ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ Κεφάλαιο 4 Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 1
Πλεόνασµα Καταναλωτή! Η καµπύλη ζήτησης δείχνει τις ανώτερες τιµές που ο καταναλωτής είναι πρόθυµος να πληρώσει για διαφορετικές ποσότητες ενός αγαθού! Ο καταναλωτής πληρώνει συνήθως την ίδια τιµή ανεξάρτητα από την ποσότητα που αγοράζει! Η διαφορά µεταξύ της µέγιστης τιµής που είναι πρόθυµος να πληρώσει και της πραγµατικής τιµής που πληρώνει ονοµάζεται πλεόνασµα καταναλωτή Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 2
Πλεόνασµα Καταναλωτή! Ας υποθέσουµε ότι η τιµή του αγαθού Α στην αγορά είναι 4, και ότι η Μαρία είναι πρόθυµη να πληρώσει 6 ανά µονάδα για την αγορά δύο µονάδων του Α Τ Α 6 5 4 Τ Α * 1 2 Πλεόνασµα Μαρίας = (6-4)χ2= 4 Ποσότητα Α Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 3
Πλεόνασµα Καταναλωτή! Υποθέτοντας ότι τα αγαθό είναι απόλυτα διαιρετό και ότι η συνάρτηση ζήτησης της Μαρίας είναι γραµµική...τότε η Μαρία καταναλώνει 4 µονάδες και έχει συνολικό πλεόνασµα 6 Τ Α 8 7 6 5 4 Τ Α * 1 2 3 4 Πόσο είναι το πλεόνασµα της Μαρίας αν αγοράσει 4 µονάδες; Θα αγοράσει 5; Συνολικό πλεόνασµα = ½(4χ4)= 8 της Μαρίας 8 Ποσότητα Α Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 4
Πλεόνασµα Καταναλωτή! Το πλεόνασµα του καταναλωτή είναι η περιοχή κάτω από την συνάρτηση ζήτησης και πάνα από την τιµή της αγοράς! Το πλεόνασµα του καταναλωτή αυξάνεται όταν η τιµή της αγοράς µειώνεται! Το πλεόνασµα του καταναλωτή µειώνεται όταν η τιµή της αγοράς αυξάνεται Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 5
Πλεόνασµα Καταναλωτή και τιµή αγοράς Τιµή Τ 1 A Αρχικό πλεόνασµα B C Πλεόνασµα επιπλέον καταναλωτών! Επίδραση µιας µείωσης της τιµής στο πλεόνασµα καταναλωτή Τ 2 F Επιπλέον πλεόνασµα των αρχικών καταναλωτών E D Ζήτηση Π 1 Π 2 Ποσότητα Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 6
Πλεόνασµα Παραγωγού! Το πλεόνασµα του παραγωγού είναι η πρόσοδος του παραγωγού µείον το κόστος παραγωγής! Μετρά το κέρδος του παραγωγού από την συµµετοχή του στην αγορά Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 7
Πλεόνασµα παραγωγού και τιµή αγοράς Τιµή Τ 2 D E F Τ 1 B Επιπλέον πλεόνασµα των αρχικών παραγωγών Αρχικό πλεόνασµα C Π Πλεόνασµα επιπλέον παραγωγών! Επίδραση µιας αύξησης της τιµής στο πλεόνασµα παραγωγού A Π 1 Π 2 Ποσότητα Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 8
Αποτελεσµατικότητα αγορών! Σε τέλειο ανταγωνισµό και χωρίς εξωτερικότητες, η συνολική κοινωνική ευµάρεια µετράται από το άθροισµα των πλεονασµάτων! Οι αγορές είναι αποτελεσµατικές όταν η διανοµή των φυσικών πόρων µεγιστοποιεί το συνολικό πλεόνασµα Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 9
Αποτελεσµατικότητα αγορών Τιµή A Προσφορά Τιµή ισορροπίας Πλεόνασµα καταναλωτών Πλεόνασµα παραγωγών E Ζήτηση C Ποσότητα ισορροπίας Ποσότητα Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 10
Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Το κράτος κατασκευάζει έναν νέο δρόµο που κοστίζει 10δισ.! Η ηµερήσια ζήτηση χρήσης του αυτοκινητόδροµου δίνεται από το διάγραµµα Τιµή ανά αυτοκίνητο 4.00 100.000 Αριθµός αυτοκινήτων Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 11
Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Υποθέτοντας ότι αποφασίζει το κράτος να επιβάλει διόδια, ποιο το ύψος τους;!μεγιστοποίηση εσόδων;!απόσβεση κόστους; Τιµή ανά αυτοκίνητο 4.00 3.50 2.00 10.000 50.000 100.000 Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης Αριθµός αυτοκινήτων 12
Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Η µεγιστοποίηση της κοινωνικής ευηµερίας επιτυγχάνεται όταν δεν επιβάλλονται διόδια (επιτυγχάνεται το µέγιστο κοινωνικό πλεόνασµα, αλλά δεν υπάρχουν έσοδα) Τιµή ανά αυτοκίνητο 4.00 2.00 50.000 100.000 Αριθµός αυτοκινήτων Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 13
Εφαρµογές πλεονάσµατος παραγωγού (τέλη χρήσης)! Μεγιστοποιείται το κοινωνικό πλεόνασµα στην περίπτωση που ελεύθερη πρόσβαση οδηγεί σε συµφόρηση και καθυστερήσεις; (αρνητικές εξωτερικότητες) Τιµή ανά αυτοκίνητο 4.00 3.50 2.00 50.000 100.000 Αριθµός αυτοκινήτων Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 14
Εφαρµογές (διατοπικές διαφορές τιµής) Τιµή Αγορά Α Τιµή Αγορά Β Π Β Π Β1 Π Α Τ Β Τ Κ Τ Κ Τ Α Ζ Α Ζ Α1 Ζ Β Ποσότητα Ψ Ποσότητα Ψ Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 15
Εφαρµογές (διατοπικές διαφορές τιµής)! Εάν δεν υπάρχουν έξοδα εµπορίου µεταξύ των δύο αγορών (όπως µεταφορικό κόστος, δασµολογική επιβάρυνση), ή άµεσοι περιορισµοί, τότε θα διαµορφωθεί µια ενιαία τιµή στις δύο αγορές καθώς η ζήτηση στην αγορά µε την χαµηλότερη τιµή θα αυξηθεί ενώ η προσφορά στην αγορά µε την υψηλότερη τιµή θα αυξηθεί.! Στην περίπτωση που υπάρχει κόστος θα υπάρχει και µια διαφορά στις τιµές ίση µε το κόστος διατοπικού εµπορίου Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 16
Εφαρµογές (διαχρονικές διαφορές τιµής)! Όµοια µε την περίπτωση που υπάρχουν διατοπικές διαφορές τιµής, µπορούµε να έχουµε διαχρονικές διαφορές τιµής! Όταν τα άτοµα πιστεύουν ότι η τιµή ενός αγαθού θα αυξηθεί στο µέλλον αγοράζουν το αγαθό τώρα ελπίζοντας στο κέρδος από την µελλοντική µεταπώλησή του! Το είδος αυτό του εµπορίου ονοµάζεται διαχρονικό αρµπιτράζ και διευκολύνει τον διαχρονικό εφοδιασµό των αγορών Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 17
Εφαρµογές (διαχρονικές διαφορές τιµής) Τιµή Περίοδος υψηλής παραγωγής (t=1) Τιµή Περίοδος µικρής παραγωγής (t=2) Τ 1Σ Π 1 Τ 2 Τ 2Σ Π 2 Π 2Σ (Τ 1Σ -Τ 2Σ ) εξαρτάται από το κόστος αποθήκευσης, κόστος ευκαιρίας χρήµατος, έξοδα αγοράς και µεταπώλησης, και την ακρίβεια των προβλέψεων των Τ 1 Ζ 1Σ κερδοσκόπων Ζ 1 Ζ 2 Ποσότητα Ψ Ποσότητα Ψ Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 18
Εφαρµογές (διαχρονικές διαφορές τιµής)! Όταν η κατεύθυνση διαχρονικής αλλαγής των τιµών µπορεί να προβλεφθεί, τότε η κερδοσκοπία συµβάλει στη µείωση της διαχρονικής διαφοράς των τιµών και είναι σταθεροποιητική! Όταν τέτοιες προβλέψεις είναι αδύνατες, τότε οι κερδοσκοπικές παρεµβάσεις αυξάνουν την διαχρονική διαφορά τιµών και είναι αποσταθεροποιητικές Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 19
Προθεσµιακές αγορές! Όταν υπογράφονται συµβόλαια αγοράς ενός αγαθού που θα παραδοθεί στο µέλλον (π.χ. µια ηλεκτροπαραγωγική µονάδα, για να σιγουρέψει την λειτουργία της, αγοράζει λιγνίτη που θα παραδοθεί ένα χρόνο αργότερα) τότε έχουµε προθεσµιακά συµβόλαια (forward contracts)! Λειτουργούν αγορές για προθεσµιακές παραδόσεις (futures markets)! Τιµή άµεσης παράδοσης (spot price)! Τιµή προθεσµιακής παράδοσης (futures price) Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 20
Προθεσµιακές αγορές Σε µια προθεσµιακή αγορά:! Ο πωλητής λέγεται ότι είναι σε θέση πώλησης ή βραχεία ή ακάλυπτη θέση (sell or short position) όταν αναλαµβάνει να παραδώσει στο µέλλον µια συγκεκριµένη ποσότητα σε µια συγκεκριµένη τιµή (ελπίζει σε πτώση τιµής έτσι ώστε να αγοράσει σε χαµηλότερη από την τιµή προπώλησης και να βγάλει κέρδος) Πτωτική αγορά (bear market)! Ο αγοραστής λέγεται ότι είναι σε θέση αγοράς ή µακρά θέση (buy or long position) όταν αγοράζει σε ορισµένη τιµή µια ορισµένη ποσότητα ενός προϊόντος παραδοτέου στο µέλλον (ελπίζει σε αύξηση της τιµής έτσι ώστε να γλιτώσει την υψηλότερη µελλοντική τιµή) Ανατιµητική αγορά (bull market) Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 21
Hedging! Μια συνήθης πρακτική µείωσης της αβεβαιότητας και του κινδύνου των αγορών είναι το hedging (αντιστάθµιση για την εξουδετέρωση µελλοντικής διακύµανσης)! Ο hedger παίρνει συγχρόνως βραχεία και µακρά θέση στην αγορά ώστε η µια να εξουδετερώνει την άλλη Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 22
ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ Τέλος 4ου Κεφαλαίου Επιχειρήσεων Ε. Σαρτζετάκης 23