από την IV και την VII H III βαθµίδα βρίσκεται σε απόσταση 3ης από την V και την I H ΙV βαθµίδα βρίσκεται σε απόσταση 3ης από την VI και την II H V βαθµίδα βρίσκεται σε απόσταση 3ης από την III και την VII H VΙ βαθµίδα βρίσκεται σε απόσταση 3ης από την I και την IV H VIΙ βαθµίδα βρίσκεται σε απόσταση 3ης από την V και την II Όλες αυτές οι συγχορδίες έχουν, σε σχέση µε την 1η δύο νότες κοινές. Αν λοιπόν κινηθεί ο φθόγγος που δεν είναι κοινός τότε θα µας δώσει, αναλόγως, µία από τις άλλες συγχορδίες! Κάθε τέτοιος φθόγγος αναλόγως µε την κίνηση που θα έχει παίρνει και το ανάλογο όνοµα. 1ο ΙΑΒΑΤΙΚΟΣ Λέγεται ο φθόγγος που συµπληρώνει ένα διάστηµα 3ης µε βηµατική κίνηση προς τα κάτω και προς τα πάνω! Ο φθόγγος αυτός ακούγεται στον αδύνατο χρόνο του µέτρου. Μπορεί αυτό να γίνει και µε δύο φθόγγους. Έτσι σχηµατίζεται µια συγχορδία 6/4 2ο ΠΟΙΚΙΛΜΑΤΙΚΟΣ Λέγεται ο φθόγγος που στολίζει µία άλλη νότα. Φεύγει και έρχεται µε βηµατική κίνηση προς τα κάτω και προς τα πάνω! Ο φθόγγος αυτός ακούγεται στον αδύνατο χρόνο του µέτρου. Επίσης λειτουργεί και µε δύο φθόγγους το οποίο το γνωρίζουµε ήδη σαν ποικιλµατικό 6/4 στην πλάγια ή εκκλησιαστική πτώση! 3ο ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ Λέγεται ο φθόγγος που καθυστερεί το άκουσµα µιας άλλης νότας ή αλλιώς, καθυστερείτε η λύση αυτής της νότας σε απόσταση 2ας προς τα κάτω ΠΑΝΤΑ! Ο φθόγγος αυτός ακούγεται στον αδύνατο χρόνο του µέτρου. Επίσης λειτουργεί και µε δύο φθόγγους σχηµατίζοντας µια 6/4! 4o ΠΡΟΗΧΗΣΗ ή ΠΡΟΗΓΗΣΗ Λέγεται ο φθόγγος που ηχεί η λύση της πριν ακόµα εµφανισθεί η συγχορδία που ανήκει! Ο φθόγγος αυτός ακούγεται στον αδύνατο χρόνο του µέτρου. Επίσης λειτουργεί και µε δύο φθόγγους σχηµατίζοντας µια 6/4! 5o ΕΚΦΥΓΗ Λέγεται ο φθόγγος που φεύγει µε διάστηµα 2ας και µετά συνεχίζει µε πήδηµα 3ης µε αντίθετη κίνηση. Ο φθόγγος αυτός ακούγεται στον αδύνατο χρόνο του µέτρου. 6o ΑΠΟΤΖΑΤΟΥΡΑ Λέγεται ο φθόγγος που εµφανίζεται ξαφνικά και ακούγεται ΠΑΝΤΑ στον δυνατό χρόνο του µέτρου. Επίσης λειτουργεί και µε δύο φθόγγους σχηµατίζοντας µια 6/4!