ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΡΑΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Επίκουρος Καθηγητής Πάτρα, Μάιος 2009 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Στρατηγικές εισόδου σε αναδυόμενες αγορές ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του ΒΑΣΙΛΗ ΜΠΟΥΜΠΟΥΡΑ Επιβλέπων: Γεώργιος Αναστασόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή την.... 2009......... Γεώργιος Αναστασόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Πάτρα, Μάιος 2009 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 2
Περίληψη Σκοπός της Διπλωματικής Εργασίας είναι η περιγραφή και η ανάλυση των ευκαιριών που προκύπτουν κατά την είσοδο των επιχειρήσεων στις αναδυόμενες αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αρχικά επιδιώχθηκε μια θεωρητική προσέγγιση του θέματος περιγράφοντας τις θεωρίες διεθνοποίησης. Οι θεωρητικές προσεγγίσεις όλων των γνωστών επιστημόνων στο χώρο της διοίκησης και όχι μόνο, εμπλούτισαν τις γνώσεις μας και οριοθέτησαν το περιεχόμενο της παρούσας εργασίας. Στη συνέχεια καθορίστηκαν οι λόγοι για τους οποίους μια επιχείρηση επιθυμεί να διεθνοποιηθεί. Δίπλα στους λόγους δεν μπορούσαν να απουσιάζουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια επιχείρηση κατά την διεθνοποίηση της καθώς και οι τρόποι εισόδου. Έγινε προσπάθεια να καταγραφούν και συστηματοποιηθούν όλες οι δυνατές μορφές εισόδου σε μια αγορά του εξωτερικού. Βέβαια η παρούσα διπλωματική εργασία επικεντρώνεται στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Κρίθηκε συνεπώς απαραίτητο να αναφερθούν και οι αιτίες οι οποίες καθοδηγούν την απόφαση των Ελλήνων επιχειρηματιών να χαράξουν νέες διαδρομές σε καινούργιες αγορές. Στο σημείο αυτό η εργασία αλλάζει μορφή και περνάει στο δεύτερο μέρος, το πρακτικό. Η συμβολή του εν λόγω τμήματος ήταν σημαντική διότι συνέδεσε την θεωρία με αυτό που συμβαίνει στην ελληνική πραγματικότητα. Αναλυτικότερα, για την έκφραση των προφίλ των Ελλήνων επιχειρηματιών χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο και μέσα από μια σειρά παραμέτρων οδηγηθήκαμε σε δεδομένα τα οποία μπορούμε να θεωρήσουμε γενικεύσιμα. Προτιμήθηκε η χρήση της ποιοτικής μεθόδου για την διατύπωση αποτελεσμάτων σχετικά με την είσοδο μιας ελληνικής επιχείρησης στο εξωτερικό προκειμένου τα δεδομένα να αποφευχθούν να είναι ευάλωτα σε στερεοτυπίες. Με τη μέθοδο των συνεντεύξεων συλλέξουμε σημαντικά ευρήματα αναφορικά πάντα με τις αναδυόμενες αγορές, τις στρατηγικές που ακολουθήθηκαν και τα εμπόδια που αντιμετώπισαν. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν μέσα από τη διαδικασία των συνεντεύξεων μελετήθηκαν και παρατίθενται αναλυτικά στο πρακτικό μέρος. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 3
Πίίνακας περιιεχομένων ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 Αντικείμενο της διπλωματικής... 8 Οργάνωση του τόμου... 9 Ευχαριστίες... 11 ΜΕΡΟΣ 1 ο : ΘΕΩΡΗΤΙΙΚΗ ΕΠΙΙΣΚΟΠΗΣΗ ο 11 ΚΕΦΑΛΑΙΙΟ : ΘΕΩΡΡΙΙΕΣ ΔΙΙΕΘΝΟΠΟΙΙΗΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΔΥΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΓΟΡΡΕΣ Εισαγωγή 1.1. Μοντέλα διεθνοποίησης... 12 1.1.1. Η προσέγγιση της δύναμης της αγοράς... 12 1.1.2. Θεωρία Διεθνοποίησης... 15 1.1.3. Μακροοικονομικά Μοντέλα Ανάπτυξης... 17 1.1.4. Η προσέγγιση της διεθνούς ανταγωνιστικής βιομηχανίας... 18 1.1.5. Το εκλεκτικό παράδειγμα... 20 1.2. Παράγοντες διεθνοποίησης... 24 1.2.1 Χρονικό διεθνοποίησης αγορών... 25 1.2.2. Λόγοι διεθνοποίησης... 25 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΑΥΤΕΣ 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΤΡΟΠΟΙ ΕΙΣΟΔΟΥ 3.1. Είσοδο Δια Μέσου Εξαγωγέων... 31 3.1.1. Οι ελληνικές εξαγωγές στις χώρες των Βαλκανίων... 33 3.2. Παραγωγή στο Εξωτερικό... 34 3.2.1. Παροχή Τεχνογνωσίας σε Παραγωγούς του Εξωτερικού... 35 3.2.2. Έκδοση Αδειών (Licensing)... 35 3.2.3. Άδεια με Συγκεκριμένους Περιορισμούς (Franchising)... 36 3.2.4. Παραγωγή Μέσω Ιδίων Εγκαταστάσεων... 37 3.2.5. Παραγωγή Κατά Παραγγελία... 37 3.2.6. Συναρμολόγηση... 38 3.2.7. Εξαγορά και Συγχώνευση Επιχειρήσεων... 38 3.2.8. Πραγματοποίηση Στρατηγικών Συμμαχιών... 39 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΛΟΓΟΙ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 4.1. Επιθυμία Επέκτασης Αγορών... 41 4.2. Αναζήτηση Φυσικών Πόρων... 42 4.3. Παγκόσμιο Μάρκετινγκ... 42 4.4. Προσέγγιση του Καταναλωτή... 43 4.5. Μείωση του Κόστους Εργασίας... 43 4.6. Νέες Συνθήκες, Νέα Επιχειρηματικά Μοντέλα... 44 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 4
ΜΕΡΟΣ 2ο: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ 5 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 5.1. Η Διεθνοποιήση των Ελληνικών Επιχειρήσεων... 45 5.2. Κλάδοι που Δραστηριοποιούνται στην Ανατολική Ευρώπη... 46 5.3. Οι Πρωτιές Ελληνικών Επενδύσεων στην Ανατολική Ευρώπη... 47 1.4. Η Οικονομική Κρίση στην Ανατολική Ευρώπη... 49 6 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ : Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 6.1. Ελληνική Επενδυτική Παρουσία στην Oυκρανία... 53 6.2. Ελληνικές Επενδύσεις στην Βουλγαρία... 54 6.3. Οι Ελληνικές & Άλλες Ξένες Επενδύσεις στη Ρουμανία... 56 6.4. Οι Ελληνικές Επενδύσεις στην Σερβία... 58 7 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ : CASE STUDY 7.1. Εισαγωγικά... 60 7.2. Όμιλος Εταιρειών Gefest Group... 61 7.3. Όμιλος Εταιρειών Μηχανική... 64 3.3.1. Διεθνοποίηση στην Ανατολική Ευρώπη... 65 7.4. Εταιρεία Golden Odessa / Ukrainian Investment And Development... 67 7.5. Συγκριτική Αξιολόγηση Αποτελεσμάτων Συνέντευξης... 69 8 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ 8.1. Σύνοψη και συμπεράσματα... 71 8.2. Μελλοντικές επεκτάσεις... 73 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 74 Γλωσσάριο όρων... 78 Βιβλιογραφία - Αρθογραφία... 79 Μελέτες - Εκθέσεις... 83 Διαδύκτιο... 83 Ευρετήριο Πινάκων και Σχημάτων... 84 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 5
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Μοορρφφήή Ερρωττηημμααττοολλοογγί ίοουυ... 85 1 o CASE STUDY... 86 GOLDEN ODESSA / UKRAINIAN INVESTMENT AND DEVELOPMENTΣφάλμα! Δεν έχει ορ 2 o CASE STUDY... 88 GEFEST GROUP... 88 3 o CASE STUDY... 92 ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΗ... 92 ΕΡΡΩΤΤΗΜΑΤΤΟΛΌΓΓΙΙΟ γγρρααφφεεί ίοο εεμμπποορρι ικκώνν υυπποοθθέέσσεεωνν (εεμμπποορρι ( ικκόόςς αακκόόλλοουυθθοοςς) )... 95 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 6
Εισαγωγή Η παγκοσμιοποίηση προσφέρει τόσο ευκαιρίες, όσο και προκλήσεις για τις επιχειρήσεις. Οι ευκαιρίες για διεθνείς επιχειρηματικές συναλλαγές έχουν αυξηθεί δραματικά καθώς τα παραδοσιακά εμπόδια που σχετίζονται με την απόσταση και τις διασυνοριακές συναλλαγές έχουν μειωθεί εξαιτίας της νέας τεχνολογίας και των εμπορικών συμφωνιών. Αλλά η ανάπτυξη ενός ταχύτατα αναπτυσσόμενου και αυξανόμενου πολυδιάστατου παγκόσμιου περιβάλλοντος ασκεί σημαντικές πιέσεις στις επιχειρήσεις. Στο σύγχρονο δυναμικό περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης η ελληνική επιχείρηση πρέπει να βασίσει τη στρατηγική της σε στοιχεία διαφορετικότητας και μοναδικότητας για να πετύχει. Η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μακροοικονομικά μεγέθη αρκετά ικανοποιητικά εν συγκρίσει με αυτά των χωρών της Βαλκανικής και της Ανατολικής Ευρώπης αλλά και με τη δεδομένη γειτνίαση δύναται να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη περιοχή των Βαλκανίων. Η ήδη επιχειρηματική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη πρόκειται να αποφέρει ανάπτυξη, ενδυνάμωση, οικονομική μεγέθυνση των ελληνικών επιχειρήσεων, οι οποίες θα αποδώσουν εκ νέου την οικονομική ωφέλεια με την μορφή νέων επενδύσεων στον Ελλαδικό χώρο. Όλο και περισσότερο, οι ελληνικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τη συμμετοχή τους στις διεθνείς αγορές ως σημαντικό στοιχείο για την επιβίωσή τους και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Οι επιχειρήσεις αυτές θα καταστούν παγκοσμίως επώνυμες, θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας και οι ξένες πολυεθνικές είναι βέβαιο ότι θα εμπιστευτούν ακόμη περισσότερο τις ελληνικές επιχειρήσεις και θα προβούν σε νέες συνεργασίες στρατηγικής σημασίας μαζί τους. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 7
Αντικείμενο της διπλωματικής Αντικείμενο αυτής της Διπλωματικής Εργασίας είναι η ανάπτυξη των στρατηγικών που ακολουθούν οι επιχειρήσεις κατά την είσοδό τους σε αναδυόμενες αγορές. Κατά κύριο λόγο βάση για την μελέτη αποτέλεσαν οι θεωρίες στρατηγικής διεθνοποίησης. Στηριζόμενος σε αυτές καθώς και στις πληροφορίες που προέκυψαν μέσα από τις προσωπικές συνεντεύξεις με Έλληνες επιχειρηματίες προσπάθησα να σκιαγραφήσω τις ευκαιρίες που αναδύονται και τα προβλήματα που προκύπτουν κατά την είσοδο των ελληνικών επιχειρήσεων σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η επενδυτική και εξαγωγική δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων παρουσιάζεται σε πολλές χώρες της Βαλκανικής αλλά και της Ανατολικής Ευρώπης. Σχετικά με την επενδυτική δραστηριότητα αυτή στον Βαλκανικό χώρο πολλές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε αναδυόμενες αγορές με τους Έλληνες επιχειρηματίες να δραστηριοποιούνται σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Οι βασικοί τρόποι μέσω των οποίων μπορούν οι Έλληνες επιχειρηματίες να δραστηριοποιηθούν στον χώρο των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης είναι με εξαγωγές αγαθών, με εκτέλεση τεχνικών έργων και με την ανάληψη άμεσων επενδύσεων. Για κάθε μία από αυτές τις μορφές δράσεις υπάρχουν συγκεκριμένοι κίνδυνοι οι οποίοι αν δεν ερευνηθούν μπορούν να αποβούν μοιραίοι για τους Έλληνες επιχειρηματίες. Η έλλειψη δυτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος για τις χώρες της Βαλκανικής καθώς και η γεωγραφική θέση της Ελλάδας τοποθετούν την Ελλάδα σε πλεονεκτικότερη θέση σε σχέση με τους ανταγωνιστές της. Η στοχευμένη παρουσίαση όλων των πληροφοριών που συνθέτουν την ελληνική επιχειρηματική «εξωστρέφεια» αποτελούν το ζητούμενο στην παρούσα εργασία. Για την πληρέστερη ανάπτυξη μιας τέτοιας μελέτης κρίθηκε απαραίτητη η ανάπτυξη ενός ερωτηματολογίου το οποίο και χρησιμοποιήθηκε ως αναγκαίο εργαλείο για τα case studies. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν σε αυτή τη διπλωματική βασίζονται στον αποδοτικό συνδυασμό ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 8
τόσο θεωρητικών προσεγγίσεων όσο και των αποτελεσμάτων μεθόδων έρευνας. Οργάνωση του τόμου Ο τόμος της Διπλωματικής Εργασίας οργανώνεται σε 2 μέρη και επιμέρους κεφάλαια. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει τις θεωρητικές προσεγγίσεις στο θέμα μας ενώ το δεύτερο μέρος αναφέρεται στο πρακτικό κομμάτι δηλαδή στις συνεντεύξεις και στα συμπεράσματα που προέκυψαν μέσα από αυτές. Αναλυτικότερα το πρώτο μέρος επιμερίζεται στα ακόλουθα κεφάλαια : Στο 1 ο Κεφάλαιο γίνεται αρχικά μια σύντομη παρουσίαση των μοντέλων διεθνοποίησης. Συγκεκριμένα αναφέρονται οι κύριοι «πρεσβευτές» των εν λόγω θεωριών και γίνονται κάποιες συγκρίσεις των μοντέλων. Επίσης περιγράφονται οι λόγοι που οδηγούν μια επιχείρηση στην είσοδο της σε νέες αγορές. Μερικοί από τους λόγους που μπορούν να ωθήσουν μια επιχείρηση σε διεθνή δραστηριότητα είναι η επιθυμία επέκτασης αγορών, η αναζήτηση νέων φυσικών πόρων, η αποδοχή της έννοιας του παγκόσμιου μάρκετινγκ, η προσέγγιση του καταναλωτή και τέλος η μείωση του κόστους εργασίας. Στο 2 ο Κεφάλαιο γίνεται ανάλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει μια επιχείρηση κατά τη δραστηριοποίησή της σε μια αναδυόμενη αγορά. Κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του εν λόγω κεφαλαίου αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του κινδύνου, τη σοβαρότητα των εμποδίων και τα μεγάλα κόστη που η επιχείρηση συχνά καλείται να επωμιστεί. Στο 3 ο Κεφάλαιο γίνεται επισκόπηση των τρόπων εισόδου μιας επιχείρησης σε νέες αγορές. Από τη στιγμή που η τελευταία αποφασίσει να επεκτείνει την παραγωγική της δραστηριότητα εκτός Ελλάδας, θα πρέπει να επιλέξει την πιο αποτελεσματική μέθοδο εισόδου στις διάφορες αγορές του εξωτερικού. Η επιχείρηση έχει να διαλέξει ανάμεσα σε δύο στρατηγικές εισόδου α) την είσοδο δια μέσου εξαγωγέων και β) την είσοδο με παραγωγή στο εξωτερικό. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 9
Στο 4 ο Κεφάλαιο η διπλωματική εστιάζεται στις ελληνικές επιχειρήσεις και περιγράφονται διεξοδικά οι λόγοι διεθνοποίησης των ελληνικών επιχειρήσεων στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Στο σημείο αυτό η μορφή της διπλωματικής αλλάζει διότι ξεκινάει το δεύτερος μέρος που αποτελεί το πρακτικό κομμάτι της παρούσας εργασίας. Αναλυτικότερα το δεύτερο μέρος επιμερίζεται στα ακόλουθα κεφάλαια : Στο 5 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται η Ελλάδα σε σύγκριση με τις αναδυόμενες αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Συγκεκριμένα περιγράφονται οι κλάδοι των ελληνικών προϊόντων που κατά κύριο λόγο δραστηριοποιούνται στις χώρες αυτές. Ακολουθούν καλές πρακτικές ελληνικών επενδύσεων στα Βαλκάνια που έχουν καταλάβει πρώτες θέσεις. Και το κεφάλαιο αυτό κλείνει με μια σύντομη αναφορά στην οικονομική κρίση και πόσο συνέβαλε στο να φρενάρει την εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Στο 6 ο κεφάλαιο αναφέρονται σημαντικά στοιχεία για τέσσερις από τις αναδυόμενες αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Συγκεκριμένα το εν λόγω κεφάλαιο αναπτύσσεται γύρω από την ελληνική επενδυτική δραστηριότητα στις αγορές αυτές. Στο 7 ο κεφάλαιο αποτυπώνονται τα όσα είπαν στελέχη και των τριών εταιρειών, που συμμετέχουν στη διπλωματική, αποδεχόμενοι να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο καθώς και να μεταδώσουν μέσα από τη συνέντευξη που μας παραχώρησαν, τις εμπειρίες και την πείρα τους. Τίθενται με συστηματικό τρόπο οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια ελληνική εταιρεία κατά τη διάρκεια δραστηριοποίησης της σε μια ξένη αγορά. Οι πλήρεις συνεντεύξεις επισυνάπτονται στο παράρτημα της διπλωματικής εργασίας. Στο 8ο κεφάλαιο καταγράφονται τα συμπεράσματα και παρουσιάζονται προτάσεις για μελλοντική επέκταση της διπλωματικής. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 10
Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους όσους συνέβαλαν με την επιστημονική, την υλική και την ανθρώπινη συμπαράσταση τους για να διεξαχθεί και να ολοκληρωθεί αυτή η εργασία. Θερμές ευχαριστίες οφείλω καθώς και την ευγνωμοσύνη μου, στον επιβλέπων καθηγητή της παρούσας εργασίας κ. Αναστασόπουλο Γεώργιο, ο οποίος με την αμέριστη συμπαράσταση του, την υπομονή, τις γνώσεις, την εμπειρία του σε παρόμοια θέματα, μου προσέφερε σημαντική βοήθεια για την εκπόνηση και ολοκλήρωση της Διπλωματικής Εργασίας. Επίσης επιθυμώ να εκφράσω τις ευγνωμοσύνη μου σε όλα εκείνα τα πρόσωπα των ελληνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, για την προθυμία τους, την ευχάριστη συνεργασία τους και την πολύτιμη προσφορά τους όσον αφορά την πραγματοποίηση των συνεντεύξεων στα πλαίσια του πρακτικού μέρους της εργασίας. Επιπλέον ένα θερμό ευχαριστώ στο Πανεπιστήμιο Πατρών που συνέβαλλε καθοριστικά στο να με οπλίσει με τα ικανά και αναγκαία εφόδια για την ολοκλήρωση των σπουδών μου καθώς και για την επιστημονική στήριξη που μου παρείχε. Τέλος, ευχαριστώ την οικογένειά μου και τα αγαπημένα μου πρόσωπα για τη συνεχή υποστήριξη, παρότρυνσή και συμπαράστασή τους. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 11
ΜΕΡΟΣ 1ο:: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΘΕΩΡΙΕΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σ αυτό το κεφάλαιο θα γίνει μια σύντομη παρουσίαση των μοντέλων διεθνοποίησης με τους πρεσβευτές τους, θα γίνουν κάποιες συγκρίσεις, καθώς θα αναφερθούν και λόγοι εμφάνισης του φαινομένου. Διάχυτη είναι πλέον η γνώμη ότι έχουμε εισέλθει σε μία νέα ιστορική εποχή, στην εποχή της διεθνοποίησης. Η ανάπτυξη του διεθνούς ανταγωνισμού γίνεται πλέον στις μέρες μας το κυρίαρχο θέμα στον κόσμο των επιχειρήσεων. Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις, οι οποίες αντιμετωπίζουν κορεσμένες εγχώριες αγορές και αυξανόμενο ανταγωνισμό από ξένες επιχειρήσεις, προσανατολίζονται οι ίδιες σε διεθνείς αγορές με αποτέλεσμα την αύξηση του μεριδίου των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων και κερδών τους έξω από τις εγχώριες αγορές τους. 1.1. ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ Αναφορικά με τα θεωρητικά μοντέλα για τη διεθνοποίηση θα λέγαμε πως στη σχετική βιβλιογραφία εντοπίζονται τα εξής πέντε : η προσέγγιση της δύναμης της αγοράς, η θεωρία της διεθνοποίησης, η προσέγγιση της διεθνούς ανταγωνιστικής βιομηχανίας, οι μακροοικονομικές προσεγγίσεις, και, το εκλεκτικό παράδειγμα. 1.1.1. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 12
Μέσα από το μοντέλο αυτό επιδιώκεται να δοθεί απαντήσεις σε δυο ερωτήματα : 1) γιατί επιχειρήσεις από μια εθνικότητα έχουν μεγαλύτερη ικανότητα να εισαχθούν σε διεθνείς αγορές από ότι οι ενδογενείς επιχειρήσεις σε αυτές τις αγορές, καθώς και 2) γιατί θέλουν να ελέγχουν δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας που πραγματοποιούνται εκτός των εθνικών τους συνόρων. Hymer Η προσέγγιση αυτή αρχικά διαμορφώθηκε από τον Hymer το 1960, σε μια προσπάθεια ανάλυσης των κινήτρων των επιχειρήσεων να μετακινηθούν εκτός των συνόρων τους και να εγκαταστήσουν διεθνή παραγωγή. Ο Hymer εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του με τη θεωρία του χαρτοφυλακίου για τρεις κυρίως λόγους: Πρώτον, διέτεινε ότι ο βασικός παράγοντας που επιδρούσε στις παραμέτρους συμπεριφοράς που επηρεάζουν τη διοίκηση, την απόδοση των επιχειρήσεων και ειδικότερα τη στρατηγική τους, όσον αφορά την εξυπηρέτηση ξένων αγορών, ήταν οι ατέλειες της αγοράς, στην αγορά τελικών προϊόντων. Δεύτερον, οι άμεσες ξένες επενδύσεις περιλαμβάνουν τη μεταφορά οικονομικού κεφαλαίου και πόρων οι οποίοι υποτίθεται ότι είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων, όπως η τεχνολογία και οι τεχνικές management & marketing. Ο τρίτος λόγος είναι ότι οι άμεσες ξένες επενδύσεις δεν περιλαμβάνουν καμία μεταβολή στην ιδιοκτησία των πόρων ή των δικαιωμάτων που μεταφέρονται. Η θεώρηση του Hymer ήταν ότι οι επιχειρήσεις, προκειμένου να ελέγχουν τις ξένες μονάδες παραγωγής προστιθέμενης αξίας, θα έπρεπε να κατέχουν κάποιου είδους πλεονεκτημάτων στην παραγωγή ή στο marketing συγκεκριμένα ως προς την ιδιοκτησία που θα υπερείχαν σε αξία και σπουδαιότητα των μειονεκτημάτων που θα αντιμετώπιζαν στον ανταγωνισμό με τις ενδογενείς επιχειρήσεις στη φιλοξενούμενη χώρα. Μειονεκτήματα αποτελούν φυσικά οι άγνωστες συνθήκες της αγοράς και των επιχειρήσεων καθώς και το προτέρημα που κατέχουν οι τοπικές ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 13
επιχειρήσεις, όπως η γνώση του τοπικού περιβάλλοντος και οι καλύτερες επαφές/διασυνδέσεις με τους πελάτες. Kindleberger Εννέα χρόνια αργότερα (1969), ο Kindleberger προσεγγίζοντας τις ιδέες του Hymer για ένα μοντέλο από τα νεοκλασικά οικονομικά και λαμβάνοντας υπόψη τις θεωρήσεις για τον τέλειο ανταγωνισμό, συμπέρανε ότι σε έναν κόσμο με τέλειο ανταγωνισμό, οι άμεσες ξένες επενδύσεις δεν μπορούν να υφίστανται. Σύμφωνα με τον Kindleberger, αν η ξένη αγορά χαρακτηρίζεται από τέλειο ανταγωνισμό, τότε οι τοπικές επιχειρήσεις θα έπρεπε πάντα να είναι σε θέση να ανταγωνίζονται επιτυχώς τους ξένους εισερχόμενους. Επομένως, η αγορά χαρακτηρίζεται από ατέλειες οι οποίες και αποτελούν το λόγο για άμεσες ξένες επενδύσεις. Και συνεχίζει προσθέτοντας πως υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά είδη για τις ατέλειες στην αγορά: οι ατέλειες στην αγορά των αγαθών, με την ύπαρξη της διαφοροποίησης των προϊόντων και του ανταγωνισμού εκτός από τις τιμές. οι ατέλειες στις αγορές παραμέτρων, όπως οι πατέντες ή η «ιδιοκτησιακή τεχνογνωσία». οι εσωτερικές και εξωτερικές οικονομίες κλίμακας, όπως αυτές που προκύπτουν από την καθετοποίηση. οι κρατικά επιβαλλόμενες ρυθμίσεις, όπως οι περιορισμοί στην παραγωγή. Δίνοντας έναν ορισμό στη προσέγγιση της δύναμης της αγοράς θα λέγαμε ότι αφορά την ικανότητα συγκεκριμένων επιχειρήσεων, δρώντας είτε μεμονωμένα είτε σε συντεχνίες, να επιβληθούν στις αντίστοιχες αγορές - και επομένως να απολαμβάνουν μεγαλύτερα κέρδη - και να είναι πιο ασφαλείς ή ακόμα και λιγότερο αποδοτικές σε συνθήκες με πιο αποτελεσματικό ανταγωνισμό. Σύμφωνα με τη προσέγγιση αυτή, στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης οι επιχειρήσεις συνεχώς αυξάνουν το μερίδιό τους στην τοπική αγορά μέσω συγχωνεύσεων καθώς και μέσω της επέκτασης της δυναμικότητάς τους και αυτά ως μέτρο βιομηχανικής συγκέντρωσης αυξάνονται όσο αυξάνονται και τα κέρδη. Παρ όλα αυτά, υπάρχει ένα σημείο στο οποίο δεν υφίσταται περαιτέρω δυνατότητα επέκτασης της δυναμικότητας στην τοπική αγορά, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 14
καθώς παραμένουν λίγες τοπικές επιχειρήσεις και στο σημείο αυτό τα κέρδη που αποκτώνται από το υψηλό βαθμό μονοπωλιακής δύναμης στη χώρα προέλευσης επενδύονται σε ξένες δραστηριότητες, οδηγώντας σε μια παρόμοια διαδικασία αυξημένης συγκέντρωσης στις ξένες αγορές. Όπως ήταν αναμενόμενο η εν λόγω θεωρία δέχθηκε κριτική η οποία εστιάζεται στο χρονικό διάστημα που θα υφίστανται τα εμπόδια εισόδου, στο χρονικό διάστημα που θα παραμένει άγνωστη η ξένη αγορά στο υποκατάστημα καθώς και γιατί οι τοπικές επιχειρήσεις να μην αυξήσουν τα εμπόδια εισόδου στις σχετικές αγορές καθυστερώντας έτσι την είσοδο. 1.1.2. ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ Μέσα από το μοντέλο αυτό επιδιώκεται να δοθεί απάντηση στο ερώτημα : 1) γιατί οι διασυνοριακές εμπορικές συναλλαγές των ενδιάμεσων προϊόντων είναι οργανωμένες κατά ιεραρχίες και όχι προσδιοριζόμενες από τις δυνάμεις της αγοράς. Coase Αντιμετωπίζει την επιχείρηση ως ένα φορέα που αυξάνει την αποτελεσματικότητά του μέσω της διοργάνωσης εμπορικών συναλλαγών από τον επιχειρηματία, ή καλύτερα, μέσω της αντικατάστασης αγορών. Επίσης, στη θεωρία του Coase τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα δεν παίζουν κάποιο ουσιαστικό ρόλο και η κοινή ιδιοκτησία οικονομικών στοιχείων από τις επιχειρήσεις ερμηνεύεται από την αντικατάσταση των αγορών. Θεωρητικοί της διεθνοποίησης Οι θεωρητικοί της διεθνοποίησης υποστηρίζουν ότι οι επιχειρήσεις μεγιστοποιούν τα κέρδη τους σε έναν κόσμο με ατελείς αγορές. Η θεωρία της διεθνοποίησης κρατά τη θεώρηση της μεγιστοποίησης των κερδών, ενώ ασκεί κριτική στη θεώρηση του τέλειου ανταγωνισμού. Το θεωρητικό πλαίσιο της ανάλυσης βασίζεται στην ανταλλαγή ανάμεσα στους ιδιώτες και τα συναλλακτικά κόστη αυτής της ανταλλαγής. Όταν τα συναλλακτικά κόστη μιας καθορισμένης συναλλαγής είναι χαμηλότερα από αυτά της ανταλλαγής της αγοράς, τότε η αγορά είναι διεθνοποιημένη και η συλλογική αποτελεσματικότητα της ομάδας αυξάνεται. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 15
Κάποιες φορές οι θεωρητικοί της διεθνοποίησης υποστηρίζουν ότι τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη πολυεθνικών επιχειρήσεων. Στη θεωρία της διεθνοποίησης τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα υιοθετούνται ως εξωγενείς μεταβλητές προς την επιχείρηση. Παρ όλα αυτά υπάρχουν πολλοί υποστηρικτές της άποψης ότι τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κάθε επιχείρησης και για το λόγο αυτό εξ ορισμού ενδογενή χαρακτηριστικά της επιχείρησης. Το επιχείρημα αυτό στηρίζεται στη θεώρηση ότι οι επιχειρήσεις σε κάθε δεδομένη βιομηχανία έχουν τα ίδια κίνητρα για διεθνοποίηση αφού οι οποιασδήποτε φύσεως αποτυχίες στην αγορά είναι συνεχείς και ισοβαρείς για όλες τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ίδια βιομηχανία. Επιπλέον, κάποιες επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερη ικανότητα στο να διεθνοποιούν κάποιους εξωτερικούς παράγοντες ή μπορούν να το επιτύχουν με πιο αποτελεσματικό τρόπο από άλλες επιχειρήσεις. Αυτό οφείλεται ενδεχομένως στο γεγονός ότι έχουν αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των παραγωγικών τους συντελεστών, καλύτερες επιχειρηματικές ικανότητες ή επιχειρηματική ευελιξία. Αυτό το δεδομένο υποθέτει την ύπαρξη κάποιων πλεονεκτημάτων που δεν είναι επιμερισμένα ισάξια ανάμεσα στις επιχειρήσεις και μπορεί να μην προϋπήρχαν της διεθνοποίησης των αγορών και να προκύπτουν ως απόρροια των πλεονεκτημάτων της διεθνοποίησης. Με βάση τα παραπάνω εξηγείται γιατί κάποιες επιχειρήσεις διεθνοποιούνται ενώ κάποιες άλλες παραμένουν μόνο στο εσωτερικό. Η κριτική που δέχτηκε η συγκεκριμένη θεωρία εστιάζεται κυρίως στο γεγονός ότι ενώ δίνεται έμφαση στην αγορά ενδιάμεσων προϊόντων, οι υποστηρικτές της προσέγγισης της διεθνοποίησης έχουν αναγνωρίσει το ενδεχόμενο οι πολυεθνικές επιχειρήσεις να αυξάνουν τα κέρδη τους μέσω του περιορισμού του ανταγωνισμού στην αγορά των τελικών προϊόντων. Στη προσέγγιση αυτή η διεθνοποίηση πλησιάζει πάρα πολύ την ανάλυση του Hymer για τις ατέλειες στις αγορές των τελικών προϊόντων. Buckley Υποστήριξε ότι η προσέγγιση της δύναμης της αγοράς και της θεωρίας της διεθνοποίησης δεν είναι δυο θεωρίες που αποκλείει η μια την άλλη ή ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 16
συναγωνίζεται η μια την άλλη, αλλά αντιθέτως πρέπει να συνδυαστούν προκειμένου να δοθεί μια πλήρης και πλούσια ερμηνεία για την ανάπτυξη πολυεθνικών επιχειρήσεων. Βέβαια, μια τέτοια ερμηνεία γίνεται περίπλοκη λόγω της αλληλεπίδρασης που υπάρχει ανάμεσα στις αποφάσεις για τη διεθνοποίηση και τη συμπεριφορά της αγοράς. 1.1.3. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Μέσα από το μοντέλο αυτό επιδιώκεται να δοθεί απάντηση στα ερωτήματα : 1) για ποιο λόγο οι επιχειρήσεις πραγματοποιούν άμεσες ξένες επενδύσεις & 2) ποιες δραστηριότητες των επιχειρήσεων αναπτύσσονται καλύτερα σε συγκεκριμένες χώρες. Vernon Ο Vernon το 1966 ανέπτυξε τη θεωρία του κύκλου ζωής του προϊόντος. Η προσέγγιση που βασίζεται στη θεωρία αυτή, δημιούργησε ένα μοντέλο το οποίο αποπειράθηκε να ερμηνεύσει τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων των Η.Π.Α. στη μεταπολεμική περίοδο. Υποστηρίζεται ότι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των επιχειρήσεων των Η.Π.Α. καθορίζονται από τη δομή και το πρότυπο των παραγωγικών συντελεστών και αγορών τους. Τα μεγαλύτερα ενδιαφέροντα ήταν η ικανότητα καινοτομίας μιας επιχείρησης και η τοποθεσία της παραγωγής. Αναγνωρίστηκαν τρεις διαφορετικές φάσεις της παραγωγικής διαδικασίας και αντίστοιχες δραστηριότητες των επιχειρήσεων: Αρχικά, το προϊόν παραγόταν από την επιχείρηση για αγορά των Η.Π.Α. κοντά στις καινοτομικές της δραστηριότητες και ικανότητες. Στο επόμενο στάδιο της ζωής του προϊόντος, γινόταν πιο ώριμο, με επιπλέον τυποποιημένα χαρακτηριστικά και επομένως μπορούσε να εξαχθεί σε αγορές με όμοια χαρακτηριστικά τόσο σε θέματα ζήτησης και ικανότητες προσφοράς. Σταδιακά το προϊόν έγινε ακόμη πιο τυποποιημένο, οι μιμητές έμπαιναν στην αγορά του προϊόντος, η ζήτηση έγινε πιο ελαστική ως προς την τιμή και η εργασία αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση του κόστους. Σε αυτό το τελικό στάδιο, αν οι συνθήκες στη φιλοξενούμενη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 17
χώρα είναι ευνοϊκές, τότε το υποκατάστημα θα μπορούσε να υποκαταστήσει τις εξαγωγές από τη μητρική χώρα. Το βασικό μειονέκτημα του εν λόγω μοντέλου ήταν ότι επικεντρωνόταν μόνο σε εξωγενείς άμεσες ξένες επενδύσεις των επιχειρήσεων των Η.Π.Α. Επομένως χρειαζόταν κάποιες απαραίτητες μετατροπές, προκειμένου να μπορέσει να εξηγήσει τις άμεσες ξένες επενδύσεις άλλων χωρών εκτός των Η.Π.Α. και τον τρόπο προσαρμογής και συμπεριφοράς των εν λόγω χωρών. Η διεθνής ευημερία αυξάνεται όταν η διεθνής παραγωγή συμβάλλει στην αναδόμηση της βιομηχανίας των εκάστοτε χωρών με γνώμονα τη δημιουργία ενός δυναμικού συγκριτικού πλεονεκτήματος. Επιπλέον ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται σε επενδύσεις για φυσικούς πόρους. Όταν μια επιχείρηση έχει ταχεία βιομηχανική ανάπτυξη, αλλά δεν έχει επάρκεια φυσικών πόρων, ο ρυθμός της εγχώριας επέκτασης είναι πιθανό να είναι περιορισμένος. Οι εγχώριες πολυεθνικές εμπλέκονται σε τέτοιου είδους επενδύσεις με στόχο την προμήθεια των εγχώριων αγορών τους. 1.1.4. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ Η προσέγγιση αυτή σχετίζεται με την αγορά τελικού προϊόντος και την έμφαση στην ολιγοπωλιακή βιομηχανία, καταδεικνύοντας ότι η ανάπτυξη της διεθνούς παραγωγής τείνει να συνδέεται με τον ανταγωνισμό και τη διατήρηση της διαδικασίας του τεχνολογικού συναγωνισμού ανάμεσα στις πολυεθνικές. Vernon Σε αυτή τη νέα προσέγγιση, ο Vernon έθεσε στο μοντέλο του κάποιες ολιγοπωλιακές παραμέτρους. Επεκτείνοντας τη θεωρία για τον κύκλο ζωής των προϊόντων, η ολιγοπωλιακή αλληλεπίδραση ανάμεσα στις επιχειρήσεις μιας βιομηχανίας αυξάνεται καθώς οι επιχειρήσεις μεγεθύνονται, καθώς η ένταση κεφαλαίου στην παραγωγή και οι οικονομίες κλίμακας γίνονται πιο σημαντικές καθώς η γραμμή παραγωγής ωριμάζει. Μέσα από τη προσέγγιση αυτό επιδιώκεται να δοθεί απάντηση στο ερώτημα : ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 18
1) γιατί η τεχνολογία αναπτύσσεται περισσότερο σε διεθνή δίκτυα, απ ότι σε ένα σύνολο ξεχωριστών ιδιόκτητων εγκαταστάσεων. Υποστηρίζεται η άποψη ότι η διεθνοποίηση της κατασκευαστικής παραγωγής και του τεχνολογικού ανταγωνισμού είναι θετικά εξαρτημένες, η οποία άποψη πηγάζει από την προσέγγιση της τεχνολογικής συγκέντρωσης. Η προσέγγιση της τεχνολογικής συγκέντρωσης αντιμετωπίζει την ανάπτυξη της τεχνολογίας σε μια επιχείρηση ως μια αθροιστική διαδικασία. Η δημιουργία νέας τεχνολογίας πρέπει να γίνει αντιληπτή ως μια συνεχής και δύσκολη διαδικασία συνεχούς προσαρμογής και τελειοποίησης, καθώς νέες παραγωγικοί μέθοδοι δοκιμάζονται και υιοθετούνται βάσει της εμπειρίας. Μια επιχείρηση σε μια δεδομένη ολιγοπωλιακή βιομηχανία πρέπει να υιοθετήσει καινούριες δεξιότητες και να αναπτύξει καινούριες τεχνολογικές ικανότητες αν θέλει να διατηρήσει και ενισχύσει τα κέρδη της. Στην περίπτωση που η τεχνολογία αποκτάται εκτός της επιχείρησης, θα πρέπει σταδιακά να υιοθετηθεί και να προσαρμοστεί στις ήδη υπάρχουσες παραγωγικές μεθόδους. Η διασυνοριακή επέκταση μιας επιχείρησης εκτείνει το δικό της δίκτυο και τη δική της τεχνολογική εξέλιξη. Η επιχείρηση, εφαρμόζοντας την τεχνολογία της κάτω από νέες συνθήκες, τροφοδοτεί με νέες ιδέες την εξέλιξη του συστήματός της. Επίσης, εκεί όπου οι ενδογενείς επιχειρήσεις έχουν μια ισχυρή τεχνολογική παράδοση στον εξεταζόμενο τομέα, η ανάπτυξη της διεθνούς παραγωγής προσφέρει διεθνή ανταγωνισμό και ένα ανταγωνιστικό έρεισμα που ενθαρρύνει μια αύξηση στην τοπική ερευνητική δραστηριότητα. Αντίστοιχα, εκεί όπου η παράδοση δεν είναι τόσο ισχυρή, η έρευνα που πραγματοποιείται από τις τοπικές επιχειρήσεις μπορεί να αντικατασταθεί από πιο απλές, συναρμολογούμενου τύπου μεθόδους παραγωγής που οργανώνονται από τις ξένες πολυεθνικές. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 19
1.1.5. ΤΟ ΕΚΛΕΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Dunning To εκλεκτικό παράδειγμα αναπτύχθηκε από το Dunning και συνθέτει στοιχεία από όλα τα προηγούμενα μοντέλα, καθώς ήταν το αποτέλεσμα της προσπάθειας να δημιουργηθεί ένα ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο που θα περιλαμβάνει στοιχεία από πολλές διαφορετικές ατομικές προσεγγίσεις. Ο Dunning συνδύασε τα πλεονεκτήματα ιδιοκτησίας της επιχείρησης, μαζί με τη θεωρία διεθνοποίησης και τη θεωρία τοποθεσίας. Το εκλεκτικό παράδειγμα είναι ένα γενικό θεωρητικό πλαίσιο για τον προσδιορισμό του μεγέθους και του είδους της παραγωγής ξένης ιδιοκτησίας που αναλαμβάνεται από τις ίδιες τις επιχειρήσεις μιας χώρας, καθώς και την εγχώρια παραγωγή που ικανοποιείται από ξένες επιχειρήσεις. Η θεωρία Τρεις είναι οι παράγοντες σύμφωνα με το εκλεκτικό παράδειγμα από τους οποίους εξαρτάται η ικανότητα και η προθυμία των επιχειρήσεων μιας χώρας να προμηθεύσουν είτε μια ξένη ή την εγχώρια αγορά από μια ξένη τοποθεσία. Συγκεκριμένα : Τα πλεονεκτήματα ιδιοκτησίας (Ι): Η επιχείρηση κατέχει, ή είναι σε θέση να κατέχει, συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία που δεν είναι διαθέσιμα (ή τουλάχιστον όχι σε τόσο ευνοϊκούς όρους) στις επιχειρήσεις κάποιας άλλης χώρας. Αυτά τα οικονομικά στοιχεία θα προσδιορίζονται ως πλεονεκτήματα ιδιοκτησίας καθώς θεωρείται ότι είναι μοναδικά για επιχειρήσεις συγκεκριμένης ιδιοκτησίας ή εθνικότητας. Η κατοχή πλεονεκτημάτων ιδιοκτησίας επιτρέπει την επιχείρηση να συναγωνίζεται με τη φιλοξενούμενη χώρα στη δική της αγορά, αλλά επίσης είναι απαραίτητα για να ανταποδώσουν στην επιχείρηση για τα πρόσθετα έξοδα που προκύπτουν από την παραγωγή σε ξένη χώρα. Τα πλεονεκτήματα διεθνοποίησης (Δ): Υποθέτοντας ότι ισχύει η προηγούμενη συνθήκη, πρέπει να είναι πιο κερδοφόρο για την επιχείρηση να προσθέτει αξία στα πλεονεκτήματα ιδιοκτησίας της με το να τα αξιοποιεί η ίδια μέσω της μεταφοράς αυτών των ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 20