Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Παπανικολάου»
Η καρδιά αποτελεί το κέντρο της νόησης και των συναισθημάτων Αριστοτέλης
το κέντρο της νόησης και των συναισθημάτων είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, όμως η καρδιά και το κυκλοφορικό σύστημα εξακολουθούν να αποτελούν το βασικό καθρέφτη των ψυχοσυναισθηματικών διεργασιών
Καρδιαγγειακά νοσήματα παραδοσιακοί παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου: παχυσαρκία, υψηλή χοληστερόλη, διαβήτης, υψηλή αρτηριακή πίεση, κάπνισμα οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη και την εξέλιξη των καρδιαγειακών νοσημάτων και σχετίζονται με τη στεφανιαία νόσο, την υπέρταση, το εγκεφαλικό επεισόδιο και άλλες καρδιαγγειακές διαταραχές.
Η συσχέτιση των ψυχοκοινωνικών παραγόντων με το καρδιαγγειακό σύστημα είναι πολυπαραγοντική και συχνά αμφίδρομη.
Παθοφυσιολογικά η δυσμενής επίδραση ασκείται μέσω μηχανισμών: ενεργοποίηση του άξονα υποθάλαμου-υπόφυσης (ΥΥΕ) και του αυτόνομου νευρικού συστήματος (ANΣ) σεροτονινεργική δυσλειτουργία έκκριση προφλεγμονωδών κυτοκινών ενεργοποίηση αιμοπεταλίων
αλληλεξαρτήσεις μεταξύ μηχανισμών και οδών που οδηγούν σε αθηροσκλήρωση Αυξημένη δραστηριότητα ΑΝΣ BP, HR Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες Αυξημένη δραστηριότητα ΥΥΕ ACTH, CORT Αυξημένη έκκριση των προ-φλεγμονωδών κυτοκινών Αύξηση οξείας φάσης απόκρισης Αγγειοσυστολή, έκκριση κατεχολαμινών Δυσλιπιδαιμία, ενδοθηλιακή βλάβη, φλεγμονή, αυξημένη CRP ενεργοποίηση αιμοπεταλίων, αυξημένη συσσώρευση Λευκά αιμοσφαίρια, αναστολέας ενεργοποιησης πλασμινογόνου, ινωδογόνο Δημιουργία θρομβίνης Αυξημένη αθηρογένεση και σχηματισμός πλάκας Στηθάγχη (σταθερή ασταθής ) - ΑΕΕ - ΣΝ
οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου συνδέονται με την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νοσηρότητας με δύο διαφορετικούς μηχανισμούς: βιολογικούς και μηχανισμούς τροποποίησης της συμπεριφοράς. Και οι δύο οδοί σχετίζονται με την ανάπτυξη των κλασικών παραγόντων κινδύνου για την εκδήλωση αθηρωματικής νόσου: αρτηριακή υπέρταση, αύξηση της ανοχής στην ινσουλίνη και σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία και μεταβολικό σύνδρομο.
Δυσμενείς παράγοντες η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που βιώνουν δυσάρεστες ψυχοκοινωνικές καταστάσεις ή πάσχουν από παθολογικό ψυχολογικό υπόστρωμα, υιοθετεί ανθυγιεινό τρόπο ζωής και συνήθειες: κάπνισμα αυξημένη κατανάλωση λιπαρών τροφών αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ αποφυγή σωματικής άσκησης μη συμμόρφωση με τις υγιεινoδιαιτητικές συμβουλές ή την τυχόν χορηγούμενη φαρμακευτική αγωγή
Δυσμενείς παράγοντες αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις ( κατάθλιψη ή καταθλιπτικά συμπτώματα, οργή, εχθρότητα, άγχος) χρόνιο ψυχοκοινωνικό στρες ή άγχος που σχετίζεται με την εργασία και οξύ άγχος της ζωής κοινωνικοί παράγοντες (κοινωνικοί δεσμοί, κοινωνική στήριξη, κοινωνικές συγκρούσεις )
Δυσμενείς παράγοντες κατάθλιψη - αγχώδη σύνδρομα συνδέονται με μείζονα καρδιαγγειακά συμβάματα, συχνές εισαγωγές σε νοσοκομείο και θανάτους ανεξάρτητα από την παρουσία κλασικών παραγόντων κινδύνου. Διάγνωση κατάθλιψης γίνεται σε 15-20% του πληθυσμού των καρδιαγγειακών ασθενών ενώ η συχνότητα καταθλιπτικού τύπου συμπτωμάτων είναι αρκετά υψηλότερη.
Το άγχος έχει διερευνηθεί αρκετά λιγότερο σε σχέση με την κατάθλιψη αλλά πρόσφατες μετα-αναλύσεις κλινικών μελετών σε καρδιαγγειακούς ασθενείς δείχνουν μια επίπτωση περίπου 16% της αγχώδους διαταραχής στην καρδιαγγειακή νόσο.
όπως η κατάθλιψη μπορεί να συμβάλλει αρνητικά στην καρδιακή νόσο, εκείνοι που πάσχουν ήδη από σοβαρή καρδιακή πάθηση μπορεί να εκδηλώσουν και συμπτώματα κατάθλιψης
Δυσμενείς παράγοντες Το επαγγελματικό stress που αποτελεί τη συχνότερη μορφή χρόνιου stress στις σύγχρονες κοινωνίες
η μειωμένη ικανότητα λήψης αποφάσεων ο χαμηλός έλεγχος του εργαζόμενου επί του έργου που ο ίδιος παράγει το μοντέλο ανισορροπίας ανταμοιβής -προσπάθειας παρουσία χαμηλών ανταμοιβών ( χαμηλή αμοιβή, χαμηλή εκτίμηση ) -υψηλές προσπάθειες ( υψηλές απαιτήσεις και / ή υψηλή συμμετοχή ) αυξάνουν την επίπτωση ΚΑΝ
ενώ αντίθετα ευεργετικά αποτελέσματα φαίνεται να ασκεί η δυνατότητα ανάληψης ευθυνών και η δυνατότητα εκδήλωσης πρωτοβουλιών
Δυσμενείς παράγοντες προσωπικότητα τύπου D χαρακτηρίζεται από συνδυασμό συναισθηματικού αρνητισμού και αντικοινωνικού τύπου συμπεριφορά τείνουν να έχουν αρνητικά συναισθήματα: θυμό εχθρότητα άγχος καταθλιπτική διάθεση αρνητική εικόνα του εαυτού τους
προσωπικότητα τύπου D Τα χαρακτηριστικά αυτής της προσωπικότητας έχουν συσχετιστεί με: θανατηφόρα ή µη καρδιακά επεισόδια χαµηλή ποιότητα ζωής σχετιζόµενη µε την υγεία ανεπαρκή ανταπόκριση των ασθενών στη θεραπεία διαφόρων τύπων ισχαιµικής καρδιοπάθειας (ασθενών µετά από ΟΕΜ και αυτών µε χαµηλή λειτουργικότητα αριστεράς κοιλίας ) Επίσης, συνδέεται με 2πλάσια πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων σωματικής ή ψυχικής υγείας
Δυσμενείς παράγοντες περιπτώσεις αιφνίδιου stress σεισμοί τρομοκρατικές ενέργειες ή απώλεια αγαπημένου προσώπου σχετίζονται με αυξημένο αιφνίδιο καρδιακό θάνατο
Δυσμενείς παράγοντες Ένα άλλο χαρακτηριστικό του σύγχρονου τρόπου ζωής είναι η κοινωνική απομόνωση και αποξένωση του ατόμου: η προοδευτική εκφύλιση του θεσμού της οικογένειας η συρρίκνωση των κοινωνικών επαφών και της συμμετοχής σε οργανωμένες κοινωνικές δραστηριότητες
η μείωση του αριθμού των πραγματικών φίλων η αύξηση του αριθμού διαζευγμένων και γενικά η μοναχική ζωή συνοδεύεται από 3πλάσια ποσοστά ΣΝ και αυξημένο κίνδυνο μελλοντικών καρδιακών συμβάντων
Δυσμενείς παράγοντες Παρόμοια συμπεράσματα προκύπτουν και για όσους διαβιούν σε χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, το οποίο μάλιστα χαρακτηρίζεται ως ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου
συχνά σε ένα άτομο διαπιστώνουμε τη συνύπαρξη περισσοτέρων του ενός από τους παθολογικούς ΨΚΝ παράγοντες με συνέπεια στις περιπτώσεις αυτές ο κίνδυνος εμφανίσεως καρδιαγγειακών συμβάντων να μεγεθύνεται σημαντικά
Από την άλλη πλευρά άλλες δυσμενείς ψυχοκοινωνικές καταστάσεις που έχουν ως αίτιο εμφάνισης τους, την ίδια την εκδήλωση ΚΑΝ χειροτερεύουν ακόμη περισσότερο την πρόγνωση του καρδιοπαθή ασθενή
Επαγγελματίες υγείας να είναι ευαισθητοποιημένοι απέναντι στην διάγνωση και ταυτοποίηση των ψυχοκοινωνικών παραμέτρων κινδύνου. ο καρδιοπαθής να εξετάζεται και να θεραπεύεται «ψυχή και σώματι» να αξιολογείται το ψυχολογικό προφίλ των ασθενών µε καρδιαγγειακή νόσο τους και να θεραπεύονται οι συναισθηµατικές συνθήκες που προσδίδουν αυξηµένο κίνδυνο για µείζονα ανεπιθύµητα καρδιαγγειακά συµβάµατα.
πολιτεία να υπάρξουν η απαραίτητη ενημέρωση, κατάρτιση, συνεργασία και εξασφάλιση μέσων και κονδυλιών για την αντιμετώπιση του προβλήματος
βελτιωμένες υπηρεσίες υγείας αποτελεσματική αντιμετώπιση αύξηση της επιβίωσης