Έγγραφο αναφοράς για τη δημόσια διαβούλευση σχετικά με τις επιλογές πολιτικής όσον αφορά τη βελτιστοποίηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού στην ΕΕ

Έγγραφο αναφοράς για τη δημόσια διαβούλευση σχετικά με τις επιλογές πολιτικής όσον αφορά τη βελτιστοποίηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού στην ΕΕ 1. Τρέχουσα κατάσταση και μελλοντικές τάσεις όσον αφορά την επαναχρησιμοποίηση του νερού Τρέχουσα κατάσταση Πρόσφατα, η ΓΔ ENV παρήγγειλε την κατάρτιση εκθέσεων σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (TYPSA, 2012 TYPSA, 2013), ώστε να καταγραφούν οι τρέχουσες πρακτικές επαναχρησιμοποίησης στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι εκθέσεις αυτές αναφέρονται, κατά κύριο λόγο, σε πηγές πληροφοριών της περιόδου 2006-2007. Ειδικότερα, τα πλήρη στοιχεία για τις επαναχρησιμοποιημένες ποσότητες χρονολογούνται από το 2006 (τα στοιχεία παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου AQUAREC, με χρηματοδότηση από την ΕΕ). Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2006 ο συνολικός όγκος των επεξεργασμένων λυμάτων που επαναχρησιμοποιήθηκαν στην ΕΕ ανήλθε σε 964 Mm³/έτος, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 2,4 % των επεξεργασμένων αστικών λυμάτων (Hochstrat et al., 2006) 1. Στο γράφημα 1 παρακάτω παρουσιάζεται η ποσότητα των επαναχρησιμοποιημένων λυμάτων στις ευρωπαϊκές χώρες, όπως εκτιμήθηκε από το AQUAREC το 2006, με βάση τη χωροταξική κατανομή της υδατικής καταπόνησης. Στην Ισπανία αναλογεί περίπου το ένα τρίτο του συνολικού όγκου του νερού που επαναχρησιμοποιήθηκε στην ΕΕ (347 Mm³/έτος), ενώ η Ιταλία χρησιμοποίησε περίπου 233 Mm³/έτος και στις δύο χώρες, το νερό χρησιμοποιήθηκε πρωτίστως για γεωργικούς σκοπούς. Η επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένου νερού ήταν επίσης σημαντική στην Κύπρο (100 % των επεξεργασμένων ρευστών αποβλήτων) και στη Μάλτα (μόλις πάνω από 60 %), ενώ στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία η επαναχρησιμοποίηση του νερού ανερχόταν μόνο στο 5-12 % των επεξεργασμένων λυμάτων. 1 Κατά κανόνα, το υπόλοιπο ποσοστό των επεξεργασμένων αστικών λυμάτων διοχετεύεται εκ νέου στα υδάτινα σώματα. 1

Γράφημα 1: Επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένου νερού στην Ευρώπη (2006) Στην έκθεση του TYPSA του 2013 για λογαριασμό της ΓΔ ENV αποτυπώνεται η κατάσταση ως προς την επαναχρησιμοποίηση του νερού ανά κράτος μέλος. Μελλοντικές τάσεις Οι αναλυτές συμφωνούν ότι υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη έργων επαναχρησιμοποίησης του νερού στην ΕΕ. Οι πιέσεις που ασκεί η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να αυξήσουν το ενδιαφέρον που συγκεντρώνουν αυτές οι λύσεις για τον μετριασμό τόσο των επιπτώσεων που συνεπάγεται η διάθεση λυμάτων όσο και των περιστασιακών επιδράσεων της ξηρασίας (Falloon et al., 2010). Επιπλέον, αρκετές χώρες καταρτίζουν το πλαίσιο πολιτικής και εκείνες που δεν διαθέτουν κατάλληλη τεχνολογία για την επεξεργασία των λυμάτων τις τεχνικές ικανότητες που απαιτούνται ώστε να προωθηθεί η υιοθέτηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού. Το 2006, στο πλαίσιο του έργου AQUAREC αναπτύχθηκε ένα μοντέλο για την εκτίμηση της δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης του νερού στην ΕΕ. Το μοντέλο αυτό βασιζόταν στην προσέγγιση ισοζυγίου μάζας, η οποία λαμβάνει υπόψη, αφενός, την ποσότητα του αναγεννημένου νερού που είναι διαθέσιμη για επαναχρησιμοποίηση και, αφετέρου, τη ζήτηση για τέτοιου είδους νερό σε διάφορους τομείς δραστηριότητας. Τα βασικά αποτελέσματα που προέκυψαν από το μοντέλο αυτό παρουσιάζονται στο γράφημα που ακολουθεί. 2

Γράφημα 2: Αποτελέσματα του μοντέλου του AQUAREC για τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης των λυμάτων των ευρωπαϊκών χωρών με χρονικό ορίζοντα το 2025 (σενάριο II) Γενικά, προβλέπεται ότι, έως το 2025, θα επαναχρησιμοποιηθεί στην Ευρώπη ποσότητα λυμάτων ύψους 3 222 Mm 3 /έτος η Ισπανία εμφανίζει τη μεγαλύτερη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης (περισσότερο από 1 200 Mm 3 /έτος). Εκτιμάται ότι η Ιταλία και η Βουλγαρία έχουν αμφότερες δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης περίπου 500 Mm 3 /έτος, ενώ η Γερμανία και η Γαλλία προβλέπεται ότι θα επαναχρησιμοποιούν 142 και 112 Mm 3 νερού/έτος αντίστοιχα, σημειώνοντας σημαντική αύξηση σε σχέση με τα σημερινά τους επίπεδα ακολουθούν η Πορτογαλία και η Ελλάδα, με δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης μικρότερη από 100 Mm 3 /έτος. 2. Προσδιορισμός του προβλήματος Η επαναχρησιμοποίηση του νερού θεωρείται αποτελεσματικός τρόπος για την επίλυση του προβλήματος της λειψυδρίας και της ξηρασίας στην ΕΕ, καθώς και για τη μείωση, αφενός, της επιβάρυνσης που συνιστά η επιμόλυνση από τα λύματα και, αφετέρου, του κόστους επεξεργασίας. Η επαναχρησιμοποίηση μπορεί επίσης να έχει μικρότερο αντίκτυπο στο περιβάλλον σε σχέση με άλλες εναλλακτικές πηγές υδροδότησης, όπως οι μεταφορές νερού ή η αφαλάτωση. Η επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένου νερού συνιστά αποδεκτή πρακτική σε αρκετές χώρες της ΕΕ που αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας (π.χ. η Κύπρος, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Ισπανία), στις οποίες έχει καταστεί αναπόσπαστο και ουσιαστικό συστατικό στοιχείο της μακροπρόθεσμης διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Παρά το γεγονός αυτό όμως, μόνο ένα γενικά μικρό ποσοστό του αναγεννημένου νερού επαναχρησιμοποιείται επί του παρόντος στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των εν λόγω χωρών. Ως εκ τούτου, υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες για αυξημένη υιοθέτηση λύσεων που προβλέπουν την επαναχρησιμοποίηση του νερού. Το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: Παρά τα πολλά πλεονεκτήματα και το αναπτυξιακό δυναμικό της, η επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένου νερού δεν έχει ευρεία εφαρμογή σε μεγάλο αριθμό κρατών μελών. Ενώ η επαναχρησιμοποίηση του νερού μπορεί να μην είναι η κατάλληλη λύση σε κάθε μέρος και σε κάθε περίπτωση, για τεχνικούς και/ή οικονομικούς λόγους, χάνονται πολλές ευκαιρίες να δημιουργηθούν συστήματα επαναχρησιμοποίησης του νερού. Έχουν διαπιστωθεί έξι βασικά εμπόδια, τα οποία παρουσιάζονται κατωτέρω. 3

Πρόβλημα 1 (Ι1): Ακατάλληλη τιμολόγηση του νερού και ακατάλληλα επιχειρηματικά μοντέλα Οι ανεπαρκείς διαφορές τιμών μεταξύ του επαναχρησιμοποιούμενου αναγεννημένου νερού και του γλυκού νερού, οι οποίες επιτείνονται από τη μη πλήρη ανάκτηση του κόστους στις περισσότερες αγορές νερού της ΕΕ (πλημμελής εφαρμογή της αρχής της ανάκτησης του κόστους, ιδίως, που καθορίζεται στο άρθρο 9 της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα), περιορίζει την οικονομική ελκυστικότητα των έργων επαναχρησιμοποίησης του νερού. Η τιμολόγηση του νερού είναι εσφαλμένη, στον βαθμό που δεν καλύπτει το φάσμα των εξωτερικών δαπανών που συνδέονται με τον κύκλο της άντλησης, του καθαρισμού και της απόρριψης. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί κανονιστική αδυναμία, αφού προκύπτει από την πλημμελή εφαρμογή των διατάξεων της ΟΠΥ. Πρόβλημα 2 (Ι2): Ανεπαρκής παρακολούθηση της άντλησης γλυκού νερού Σε πολλά κράτη μέλη παρατηρείται ανεπαρκής παρακολούθηση της άντλησης γλυκού νερού, κυρίως στον τομέα της γεωργίας (π.χ. άρδευση), ενώ διαπιστώνονται πολλές περιπτώσεις παράνομης υδροληψίας καθώς και αδειών άντλησης πέραν των διαθέσιμων πόρων. Το γεγονός ότι το ακατέργαστο γλυκό νερό αντλείται δωρεάν (παράνομα) ή γίνεται αντικείμενο υπερβολικής άντλησης συμβάλλει στη διατήρηση ενός χαμηλού επιπέδου ζήτησης αναγεννημένου νερού. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί κανονιστική αδυναμία, αφού προκύπτει από την πλημμελή εφαρμογή των διατάξεων της ΟΠΥ. Πρόβλημα 3 (Ι3): Αβεβαιότητα των αρμοδίων για τη λήψη αποφάσεων Το γεγονός ότι αρκετά κράτη μέλη έχουν αναπτύξει διαφορετικά πρότυπα θα μπορούσε να δημιουργήσει εμπόδια στο εμπόριο γεωργικών προϊόντων, όταν τα εν λόγω εμπορεύματα έχουν αρδευτεί με αναγεννημένο νερό και διατίθενται στην κοινή αγορά, αφού το επίπεδο ασφάλειας στα κράτη μέλη παραγωγής μπορεί να μη θεωρείται επαρκές από τις χώρες εισαγωγής 2. Σε ορισμένα κράτη μέλη στα οποία δεν έχουν θεσπιστεί πρότυπα επαναχρησιμοποίησης του νερού (δηλαδή στα κράτη μέλη εκτός της Κύπρου, της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας), υπάρχει έλλειψη διαφάνειας στο κανονιστικό πλαίσιο ως προς τη διαχείριση των κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον, καθώς και έλλειψη εμπιστοσύνης όσον αφορά την ασφάλεια που παρουσιάζουν οι πρακτικές επαναχρησιμοποίησης του νερού για την υγεία και το περιβάλλον. Οι όροι ασφάλειας για την υγεία και το περιβάλλον, σύμφωνα με τους οποίους τα λύματα μπορούν να επαναχρησιμοποιούνται, δεν διευκρινίζονται επαρκώς στη νομοθεσία της ΕΕ όσον αφορά π.χ. τις γεωργικές, αστικές και βιομηχανικές χρήσεις, καθώς και ορισμένες ψυχαγωγικές χρήσεις. Εκτός από την έλλειψη κοινών ενωσιακών προτύπων για την επαναχρησιμοποίηση του νερού, υπάρχει αβεβαιότητα όσον αφορά τη δυνητικά εφαρμοστέα νομοθεσία, αβεβαιότητα η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την έκδοση των αδειών για έργα επαναχρησιμοποίησης. Τα χαμηλά επίπεδα ζήτησης για επαναχρησιμοποίηση του νερού οφείλονται εν μέρει στην έλλειψη ευαισθητοποίησης των ενδιαφερομένων όσον αφορά τα οφέλη της εν λόγω πρακτικής (ελλιπής ενημέρωση). Εκτός από τα πιο προφανή οφέλη (μετριασμός των οικονομικών κινδύνων που σχετίζονται με τη λειψυδρία, προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος, εξοικονόμηση κόστους για τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας), υπάρχει μια σειρά από οφέλη που οι ενδιαφερόμενοι δεν γνωρίζουν (π.χ. εξοικονόμηση ενέργειας και άνθρακα, μείωση του κόστους και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με τα συνθετικά λιπάσματα, τοπική οικονομική ανάπτυξη). Τα έργα επαναχρησιμοποίησης του νερού, ανεξάρτητα από το πόσο τεχνικά άρτια και επιστημονικά αιτιολογημένα είναι, μπορεί να αποτύχουν λόγω μη αποδοχής τους από το κοινό. Η επαναχρησιμοποίηση του νερού με σκοπό την πόση του συναντά την πιο σθεναρή αντίθεση αλλά, ακόμη και για σκοπούς ανεξάρτητους με την πόση, η στάση του κοινού όπως η αντίληψη που διαμορφώνει σχετικά με την ποιότητα του νερού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Αυτό που το κοινό αντιλαμβάνεται ως κίνδυνο για την υγεία μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη γνώσεων και σε 2 Τα ενδιαφερόμενα μέρη αναφέρουν συχνά ως τέτοιο παράδειγμα τις αβάσιμες κατηγορίες στη Γερμανία σύμφωνα με τις οποίες ορισμένα αγγούρια από την Ισπανία ήταν η αιτία θανατηφόρας επιδημίας E. coli. 4

παρανοήσεις σχετικά με το τι σημαίνει «αναγεννημένο νερό» και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Πρόβλημα 4 (Ι4): Πολύ αυστηρά πρότυπα επαναχρησιμοποίησης του νερού σε ορισμένα κράτη μέλη Όταν εφαρμόζονται εθνικά πρότυπα, αυτά ενδέχεται να είναι πολύ αυστηρά (π.χ. σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα που ισχύουν για το πόσιμο νερό, ακόμη και αν πρόκειται για χρήσεις ανεξάρτητες από την πόση) αυτό περιορίζει την οικονομική ελκυστικότητα των έργων επαναχρησιμοποίησης του νερού για τους δυνητικούς επενδυτές. Η συμμόρφωση με τα πρότυπα συνεπάγεται σημαντικό κόστος, ιδίως εάν οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας των λυμάτων πρέπει να ανακαινιστούν. Ένα άλλο εμπόδιο είναι ο μεγάλος αριθμός των παραμέτρων ποιότητας που πρέπει να παρακολουθούνται και η υψηλή συχνότητα δειγματοληψίας που απαιτείται, στοιχεία τα οποία συνεπάγονται υψηλό κόστος παρακολούθησης. Πρόβλημα 5 (Ι5): Η επαναχρησιμοποίηση δεν θεωρείται παράμετρος των προσεγγίσεων της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων Η ευρύτερη αποδοχή της επαναχρησιμοποίησης του νερού εμποδίζεται από την ανεπαρκώς ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων, κυρίως λόγω του κατακερματισμού των αρμοδιοτήτων και του ελέγχου όσον αφορά διάφορα τμήματα του κύκλου του νερού, καθώς και την έλλειψη επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερομένων που δραστηριοποιούνται στον κύκλο του νερού, ιδίως στην υδροδότηση και την αποχέτευση. Στην οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, η επαναχρησιμοποίηση του νερού αναφέρεται ως ένα από τα πιθανά μέτρα για την επίτευξη των στόχων ποιότητας της οδηγίας (μέρος Β του παραρτήματος VI). Ωστόσο, πρόκειται για σύσταση και όχι για απαίτηση. Επιπλέον, το άρθρο 12 της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων περιορίζεται στην ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων λυμάτων. Πρόβλημα 6 (Ι6): Τεχνικά εμπόδια και επιστημονική αβεβαιότητα Ο τομέας της επαναχρησιμοποίησης του νερού στην ΕΕ φαίνεται να είναι ώριμος και οι τεχνικές λύσεις είναι γνωστές και διαθέσιμες για να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών και περιβαλλόντων. Ωστόσο, οι λύσεις αυτές δεν είναι πάντοτε φθηνές και εξακολουθούν να υπάρχουν κάποιες τεχνικές προκλήσεις [π.χ. η αφαίρεση μικρορυπαντών βαρέων μετάλλων, φαρμακευτικών προϊόντων, μεταβολιτών φαρμάκων, οικιακών χημικών ουσιών κ.λπ. με συμβατικές τεχνικές επεξεργασίας, οι ανακόλουθες και αναξιόπιστες μέθοδοι ταυτοποίησης και βελτιστοποίησης των τεχνολογιών ανάκτησης που είναι κατάλληλες για τις διάφορες εφαρμογές επαναχρησιμοποίησης (Κοινό Κέντρο Ερευνών, 2013), οι εισχωρήσεις αλατούχου νερού στα συστήματα αποχέτευσης κ.λπ.). 3. Πιθανά μέτρα σε επίπεδο ΕΕ Για τα προαναφερθέντα εμπόδια μπορούν να εξεταστούν διάφορες προσεγγίσεις ως κατάλληλες σε επίπεδο ΕΕ. Διατήρηση της ισχύουσας κατάστασης Κανένα ενωσιακό μέτρο. Βελτίωση της ισχύουσας κατάστασης Αύξηση της ικανότητας επιβολής των απαιτήσεων της ΟΠΥ σχετικά με την τιμολόγηση του νερού και τον έλεγχο άντλησης γλυκού νερού, ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων και καλύτερη διακυβέρνηση 5

Πρόκειται για νευραλγικό τομέα δράσης, σύμφωνα με το προσχέδιο για τα ύδατα 3 που συνέταξε η Επιτροπή το 2012 προκειμένου να ξεπεραστούν τα οικονομικά εμπόδια που σχετίζονται με την επαναχρησιμοποίηση του νερού, αν και η επιβολή των απαιτήσεων της ΟΠΥ όσον αφορά την τιμολόγηση του νερού και τις άδειες άντλησης υπερβαίνει τα όρια της επαναχρησιμοποίησης του νερού. Μη κανονιστικά μέτρα Ανάπτυξη μη δεσμευτικών κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα περιλαμβάνουν συστάσεις για την αντιμετώπιση των αδυναμιών της αγοράς οι οποίες περιορίζουν σήμερα την υιοθέτηση λύσεων για επαναχρησιμοποίηση του νερού (π.χ. τον εντοπισμό και την κατάργηση των επιδοτήσεων στις κυριότερες αγορές νερού που λειτουργούν εις βάρος της επαναχρησιμοποίησης του νερού, και την προώθηση της πλήρους ανάκτησης του κόστους). Οι κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζουν τις πιο πρόσφατες γνώσεις σχετικά με την ανάλυση κόστους/οφέλους των συστημάτων επαναχρησιμοποίησης. Η ανάπτυξη αυτών των κατευθυντηρίων γραμμών θα συνοδεύεται από μέτρα, ώστε να παράγονται πιο ολοκληρωμένα και επικαιροποιημένα στοιχεία σχετικά με τα οφέλη της επαναχρησιμοποίησης, όπως πλήρεις αναλύσεις κόστους/οφέλους, συγκριτικά αποτυπώματα άνθρακα κ.λπ. Επιπλέον, θα συμβάλουν στην υπέρβαση των οικονομικών εμποδίων που σχετίζονται με την επαναχρησιμοποίηση του νερού. Προώθηση των επικείμενων προτύπων ISO/CEN για την επαναχρησιμοποίηση του νερού ως κοινού σημείου αναφοράς των κρατών μελών σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον Τα πρότυπα ISO για την επαναχρησιμοποίηση του νερού με σκοπό τη γεωργική άρδευση αναμένεται ότι θα δημοσιευθούν το 2015, ενώ δεν υπάρχει ακόμα σαφές χρονοδιάγραμμα για τη δημοσίευση των προτύπων ISO που καλύπτουν άλλες χρήσεις (μόλις ξεκίνησαν οι σχετικές εργασίες). Αυτό θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της έλλειψης σαφήνειας όσον αφορά τις απαιτήσεις που εγείρει το πλαίσιο ενωσιακής πολιτικής σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση του νερού. Ευαισθητοποίηση για τα διάφορα οφέλη της επαναχρησιμοποίησης νερού και διάδοση των σχετικών πληροφοριών σε όλους τους βασικούς ενδιαφερομένους Αυτό αναμένεται να έχει δύο βασικούς στόχους: εξασφάλιση εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας στις λύσεις που συνεπάγονται την επαναχρησιμοποίηση του νερού (ικανοποίηση των σχετικών με τους κινδύνους για την υγεία ανησυχιών που εκφράζουν το ευρύ κοινό και οι εργαζόμενοι που εκτίθενται δυνητικά σε αναγεννημένο νερό) και ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη της επαναχρησιμοποίησης για τους διάφορους παράγοντες που συμμετέχουν στην ανάπτυξη των συστημάτων επαναχρησιμοποίησης. Η εφαρμογή τέτοιων μέτρων θα μπορούσε να βασίζεται σε προηγούμενες κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ και τρίτων χωρών, καθώς και σε επιτυχημένα παραδείγματα, και θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη συνεργασία με ΜΚΟ, με αγρότες και με τον βιομηχανικό κλάδο, ώστε να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη μεταξύ των διαφόρων ομάδων ενδιαφερομένων στις οποίες πρέπει να απευθύνονται τα μέτρα. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι βασικοί παράγοντες επιτυχίας για την εξασφάλιση της αποδοχής του κοινού είναι να συνειδητοποιήσουν οι πολίτες τον κύκλο του νερού, την ανάγκη για ανακύκλωση του νερού και τα σχετικά οφέλη. Ανάπτυξη μη δεσμευτικών κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα και της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές αναμένεται ότι: 3 http://ec.europa.eu/environment/water/blueprint/index_en.htm 6

θα αποσαφηνίσουν τις απαιτήσεις του άρθρου 12 της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων (θα προσδιοριστεί τι σημαίνει η έκφραση «όποτε είναι σκόπιμο») και θα παράσχουν καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή του εν λόγω άρθρου, ιδίως όταν κατασκευάζονται νέα κέντρα επεξεργασίας λυμάτων ή αναβαθμίζονται τα υφιστάμενα θα παρέχουν καθοδήγηση σε περίπτωση που πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην επαναχρησιμοποίηση του νερού μεταξύ των εναλλακτικών επιλογών υδροδότησης θα ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν προβλήματα υδατικής καταπόνησης να αξιολογήσουν τη συμβολή που μπορεί να έχει η επαναχρησιμοποίηση του νερού στο πλαίσιο διαφόρων σεναρίων υδατικής καταπόνησης και, εάν η συμβολή είναι σημαντική, να καταρτίσουν από κοινού στόχους για την επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένων αστικών λυμάτων στο πλαίσιο των σχεδίων τους διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών (π.χ. ένα συγκεκριμένο ποσοστό του αναγεννημένου νερού που παράγεται εντός της λεκάνης απορροής ποταμών). Κανονιστικά μέτρα Νομικά δεσμευτικό πλαίσιο για να απαιτηθεί από τα κράτη μέλη, σε περίπτωση υδατικής καταπόνησης σε λεκάνες απορροής ποταμών, να αξιολογούν τη συμβολή της επαναχρησιμοποίησης του νερού στο πλαίσιο διαφόρων σεναρίων υδατικής καταπόνησης και, κατά περίπτωση, να θέτουν στόχους για την επαναχρησιμοποίηση του νερού Τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν προβλήματα υδατικής καταπόνησης θα υποχρεωθούν να αξιολογήσουν τη συμβολή που μπορεί να έχει η επαναχρησιμοποίηση του νερού στο πλαίσιο διαφόρων σεναρίων υδατικής καταπόνησης και, εάν η συμβολή είναι σημαντική, να καταρτίσουν από κοινού στόχους για την επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένων λυμάτων στο πλαίσιο των σχεδίων τους διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών (π.χ. ένα συγκεκριμένο ποσοστό του αναγεννημένου νερού που παράγεται εντός της λεκάνης απορροής ποταμών) (βλ. το παράδειγμα της Αυστραλίας) σύμφωνα με ένα σαφές πλαίσιο διαχείρισης των κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον. Νομικά δεσμευτικά ελάχιστα πρότυπα για την επαναχρησιμοποίηση του νερού σε επίπεδο ΕΕ με σκοπό την αντιμετώπιση των κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον Ο στόχος αυτών των νέων νομοθετικών διατάξεων είναι η παροχή σαφών οδηγιών προς τους φορείς ανάπτυξης έργων όσον αφορά τον τρόπο διαχείρισης των κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον οι οποίοι σχετίζονται με έργα επαναχρησιμοποίησης του νερού στην ΕΕ. Η συμμόρφωση με τα αναγνωρισμένα πρότυπα της ΕΕ αναμένεται ότι θα αυξήσει την αξιοπιστία των έργων επαναχρησιμοποίησης του νερού και θα παράσχει μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου στους δυνητικούς επενδυτές όσον αφορά τη διαχείριση του επιχειρηματικού κινδύνου. Τα κοινά πρότυπα θα συμβάλουν επίσης στη δημιουργία ισότιμων όρων για τους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων τα οποία έχουν αρδευτεί με αναγεννημένο νερό. Τα πρότυπα αυτά θα πρέπει: να εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη μέλη, ενώ παράλληλα δεν θα απαιτούν από τα κράτη μέλη να βασίζονται στην επαναχρησιμοποίηση του νερού, εάν δεν το επιθυμούν να καλύπτουν την επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένου νερού αστικής και βιομηχανικής προέλευσης να χρησιμοποιηθούν ως βάση για τη σύνταξη των αδειών επαναχρησιμοποίησης του νερού να αντικατοπτρίζουν τις τρέχουσες επιστημονικές γνώσεις σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονεί για την υγεία και το περιβάλλον η επαναχρησιμοποίηση αναγεννημένου νερού. Επιπλέον, για να επιτευχθεί ο στόχος σχετικά με το εσωτερικό εμπόριο, το μέσο πολιτικής θα πρέπει να είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε τα κράτη μέλη να μην έχουν κίνητρο να εφαρμόσουν αυστηρότερες απαιτήσεις όσον αφορά την άρδευση των καλλιεργειών τροφίμων. Ως εκ τούτου, κατά τον καθορισμό του επιπέδου της φιλοδοξίας των ενωσιακών προτύπων, θα πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ: 7

της ανάγκης να παρέχεται υψηλός βαθμός βεβαιότητας στους ενδιαφερομένους όσον αφορά τα θέματα ασφάλειας της ανάγκης να αποφεύγεται υπερβολική διοικητική επιβάρυνση και κόστος για τους υπεύθυνους ανάπτυξης έργων (όπως διαπιστώθηκε στη Γαλλία και την Ιταλία) και της ανάγκης να μη δίνεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη να θέτουν σε κίνδυνο την ελεύθερη κυκλοφορία των γεωργικών προϊόντων. Τα πρότυπα αναμένεται ότι θα παρέχουν ένα σαφές πλαίσιο για τη διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με την επαναχρησιμοποίηση του νερού. Σκοπός αυτού του πλαισίου είναι να προλαμβάνονται και να ελέγχονται (τουλάχιστον) οι ακόλουθοι βασικοί κίνδυνοι: οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία, λαμβανομένων υπόψη των διαφόρων πιθανών οδών έκθεσης οι επαγγελματικοί κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων που εκτίθενται σε αναγεννημένο νερό οι απώλειες της γεωργικής παραγωγικότητας (ιδίως όσον αφορά το θρεπτικό φορτίο και την αλατότητα) οι ζημίες στις βιομηχανικές διεργασίες και τα βιομηχανικά προϊόντα οι κίνδυνοι από τη συγκέντρωση των επιβλαβών ουσιών στα αρδευόμενα εδάφη. Οι εμπειρογνώμονες διαπιστώνουν από κοινού ότι, αν και τα αριθμητικά πρότυπα σ έναν κατάλογο ουσιών/παθογόνων είναι σημαντικά, δεν μπορούν από μόνα τους να παρέχουν επαρκή διαβεβαίωση για την ασφάλεια. Απαιτείται ευρύτερη προσέγγιση με γνώμονα τους κινδύνους, η οποία θα περιλαμβάνει σχέδια διαχείρισης των κινδύνων, πρότυπα επεξεργασίας, ελέγχους της διεργασίας επεξεργασίας, ελέγχους της εφαρμογής και δείκτες αναφοράς για την ποιότητα του νερού. Αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να βασίζεται στην εκτέλεση ενός σχεδίου διαχείρισης κινδύνων ειδικά για κάθε έργο επαναχρησιμοποίησης, σύμφωνα με τις προδιαγραφές που ορίζονται λεπτομερώς στη νομοθεσία. Το σχέδιο θα περιλαμβάνει την αξιολόγηση των κινδύνων και την εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων ελέγχου και διαδικασιών παρακολούθησης, ώστε να μειώνονται οι κίνδυνοι σε αποδεκτό επίπεδο 4. Αυτό θα συνοδεύεται από κατάλογο παραμέτρων και σχετικών οριακών τιμών (νομικά δεσμευτικών ή ενδεικτικών). Το σχέδιο διαχείρισης κινδύνων θα πρέπει να εγκριθεί, προκειμένου να λάβει άδεια. 4 Αυτή η εναλλακτική λύση θα μπορούσε να βασιστεί στις κατευθυντήριες γραμμές της Αυστραλίας (http://www.environment.gov.au/system/files/resources/044e7a7e-558a-4abf-b985-2e831d8f36d1/files/waterrecycling-guidelines-health-environmental-21.pdf). 8