Μονάδα καινοτομίας & επιχειρηματικότητας ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Συγγραφική Ομάδα: Μυροφόρα Ραφαηλίδου, Ph.D. Παναγιώτα Σαπουνά, Ph.D. Υπό την επίβλεψη της Καθηγήτριας του Ο.Π.Α. κας Νάνσυ Παπαλεξανδρή & της Επίκουρης Καθηγήτριας του Ο.Π.Α. κας Ειρήνης Βουδούρη Αθήνα, 2012
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 3 Κεφάλαιο 1ο: Αρχικός προβληματισμός... 4 1.1 Γιατί αποφασίζει κάποιος να γίνει επιχειρηματίας;... 4 1.2 Γενικά χαρακτηριστικά ενός επιχειρηματία-αυτοαξιολόγηση... 5 Κεφάλαιο 2ο: Πρώτες δράσεις... 7 2.1 Επιχειρηματική ιδέα και αξιολόγησή της... 7 2.2 Έρευνα αγοράς... 9 2.3 Επιλογή επωνυμίας της επιχείρησης... 10 2.4 Ανάπτυξη επιχειρηματικού σχεδίου... 11 2.4 Επιλογή χώρου/τοποθεσίας της επιχείρησης... 13 Κεφάλαιο 3ο: Επιλογή τρόπου δημιουργίας και μορφής επιχείρησης... 15 3.2: Αγορά υφιστάμενης επιχείρησης... 15 3.3: Δικαιόχρηση-franchising... 17 3.3: Ατομική Επιχείρηση... 19 3.4: Ομόρρυθμη Εταιρεία και Ετερόρρυθμη Εταιρεία... 20 3.5: Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης... 21 3.6: Ανώνυμη Εταιρεία... 22 Κεφάλαιο 4ο: Ίδρυση και λειτουργία μιας επιχείρησης... 24 4.1: Πηγές Χρηματοδότησης... 24 4.1.1: Ίδια κεφάλαια... 24 4.1.2: Προκαταβολή πληρωμής... 24 4.1.3: Τραπεζικά Δάνεια... 25 4.1.4: Χρηματοδοτική Μίσθωση - Leasing... 26 4.1.5: Κεφάλαια Επιχειρηματικού Κινδύνου - Venture Capitals... 26 4.1.6: «Επιχειρηματικοί Άγγελοι» - Business Angels... 27 4.2: Πελάτες και Προμηθευτές... 27 4.3: Εσωτερικές διαδικασίες... 28 Κεφάλαιο 5ο: Χρήσιμοι υπερσύνδεσμοι για υποψήφιους επιχειρηματίες... 30 Βιβλιογραφικές Αναφορές... 35 2
Εισαγωγή Η επιχειρηματικότητα είναι μια συναρπαστική αλλά συνάμα δύσκολη πρόκληση που αξίζει τον κόπο να ενθαρρυνθεί, προκειμένου να διατηρηθεί και να βελτιωθεί το σύνολο της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης της χώρας. Η ανάληψη επιχειρηματικής δραστηριότητας αποτελεί μια επιλογή σταδιοδρομίας, η οποία, αν γίνει συνειδητά, με γνώση και κατάλληλη ενημέρωση, μπορεί να εξασφαλίσει στους νέους προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης αλλά και ένα πεδίο εφαρμογής καινοτόμων ιδεών και δημιουργικότητας. Σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι να προσφέρει την απαραίτητη πληροφόρηση για την ίδρυση μιας επιχείρησης. Πιο συγκεκριμένα, ο οδηγός αυτός στοχεύει να βοηθήσει στην ορθή προετοιμασία μελλοντικών επιχειρηματιών και να παρακινήσει την ίδρυση νέων βιώσιμων και επιτυχημένων επιχειρήσεων. Τα πρώτα βήματα για την ίδρυση μιας επιχείρησης ξεκινούν με τον αρχικό προβληματισμό του υποψήφιου επιχειρηματία και περιλαμβάνουν την αξιολόγηση της αγοράς και τον εντοπισμό ευκαιριών, την αποτύπωση του επιχειρηματικού μοντέλου, την ανάπτυξη του επιχειρηματικού σχεδίου, την επιλογή της μορφής της επιχείρησης και τέλος την εύρεση και απόκτηση απαραίτητων πόρων τόσο για τη λειτουργία όσο και για τη διαχείριση της επιχείρησης. Στο τέλος αυτού του οδηγού παρατίθενται μερικοί χρήσιμοι υπερσύνδεσμοι προκειμένου να βοηθηθούν περαιτέρω οι υποψήφιοι επιχειρηματίες. 3
Κεφάλαιο 1ο: Αρχικός προβληματισμός 1.1 Γιατί αποφασίζει κάποιος να γίνει επιχειρηματίας; Πριν ακόμα πάρει κάποιος την απόφαση να γίνει επιχειρηματίας πρέπει, πρώτα από όλα, να αναρωτηθεί ποιοι είναι οι λόγοι που τον ωθούν στην επιχειρηματικότητα. Ένας σημαντικός λόγος θα μπορούσε να είναι το οικονομικό όφελος. Αρκετοί ισχυρίζονται πως το να δουλεύουν σε μια επιχείρηση ως υπάλληλοι δεν είναι αρκετά κερδοφόρο. Αντιθέτως, κάποιες επιχειρήσεις κερδίζουν αρκετά χρήματα, ενώ υπάρχουν και εκείνες που δεν τα καταφέρνουν τόσο καλά. Ένας ακόμα σημαντικός λόγος που ενδεχομένως οδηγεί κάποιους ανθρώπους στο να ανοίξουν μια επιχείρηση σχετίζεται με την προσωπική τους φιλοδοξία. Με άλλα λόγια, μέσα από την επιχειρηματικότητα οι άνθρωποι αποζητούν κοινωνική καταξίωση και θαμπώνονται από την αίγλη του επιτυχημένου επιχειρηματία. Σύμφωνα με την έρευνα GEM 2009 τα ποσοστά των πολιτών που αναγνωρίζουν αυτούς που επιτυγχάνουν να δημιουργήσουν δική τους επιτυχημένη επιχείρηση, είναι αρκετά υψηλά. Συνεπώς η κοινωνική καταξίωση συνιστά ένα ισχυρό προωθητικό παράγοντα της επιχειρηματικότητας. Επιπλέον, η προσωπική ικανοποίηση και η αίσθηση ανεξαρτησίας ίσως αποτελούν κίνητρα για να γίνει κανείς επιχειρηματίας. Αρκετοί άνθρωποι έχουν την επιθυμία να νιώθουν δημιουργικοί. Μέσα από τον σχεδιασμό και την οργάνωση της δικής τους επιχείρησης αλλά και την υλοποίηση καθημερινών στόχων που θέτουν αντλούν προσωπική ικανοποίηση. Ακόμα, αρκετοί είναι εκείνοι που έχουν έντονη την ανάγκη να νιώθουν ο «εργοδότης» του εαυτού τους δηλαδή δεν επιθυμούν κάποιος άλλος να ορίζει τα καθήκοντά τους αλλά αντιθέτως βρίσκουν μεγάλη πρόκληση να αναλαμβάνουν και να μοιράζουν οι ίδιοι αρμοδιότητες. Παρά τους επιχειρηματικούς κινδύνους και τον περιορισμό του προσωπικού χρόνου που συνεπάγεται η επιχειρηματική δραστηριότητα, θέλουν να ορίζουν οι ίδιοι το μέλλον τους και να έχουν ανοιχτούς ορίζοντες. Η επιχειρηματικότητα είναι σημαντική όχι μόνο για τους ίδιους τους επιχειρηματίες αλλά και για την οικονομία μιας χώρας. Η συμβολή στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μιας χώρας και η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο ενδέχεται να είναι ένας ακόμα λόγος που μπορεί να ωθήσει κάποιον να γίνει επιχειρηματίας. Τέλος η επιχειρηματικότητα μπορεί να αποτελέσει μια διέξοδο-λύση ιδιαίτερα στην περίπτωση που κάποιος αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ανεργίας. 4
1.2 Γενικά χαρακτηριστικά ενός επιχειρηματία-αυτοαξιολόγηση Είναι γεγονός ότι δεν υπάρχουν εδραιωμένες συνταγές επιτυχίας στην επιχειρηματικότητα. Βασική προϋπόθεση για να γίνει κανείς επιχειρηματίας είναι να συνειδητοποιήσει το είδος της εργασίας που θα εκτελεί αλλά και τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει. Ωστόσο υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας και ικανότητες που θα ήταν χρήσιμα στο δυνητικό επιχειρηματία. Αρχικά, λοιπόν, θα πρέπει να έχει ανοχή στο ρίσκο και να είναι έτοιμος να αναλάβει δύσκολες καταστάσεις που ενέχουν κινδύνους και αβεβαιότητα. Επιπλέον θα πρέπει να έχει αυτοπεποίθηση, υπομονή, αντοχή και αποφασιστικότητα, να είναι δημιουργικός, ενεργητικός και ευπροσάρμοστος. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να έχει διορατικότητα και επιμονή έτσι ώστε να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένους στόχους τους οποίους και θα υλοποιεί αποτελεσματικά. Αυτά αποτελούν μερικά μόνο από τα βασικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας που θα πρέπει να διαθέτει κανείς προκειμένου να μπορεί να αναλάβει μια επιχείρηση. Εκτός από τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, υπάρχουν συγκεκριμένες ικανότητες και δεξιότητες που χρειάζεται να αναπτύξει ένα άτομο προκειμένου να μπορεί να επιτύχει ως επιχειρηματίας. Αρχικά θα πρέπει να διαθέτει επικοινωνιακό χάρισμα έτσι ώστε να μπορεί να επικοινωνεί άμεσα και αποτελεσματικά με όλους τους εμπλεκόμενους στην επιχειρηματική διαδικασία, π.χ. πελάτες, προμηθευτές, υπαλλήλους, ανταγωνιστές κλπ. Θα πρέπει να έχει σημαντικές οργανωτικές δυνατότητες και ηγετικές ικανότητες προκειμένου να επιλέγει τους σωστούς ανθρώπους, στους οποίους θα εκχωρήσει αποτελεσματικά αρμοδιότητες, θα τους εκπαιδεύσει και θα τους δώσει κίνητρα για να εργαστούν αποδοτικά. Επιπλέον, θα πρέπει να έχει αναλυτικό μυαλό και να είναι σε εγρήγορση προκειμένου να λαμβάνει έγκαιρα τα ερεθίσματα της αγοράς και να προβλέπει τους πιθανούς κινδύνους. Σημαντικό είναι να βλέπει υπεύθυνα ανά πάσα στιγμή πού βρίσκεται, πού θέλει να πάει αλλά πώς και πότε θα φτάσει. Μια ακόμα σημαντική ικανότητα είναι η εξοικείωση με τις τεχνολογικές εξελίξεις με στόχο τον εκσυγχρονισμό και τη συνεχή βελτίωση. Τέλος, εκτός από τις ικανότητες αυτές θα πρέπει πάντα να είναι έτοιμος να μάθει νέα πράγματα που αφορούν τη σωστή λειτουργία και διαχείριση μιας επιχείρησης, όπως είναι θέματα φορολογικά, λογιστικά, νομοθετικά, οικονομικής διαχείρισης κλπ. 5
Συμπερασματικά, μερικά ερωτήματα που πρέπει να θέσει κανείς στον εαυτό του προκειμένου να μπορέσει να αξιολογήσει αν ο τρόπος ζωής, η νοοτροπία και η συμπεριφορά του ταιριάζουν με αυτά των επιχειρηματιών παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα. Ερώτηση Απάντηση Έχεις τις ικανότητες, την ενεργητικότητα και την επιμονή που Ναι Όχι χρειάζεται για να δημιουργήσεις μια νέα υγιή επιχείρηση; Είσαι καλός στο να βρίσκεις νέες ιδέες; Ναι Όχι Μπορείς να οργανώσεις μόνος σου το χρόνο σου; Ναι Όχι Έχεις την ικανότητα να εργαστείς υπό συνθήκες πίεσης και Ναι Όχι άγχους; Είσαι προετοιμασμένος να εργαστείς σκληρά και πολλές ώρες για Ναι Όχι την επιχείρησή σου; Είσαι ο τύπος που του αρέσει να αναλαμβάνει ευθύνες και Ναι Όχι κινδύνους; Απολαμβάνεις τις νέες καταστάσεις όπου δεν μπορείς να Ναι Όχι προβλέψεις; Διαθέτεις άρτια σωματική, φυσική και ψυχική κατάσταση, Ναι Όχι προκειμένου να αντεπεξέλθεις στις απαιτήσεις της δουλειάς σου; Παίρνεις μόνος σου αποφάσεις ή συμβουλεύεσαι πάντα τρίτους; Ναι Όχι Θεωρείς τον εαυτό σου συνεργάσιμο άτομο; Ναι Όχι Μπορείς να καθοδηγήσεις και να παρακινήσεις άλλους Ναι Όχι ανθρώπους; Είσαι ανταγωνιστικός; Ναι Όχι Είσαι σίγουρος ότι η επιχείρηση που θα ξεκινήσεις θα εξασφαλίσει τις ανάγκες της οικογένειας σου; Ναι Όχι Με άλλα λόγια θα πρέπει να συνυπολογίσει κανείς τις επιθυμίες του, τις ικανότητές του, τα ταλέντα του αλλά και τις αδυναμίες του προκειμένου να δώσει τις σωστές απαντήσεις και τελικά να δει αν είναι κατάλληλος για να ιδρύσει μια επιχείρηση. 6
Κεφάλαιο 2ο: Πρώτες δράσεις 2.1 Επιχειρηματική ιδέα και αξιολόγησή της Κάθε επιχείρηση οφείλει την ύπαρξή της σε μια ιδέα και μάλιστα μια καινοτόμο και πρωτότυπη ιδέα που καλύπτει μια ανάγκη. Ωστόσο, πέρα από την ιδέα χρειάζεται εργατικότητα και επιμονή προκειμένου μια επιχείρηση να έχει επιτυχημένη πορεία. Η ανεύρεση μιας ιδέας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κάθε υποψήφιος επιχειρηματίας μπορεί να αντλήσει ιδέες από διάφορες πηγές. Αρκετές φορές η απόφαση ενός ατόμου να αναλάβει επιχειρηματική δράση προέρχεται από την παρατήρηση ότι υπάρχει έλλειψη ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας στην αγορά. Στην περίπτωση μιας υφιστάμενης επιχείρησης η άντληση νέων επιχειρηματικών ιδεών μπορεί να γίνει είτε από το εσωτερικό της περιβάλλον (υπάλληλοι, πωλητές, τεχνικοί σύμβουλοι, ανώτατη διοίκηση) είτε από το εξωτερικό της περιβάλλον (πελάτες, ανταγωνιστές, διανομείς, σύμβουλοι επιχειρήσεων). Σε κάθε περίπτωση για να αναπτυχθεί πλήρως η επιχειρηματική ιδέα θα πρέπει να κινητοποιηθεί η δημιουργικότητα και η φαντασία του ατόμου. Η δημιουργικότητα συνδέεται άμεσα με την καινοτομία. Η καινοτομία συνιστά την εφαρμογή ιδεών που παράγονται βάσει δημιουργικότητας. Με άλλα λόγια η καινοτομία είναι η δημιουργία και η χρήση νέας γνώσης προκειμένου να σχεδιασθεί, αναπτυχθεί και εμπορευματοποιηθεί ένα νέο προϊόν/ υπηρεσία που βρίσκει θετική ανταπόκριση στην αγορά. Άρα, η καινοτομία στις επιχειρήσεις συνδέεται συχνά με νέα προϊόντα/υπηρεσίες. Τα νέα προϊόντα/υπηρεσίες μπορεί να είναι είτε εξ ολοκλήρου καινούργια για την αγορά είτε καινούργια για την επιχείρηση μιας και μπορεί ήδη να προσφέρονται από κάποια ανταγωνιστική επιχείρηση (εγχώρια ή του εξωτερικού). Επιπλέον η καινοτομία μπορεί να αφορά σε διαδικασίες π.χ. σε τεχνολογία παραγωγής ή διαδικασίες σχετικές με μάρκετινγκ, εφοδιαστική αλυσίδα. Οι νέες διαδικασίες μπορεί να αποσκοπούν στη μείωση κόστους, στην τόνωση της παραγωγικότητας, στη βελτίωση της ευελιξίας και της ταχύτητας παράδοσης, κ.τ.λ. Είναι φανερό ότι ο δρόμος από την ιδέα στην υλοποίηση της καινοτομίας δεν είναι εύκολος. Μετά τη σύλληψη μιας επιχειρηματικής ιδέας, το επόμενο βήμα είναι η ορθή αξιολόγησή της. Σε αυτό το σημείο, καλό είναι να ζητηθεί η βοήθεια και άλλων ανθρώπων. Οι πηγές άντλησης πληροφοριών προκειμένου να αξιολογηθεί μια επιχειρηματική ιδέα μπορεί να είναι: 7
Υφιστάμενοι ή δυνητικοί πελάτες Συνεργάτες (π.χ. αντιπρόσωποι, προμηθευτές) Πωλητές και άλλα στελέχη επιχειρήσεων Εκθέσεις-αναφορές συμβούλων Κλαδικές μελέτες Από τις παραπάνω πηγές σημαντικότερη ως προς την αξιοπιστία στην αξιολόγηση μιας επιχειρηματικής ιδέας θεωρείται αυτή που αφορά σε υφιστάμενους ή δυνητικούς πελάτες. Εάν η αγορά-στόχος μιας επιχείρησης δεν θεωρεί ότι καλύπτεται μια ανάγκη καλύτερα από τον ανταγωνισμό, τότε η προτεινόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα είναι πιθανό να αποτύχει. Για το λόγο αυτό κρίνεται σκόπιμο η αξιολόγηση μιας επιχειρηματικής ιδέας να βασίζεται πρωτίστως στην άποψη που εκφράζεται από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα πελατών. Μερικές ερωτήσεις που θα πρέπει να απαντηθούν με ειλικρίνεια τόσο από τον ίδιο τον επιχειρηματία όσο και από τους ανθρώπους από τους οποίους θα ζητήσει τη γνώμη τους είναι οι ακόλουθες: Είναι η ιδέα σας πρωτότυπη; Είναι η ιδέα σας καλά επεξεργασμένη; Ερώτηση Υπάρχει κάποιο στοιχείο καινοτομίας στην ιδέα σας; Σε τι διαφέρει η ιδέα σας από τις άλλες αντίστοιχες ιδέες στην αγορά; Είναι η ιδέα σας εφικτή; Είναι συμβατή με τους στόχους, τις ικανότητες και τις επιδιώξεις σας; Ποιοι παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν την ιδέα σας σε επιτυχία; Ποιοι παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν την ιδέα σας σε αποτυχία; Τι είδους πελάτες αναμένεται να προσελκύσει η επιχείρηση; Ποια αγορά καλύπτει; Αν υλοποιηθεί η ιδέα, ποιο θα είναι το όφελος για τους πελάτες; Υπάρχουν κάποια εμπόδια στην υλοποίηση της ιδέας σας (π.χ. νομικά, νομοθετικά ζητήματα); Συμπερασματικά, η ιδέα μπορεί να αξιολογηθεί αρχικά βάσει ενός συνόλου γενικών κριτηρίων. Αυτά θα μπορούσαν να χωριστούν σε τέσσερις κατηγορίες, 1) στη δυνατότητα εμπορικής αξιοποίησης, 2) στη διάρκεια, 3) στην ικανότητα παραγωγής, και 4) στη δυνατότητα ανάπτυξης. Εάν μια ιδέα δεν πληροί τα κριτήρια που έχουν τεθεί, τότε θα πρέπει να απορριφθεί. 8
2.2 Έρευνα αγοράς Σήμερα που οι συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά γίνονται όλο και πιο απαιτητικές, οι επιχειρήσεις έχουν ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη για αξιοποίηση κάθε είδους πληροφορίας, η οποία μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία ή τη διατήρηση μιας επιτυχημένης πορείας. Κάθε υποψήφιος επιχειρηματίας, πριν ακόμα ξεκινήσει την επιχείρησή του, πρέπει να επενδύσει σημαντικό χρόνο στην έρευνα αγοράς ώστε να συλλέξει τις πληροφορίες που χρειάζεται και να εκτιμήσει αν η προτεινόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα μπορεί να είναι βιώσιμη. Η έρευνα αγοράς διευκολύνει τον υποψήφιο επιχειρηματία να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικές με: Την αγορά και τις τάσεις της (Ποια είναι η αγορά; Ποιο είναι το μέγεθός της; Ποιες είναι οι προοπτικές ανάπτυξής της;): Μέσα από αυτή την πληροφόρηση ο δυνητικός επιχειρηματίας θα μπορέσει να διαπιστώσει αν υπάρχει αγορά για το προϊόν/ υπηρεσία που έχει σκεφτεί. Τους πελάτες και τη συμπεριφορά τους (Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; Είναι άντρες ή γυναίκες; Είναι νεότερα ή μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα; Είναι καταναλωτές, ή άλλες επιχειρήσεις;) Μέσα από αυτές τις πληροφορίες ο υποψήφιος επιχειρηματίας θα κατανοήσει το προφίλ των πελατών στο οποίο θα απευθύνεται η δική του επιχείρηση. Τον ανταγωνισμό (Ποιοι είναι οι ανταγωνιστές; Τι προϊόντα/υπηρεσίες παρέχουν; Ποιες είναι οι πωλήσεις τους; Ποιες είναι οι δυνάμεις και οι αδυναμίες τους;). Το κομμάτι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην έρευνα αγοράς μιας και δίνει τη δυνατότητα στον υποψήφιο επιχειρηματία να διαπιστώσει αν το προϊόν/ υπηρεσία που έχει σκεφτεί να προσφέρει υπάρχει ήδη αλλά και να εξετάσει σε τι θα διαφέρει το δικό του προϊόν από αυτά των ανταγωνιστών προκειμένου να τους ξεπεράσει και οι πελάτες να τον προτιμήσουν. Τις εξελίξεις στο εξωτερικό περιβάλλον (Τι γίνεται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο; Ποιες είναι οι υφιστάμενες κοινωνικές συνθήκες; Έχουν γίνει αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον;). Αυτού του είδους η πληροφόρηση συμβάλλει στο να ελέγξει ο υποψήφιος επιχειρηματίας τα εμπόδια ή τις δυσκολίες που ενδέχεται να συναντήσει. Όλα τα ανωτέρω συμβάλλουν στο να ελέγξει ο υποψήφιος επιχειρηματίας τη βιωσιμότητα της επιχείρησής του. 9
Υπάρχουν δύο βασικά είδη έρευνας αγοράς που μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει για να αντλήσει πληροφορίες. Το πρώτο είδος είναι η δευτερογενής έρευνα η οποία βασίζεται σε στοιχεία που έχουν συλλεχθεί ήδη στα πλαίσια άλλης έρευνας από εξωτερικές πηγές. Μερικά παραδείγματα τέτοιων πηγών από τις οποίες μπορεί κανείς να λάβει τις πληροφορίες δωρεάν ή με ελάχιστο κόστος είναι: η στατιστική υπηρεσία, το διαδίκτυο, οι βιβλιοθήκες πανεπιστημίων, οι εφημερίδες, τα επιχειρηματικά περιοδικά και οι εκδόσεις του κλάδου, οι τηλεφωνικοί κατάλογοι, οι τράπεζες, οι επαγγελματικές ενώσεις/σύλλογοι, οι εκθέσεις, τα συνέδρια του κλάδου, το διαφημιστικό υλικό και οι τιμοκατάλογοι των ανταγωνιστών καθώς και τα εμπορικά επιμελητήρια. Το δεύτερο είδος είναι η πρωτογενής έρευνα η οποία αφορά στη συγκέντρωση στοιχείων από το ίδιο το άτομο και γίνεται για πρώτη φορά αποκλειστικά και μόνο για να εξυπηρετηθούν οι σκοποί της δικής του αναζήτησης. Στην πρωτογενή έρευνα συντάσσεται από τον ίδιο τον υποψήφιο επιχειρηματία ένα ερωτηματολόγιο με σκοπό να απαντηθεί από ειδικούς, από υποψήφιους πελάτες ή από οποιονδήποτε θεωρείται ότι μπορεί να δώσει χρήσιμα στοιχεία. Το ερωτηματολόγιο αυτό θα πρέπει να είναι σαφές, «φιλικό» στο χρήστη, σύντομο και περιεκτικό. Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου μπορεί να υποβληθούν είτε προσωπικά είτε τηλεφωνικά είτε μέσω ταχυδρομείου είτε μέσω email. Είναι σαφές ότι ο συνδυασμός ή η συμπληρωματική χρήση των δύο παραπάνω ειδών έρευνας αγοράς της δευτερογενούς και της πρωτογενούς- θα οδηγήσει σε πληρέστερη και ακόμα πιο έγκυρη πληροφόρηση. 2.3 Επιλογή επωνυμίας της επιχείρησης Η επωνυμία μιας επιχείρησης αποτελεί την ταυτότητά της και είναι ένα από τα σημαντικότερα περιουσιακά στοιχεία της. Απαραίτητη προϋπόθεση για να κριθεί μια εταιρική επωνυμία ως κατάλληλη είναι η μοναδικότητά της. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί επωνυμία υπάρχουσας επιχείρησης ή επωνυμία που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση με την επωνυμία υπάρχουσας επιχείρησης (πλην της περίπτωσης της ομόρρυθμης εταιρείας όταν η επωνυμία αποτελείται αποκλειστικά από τα ονόματα των ομόρρυθμων εταίρων). Επιπλέον, η επιλογή της επωνυμίας θα πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά από τον υποψήφιο επιχειρηματία με σκοπό να είναι κατατοπιστική και συμπληρωματική της εικόνας της επιχείρησης. Προκειμένου να κατοχυρωθεί η επωνυμία της επιχείρησης, απαραίτητο είναι να γίνουν ορισμένες ενέργειες από πλευράς του υποψήφιου επιχειρηματία. Πιο συγκεκριμένα, κατά το στάδιο προέγκρισης της επωνυμίας απαιτείται βεβαίωση από 10
το τοπικό Επιμελητήριο για το δικαίωμα χρήσης της επωνυμίας. Για κάθε τύπο εταιρείας, εφόσον έχει επιλεγεί η επωνυμία της νέας εταιρείας και εφόσον είναι γνωστοί ο σκοπός και ο τύπος της, είναι σκόπιμη μία επίσκεψη στο οικείο επιμελητήριο για βεβαίωση ότι η συγκεκριμένη επωνυμία δεν έχει ήδη δοθεί σε κάποια άλλη επιχείρηση και δεν είναι αντίθετη με τις απαιτήσεις του νόμου. Εάν η επιλεγμένη επωνυμία είναι αποδεκτή, θα δοθεί βεβαίωση για τον αύξοντα αριθμό κράτησης της επωνυμίας, ο οποίος ισχύει για δυο[ 2]μήνες. Το στάδιο αυτό της προέγκρισης επωνυμίας δεν είναι υποχρεωτικό, αλλά κρίνεται χρήσιμο αν γίνει πριν τη σύνταξη και υπογραφή του καταστατικού, για την αποφυγή εκ των υστέρων μεταβολών. 2.4 Ανάπτυξη επιχειρηματικού σχεδίου Το επιχειρηματικό σχέδιο είναι ένα γραπτό κείμενο που καταγράφει λεπτομερώς την προτεινόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα. Δίνει την εικόνα της επιχείρησης για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο που ορίζεται συνήθως ως τρία με πέντε χρόνια. Ουσιαστικά, αποτελεί τον οδικό χάρτη προς το μέλλον της νέας επιχείρησης. Δείχνει από πού ξεκινά κανείς (την υπάρχουσα κατάσταση), τον επιθυμητό προορισμό (τους επιχειρηματικούς στόχους) και πώς να φτάσει κανείς εκεί (την επιχειρηματική στρατηγική). Επιπλέον, όπως κάθε καλός χάρτης, απεικονίζει την περιοχή μέσα στην οποία ταξιδεύει κανείς (τις αγορές, τους πελάτες, τους ανταγωνιστές), τα εμπόδια (ανταγωνισμός, πιθανές δυσκολίες ανεύρεσης πόρων, έλλειψη ρευστότητας) και τις εναλλακτικές διαδρομές (σχέδια έκτακτης ανάγκης). Το επιχειρηματικό σχέδιο θα πρέπει να αναπτυχθεί πριν την έναρξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας και να ενημερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα (ετήσια) αλλά και όταν συμβαίνουν δραστικές αλλαγές στο εξωτερικό ή εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης που απαιτούν αναθεώρηση των υποθέσεων που έχουν αρχικά γίνει. Ο σκοπός του επιχειρηματικού σχεδίου είναι πολλαπλός, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο εσωτερικά στην επιχείρηση από την επιχείρηση και τους εργαζόμενους, όσο και από εξωτερικούς φορείς, όπως επενδυτές, κρατικούς φορείς, πιθανούς συνεργάτες, Ένα καλό επιχειρηματικό σχέδιο είναι απαραίτητο και αναγκαίο εργαλείο διότι: Επιτρέπει στον επιχειρηματία να «γνωρίσει» την επιχειρηματική του δραστηριότητα. 11
Επιτρέπει την προκαταβολική επαλήθευση της εφικτότητας της επιχειρηματικής ιδέας από εμπορική, οικονομική και χρηματοδοτική σκοπιά. Προσφέρει στον υποψήφιο επιχειρηματία ένα σημαντικό εργαλείο προγραμματισμού και ελέγχου των μελλοντικών δραστηριοτήτων του. Βοηθά στην κατανόηση και ανάλυση του επιχειρηματικού κλάδου στον οποίο θα εισέλθει η νέα επιχείρηση, του ανταγωνισμού που θα αντιμετωπίσει, αλλά και στο είδος και τις ιδιαιτερότητες της επιχείρησης. Αποτελεί «πυξίδα» καθοδήγησης του επιχειρηματία Επιτρέπει τον έλεγχο της προόδου, δηλαδή να δει κανείς πόση απόσταση έχει καλύψει προς τον προορισμό του και πόση απόσταση πρέπει να καλύψει ακόμα. Δίνει πληροφόρηση για το επενδυτικό κεφάλαιο και το κεφάλαιο κίνησης, πότε θα χρειαστεί και πώς θα εξασφαλιστεί. Διευκολύνει την άντληση τυχόν απαιτούμενης χρηματοδότησης δίνοντας καλή εικόνα προς τα έξω, ιδιαίτερα στις πηγές εξασφάλισης χρηματοδότησης (τράπεζες κλπ). Βοηθά στην προσέλκυση συνεργατών ή ικανών στελεχών από την αγορά εργασίας, καθώς μπορεί να αποτελέσει εργαλείο επικοινωνίας με ανθρώπους εκτός της επιχείρησης. Ποια είναι όμως η δομή και το περιεχόμενο ενός επιχειρηματικού σχεδίου; Κάθε επιχειρηματικό σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες για τους στόχους και το σκοπό της επιχειρηματικής δραστηριότητας, την ανάλυση της αγοράς και του ανταγωνισμού, τη στρατηγική τοποθέτησης στην αγορά, κ.τ.λ. Το επιχειρηματικό σχέδιο οφείλει να είναι ευέλικτο και δεν υπάρχει κάποια πρότυπη δομή η οποία να είναι δεσμευτική. Σημαντική αρχή είναι ότι πρέπει το επιχειρηματικό σχέδιο να είναι ένα σύντομο έγγραφο το οποίο θα διαβάζεται εύκολα από τους αναγνώστες και ιδιαίτερα από τους δυνητικούς επενδυτές. Το ύφος της γραφής πρέπει να είναι απλό και κατανοητό με σκοπό να γίνεται αντιληπτό και από τους αναγνώστες εκείνους, οι οποίοι δεν είναι εξοικειωμένοι ούτε με την τεχνολογία που ενδέχεται να συνοδεύει την επιχειρηματική πρόταση ούτε με την αγορά στην θα δραστηριοποιηθεί η επιχείρηση. 12
Παρόλο που η δομή κάθε επιχειρηματικού σχεδίου μπορεί να έχει διαφοροποιήσεις, ένα πλήρες επιχειρηματικό σχέδιο θα ήταν καλό να περιλαμβάνει τις ακόλουθες θεματικές ενότητες: Προτεινόμενες Ενότητες Επιχειρηματικού Σχεδίου Επιτελική Σύνοψη Περιγραφή επιχειρηματικής δραστηριότητας Προϊόντα και υπηρεσίες Ανάλυση αγοράς ανταγωνισμού Σχεδιασμός Μάρκετινγκ Οργανωσιακός Σχεδιασμός Σχεδιασμός Λειτουργιών Οικονομικός Σχεδιασμός Εκτίμηση Κινδύνων Χρονοδιάγραμμα Παράρτημα 2.4 Επιλογή χώρου/τοποθεσίας της επιχείρησης Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα για τα οποία καλείται να λάβει απόφαση ο υποψήφιος επιχειρηματίας είναι η τοποθεσία και ο χώρος στον οποίο θα στεγάσει την επιχείρησή του. Σε αυτό το σημείο καλείται να πάρει κρίσιμες αποφάσεις υπολογίζοντας τι χρειάζεται αλλά και σε τι δύναται να ανταπεξέλθει. Οι απαιτούμενες συνθήκες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον τύπο της σχεδιαζόμενης επιχείρησης. Όσον αφορά την τοποθεσία, η αξιολόγηση και η επιλογή ενός κατάλληλου σημείου είναι από τις πλέον σημαντικές συνιστώσες επιτυχίας της επιχείρησης, μιας και καθορίζει την πορεία των πωλήσεών του στην περιοχή και μακροπρόθεσμα τη βιωσιμότητα και την απόδοση της επένδυσης. Ορισμένοι κρίσιμοι παράγοντες που μπορεί να εξετάσει ο υποψήφιος επιχειρηματίας είναι τα χαρακτηριστικά της τοπικής αγοράς, όπως η ελκυστικότητα της περιοχής, οι υποδομές, η προσβασιμότητα, οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις που υπάρχουν ήδη, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της τοποθεσίας κ.α. Όσον αφορά στο χώρο, μια επιλογή είναι η έδρα της επιχείρησης να είναι το σπίτι του υποψήφιου επιχειρηματία. Αρκετές φορές όμως αυτή η επιλογή δεν είναι εφικτή λόγω της φύσης της επιχείρησης ή άλλων θεμάτων (π.χ. μέγεθος σπιτιού κλπ). Σε αυτή την περίπτωση ο υποψήφιος επιχειρηματίας θα πρέπει να αναρωτηθεί αν θα πρέπει να αγοράσει ή να νοικιάσει ένα χώρο ώστε να στεγάσει την επιχείρησή του. 13
Επομένως θα πρέπει να εξετάσει ένα πλήθος παραγόντων προκειμένου να λάβει τη σωστή απόφαση. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι μία ιδέα που εξαπλώνεται όλο και περισσότερο στο εξωτερικό και αποτελεί την απάντηση στο πρόβλημα της πολυέξοδης επαγγελματικής στέγασης και του απομονωμένου εργασιακού περιβάλλοντος είναι το collaborative working space. Αυτή η τάση γίνεται πραγματικότητα και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Ουσιαστικά πρόκειται για εταιρείες που παρέχουν τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις να νοικιάσουν αυτόνομα γραφεία, προσφέροντας όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό μιας ολοκληρωμένης επαγγελματικής στέγης σε προσιτές τιμές. Παράλληλα, πρόκειται και για μία εξαιρετική πλατφόρμα συνεργασίας και επικοινωνίας για δημιουργικούς ανθρώπους που εκτιμούν την έννοια της κοινότητας (community) και επιθυμούν να συναναστραφούν με άλλους επιχειρηματίες. 14
Κεφάλαιο 3ο: Επιλογή τρόπου δημιουργίας και μορφής επιχείρησης Είναι πολύ σημαντικό για τον κάθε επίδοξο επιχειρηματία να γνωρίζει τις εναλλακτικές επιλογές που του προσφέρονται σχετικά με την ανάληψη επιχειρηματικής δράσης. Για παράδειγμα, δεν είναι απαραίτητη πάντα η ίδρυση μιας νέας επιχείρησης εκ του μηδενός αφού υπάρχουν οι εναλλακτικές της αγοράς μιας υπάρχουσας επιχείρησης ή της δημιουργίας μιας επιχείρησης μέσω δικαιόχρησης (franchising). Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι να γνωρίζει ο υποψήφιος επιχειρηματίας τις διαφορετικές νομικές μορφές των επιχειρήσεων καθώς και τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, ώστε να μπορεί να επιλέξει τη μορφή της επιχείρησης που ανταποκρίνεται καλύτερα στα μελλοντικά του σχέδια, σε συνδυασμό πάντα με τις προϋποθέσεις για την ίδρυση της κάθε μορφής επιχείρησης. Στη συνέχεια του κεφαλαίου παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την αγορά μιας υφιστάμενης επιχείρησης και τη δικαιόχρηση (franchising) και παρουσιάζονται οι συνηθέστερες νομικές μορφές επιχειρήσεων. 3.2: Αγορά υφιστάμενης επιχείρησης Μερικές φορές παρουσιάζεται η δυνατότητα στον υποψήφιο επιχειρηματία για αγορά μιας υφιστάμενης επιχείρησης, συνήθως μέσα από την έρευνα αγοράς που θα πρέπει να προηγείται οποιασδήποτε απόφασης σχετικής με την έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η αγορά μιας υφιστάμενης επιχείρησης μπορεί να αφορά το σύνολό της ή μέρος αυτής (π.χ. σε συνεταιρισμό με άλλον επιχειρηματία). Η αγορά μιας επιχείρησης, σε αντιδιαστολή με τη δημιουργία μιας επιχείρησης από το μηδέν, προσφέρει ποικίλα πλεονεκτήματα. Το σημαντικότερο είναι ότι ο επιχειρηματίας γνωρίζει εκ των προτέρων το κόστος απόκτησης της επιχείρησης, ενώ σε περιόδους οικονομικής κρίσης μέσα από επιτυχημένες διαπραγματεύσεις το κόστος αυτό μπορεί να μειωθεί σημαντικά εξοικονομώντας έτσι σημαντικούς πόρους για τον επιχειρηματία. Επίσης, ο επιχειρηματίας θα έχει στη διάθεσή του στοιχεία σχετικά με το κόστος λειτουργίας της επιχείρησης από προηγούμενες χρήσεις ενώ τα επιχειρηματικά αποτελέσματα είναι άμεσα και δεν χρειάζεται να βασιστεί σε προβλέψεις οι οποίες ενδέχεται να είναι άστοχες. Τέλος, ο μηχανισμός λειτουργίας της επιχείρησης είναι παγιωμένος (μέσα παραγωγής, αποθέματα, πελάτες, δίκτυο προμηθευτών, κτλ.), επομένως ο επιχειρηματίας αποφεύγει τη δύσκολη και συχνά επίπονη διαδικασία να δημιουργήσει τον μηχανισμό αυτό από την αρχή. 15
Ωστόσο, η αγορά μιας επιχείρησης δεν έχει μόνο πλεονεκτήματα αλλά ενδέχεται να κρύβει και επικίνδυνες παγίδες, τις οποίες ο επιχειρηματίας θα πρέπει να αξιολογήσει με τη μέγιστη προσοχή ώστε να αποφύγει μια ζημιογόνο επένδυση. Καταρχάς θα πρέπει να επενδύσει χρόνο για να μελετήσει σημαντικά θέματα όπως την ιστορία της επιχείρησης, τους λόγους για τους οποίους πωλείται αλλά και τη φήμη (υπόληψη) που έχει στην αγορά τόσο η επιχείρηση όσο και τα παραγόμενα προϊόντα. Επιπλέον καλό είναι να εξετάσει πόσο ικανοποιητικά ήταν τα αποτελέσματα των τελευταίων ετών, πόσο ικανοποιητικά είναι τα κέρδη της επιχείρησης σε σχέση με την απαιτούμενη επένδυση και ποιος είναι ο ρυθμός μεταβολής των πωλήσεών της. Επιπρόσθετα θέματα προς εξέταση θα μπορούσαν να είναι το αν η επιχείρηση έχει φορολογικές/νομικές εκκρεμότητες, τι υποχρεώσεις και απαιτήσεις υπάρχουν προς τρίτους, αν απαιτείται επιπλέον ποσό κίνησης, πόσο σύγχρονα είναι τα πάγια [ακίνητος εξοπλισμός] της επιχείρησης και ποιες είναι οι προβλεπόμενες δαπάνες συντήρησης - εκσυγχρονισμού τους, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της αλλαγής του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στους πελάτες και τους προμηθευτές της επιχείρησης, κ.ά. Τα θέματα αυτά είναι συχνά πολύπλοκα και ο επιχειρηματίας που σκέφτεται να προχωρήσει στην αγορά μιας υφιστάμενης επιχείρησης θα ήταν σκόπιμο να ζητήσει τη βοήθεια εξειδικευμένων επαγγελματιών όπως χρηματοοικονομικών συμβούλων, λογιστών, τεχνικών και μηχανικών για την αξιολόγηση κτιριακών και μηχανικών εγκαταστάσεων, κτλ. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής κατάστασης της πωλούμενης επιχείρησης μέσω των λογιστικών της βιβλίων, και γι αυτό τον λόγο δεν θα πρέπει να γίνεται από τον επιχειρηματία, αν δεν διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις, αλλά από έναν έμπειρο σύμβουλο που θα ελέγξει τους ετήσιους Ισολογισμούς και τις Καταστάσεις Αποτελεσμάτων Χρήσεως. Το κόστος της βοήθειας των εξειδικευμένων στελεχών που προαναφέρθηκαν, θα πρέπει να συνυπολογίζεται στην αξιολόγηση της επένδυσης από τον επιχειρηματία και να μην παραβλέπεται. Επίσης, σε περίπτωση αγοράς μιας επιχείρησης που απασχολεί προσωπικό, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην αξιολόγηση του υπάρχοντος προσωπικού από πλευράς γνώσεων, μεθοδικότητας, απόδοσης και διάθεσης συνεργασίας με τη νέα ιδιοκτησία. Σε περίπτωση μάλιστα που λόγω της αναπροσαρμογής της λειτουργίας της επιχείρησης χρειαστεί να απολυθούν εργαζόμενοι, σκόπιμο είναι να γίνει μια βολιδοσκόπηση των πιθανών αντιδράσεων των σωματείων των εργαζομένων (αν υπάρχουν). 16
Τέλος, ο επιχειρηματίας δεν θα πρέπει να ξεχνάει ότι, αν ο υφιστάμενος τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας μιας επιχείρησης προς πώληση (δηλαδή η οργανωσιακή κουλτούρα της επιχείρησης) παρουσιάζει πολύ μεγάλη απόκλιση από αυτή που θα επιθυμούσε ο ίδιος να έχει η επιχείρηση (υπάρχει δηλαδή μεγάλο χάσμα με το όραμα του επιχειρηματία-ηγέτη), σε περίπτωση προσπάθειας μεταβολής της οργανωσιακής κουλτούρας θα χρειαστεί μεγάλη επένδυση σε χρόνο και χρήμα ενώ η επιτυχία της αλλαγής σε καμία περίπτωση δεν είναι διασφαλισμένη. 3.3: Δικαιόχρηση-franchising Δικαιόχρηση (franchising) ονομάζεται η σταθερή εμπορική συνεργασία μεταξύ δύο επιχειρήσεων βάσει της οποίας η μία επιχείρηση που ονομάζεται δικαιοπάροχος (franchisor) παραχωρεί στο δικαιούχο (franchisee) έναντι άμεσου ή έμμεσου οικονομικού ανταλλάγματος, το δικαίωμα εκμετάλλευσης ενός συνόλου προϊόντων ή και υπηρεσιών. Η δικαιόχρηση κατοχυρώνεται νομικά και οικονομικά με τη σύμβαση δικαιόχρησης, η οποία είναι μια αμφοτεροβαρής νομική σύμβαση μεταξύ των δύο προαναφερθέντων μερών (franchisor και franchisee) στην οποία περιγράφονται λεπτομερώς και με σαφήνεια οι όροι της συνεργασίας τους, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους. Ο επιχειρηματίας που θα επιλέξει να ιδρύσει μια επιχείρηση franchise, θα καταβάλει μια οικονομική αποζημίωση στον δικαιοπάροχο και σε αντάλλαγμα θα μπορεί να χρησιμοποιήσει συγκεκριμένα πνευματικά ή βιομηχανικά δικαιώματα ιδιοκτησίας που περιλαμβάνουν εμπορικά σήματα ή επωνυμίες, διακριτικά γνωρίσματα καταστημάτων (π.χ. πινακίδες), πρότυπα χρήσης, σχέδια ή υποδείγματα ευρεσιτεχνίας καθώς και θα επωφεληθεί της απαραίτητης τεχνογνωσίας που θα του παρέχει ο δικαιοπάροχος με σκοπό την εμπορία συγκεκριμένων τύπων προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών στους τελικούς χρήστες-πελάτες. Τα σύγχρονα πακέτα franchise περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων όχι μόνο το προϊόν ή την υπηρεσία και το εμπορικό σήμα, αλλά ολόκληρο το επιχειρηματικό σύστημα, τη στρατηγική, ακόμη και το σχέδιο μάρκετινγκ, καθώς επίσης και εγχειρίδια λειτουργίας και κανόνων, ελέγχους ποιότητας και τη δημιουργία καναλιών αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ του δικαιοπάροχου και του δικαιούχου. Ο συνηθέστερος τρόπος με τον οποίο ο δικαιοπάροχος εισπράττει την οφειλόμενη από τον δικαιούχο αμοιβή, είναι με τη μορφή ενός ποσοστού επί του ετήσιου τζίρου του δεύτερου. Ο δεύτερος τρόπος είναι μέσω μιας επιβάρυνσης επί των τιμών των προϊόντων ή υπηρεσιών που παρέχει ο δικαιοπάροχος στον δικαιούχο. Το ποσοστό της αμοιβής διαφέρει σημαντικά από franchise σε franchise και συνήθως 17
αντανακλά το επίπεδο των υπηρεσιών οι οποίες παρέχονται στον δικαιούχο. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό ο υποψήφιος franchisee να εξετάζει με προσοχή τα ποσοστά αυτά καθώς και το κατά πόσο αντιπροσωπεύουν την απόδοση της αξίας των χρημάτων που αυτός θα επενδύσει. Η σύμβαση franchise μπορεί να έχει διάρκεια μόνο ενός έτους, αν και συνήθως διαρκεί περισσότερο ώστε να δίνεται η δυνατότητα στον δικαιούχο να αποσβέσει την επένδυσή του. Επίσης, μπορεί να υπάρχει πρόβλεψη καταβολής ετήσιου τέλους ανανέωσης της σύμβασης πέραν του προβλεπόμενου ποσού της αμοιβής. H ίδρυση μιας επιχείρησης franchise έχει σημαντικά πλεονεκτήματα. Καταρχάς η επιχείρηση σχεδιάζεται και υλοποιείται από τον έμπειρο δικαιοπάροχο, ο οποίος στην πλειοψηφία προσφέρει και εξειδικευμένη εκπαίδευση στον δικαιούχο. Επίσης, η λειτουργία της επιχείρησης γίνεται με βάση δοκιμασμένες διαδικασίες ενώ παράλληλα ο δικαιούχος εκμεταλλεύεται την επωνυμία και τα εμπορικά σήματα του δικαιοπαρόχου, τα οποία έχουν συνήθως μεγάλη φήμη και άρα τα εμπιστεύονται οι καταναλωτές-πελάτες, με αποτέλεσμα να έχει συνήθως εξασφαλισμένη πελατεία και οι πιθανότητες επιτυχίας της επιχείρησής του να αυξάνονται. Από την άλλη πλευρά, η ίδρυση μιας επιχείρησης franchise παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες οι οποίες είναι καλό να εξεταστούν πριν την έναρξη αυτής της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, το απαιτούμενο κεφάλαιο για επιχειρηματική δραστηριοποίηση μέσω δικαιόχρησης είναι συνήθως αρκετά μεγάλο. Επιπλέον, ο υποψήφιος δικαιούχος στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν έχει το δικαίωμα να διαπραγματευτεί τους θεμελιώδεις όρους της σύμβασης, καθώς ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της επιχείρησης franchise είναι η επιβολή καθολικής ομοιομορφίας στη μεταχείριση των δικαιοδόχων και όχι η παραχώρηση ιδιαίτερων διαπραγματευτικών προνομίων ή ευνοϊκών συμφωνιών σε κάποιους εξ αυτών. Ο υποψήφιος επιχειρηματίας που σκέφτεται να προχωρήσει στη δημιουργία μιας επιχείρησης μέσω franchise θα πρέπει να αξιολογήσει σε βάθος όχι μόνο το περιεχόμενο μιας σύμβασης δικαιόχρησης αλλά και τις παραλείψεις που αυτή ενδεχομένως να έχει, καθώς ο δικαιούχος (δηλαδή ο επιχειρηματίας) δεν απολαμβάνει μόνο δικαιωμάτων αλλά και συγκεκριμένων υποχρεώσεων ως προς την επιχειρηματική δραστηριότητά του και τον τρόπο που θα την ασκήσει, όπως αυτά περιγράφονται στην εν λόγω σύμβαση. Συνεπώς, ο επιχειρηματίας (franchisee) θα πρέπει να δίνει μεγάλη βαρύτητα στους όρους που αναφέρει η σύμβαση σχετικά με τις καταβολές των αμοιβών αυτών καθώς επίσης και στους όρους που αφορούν τη λύση της συνεργασίας μεταξύ των δύο μερών. Ειδικά για το τελευταίο σημείο, ο επιχειρηματίας που σκέφτεται να προχωρήσει σε franchise θα πρέπει να έχει κατά νου 18
ότι σε περίπτωση πρόωρης λύσης της συνεργασίας του με τον δικαιοπάροχο θα πρέπει να καταβάλλει ένα σημαντικό ποσό στον τελευταίο σαν «ποινή». 3.3: Ατομική Επιχείρηση Ατομική επιχείρηση ονομάζεται κάθε επιχείρηση που δεν έχει τη μορφή συνεταιρισμού, δεν είναι Ε.Π.Ε. και δεν είναι Α.Ε. Επίσης, ο κάθε ελεύθερος επαγγελματίας θεωρείται Ατομική Επιχείρηση. Η επωνυμία της επιχείρησης μπορεί να είναι απλώς το ονοματεπώνυμο του επιχειρηματία, όμως ανεπίσημα μπορεί να χρησιμοποιείται και οποιοδήποτε άλλο όνομα επιθυμεί. Κύριο πλεονέκτημά της είναι η μεγάλη ευελιξία ως προς τις επιχειρηματικές αποφάσεις που αφορούν το είδος της δραστηριότητας, την επιλογή των μεθόδων λειτουργίας αλλά και το μέγεθος της παραγωγής. Ειδικά για επιχειρήσεις μικρού ή μεσαίου μεγέθους, τα πλεονεκτήματα αυτά είναι ουσιώδη καθώς η προσωπική ανάμειξη του επιχειρηματία και οι ατομικές πρωτοβουλίες είναι μεγίστης σημασίας. Όταν όμως το είδος της δραστηριότητας επιβάλλει την ανάπτυξη επιχείρησης μεγάλου μεγέθους, η εταιρική μορφή της επιχείρησης θεωρείται καταλληλότερη. Σε γενικές γραμμές, η δημιουργία μιας ατομικής επιχείρησης δεν είναι χρονοβόρα, ενώ δεν υπάρχει η ανάγκη επένδυσης ελάχιστου απαιτούμενου κεφαλαίου. Η ευθύνη έναντι των πιστωτών και του ελληνικού Δημοσίου επιβαρύνει αποκλειστικά τον ιδιοκτήτη μιας ατομικής επιχείρησης στο σύνολο της περιουσίας του, ενώ τα καθαρά έσοδα της επιχείρησης προστίθενται στο φορολογητέο εισόδημα του ιδιοκτήτη, ο οποίος φορολογείται με βάση την κλίμακα φυσικών προσώπων. Ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας και το μέγεθος της ατομικής επιχείρησης, ο ιδιοκτήτης οφείλει να διατηρεί λογιστικά βιβλία της αντίστοιχης κατηγορίας (π.χ. ατομικές επιχειρήσεις αγροτικών προϊόντων διατηρούν βιβλία Ά κατηγορίας). Οι διαδικασίες ίδρυσης μιας ατομικής επιχείρησης, εν συντομία περιλαμβάνουν: α) την προέγκριση της επωνυμίας, β) την ασφάλιση των εταίρων/φυσικών προσώπων, γ) την επίσκεψη στην οικεία Δ.Ο.Υ. για έναρξη δραστηριότητας, δ) την επίσκεψη στο οικείο Επιμελητήριο για εγγραφή, ε) την επίσκεψη στην οικεία Δ.Ο.Υ. για θεώρηση των απαραίτητων εγγράφων. 19
3.4: Ομόρρυθμη Εταιρεία και Ετερόρρυθμη Εταιρεία 1 Οι Ομόρρυθμες Εταιρείες (Ο.Ε.) και οι Ετερόρρυθμες Εταιρείες (Ε.Ε.) είναι γνωστές και ως συνεταιριστικές εταιρείες, διότι η δημιουργία τους απαιτεί το συνεταιρισμό τουλάχιστον δύο ατόμων. Για τη σύσταση Ο.Ε. πρέπει να συμπράξουν δύο τουλάχιστον μέρη, τα οποία κατά την έκφραση του νόμου υποχρεούνται αμοιβαίως στην επιδίωξη κοινού σκοπού. Τα ιδρυτικά μέλη της Ο.Ε. μπορεί να είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Τα φυσικά πρόσωπα πρέπει να έχουν συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους. Συμμετοχή ανηλίκου στη σύσταση προσωπικής εταιρείας επιτρέπεται μόνο κατόπιν δικαστικής άδειας. Οι εταίροι της Ο.Ε. ευθύνονται με ολόκληρη την περιουσία τους για όλες τις υποχρεώσεις της εταιρείας, με αλληλέγγυα την ευθύνη τους, ενώ με τη λύση της εταιρείας δεν παύει η ευθύνη των εταίρων για τυχόν υπάρχοντα χρέη της εταιρείας. Η Ο.Ε. δεν χρειάζεται συμβολαιογραφικό έγγραφο για την κατάρτισή της, αντιθέτως αρκεί ένα ιδιωτικό συμφωνητικό. Για την ίδρυση Ε.Ε. πρέπει να συμπράξουν δύο τουλάχιστον μέρη, με τους ίδιους περιορισμούς που προαναφέρθηκαν για την Ο.Ε. Οι εταίροι της Ε.Ε. χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: τους ομόρρυθμους και τους ετερόρρυθμους. Η ευθύνη των ομόρρυθμων εταίρων απέναντι στους πιστωτές της εταιρείας είναι αλληλέγγυα και απεριόριστη. Η ευθύνη των ετερόρρυθμων εταίρων είναι περιορισμένη και δεν μπορεί να υπερβεί το ποσό της εισφοράς τους στην εταιρεία. Η Ε.Ε. επίσης δεν χρειάζεται συμβολαιογραφικό έγγραφο για την κατάρτισή της, αντιθέτως αρκεί ένα ιδιωτικό συμφωνητικό. Ο ετερόρρυθμος εταίρος ευθύνεται ως ομόρρυθμος στις περιπτώσεις που αναγράφεται το όνομά του στην επωνυμία της εταιρείας ή συμμετέχει στη διαχείριση και εκπροσώπησή της. Ο νόμος δεν απαιτεί συγκεκριμένο ύψος εταιρικού κεφαλαίου για να συσταθεί μια Ε.Ε., γιατί ούτως ή άλλως δεν διαχωρίζεται η περιουσία της εταιρείας από την περιουσία των ομορρύθμων εταίρων, αφού αυτοί είναι υπεύθυνοι και με την προσωπική τους περιουσία για τις υποχρεώσεις της εταιρείας. Ο κάθε ομόρρυθμος εταίρος ευθύνεται και με την προσωπική του περιουσία, ο/οι ετερόρρυθμοι μέχρι το ύψος της μερίδας τους. Για την σύσταση μιας Ο.Ε. ή μιας Ε.Ε., οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στην οικεία Υπηρεσία Μιας Στάσης. Ως «Υπηρεσία Μιας Στάσης» για τη σύσταση Ο.Ε. και Ε.Ε. (κάθε μορφής) ορίζονται οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Γενικού Εμπορικού Μητρώου (Γ.Ε.ΜΗ.) καθώς και τα Κέντρα Εξυπηρέτησης 1 Οι πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες ίδρυσης - σύστασης Ομόρρυθμων και Ετερόρρυθμων Εταιρειών προέρχονται από την ιστοσελίδα http://www.startupgreece.gov.gr 20