ΣΕΙ ΑΜΘ-χολό Διούκηςησ και Οικονομύασ-Σμόμα Λογιςτικόσ και Χρηματοοικονομικόσ Διδϊςκων : Αγγελϊκησ Γιώργοσ Εργαςτηριακόσ ςυνεργϊτησ : ιώπη Ευαγγελύα Καβϊλα Οκτώβριοσ 2018
Είδη Παραγώγων 1.Προθεςμιακά υμβόλαια (forwards) 2.υμβόλαια Μελλοντικήσ Εκπλήρωςησ (futures) Παράγωγα 3.Δικαιώματα Προαίρεςησ (options) 4.Ανταλλαγέσ (swaps)
Οριςμόσ των δικαιωμάτων (options) Δικαύωμα (option) ονομϊζεται μια ςυμφωνύα ανϊμεςα ςε δυο μϋρη για την αγορά ό την πώληςη ενόσ χρεογρϊφου (υποκεύμενο αγαθό) ςε μια προςυμφωνημένη τιμή (τιμό εξϊςκηςησ) και μϋςα ςε μια ςυγκεκριμένη χρονική διάρκεια (μϋχρι την ημερομηνύα εκπνοόσ του δικαιώματοσ). Σο χαρακτηριςτικό που διαφοροποιεύ τα Δικαιώματα ςε ςχϋςη με τα λοιπϊ προθεςμιακϊ προώόντα εύναι το δικαίωμα επιλογήσ που διατηρεί ο αγοραςτήσ του δικαιώματοσ. Ανϊλογα με το ςυμφϋρον του μπορεύ να αςκόςει το δικαύωμα του ό να το αφόςει να εκπνεύςει ανεκτϋλεςτο. Αντύθετα, ο πωλητόσ του δικαιώματοσ ϋχει την υποχρέωςη να ακολουθόςει οποιαδόποτε απόφαςη πϊρει ο αγοραςτόσ. Σο δικαίωμα για την απόφαςη μπορεί να το έχει είτε ο αγοραςτήσ είτε ο πωλητήσ του αγαθού. Αυτό μασ οδηγεύ ςτο διαχωριςμό των δικαιωμϊτων ςε δικαιώματα αγορϊσ (call options) και δικαιώματα πώληςησ (put options). 3
Δικαιώματα αγοράσ (call options) Αγοραςτήσ δικαιώματοσ αγοράσ (long call) Έχει το δικαίωμα, καταβϊλλοντασ ςτον πωλητό του δικαιώματοσ μια ςυγκεκριμϋνη τιμό (τιμό εξϊςκηςησ), να αγορϊςει μια εξ αρχόσ καθοριςμϋνη ποςότητα του υποκεύμενου αγαθού ςε μια χρονικό ςτιγμό ςτο μϋλλον. Αν δεν το επιθυμεύ, μπορεύ να μην εξαςκόςει το δικαύωμα και η ςυναλλαγό δεθα πραγματοποιηθεύ. Πωλητήσ δικαιώματοσ αγοράσ (short call) Έχει την υποχρέωςη να πουλόςει ςτον αγοραςτό του δικαιώματοσ μια εξ αρχόσ καθοριςμϋνη ποςότητα του υποκεύμενου αγαθού ςε μια χρονικό ςτιγμό ςτο μϋλλον ειςπρϊττοντασ μια καθοριςμϋνη τιμό (τιμό εξϊςκηςησ). Ο πωλητόσ του δικαιώματοσ αγορϊσ εύναι υποχρεωμϋνοσ να αποδεχτεύ την απόφαςη για εξϊςκηςη ό μη του δικαιώματοσ που θα πϊρει ο αγοραςτόσ. 4
Δικαιώματα πώληςησ (put options) Αγοραςτήσ δικαιώματοσ πώληςησ (long put) Έχει το δικαίωμα να πουλόςει ςτον πωλητό του δικαιώματοσ μια εξ αρχόσ καθοριςμϋνη ποςότητα του υποκειμϋνου αγαθού ςε μια χρονικό ςτιγμό ςτο μϋλλον ειςπρϊττοντασ μια καθοριςμϋνη τιμό (τιμό εξϊςκηςησ). Αν δεν το επιθυμεύ, μπορεύ να μην εξαςκόςει το δικαύωμα και η ςυναλλαγό δεθα πραγματοποιηθεύ. Πωλητήσ δικαιώματοσ πώληςησ (short put) Έχει την υποχρέωςη να αγορϊςει από τον αγοραςτό του δικαιώματοσ μια εξ αρχόσ καθοριςμϋνη ποςότητα του υποκειμϋνου αγαθού ςε μια χρονικό ςτιγμό ςτο μϋλλον καταβϊλλοντασ μια καθοριςμϋνη τιμό (τιμό εξϊςκηςησ). Ο πωλητόσ του δικαιώματοσ πώληςησ εύναι υποχρεωμϋνοσ να αποδεχτεύ την απόφαςη για εξϊςκηςη ό μη του δικαιώματοσ που θα πϊρει ο αγοραςτόσ. 5
Βαςικζσ θζςεισ ςτα δικαιώματα Αγοραςτήσ δικαιώματοσ Πωλητήσ δικαιώματοσ Δικαίωμα αγορασ (Call) Δικαίωμα πώληςησ (Put) Δικαίωμα να αγοράςει το υποκείμενο αγαθό Δικαίωμα να πουλήςει το υποκείμενο αγαθό Τποχρέωςη να πουλήςει το υποκείμενο αγαθό Τποχρέωςη να αγοράςει το υποκείμενο αγαθό 6
Βαςικζσ Θζςεισ Σο ζητούμενο εύναι ποια θϋςη πρϋπει να πϊρει ϋνασ επενδυτόσ ςύμφωνα με τισ προςδοκύεσ του για την πορεύα τησ τιμόσ του υποκεύμενου αγαθού προκειμϋνου να κερδύςει. Αγορά δικαιώματοσ αγοράσ (long call) Προςδοκύεσ για απότομη ϊνοδο τησ τιμόσ του υποκεύμενου αγαθού Πώληςη δικαιώματοσ αγοράσ (short call) Προςδοκύεσ ότι οι τιμϋσ πρόκειται να μειωθούν ελαφρώσ ό να παραμεύνουν ςτο παρόν επύπεδο Αγορά δικαιώματοσ πώληςησ (long put) Προςδοκύεσ για απότομη πτώςη τησ τιμόσ του υποκεύμενου αγαθού Πώληςη δικαιώματοσ πώληςησ (short put) Προςδοκύεσ ότι οι τιμϋσ πρόκειται να αυξηθούν ελαφρώσ ό να παραμεύνουν ςτο παρόν επύπεδο 7
Βαςικζσ Θζςεισ Θέςη ςε δικαιώματα Προςδοκία για την τιμή του υποκείμενου αγαθού Αγορά δικαιώματοσ αγοράσ (long call) Πώληςη δικαιώματοσ αγοράσ (short call) ό Αγορά δικαιώματοσ πώληςησ (long put) Πώληςη δικαιώματοσ πώληςησ (short put) ό 8
Πώσ ξεχωρίηουμε τα δικαιώματα Είδοσ δικαιώματοσ: Τπϊρχουν δύο εύδη δικαιωμϊτων, τα δικαιώματα αγοράσ (call options) και τα δικαιώματα πώληςησ (put options). Σύποσ δικαιωματοσ Ευρωπαΰκού τύπου: Εύναι δικαιώματα που η εξϊςκηςό τουσ μπορεύ να γύνει μόνο ςτην ημερομηνύα λόξησ. Αμερικανικού τύπου: Εύναι δικαιώματα που η εξϊςκηςό τουσ μπορεύ να γύνει οποιαδήποτε ςτιγμή μϋχρι και την ημερομηνύα λόξησ. Κλάςη δικαιώματοσ: Δικαιώματα του ύδιου εύδουσ που ςυςχετύζονται με το ύδιο υποκεύμενο αγαθό εύναι δικαιώματα τησ ύδιασ κλϊςησ (π.χ. όλα τα δικαιώματα αγορϊσ τησ μετοχόσ OTE). ειρά δικαιώματοσ: Δικαιώματα τησ ύδιασ κλϊςησ και με την ύδια τιμό εξϊςκηςησ και ημερομηνύα λόξησ εύναι δικαιώματα τησ ύδιασ ςειρϊσ (π.χ. όλα τα δικαιώματα αγορϊσ τησ μετοχόσ OTE με τιμό εξϊςκηςησ 7 και ημερομηνύα λόξησ Μϊρτιο) 9
Τιμή δικαιώματοσ (premium) Έχουμε δει ότι ο πωλητόσ ενόσ δικαιώματοσ ϋχει την υποχρέωςη να αγορϊςει ό να πουλόςει το υποκεύμενο αγαθό ςε μια ςυμφωνημϋνη χρονικό ςτιγμό. Αυτό προφανώσ τον τοποθετεύ ςε μειονεκτικό θϋςη ςε ςχϋςη με τον αγοραςτό του δικαιώματοσ που διατηρεύ το δικαίωμα να επιλϋξει τι θα κϊνει. Για να αποζημιωθεύ, ειςπρϊττει από τον αγοραςτό ϋνα ποςό το οπούο ονομϊζεται τιμή του δικαιώματοσ. Σιμή (premium) ενόσ δικαιώματοσ αποκαλείται το ποςό που πρέπει να καταβάλλει ο αγοραςτήσ ενόσ δικαιώματοσ ςτον πωλητή για να το αποκτήςει. Σην τιμό του δικαιώματοσ μπορεύ να τη δούμε να αναφϋρεται και ωσ premium δικαιώματοσ, αςφϊλιςτρο δικαιώματοσ, αξύα δικαιώματοσ κ.λπ. 10
Τιμή δικαιώματοσ (premium) ε μια ςυναλλαγό ςε δικαιώματα το αςφϊλιςτρο (τιμό) καταβϊλλεται από τον αγοραςτό ςτον πωλητό τη ςτιγμό τησ ςύναψησ του δικαιώματοσ. Η τιμό του δικαιώματοσ εξαρτϊται πρωτύςτωσ από: Ση διαφορϊ ανϊμεςα ςτην τρϋχουςα τιμό (spot price) και την τιμό εξϊςκηςησ (strike price) του υποκειμϋνου αγαθού Σο χρόνο που απομϋνει μϋχρι την εξϊςκηςη Ση μεταβλητότητα (volatility) τησ υποκεύμενησ αξύασ Η τιμή δικαιώματοσ (premium) διαμορφώνεται από την προςφορά και τη ζήτηςη ςτην αγορά, όπωσ και η τιμή μιασ μετοχήσ. 11
Τιμή δικαιώματοσ (premium) Αςφάλιςτ ρο Δικαίωμα 12
Υποκείμενο αγαθό Σα δικαιώματα μπορεύ να εύναι χρηματιςτηριακϊ και εξωχρηματιςτηριακϊ. Εδώ θα εξετάςουμε αποκλειςτικά τα χρηματιςτηριακά που είναι και τα πιο απλά και ςυνηθιςμένα (plain vanilla options). Τποκεύμενο αγαθό μπορεύ να εύναι οποιαδόποτε χρόμα/κη αξύα όπωσ μετοχϋσ, δεύκτεσ, ομόλογα, ςυνϊλλαγμα, futures κ.λπ.. Θα επικεντρωθούμε ςε δικαιώματα ςε μετοχέσ και δείκτεσ που είναι και τα μόνα που υπάρχουν ςτην ελληνική αγορά.
Υποκείμενο αγαθό Δικαιώματα ςε μετοχέσ τηρύζονται ςτισ μεταβολϋσ τησ τιμόσ μιασ μετοχόσ 1 δικαύωμα = 100 μετοχϋσ Μπορούν να εύναι εύτε ευρωπαώκού εύτε αμερικανικού τύπου (ςτην ελληνικό αγορϊ εύναι αμερικανικού) Μπορούν να διακανονιςτούν εύτε με φυςικό παρϊδοςη εύτε χρηματικϊ (ςτην ελληνικό αγορϊ με φυςικό παρϊδοςη τύτλων) Οι μετοχϋσ για τισ οπούεσ υπϊρχουν δικαιώματα εύναι η ΕΣΕ, η ALPHA, o OTE, o ΟΠΑΠ, η ΔΕΗ και η ΠΕΙΡΑΙΩ
Υποκείμενο αγαθό Δικαιώματα ςε δείκτεσ τηρύζονται ςτισ μεταβολϋσ τησ τιμόσ ενόσ δεύκτη. την ελληνικό αγορϊ υπϊρχουν δικαιώματα μόνο ςτο δεύκτη FTSE / XA Large cap. Δικαιώματα εύτε ευρωπαώκού εύτε αμερικανικού τύπου (ςτην Ελλϊδα για τουσ δεύκτεσ χρηςιμοποιούνται Ευρωπαώκού). Ο διακανονιςμόσ γύνεται χρηματικϊ. Για να εύναι δυνατόσ ο διακανονιςμόσ απαιτεύται η ϋννοια του πολλαπλαςιαςτό. Κϊθε μονϊδα του δεύκτη ιςοδυναμεύ με 5. Αρϊόπου πολλαπλαςιαςτόσ για δεύκτεσ = 5
Παράδειγμα Ο Α αγορϊζει ςόμερα 15 Ιουνύου ϋνα δικαύωμα αγορϊσ (call option) από τον Β. Σο δικαύωμα εύναι ςτη μετοχό του ΟΣΕ με τιμό εξϊςκηςησ τα 10 και ημερομηνύα λόξησ του δικαιώματοσ 20 επτεμβρύου. Η τιμό του δικαιώματοσ εύναι 1 ανϊ μετοχό. Κϊθε δικαύωμα αντιςτοιχεύ ςε 100 μετοχϋσ. Η τρϋχουςα τιμό τησ μετοχόσ του ΟΣΕ ςτο χρηματιςτόριο εύναι 8. Θα χρηςιμοποιόςουμε το παρϊδειγμα αυτό για να αναγνωρύςουμε τη βαςικό ορολογύα που θα χρηςιμοποιηθεύ ςε όλη την ανϊλυςη των δικαιωμϊτων προαύρεςησ (options). 16
Παράδειγμα, ςυν Είδοσ δικαιώματοσ: δικαύωμα αγορϊσ (call option) Μϋγεθοσ ςυμβολαύου: 100 μετοχϋσ. Πϊντα ςτα δικαιώματα ςε μετοχϋσ ιςχύει 1 δικαύωμα = 100 μετοχϋσ Αγοραςτήσ δικαιώματοσ: ο Α. Έχει το δικαίωμα να αγορϊςει 100 μετοχϋσ από τον Β ςτισ 20/9 καταβϊλλοντασ 10 για κϊθε μετοχό (ςυνολικϊ 100*10 = 1.000). Πωλητήσ δικαιώματοσ: ο Β. Έχει την υποχρέωςη να πωλόςει 100 μετοχϋσ ςτον Α ςτισ 20/9 ειςπρϊττοντασ 10 για κϊθε μετοχό (ςυνολικϊ 100*10 = 1.000). Τποκείμενο αγαθό: η μετοχή του ΟΣΕ. Οι μεταβολϋσ ςτην τιμό τησ θα καθορύςουν το κϋρδοσ ό τη ζημιϊ των δυο επενδυτών. Σιμή εξάςκηςησ (strike price): 10. Εύναι η τιμό ςτην οπούα ϋχει ςυμφωνηθεύ (από τώρα) να πραγματοποιηθεί η ςυναλλαγή ςτισ 20/9. Η τιμό εξϊςκηςησ ςυμβολύζεται με το ςύμβολο Χ 17
Παράδειγμα,ςυν Σρέχουςα τιμη (spot price): 8. Εύναι η τιμό τησ μετοχόσ του ΟΣΕ ςόμερα. Η τρϋχουςα τιμό ςυμβολύζεται με το S Ημερομηνία λήξησ δικαιώματοσ: 20/9. Εύναι η ημερομηνύα ςτην οπούα λόγει το δικαύωμα και ο αγοραςτόσ του θα πρϋπει να επιλϋξει αν θα το εξαςκόςει (και θα πραγματοποιηθεύ η ςυναλλαγό) ό θα το αφόςει να εκπνεύςει ανεκτϋλεςτο. Η ημερομηνύα λόξησ ςυμβολύζεται με το Σ, η ςημερινό ημερομηνύα ςυμβολύζεται με t, και ο χρόνοσ μϋχρι τη λόξη του δικαιώματοσ με Σ-t. Σιμή δικαιώματοσ: 1 ανά μετοχή. Εύναι το τύμημα που θα ειςπρϊξει ο πωλητόσ του δικαιώματοσ από τον αγοραςτό. Σο τύμημα αυτό εύναι ςυνολικϊ 1 x 100 (μετοχϋσ) = 100 και καταβϊλλεται κατϊ τη ςύναψη του ςυμβολαύου. Για τα δικαιώματα αγορϊσ ςυμβολύζεται με c, ενώ για τα πώληςησ με p. 18
Παράδειγμα,συν:Πιθανές επιλογές με δικαιώματα Οη δύμ ακηηζομβαιιόμεκμη εκόξ δηθαηώμαημξ ζηεκ πνμζπάζεηά ημοξ κα απμθμμίζμοκ ημ μεγαιύηενμ δοκαηό θένδμξ (ή ηε μηθνόηενε δοκαηή δεμηά) έπμοκ ηηξ ελήξ επηιμγέξ ζηε δηάζεζή ημοξ: Αγοραςτήσ δικαιώματοσ Ελάζθεζε δηθαηώμαημξ Ρεοζημπμίεζε (θιείζημμ ηεξ ζέζεξ με ακηίζηνμθε ζοκαιιαγή) Να αθήζεη ημ δηθαίωμα κα εθπκεύζεη ακεθηέιεζημ Πωλητήσ δικαιώματοσ Να πενημέκεη κα εθπκεύζεη ημ δηθαίωμα Ρεοζημπμίεζε (θιείζημμ ηεξ ζέζεξ με ακηίζηνμθε ζοκαιιαγή)
Παράδειγμα ςυν:κλείςιμο θζςησ ςε δικαιώματα Ένασ επενδυτόσ παύρνει θϋςη ςε ϋνα δικαύωμα ϋχοντασ την προςδοκύα εύτε να κερδύςει από μια μεταβολό τησ τιμόσ του υποκειμϋνου αγαθού, εύτε για να αντιςταθμύςει μια ϊλλη θϋςη την οπούα ϋχει όδη λϊβει ςτη spot ό την προθεςμιακό αγορϊ. Λαμβϊνοντασ τη θϋςη ςτο δικαύωμα ϋχει ποντϊρει ςτο γεγονόσ ότι η τιμό του υποκειμϋνου αγαθού θα ϋχει μια ςυγκεκριμϋνη πορεύα (ανοδικό ό πτωτικό). ε περύπτωςη που η τιμό δεν ϋχει την εξϋλιξη που περιμϋνει και για να αποφύγει μια πιθανό ζημιϊ, ο επενδυτόσ μπορεύ να κλεύςει τη θϋςη του λαμβϊνοντασ μια αντύθετη θϋςη ςε δικαιώματα. Όλεσ οι ανοικτϋσ θϋςεισ κλεύνονται με αντύθετη ςυναλλαγό με δικαύωμα τησ ύδιασ ςειρϊσ, δηλαδό με δικαύωμα που ϋχει ακριβώσ τα ύδια χαρακτηριςτικϊ (εύδοσ, υποκεύμενο τύτλο, τιμό εξϊςκηςησ και ημερομηνύα λόξησ).
Ανοικτή θέςη υναλλαγή Ρευςτοποίηςησ αγορά δικαιώματοσ αγοράσ (long call) πώληςη δικαιώματοσ αγοράσ (short call) αγορά δικαιώματοσ πώληςησ (long put) πώληςη δικαιώματοσ πώληςησ (short put) πώληςη δικαιώματοσ αγοράσ (short call) αγορά δικαιώματοσ αγοράσ (long call) πώληςη δικαιώματοσ πώληςησ (short put) αγορά δικαιώματοσ πώληςησ (long put) 21
Εξάςκηςη δικαιώματοσ Έχουμε δει ότι την επιλογό για την εξϊςκηςη του δικαιώματοσ, (εύτε αυτό εύναι αγορϊσ εύτε πώληςησ), την ϋχει ο αγοραςτόσ του. ε ποια περύπτωςη ϋχει ςυμφϋρον να προχωρόςει ςτην εξϊςκηςη του δικαιώματοσ; Η εξϊςκηςη ό όχι του δικαιώματοσ θα εξαρτηθεύ από την τιμό εξϊςκηςησ (strike price) και την τρϋχουςα τιμό (spot price) του υποκεύμενου τύτλου τη ςτιγμό τησ εξϊςκηςησ: 22
Εξάςκηςη δικαιώματοσ Για το δικαύωμα αγορϊσ (call option) Σρέχουςα Σιμή (S) < Σιμή Εξάςκηςησ (X)- Σρέχουςα Σιμή (S) > Σιμή Εξάςκηςησ (X μη εξάςκηςη δικαιώματοσ εξάςκηςη δικαιώματοσ
Εξάςκηςη δικαιώματοσ Για το δικαύωμα πώληςησ (put option) Σρέχουςα Σιμή (S) < Σιμή Εξάςκηςησ (X)- Σρέχουςα Σιμή (S) > Σιμή Εξάςκηςησ (X εξάςκηςη δικαιώματοσ Μη εξάςκηςη δικαιώματοσ
Παιχνίδι μηδενικοφ αθροίςματοσ (zero - sum game) Ένα ςημαντικό χαρακτηριςτικό των δικαιωμϊτων προαύρεςησ εύναι ότι αποτελούν παιχνύδι μηδενικού αθρούςματοσ. Αυτό ςημαίνει με απλά λόγια ότι το κέρδοσ του ενόσ επενδυτή είναι η ζημιά του άλλου. Αν για παρϊδειγμα ςε ϋνα δικαύωμα αγορϊσ (call option) ο αγοραςτόσ του δικαιώματοσ πραγματοποιόςει κϋρδοσ 500, τότε η ζημιϊ του πωλητό του δικαιώματοσ θα εύναι ακριβώσ 500. Αυτό οφεύλεται ςτη λόψη εκ διαμϋτρου αντύθετων θϋςεων από τουσ δυο επενδυτϋσ. Σο ςυγκεκριμϋνο χαρακτηριςτικό μασ βοηθϊει ςτον υπολογιςμό του κϋρδουσ ό τησ ζημιϊσ των δυο επενδυτών. Αρκεύ να υπολογύςουμε το κϋρδοσ ό τη ζημιϊ του ενόσ (ςυνόθωσ του αγοραςτό του δικαιώματοσ) και ϋχουμε την πλόρη εικόνα και για τουσ δυο. 25
Παράδειγμα δικαιώματοσ αγοράσ (call option) Ο Α αγορϊζει ςόμερα 28 Δεκεμβρύου ϋνα δικαύωμα αγορϊσ (call option) από τον Β. Σο δικαύωμα εύναι ςτη μετοχό τησ ΔΕΗ με τιμό εξϊςκηςησ τα 17 και ημερομηνύα λόξησ του δικαιώματοσ 20 Μαρτύου. Η τιμό του δικαιώματοσ εύναι 3 ανϊ μετοχό. Κϊθε δικαύωμα αντιςτοιχεύ ςε 100 μετοχϋσ. Η τρϋχουςα τιμό τησ μετοχόσ τησ ΔΕΗ ςτο χρηματιςτόριο εύναι 16. Σο δικαύωμα εύναι ευρωπαώκού τύπου. το παρϊδειγμϊ μασ ο Β ϋχει δεςμευτεύ να παραδώςει ςτον Α 100 μετοχϋσ τησ ΔΕΗ ςτισ 20 Μαρτύου ςτην τιμό των 17 (εφόςον ο Α επιθυμεί να εξαςκήςει το δικαίωμα). Με τη ςύναψη του ςυμβολαύου ο Α καταβϊλει ςτον Β το αςφϊλιςτρο το οπούο εύναι 3 * 100 = 300. Θα δούμε ποιεσ εύναι οι πιθανϋσ εκδοχϋσ ςτην ημ/νια εκπνοόσ. 26
Παράδειγμα δικαιώματοσ αγοράσ (call option) Όλα θα εξαρτηθούν από την τρϋχουςα (spot) τιμό τησ ΔΕΗ. Αν η spot τιμή (S) τησ ΔΕΗ είναι πάνω από την τιμή εξάςκηςησ (X), τότε ο Α θα εξαςκήςει το δικαίωμά του. Αν η spot τιμή (S) τησ ΔΕΗ είναι κάτω από την τιμή εξάςκηςησ (X), τότε ο Α δε θα εξαςκήςει το δικαίωμά του. Αναλυτικότερα: Αν ςτην ημερομηνύα λόξησ η spot τιμό τησ ΔΕΗ εύναι 24, ο Α εξαςκεύ το δικαύωμϊ του (επειδό 24>17). Θα αγορϊςει από τον Β 100 μετοχϋσ τησ ΔΕΗ ςε τιμό 17 και θα του καταβϊλει 17 * 100 = 1700. Σου ϋχει όδη καταβϊλει το αςφϊλιςτρο 300, οπότε το ςυνολικό κόςτοσ του εύναι 1700 + 300 = 2000. Έχει πλϋον 100 μετοχϋσ ςτα χϋρια του οι οπούεσ αξύζουν 24 * 100 = 2400. Άρα ο Α έχει κέρδοσ 2400 2000 = 400 και επειδή έχουμε παιχνίδι μηδενικού αθροίςματοσ η ζημιά του Β είναι - 400. 27
Παράδειγμα δικαιώματοσ αγοράσ (call option) Αν ςτην ημερομηνύα λόξησ η spot τιμό (S) τησ ΔΕΗ εύναι 13, ο Α δεν εξαςκεί το δικαύωμϊ του (επειδό 13<17). Έτςι ο Α ϋχει ςυνολικό ζημιϊ 3 * 100 = 300 (όςο το αςφϊλιςτρο που εύχε πληρώςει ςτον Β). Αντύςτοιχα 300 εύναι το κϋρδοσ του Β (από το αςφϊλιςτρο που εύχε ειςπρϊξει). Αν ςτην ημερομηνύα λόξησ η spot τιμό (S) τησ ΔΕΗ εύναι 18 τότε ο ο Α εξαςκεύ το δικαύωμϊ του (επειδό 18>17). Θα αγορϊςει από τον Β 100 μετοχϋσ τησ ΔΕΗ ςε τιμό 17 και θα του καταβϊλει 17 * 100 = 1.700. Σου ϋχει όδη καταβϊλει το αςφϊλιςτρο 300 οπότε το ςυνολικό κόςτοσ του εύναι 1.700 + 300 = 2.000. Έχει πλϋον 100 μετοχϋσ ςτα χϋρια του οι οπούεσ αξύζουν 18 * 100 = 1.800. την περύπτωςη αυτό ο Α ϋχει καταβϊλει ςυνολικϊ 2.000 και ϋχει ειςπρϊξει 1.800. Άρα έχει ζημιά 1.800-2.000 = - 200. 28 Ο Β θα έχει προφανώσ κέρδοσ 200.
Κϋρδοσ Αγορά δικαιώματοσ αγοράσ (long call) 0 Νεκρό ςημείο: τιμή εξάςκηςησ + αςφάλιςτρο 17 20 Μέγιςτο κέρδοσ: + Σιμό -3 Σιμή εξάςκηςησ (Χ) Μέγιςτη ζημιά: το αςφάλιςτρο Η θετική θέςη δικαιώματοσ αγοράσ (long call) ταιριάζει ςε επενδυτέσ με προςδοκίεσ έντονα ανοδικέσ 29
Κϋρδοσ 3 Πώληςη δικαιώματοσ αγοράσ (short call) Μέγιςτο κέρδοσ: το αςφάλιςτρο Σιμή εξάςκηςησ (Χ) 17 Νεκρό ςημείο: Σιμή εξάςκηςησ + αςφάλιςτρο 20 Μέγιςτη ζημια: + Σιμό Η αρνητική θέςη δικαιώματοσ αγοράσ (short call) ταιριάζει ςε επενδυτέσ με προςδοκίεσ ςτάςιμεσ 30 ή ελαφρώσ πτωτικέσ
Παράδειγμα δικαιώματοσ πώληςησ (put option) Ο Α αγορϊζει ςόμερα 15 Ιουνύου ϋνα δικαύωμα πώληςησ (put option) ςτo δεύκτη FTSE /XA Large Cap από τον Β. Η τιμό εξϊςκηςησ του δικαιώματοσ εύναι 700 μονϊδεσ με ημερομηνύα λόξησ του δικαιώματοσ 24 επτεμβρύου. Σο αςφϊλιςτρο του δικαιώματοσ εύναι 30 μονϊδεσ. Η τρϋχουςα τιμό του δεύκτη FTSE/ΧΑ Large Cap εύναι 740 μονϊδεσ. Ο πολλαπλαςιαςτόσ εύναι 5 και το δικαύωμα εύναι ευρωπαώκού τύπου (τα δικαιώματα ςε δεύκτεσ ςτην Ελλϊδα εύναι πϊντα ευρωπαώκού τύπου). το παρϊδειγμϊ μασ ο Β ϋχει δεςμευτεύ να αγορϊςει από τον Α τον δεύκτη FTSE/XA Large Cap ςε τιμό 700 μονϊδων ςτισ 24 επτεμβρύου (εφόςον ο Α επιθυμεί να εξαςκήςει το δικαίωμα). Με τη ςύναψη του ςυμβολαύου ο Α καταβϊλει ςτον Β το αςφϊλιςτρο το οπούο εύναι 5 * 30 = 150 Ο διακανονιςμόσ γύνεται χρηματικϊ (χωρύσ φυςικό παρϊδοςη). Θα δούμε ποιεσ εύναι οι πιθανϋσ εκδοχϋσ ςτην ημ/νια 31 εκπνοόσ.
Παράδειγμα δικαιώματοσ πώληςησ (put option) Όλα θα εξαρτηθούν από την τρϋχουςα (spot) τιμό του δεύκτη Αν η spot τιμή (S) του δείκτη είναι κάτω από την τιμή εξάςκηςησ (X) τότε ο Α θα εξαςκήςει το δικαίωμά του. Αν η spot τιμή (S) του δείκτη είναι πάνω από την τιμή εξάςκηςησ (X) τότε ο Α δεν θα εξαςκήςει το δικαίωμά του. Αναλυτικότερα: Αν ςτην ημερομηνύα λόξησ η spot τιμό του δεύκτη εύναι 650 μονϊδεσ, ο Α εξαςκεύ το δικαύωμϊ του (επειδό 650<700). Θα ειςπρϊξει από τον Β 5 * (700-650) = 250. Σου ϋχει όδη καταβϊλει το αςφϊλιςτρο 150 οπότε το ςυνολικό κϋρδοσ του θα εύναι 250-150 = 100. Άρα ο Α έχει κέρδοσ 100 και επειδή έχουμε παιχνίδι μηδενικού αθροίςματοσ η ζημιά του Β είναι - 100. 32
Παράδειγμα δικαιώματοσ πώληςησ (put option) Αν ςτην ημερομηνύα λόξησ η spot τιμό (S) του δεύκτη εύναι 710, ο Α δεν εξαςκεί το δικαύωμϊ του (επειδό 710>700). Έτςι ο Α ϋχει ςυνολικό ζημιϊ 5 * 30 = 150 (όςο το αςφϊλιςτρο που εύχε πληρώςει ςτον Β). Αντύςτοιχα 150 εύναι το κϋρδοσ του Β (από το αςφϊλιςτρο που εύχε ειςπρϊξει). Αν ςτην ημερομηνύα λόξησ η spot τιμό (S) του δεύκτη εύναι 680 τότε ο Α εξαςκεύ το δικαύωμϊ του (επειδό 680<700). Θα ειςπρϊξει από τον Β 5 * (700 680) = 100. Σου ϋχει όδη καταβϊλει το αςφϊλιςτρο 150 Άρα ο Α θα ϋχει 100-150 = - 50, ςυνεπώσ μια ζημιϊ 50 ευρώ Αντύςτοιχα ο Β θα ϋχει ϋνα κϋρδοσ 50 33
Αγορά δικαιώματοσ πώληςησ (long put) Κϋρδοσ Μέγιςτο κέρδοσ: μηδενιςμόσ τησ τιμήσ τησ υποκείμενησ αξίασ 0-30 670 Νεκρό ςημείο: Σιμή εξάςκηςησ μείον το αςφάλιςτρο 700 Σιμή εξάςκηςησ (Χ) Μέγιςτη ζημιά: το αςφάλιςτ ρο Σιμό Η θετική θέςη δικαιώματοσ πώληςησ (long put) ταιριάζει ςε επενδυτέσ με προςδοκίεσ έντονα πτωτικέσ 34
Κϋρδοσ 30 Πώληςη δικαιώματοσ πώληςησ (short put) Σιμή εξάςκηςησ (Χ) Μέγιςτο κέρδοσ: το αςφάλιςτρο 0 670 700 Σιμό Μέγιςτη ζημιά: μηδενιςμόσ τησ τιμήσ Νεκρό ςημείο: Σιμή εξάςκηςησ μείον το αςφάλιςτρο Η αρνητική θέςη δικαιώματοσ πώληςησ (short put) ταιριάζει ςε επενδυτέσ με προςδοκίεσ ςτάςιμεσ ή ελαφρώσ ανοδικέσ 35
Βαςικζσ ςτρατηγικζσ καθρζφτησ 36
Περιθώριο κζρδουσ ςτα δικαιώματα Θέςη Αγορά δικαιώματοσ αγοράσ Πώληςη δικαιώματοσ αγοράσ Περιθώριο κέρδουσ Απεριόριςτο Περιοριςμένο (max. κέρδουσ: το αςφάλιςτρο) Κίνδυνοσ ζημιάσ Περιοριςμένοσ (max. ζημιάσ: το αςφάλιςτρο) Απεριόριςτοσ Αγορά δικαιώματοσ πώληςησ Πολύ μεγάλο (μέχρι το μηδενιςμό τησ τιμήσ μετοχήσ) Περιοριςμένοσ (max. ζημιάσ: το αςφάλιςτρο) Πώληςη δικαιώματοσ πώληςησ Περιοριςμένο (max. κέρδουσ: το αςφάλιςτρο) Πολύ μεγάλο 37 (μέχρι το μηδενιςμό τησ τιμήσ)