Μπλέτσος Κωνσταντίνος, Μαρινάκη Δόξα, Αθανασιάδου Ευμορφίλη, Δάλλας Ηλίας, Καλλιγέρη Έλλη, Νικολούλη Πηνελόπη, Τζιούμας Θεοφάνης, Τσορβατζή Μαγδαληνή.

Μπλέτσος Κωνσταντίνος, Μαρινάκη Δόξα, Αθανασιάδου Ευμορφίλη, Δάλλας Ηλίας, Καλλιγέρη Έλλη, Νικολούλη Πηνελόπη, Τζιούμας Θεοφάνης, Τσορβατζή Μαγδαληνή. Εφηβικός εθισμός στο διαδίκτυο: Δημογραφικά χαρακτηριστικά και συννοσηρότητες εφήβων που νοσηλέυτηκαν στην Ψυχιατρική Μονάδα Ενδονοσοκομειακής Νοσηλείας Εφήβων του Σισμανόγλειου ΓΝΑ. 3ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο E-LIFE Πρόληψη και αντιμετώπιση διαδικτυακών συμπεριφορών υψηλού κινδύνου (1-3 Νοέμβρη 2013). Υπάρχει πλέον επαρκής ερευνητική τεκμηρίωση που συνδέει την παθολογική χρήση (εθισμό) του διαδικτύου στην εφηβεία, με ψυχολογικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, (Yen, Ju-Yu, et al. 2007 ; Ha, Jee Hyun et al. 2006) και η ΔΕΠΥ, (Cao, Fenglin et al. 2007). Οι Bai et al. (2001) διαπίστωσαν 60% συν νοσηρότητα με υψηλές συχνότητες εμφάνισης άγχους, κατάθλιψης και κατάχρησης ουσιών ενώ σε παρόμοια αποτελέσματα κατέληξε και η Young (1998). Σε Ελληνική έρευνα με δείγμα 2200 εφήβων, η κατάθλιψη βρέθηκε ως ο σημαντικότερος προγνωστικός παράγοντας ανάπτυξης του IAD (Σιώμος, 2008). Από την άλλη, ερευνητές όπως οι Timothy and Potenza (2010), αντιλαμβάνονται την παθολογική χρήση του διαδικτύου ως μια στρατηγική αντιμετώπισης προβληματικών οικογενειακών δυναμικών, δυσκολιών στις διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς και των καταθλιπτικών και αγχωδών συναισθημάτων που συνοδεύουν τις παραπάνω καταστάσεις.

ΥΠΟΘΕΣΗ Αναμένονται υψηλά ποσοστά μέτριας και υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου, καθότι πρόκειται για έφηβους που νοσηλεύονται εξαιτίας ψυχολογικών διαταραχών και επομένως παρουσιάζουν συν νοσηρότητες και κατά τεκμήριο υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. ΣΚΟΠΟΣ Η μελέτη της χρήσης του διαδικτύου σε σχέση με την βασική υπόθεση, τόσο για κλινικούς όσο και για ερευνητικούς σκοπούς. Η καταγραφή των δημογραφικών χαρακτηριστικών γίνεται για την πληρέστερη κατανόηση του δείγματος της έρευνας και ενδεχομένως των άλλων κοινωνικών, πολιτισμικών και οικονομικών παραγόντων που συμβάλουν στην δημιουργία και τη διατήρηση της συμπτωματολογίας. ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟ Συμμετείχαν 15 έφηβοι (n=15), ηλικίας 14-18 ετών που νοσηλεύτηκαν στην Ψυχιατρική Μονάδα Ενδονοσοκομειακής Νοσηλείας Εφήβων του Σισμανόγλειου ΓΝΑ από τον Απρίλη μέχρι το Σεπτέμβρη του 2013. Για την επιλογή των εφήβων που συμμετείχαν στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν τα παρακάτω κριτήρια: Οι έφηβοι ήταν σε συναισθηματική και γνωστική κατάσταση που επέτρεπε τη συμμετοχή τους.

Αποκλείστηκαν έφηβοι λόγω της εν γένει ψυχολογικής τους κατάστασης (ενεργό ψυχωτικό επεισόδιο, παραληρηματική συμπεριφορά, χαμηλό νοητικό επίπεδό) και της έλλειψης διάθεσης συμμετοχής. Υπήρξε η συγκατάθεση τους για τη συμμετοχή στην έρευνα με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου. Η διερεύνηση της χρήσης στο διαδίκτυο έγινε με την σταθμισμένη σε Ελληνικό πληθυσμό και πρωτότυπη κλίμακα ΚΕΕΦΥ (Siomos, 2008), η οποία βασίζεται στην Internet Addiction Test (Young, 1997). Η ΚΕΕΦΥ περιλαμβάνει 20 ερωτήσεις της πενταβάθμιας κλίμακας Likert που βαθμολογούνται από 1 (Ποτέ) - 5 (Πάντα) και επομένως μπορεί να δώσει συνολικό σκορ από 20 μέχρι 100. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο εργαλείο η χρήση στο διαδικτύου ταξινομείται ως : 1. Φυσιολογική χρήση (20-39). 2. Μέτρια χρήση (40-59). 3. Υπερβολική χρήση (60-100).

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Στην έρευνα μας πήραν συνολικά μέρος 15 έφηβοι (n=15), 53% (n=8) αγόρια και 47% (n=7) κορίτσια, με Μ.Ο ηλικίας τα 16,2 έτη (SD=1,01). ΦΥΛΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Αγόρι 8 53,3 53,3 53,3 Κορίτσι 7 46,7 46,7 100,0 Total 15 100,0 100,0 Από το σύνολο του δείγματος, 53,3% (n=8) είχαν διαγνωστεί με Συναισθηματική διαταραχή, 20% (n=3) με Αναπτυξιακή διαταραχή, 20% (n=3) με Ψύχωση και μια έφηβη (n=1) δεν είχε διάγνωση (ήταν φιλοξενούμενη με εισαγγελική εντολή). ΔΙΑΓΝΩΣΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ουδέν 1 6,7 6,7 6,7 Συναισθηματική 8 53,3 53,3 60,0 Ψύχωση 3 20,0 20,0 80,0 Αναπτυξιακή 3 20,0 20,0 100,0 Total 15 100,0 100,0

Από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους προκύπτει ότι το 33.3% (n=5) ήταν μαθητές γυμνασίου και το 66,7% (n=10) μαθητές Λυκείου. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Μαθητής Γυμνασίου 5 33,3 33,3 33,3 Μαθητής Λυκείου 10 66,7 66,7 100,0 Total 15 100,0 100,0 Το 73,3% (n=11) των εφήβων είχε ως τόπο διαμονής την ευρύτερη περιφέρεια Αττικής, ενώ το 26,7% (n=4) διέμενε στην επαρχία. ΔΙΑΜΟΝΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Επαρχία 4 26,7 26,7 26,7 Αθήνα 11 73,3 73,3 100,0 Total 15 100,0 100,0 Όσον αφορά την οικογενειακή κατάσταση των εφήβων, το 53,3% (n=8) προέρχονται από μονογονικές οικογένειες, ενώ το 46,7% (n=7) από οικογένειες στις οποίες ζούνε μαζί οι δυο γονείς.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Διαζύγιο 6 40,0 40,0 40,0 Ζούνε μαζί 7 46,7 46,7 86,7 Σε διάσταση 2 13,3 13,3 100,0 Total 15 100,0 100,0 Η οικονομική κατάσταση της οικογένειας περιγράφεται ως μέση από το 60% (n=9) και ως χαμηλή από το 40% (n=6). ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Μέση 9 60,0 60,0 60,0 Χαμηλή 6 40,0 40,0 100,0 Total 15 100,0 100,0 Το μορφωτικό επίπεδο των γονέων χαρακτηρίζεται ως χαμηλό και μέσο, με το 40% (n=6) των μητέρων να είναι απόφοιτες δημοτικού κ γυμνασίου και το 40% (n=6) απόφοιτες λυκείου, ενώ το 13,3% (n=2) είναι απόφοιτες πανεπιστημίου. Μία μητέρα που αντιστοιχεί σε 6,7% (n=1) είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΗΤΕΡΑΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Δημοτικό 5 33,3 33,3 33,3 Γυμνάσιο 1 6,7 6,7 40,0 Λύκειο 6 40,0 40,0 80,0 Πανεπιστήμιο 2 13,3 13,3 93,3 Μεταπτυχιακό 1 6,7 6,7 100,0 Total 15 100,0 100,0 Αντίστοιχη εικόνα και για τους πατεράδες με το 6,7% (n=1) να έχει εγκαταλείψει τη βασική εκπαίδευση, 40% (n=6) να είναι απόφοιτοι δημοτικού και γυμνασίου, 20% (n=3) να είναι απόφοιτοι λυκείου, 26,7% (n=4) να είναι απόφοιτοι πανεπιστημίου και 6,7% (n=1) κάτοχο μεταπτυχιακού διπλώματος. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΑΤΕΡΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Εγκατέλειψε το σχολείο 1 6,7 6,7 6,7 Δημοτικό 3 20,0 20,0 26,7 Γυμνάσιο 3 20,0 20,0 46,7 Λύκειο 3 20,0 20,0 66,7 Πανεπιστήμιο 4 26,7 26,7 93,3 Μεταπτυχιακό 1 6,7 6,7 100,0 Total 15 100,0 100,0

Όσον αφορά το επάγγελμα των γονέων οι περισσότεροι πατεράδες (Ν=6) που αντιστοιχεί στο 40% του συνόλου, είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, το 20% (Ν=3) είναι υπάλληλοι, το 20% (Ν=3) συνταξιούχοι, ενώ το 13% (Ν=2) είναι άνεργοι και το 7% (Ν=1) περιοδικά απασχολούμενος. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΠΑΤΕΡΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Συνταξιούχος 3 20,0 20,0 20,0 Ελ.επαγγ 6 40,0 40,0 60,0 Άνεργος 2 13,3 13,3 73,3 Δημ.Υπάλ 2 13,3 13,3 86,7 Ιδ.Υπάλ 1 6,7 6,7 93,3 Περ.Απάσχ 1 6,7 6,7 100,0 Total 15 100,0 100,0 Στις μητέρες η εικόνα είναι διαφορετική, μιας και το 33% (Ν=5) του συνόλου είναι άνεργες και περιοδικά απασχολούμενες, 20% (Ν=5) είναι υπάλληλοι, και 14% (Ν=2) ελεύθεροι επαγγελματίες.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΜΗΤΕΡΑΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ελ.επάγ 2 13,3 13,3 13,3 Άνεργη 5 33,3 33,3 46,7 Δημ.Υπαλ 4 26,7 26,7 73,3 Ιδ.Υπάλ 1 6,7 6,7 80,0 Περ.Απάσχ 3 20,0 20,0 100,0 Total 15 100,0 100,0 Μέσα από την μελέτη των δημογραφικών χαρακτηριστικών του δείγματος, προέκυψε το προφίλ των εφήβων που συμμετείχαν στην έρευνα και οι οποίοι ήταν αγόρια και κορίτσια, 16 ετών, κατά πλειοψηφία μαθητές Λυκείου, οι οποίοι διαμένουν στην ευρύτερη περιφέρεια Αττικής. Προέρχονται από οικογένειας μεσαίου και χαμηλού οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου, στις οποίες κατά τεκμήριο εργάζεται ο πατέρας και είναι άνεργη ή περιοδικά απασχολούμενη η μητέρα. Το σύνολο σχεδόν των εφήβων (14/15) έχουν μια κατ ελάχιστο ψυχοπαθολογική διάγνωση στο ιατρικό τους ιστορικό. Περίπου οι μισοί έφηβοι προέρχονται από μονογονικές οικογένειες.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Statistics ΣΥΝΟΛΙΚΟ SCORE N Valid 15 Missing 0 Mean 61,07 Std. Deviation 20,717 Skewness -,005 Std. Error of Skewness,580 Πίνακας 1: Τα αποτελέσματα της έρευνας Ο μέσος όρος του σκορ των υποκειμένων στο ΚΕΕΦΥ είναι 61,07 (SD=20,72), αποτέλεσμα που τους τοποθετεί στο κατώτερο όριο της υπερβολικής χρήσης. Η διακύμανση των αποτελεσμάτων κρίνεται ικανοποιητική, με δύο ακραίες τιμές (23 και 100) οι οποίες ερμηνεύονται στα πλαίσια της γνωριμίας μας με τα υποκείμενα της έρευνας, αλλά και διότι απέχουν εξίσου και αντίστροφα από την κανονική κατανομή και επομένως δεν προκαλούν ακραίες στρεβλώσεις στα δεδομένα της έρευνας.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΧΡΗΣΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Υπερβολική 8 53,3 53,3 53,3 Μέτρια 3 20,0 20,0 73,3 Φυσιολογική 4 26,7 26,7 100,0 Total 15 100,0 100,0 Πίνακας 2: Η κατηγοριοποίηση των εφήβων με βάση τη χρήση του Η/Υ Το 53,3% των υποκειμένων (n=8) κατηγοριοποιήθηκαν ως υπερβολικοί χρήστες, το 20% (n=3) ως μέτριοι και το 26% (n=4) ως φυσιολογικοί. Συνολικά το 73.3% των εφήβων εμφάνισαν χρήση του υπολογιστή που δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φυσιολογική. Από τα στοιχεία που εμφανίζονται στον πίνακα 4 προκύπτει ότι το 66,7% (n=2) των εφήβων που έχουν διαγνωστεί με Ψύχωση παρουσιάζουν υπερβολική χρήση του διαδικτύου. To ίδιο ποσοστό αντιστοιχεί για τους εφήβους με Αναπτυξιακή διαταραχή 66,7% (n=2). Τα αντίστοιχα ποσοστά στους εφήβους με Συναισθηματική διαταραχή είναι 37,5 (n=3).

ΔΙΑΓΝΩΣΗ * ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΧΡΗΣΗ Crosstabulation Count ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΧΡΗΣΗ Υπερβολική Μέτρια Φυσιολογική Total ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ουδέν 1 0 0 1 Συναισθηματική 3 2 3 8 Ψύχωση 2 0 1 3 Αναπτυξιακή 2 1 0 3 Total 8 3 4 15 Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 3,620 a 6,728 Likelihood Ratio 5,335 6,502 Linear-by-Linear Association,380 1,537 N of Valid Cases 15 a. 12 cells (100,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,20. Πίνακας 3: Χρήση του διαδικτύου σε σχέση με την διάγνωση Το σύνολο των εφήβων με αναπτυξιακή διαταραχή (n=3), έχουν υπερβολική και μέτρια χρήση. Από την διασταύρωση των πινάκων, προκύπτει ότι η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή δεν σχετίζεται στατιστικώς σημαντικά (Χ 2 = 3,62, df=6, p<,05) με τη διαγνωστική κατηγορία. Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι αντιμετωπίζουμε το αποτέλεσμα με μεγάλη επιφύλαξη μιας και το το στατιστικό κριτήριο chi-square είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε δείγματα μικρότερα των 20 ατόμων (n<20). Υπάρχει τέλος υπεροχή των κοριτσιών στην υπερβολική χρήση, καθώς 5 κορίτσια (n=5) εμφανίζουν υπερβολική χρήση, σε σχέση με 3 αγόρια (n=3). Από την

μελέτη των γραφικών παραστάσεων των απαντήσεων στις ερωτήσεις της κλίμακας ΚΕΕΦΥ προκύπτει ένα ενδιαφέρον εύρημα. Εικόνα 1 : Ερώτηση 5 «Πόσο συχνά οι άνθρωποι του περιβάλλοντός σας διαμαρτύρονται για το χρόνο που περνάτε σε σύνδεση με τον υπολογιστή;»

Εικόνα 2 : Ερώτηση 11 «Πόσο συχνά συλλαμβάνεται τον εαυτό σας να ανυπομονεί να ασχοληθεί και πάλι με τον υπολογιστή;» Εικόνα 3 : Ερώτηση 16 «Πόσο συχνά συλλαμβάνεται τον εαυτό σας να λέει κατά τη διάρκεια της σύνδεσης, λίγα μόνο λεπτά ακόμα;»

Στις ερωτήσεις 5,11 και 16 παρατηρήσαμε μια αξιοσημείωτη ομοιότητα στη γραφική τους παράσταση. Ο έλεγχος συσχέτισης ανα ζεύγη ανέδειξε μια στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ τους, και συγκεκριμένα στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των ερωτήσεων 5 και 11 (Pearson s r,.706 σε p επίπεδο σημαντικότητας διπλής ουράς.001), στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των ερωτήσεων 5 και 16 ( Pearson s r,.771 σε p επίπεδο σημαντικότητας διπλής ουράς.001) και στατιστικά σημαντική συσχέτιση (Pearson s r,.692 σε p επίπεδο σημαντικότητας διπλής ουράς.001) μεταξύ των ερωτήσεων 11 και 16 Correlations Q16 Q5 Q16 Pearson Correlation 1,771 ** Sig. (2-tailed),001 N 15 15 Q5 Pearson Correlation,771 ** 1 Sig. (2-tailed),001 N 15 15 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Correlations Q5 Q11 Q5 Pearson Correlation 1,706 ** Sig. (2-tailed),003 N 15 15 Q11 Pearson Correlation,706 ** 1 Sig. (2-tailed),003 N 15 15 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Correlations Q11 Q16 Q11 Pearson Correlation 1,692 ** Sig. (2-tailed),004 N 15 15 Q16 Pearson Correlation,692 ** 1 Sig. (2-tailed),004 N 15 15 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Πίνακες 4,5,6 : Ανα ζεύγη πίνακες συσχετίσεων για τις ερωτήσεις 5, 11 και 16 του ΚΕΕΦΥ. H παραγοντική ανάλυση μας έδωσε έναν παράγοντα που εξηγεί την συν διακύμανση του 81,5 % των τιμών.

Total Variance Explained Compo nent Initial Eigenvalues Total % of Variance Cumulative % 1 2,446 81,541 2,326 10,853 92,393 3,228 7,607 100,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. Total Variance Explained Compo nent Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 81,541 2,446 81,541 81,541 Extraction Method: Principal Component Analysis. Component Matrix a Component 1 Q5,916 Q11,882 Q16,910 Extraction Method: Principal Component Analysis. a. 1 components extracted. Πίνακες 7,8,9: H μήτρα της συν διακύμανσης της παραγοντικής ανάλυσης

Στον παράγοντα φορτίζουν εξίσου ψηλά και οι τρεις ερωτήσεις (.916 για την ερώτηση 5,.910 για την ερώτηση 16 και.882 για την ερώτηση 11). Υποθέτουμε πως ο παράγοντας αυτός σχετίζεται με την διαχείριση του χρόνου του εφήβου εντός του οικογενειακού συστήματος. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν την αρχική μας υπόθεση η οποία προέβλεπε ότι αναμένουμε υψηλά ποσοστά χρήσης και υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου, καθότι πρόκειται για έφηβους που νοσηλεύονται εξαιτίας ψυχολογικών διαταραχών και επομένως παρουσιάζουν συν νοσηρότητες και κατά τεκμήριο υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Ο μέσος όρος χρήσης 61,07 (SD=20,72), τοποθετεί τους εφήβους στο χαμηλότερο όριο της υπερβολικής χρήσης ενώ συνολικά το 73.3% των εφήβων εμφάνισαν χρήση του υπολογιστή που δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φυσιολογική. Το αποτέλεσμα αυτό είναι σύμφωνο με άλλες έρευνες (Young 1998; Bai et al. 2000; Yen, Ju-Yu, et al. 2007 ; Ha, Jee Hyun et al. 2006 ), πού έχουν βρει υψηλή συσχέτιση μεταξύ υπερβολικής χρήσης του υπολογιστή και ψυχικών διαταραχών. Το μικρό δείγμα της έρευνας (n<20) δεν κατάφερε να αναδείξει στατιστικώς σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ συγκεκριμένων ψυχιατρικών διαταραχών και της χρήσης του Η/Υ. Το υψηλό όμως ποσοστό χρήσης του υπολογιστή σε εφήβους που πάσχουν από ψυχιατρικές διαταραχές (και κατά τεκμήριο εμφανίζουν υψηλό άγχος και συναισθηματικές δυσκολίες) αναδεικνύει από την άλλη τον εθιστικό χαρακτήρα του φαινομένου. Οι Peele & Brodsky (1991), εξηγούν την ψυχολογική

σύνδεση με τον εθισμό, ως κάτι που "Σας δίνει συναισθηματική και αισθησιακή ευχαρίστηση που δεν είστε σε θέση να πάρετε με άλλους τρόπους» (σελ. 48). Ο έφηβος χρησιμοποιεί τον Η/Υ ως μηχανισμό ρύθμισης των συναισθημάτων του αφού αποτελεί για αυτόν μια πηγή ευχαρίστησης και φυγής από την δύσκολή συναισθηματική κατάσταση και το άγχος που βιώνει. Στο επίπεδο των οικογενειακών σχέσεων ο έφηβος χρησιμοποιεί τον υπολογιστή ως ρυθμιστή του χρόνου. Η ρύθμιση αυτή μπορεί να έχει δυο διαστάσεις: 1. Ελάττωση του χρόνου που μοιράζεται από κοινού με τα άλλα μέλη της οικογένειας. 2. Αύξηση του χρόνου που δαπανά online ως μια προσπάθεια άντλησης ευχαρίστησης, αλλά και ως εναλλακτική διαδρομή για την απόκτηση των απαραίτητων για την εφηβική ανάπτυξη, διαδικασιών εγγύτητας (proximal processes). Η εσωτερίκευση αποτελεί στάδιο της φυσιολογικής διαδικασίας συγκρότησης της εφηβικής ταυτότητας. Ο έφηβος διερευνά το περιβάλλον μέσα από το άνοιγμα προς τα έξω, (εκτός του οικογενειακού μικρό συστήματος), ενώ ταυτόχρονα στρέφεται προς το εσωτερικό του, για την πρώτη υπαρξιακή αναζήτηση του εαυτού. Το αποτέλεσμα των δυο διαδικασιών θα βοηθήσει στην απαρτίωση των επιμέρους σε μια συνεκτική εικόνα της αυτοαντιληψής, σε αυτό που ο Erikson (1968) ονομάζει ταυτότητα. Τα δυσλειτουργικά οικογενειακά περιβάλλοντα (και οι έφηβοι της έρευνας μας κατά τεκμήριο προέρχονται από τέτοια) αλλά και οι γενικότερες δυσχέρειες που προκύπτουν από το χαμηλό και μέσο οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, τα οικονομικά προβλήματα,

την ανεργία (των μητέρων), την απουσία του ενός γονέα, συνθέτουν ένα μικρό σύστημα που προσφέρει ελάχιστες από τις σημαντικές αναπτυξιακά διαδικασίες εγγύτητας (Bronfenbrenner, 2005). 1 Τούτο δε, αν συμπληρωθεί με τις γενικότερες δυσκολίες του ευρύτερου μάκρο-συστήματος (οικονομική κρίση) δημιουργεί ένα ευρύτερο προβληματικό περιβάλλον για την ομαλή ανάπτυξη του εφήβου. Οι έφηβοι αναζητούν στο μίκρο- σύστημα της οικογένειας περισσότερες και ποιοτικότερες αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες, ενώ παράλληλα εκτείνουν τον κύκλο της αναζήτησης στο ευρύτερο μικροσύστημα μέσω της αναπτυσσόμενης αλληλεπίδρασης με τους σημαντικούς άλλους (δασκάλους, φίλους,μέντορες, συναδέλφους κλπ). Στο πλαίσιο αυτό η χρήση του Η/Υ προεκτείνει τις δυνατότητες εξερεύνησης καθότι προσφέρει μια διέξοδο για το έφηβο, μια δυνητική οδό για την απόκτηση νέων συγκινήσεων (μέσω των online games) αλλά και νέων επαφών και σχέσεων μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Η υπερβολική χρήση βέβαια από την άλλη, αντί να εκτείνει τις εφηβικές δυνατότητες είναι δυνατόν να έχει ως αποτέλεσμα της επιδείνωση της απομόνωσης (isolation), ενώ ή σχέση εξάρτησης που αναπτύσσεται (μεγαλύτερη χρήση για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος) μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση. Συνοπτικά η θέση μας είναι ότι ο εθισμός των εφήβων στη χρήση του Η/Υ γίνεται κατανοητός όχι τόσο ως βιοχημική διαδικασία (σύμφωνα με το ιατρικό μοντέλο) αλλά ως 1 Για τον Bronfenbrenner (2005), η εφηβεία είναι η φάση του κύκλου ζωής της οικογένειας που απαιτούνται περισσότερες και μεγαλύτερης πολυπλοκότητας δραστηριότητας, καθότι οι τελευταίες είναι απαραίτητες για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του εφήβου.

πολύπλοκη διαδικασία ρύθμισης των σχέσεων και των συναισθημάτων εντός των συστημάτων στα οποία ζει και αναπτύσσεται ο έφηβος. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Οι συμμετέχοντες στην έρευνα ήταν νοσηλευόμενοι και υπό φαρμακευτική αγωγή, με ότι αυτό συνεπάγεται για τη συναισθηματική και γνωστική επιβάρυνση τους. Το δείγμα της έρευνας είναι μικρό και δεν επιτρέπει γενίκευση των αποτελεσμάτων. Υπάρχουν εγγενής δυσκολίες στην ταξινόμηση των Ψυχιατρικών νόσων σε δείγμα νοσηλευομένων εφήβων, αφενός λόγω της ευμεταβλητότητας της κλινικής εικόνας, αλλά και αφετέρου διότι πολλοί έφηβοι βρίσκονταν υπό καθεστώς ψυχιατρικής διερεύνησης.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ Bai, Y. (2001). Internet addiction disorder among clients of a virtual clinic. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11585966. Bronfenbrenner, U. (2005). Making human beings human: Bioecological perspectives on human development. Thousand Oaks, CA: Sage Publications Ltd. pp. 3 15. ISBN 0-7619-2711-5. Cao F, Su L, Liu T, Gao X. (2007). The relationship between impulsivity and Internet addiction in a sample of Chinese adolescents. Eur Psychiatry. 22(7):466-71. Erikson, E.H. (1968). Identity: Youth and Crisis. NewYork: Norton. Ha JH, Yoo HJ, Cho IH, Chin B, Shin D, Kim JH.(2006). Psychiatric comorbidity assessed in Korean children and adolescents who screen positive for Internet addiction. J Clin Psychiatry.67(5):821-6. PubMed PMID: 16841632. Ko, C., Yen, J., Chen, C., Chen, C., & Yen, C. (2008). Psychiatric comorbidity of internet addiction in college students: an interview study. CNS spectrums, 13(2), 147.

Ju-Yu Yen., Chih-Hung Ko., Cheng-Fang Yen., Hsiu-Yueh Wu., and Ming-Jen Yang. (2007) The Comorbid Psychiatric Symptoms of Internet Addiction: Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD), Depression, Social Phobia and Hostility. Journal of Adolescent Health. 41: 93-98. Liu, T., Potenza. Μ, N. (2010). Problematic Internet use: clinical aspects. Impulse Control Disorders : 167-181. Peele, S. (1991). What we now know about treating alcoholism and other addictions. Harvard Mental Health Letter, pp. 5-7, Peele, S., Brodsky, A. (1991). The truth about addiction and recovery: The life process program for outgrowing destructive habits. New York, NY: Simon & Schuster. Κ. Σιώμος, Ν. Αγγελόπουλος. (2008). Διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο. Ψυχιατρική. 19:52 58. Young, K, S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. CyberPsychology & Behavior 1.3: 237-244.