ΕΠΕΑΕΚ : AΝΑΜΟΡΦΩΣΗ A ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΜΚ 108) Θέµα διάλεξης 12 Η ψυχολογία των τραυµατισµών στον αθλητισµό Μάριος Γούδας ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΙΑΛΕΞΗΣ περιγραφή του προβλήµατος - οι τραυµατισµοί στον αθλητισµό - προβλήµατα κατά την επιστροφή στον αγωνιστικό χώρο παράγοντες που προκαλούν τραυµατισµούς - φυσικοί παράγοντες - καταστάσεις - ψυχοκοινωνικές καταστάσεις πώς προκαλείται ο τραυµατισµός - ενδεικτικό µοντέλο - η κούραση του αθλητή πώς επιδρά ψυχολογικά ο τραυµατισµός - ψυχολογικές καταστάσεις κατά τη διάρκεια του τραυµατισµού - ψυχολογικές καταστάσεις που σχετίζονται µε την αποκατάσταση - παράγοντες που σχετίζονται µε την αποκατάσταση από τραυµατισµούς - ενδείξεις κακής προσαρµογής - ενδείξεις θετικής προσαρµογής ψυχολογική υποστήριξη τραυµατισµένου αθλητή -µορφές - στρατηγικές - φάσεις - εξάσκηση ψυχικών δεξιοτήτων - οµαδικά προγράµµατα αποκατάστασης θέµατα για συζήτηση Προτεινόµενη βιβλιογραφία Περιγραφή του προβλήµατος Οι τραυµατισµοί στον αθλητισµό Οι τραυµατισµοί είναι από τα πιο σοβαρά προβλήµατα στην καριέρα του αθλητή ανεξάρτητα από το επίπεδο. Υψηλή πιθανότητα τραυµατισµού ατόµων που ασχολούνται µε τον αθλητισµό Πρόοδος στον τρόπο και χρόνο αποκατάστασης Περιγραφή του προβλήµατος Προβλήµατα κατά την επιστροφή στον αγώνα επανατραυµατισµός τραυµατισµός σε άλλο σηµείο µειωµένη αυτοπεποίθηση και προσωρινή µείωση της απόδοσης µειωµένη αυτοπεποίθηση και µόνιµη µείωση της απόδοσης άγχος και φόβος για επανατραυµατισµό Παράγοντες που ευθύνονται για τους τραυµατισµούς Μια σειρά από φυσικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες καθορίζουν το πλαίσιο της ψυχολογικής κατάστασης του αθλητή. Αυτό µε τη σειρά του καθορίζει τον τρόπο αντίδρασής του σε έντονες επιβαρύνσεις Παράγοντες που ευθύνονται για τους τραυµατισµούς Φυσικοί παράγοντες προηγούµενοι τραυµατισµοί µυοσκελετικές ανωµαλίες χρόνια εµπειρίας πρόωρη εξειδίκευση ελλείψεις στην τεχνική κατάσταση γηπέδου µέσα προπόνησης άλλοι παράγοντες 1
Παράγοντες που ευθύνονται για τους τραυµατισµούς Καταστάσεις αγώνας ή προπόνηση µηχανισµοί του αθλήµατος κατηγορία του αθλήµατος θέση παίκτη χρόνος συµµετοχής στους αγώνες Παράγοντες που ευθύνονται για τους τραυµατισµούς Ψυχοκοινωνικές Καταστάσεις έλλειψη αυτοπεποίθησης στρες από τη ζωή χαµηλή ψυχική ετοιµότητα αρνητική ψυχική διάθεση έντονα γεγονότα της ζωής φόβος που προκαλούν εξωτερική αιτία ελέγχου έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης Πώς προκαλούνται οι τραυµατισµοί Ενδεικτικό µοντέλο Πώς προκαλείται ο τραυµατισµός Η κούραση του αθλητή Γεγονότα Της Ζωής Ιστορικά Φυσιολογικοί παράγοντες Καταστάσεις αγώνων Προπόνηση Στρες Αυτοσυγκέντρωση Ψυχολογικές καταστάσεις Τρόπος αντίδρασης ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ Οι έντονες καταστάσεις της ζωής απαιτούν περισσότερη ενέργεια, κούραση και προσοχή. Ο αθλητής που αποσυντονίζεται, µειώνει την αυτοσυγκέντρωσή του ή κουράζεται κινδυνεύει να τραυµατιστεί Ψυχολογικές καταστάσεις κατά τη διάρκεια του τραυµατισµού θλίψη απώλεια αποµόνωση φόβος, άγχος κατάθλιψη µειωµένη αυτοπεποίθηση θυµός, ένταση Ψυχολογικοί παράγοντες που σχετίζονται µε την αποκατάσταση από τραυµατισµό στάση του αθλητή Αφοσίωση προσωπική αντίληψη αυτοπεποίθηση έλεγχος του στρες κοινωνική και συναισθηµατική υποστήριξη 2
Παράγοντες που σχετίζονται µε την αποκατάσταση από τραυµατισµούς Προσωπικότητα Επιστηµονικό προσωπικό Κοινωνική υποστήριξη Αφοσίωση Αποκατάσταση Συνθήκες-περιβάλλον Πρόγραµµα εξάσκησης Ψυχολογικές τεχνικές Ενδείξεις κακής προσαρµογής του αθλητή έντονο στρες, θυµός, κατάθλιψη, απάθεια «πότε θα µπορέσω να ξανααγωνιστώ;» «δεν τρέχει τίποτα» εµµονή σε ασήµαντες σωµατικές ενοχλήσεις ενοχές για τη µη συνεισφορά στην οµάδα αποµάκρυνση από συµπαίκτες, προπονητές και οικογένεια συχνές και χωρίς λόγο αλλαγές στη διάθεση Ενδείξεις θετικής προσαρµογής του αθλητή συµµόρφωση στο πρόγραµµα αποκατάστασης θετική στάση για το πρόβληµα και τη ζωή παρακίνηση για δουλειά και αποκατάσταση έντονη επιθυµία για επιστροφή στοχοθεσία αυτοπεποίθηση παραµονή στην οµάδα Ενδείξεις θετικής προσαρµογής του αθλητή αποδοχή και αντιµετώπιση του προβλήµατος υποστήριξη από φίλους και οικογένεια επικοινωνία µε την οµάδα και τον προπονητή καλή επίδοση στο σχολείο κοινωνικότητα σωστός προγραµµατισµός αντοχή στον πόνο Μορφές υποστήριξης συναισθηµατική τεχνική κοινωνική Στρατηγικές εµπιστοσύνη στον προπονητή προσανατολισµός στο έργο στόχοι νοερή εξάσκηση λεκτική πειθώ 3
Φάσεις επικοινωνία ενηµέρωση, παρακίνηση, φροντίδα εκπαίδευση παροχή πληροφοριών εξάσκηση ψυχολογικών δεξιοτήτων σωµατική εξάσκηση - αξιολόγηση Εξάσκηση ψυχολογικών δεξιοτήτων τεχνικές ελέγχου του στρες νοερή απεικόνιση συµβουλευτική θετικός αυτοδιάλογος τεχνική των στόχων - δέσµευση συµµετοχή στο σχεδιασµό του προγράµµατος αποκατάστασης Οµαδικά προγράµµατα αποκατάστασης έχουν ιδιαίτερη επιτυχία ο αθλητής δεν αισθάνεται µόνος µε το πρόβληµα πρέπει όµως να έχουν εξατοµικευµένο παρεµβατικό χαρακτήρα Οµαδικά προγράµµατα αποκατάστασης αξιολόγηση προσανατολισµός υποστήριξη εκπαίδευση ατοµική συµβουλευτική αξιολόγηση Θέµατα για συζήτηση 1. Ο καλύτερος αθλητής σας, στην οµάδα που προπονείτε, διαµαρτύρεται για σποραδικούs πόνουs στους προσαγωγούς, δύο µέρες πριν τον αγώνα που θα κρίνει την παραµονή της οµάδας στην κατηγορία που αγωνίζεται. Πώς αντιδράτε; Θέµατα για συζήτηση 2. Τον τελευταίο καιρό συλλαµβάνετε κάποια από τις αθλήτριές σας να αφαιρείται συχνά στην προπόνηση, η οποία απαιτεί υψηλό βαθµό αυτοσυγκέντρωσης. Τι ακριβώς σκέπτεστε σε σχέση µε την πιθανότητα τραυµατισµού και σε τι ενέργειες προβαίνετε; 4
Προτεινόµενη βιβλιογραφία Θεοδωράκης Γ., Γούδας Μ., Παπαϊωάννου Α.(2001). Ψυχολογική Υπεροχή στον Αθλητισµό. Κεφάλαιο 18. Eκδόσεις Χριστοδουλίδη. Weinberg, S., & Gould, D. (1999). Foundations of Sport and Exercise Psychology. Κεφάλαιo 19. Human Kinetics 5