Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων

Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων 3 ο εξάμηνο Χημικών Μηχανικών ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γιάννης Καλογήρου, Καθηγητής ΕΜΠ y.caloghirou@ntua.gr

Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

Βασικά στοιχεία 3 Ιστοσελίδα μαθήματος http://mycourses.ntua.gr/course_description/index.php?cidreq= CHEM1031 Συνεργάτες Ευάγγελος Σιώκας, Διδάκτωρ Χημικός Μηχανικός vagsiok@chemeng.ntua.gr Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, Υπ. διδάκτωρ Χημικός Μηχανικός panag.panag82@gmail.com

Ορισμένα ερωτήματα προς τους σπουδαστές 4 Γιατί επιλέγετε ή σκέπτεστε να επιλέξετε το μάθημα «Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων»; Τι σχέση μπορεί να έχει το συγκεκριμένο μάθημα με τη μελλοντική επαγγελματική σας διαδρομή; Τι περιμένετε και τι θα θέλατε να μάθετε;

Γιατί αυτό το μάθημα; 5 Η σημασία των μη τεχνικών μαθημάτων στην εκπαίδευση του σύγχρονου μηχανικού («Η απορρόφηση των μηχανικών του ΕΜΠ στην αγορά εργασίας», ΕΒΕΟ/ Γραφείο Διασύνδεσης του ΕΜΠ, 2000, 2005, 2008). Το υπόβαθρο του σύγχρονου μηχανικού: Επιστημονικό-θεωρητικό υπόβαθρο Τεχνικές γνώσεις σχετικές με το αντικείμενο του διπλώματος Χρήση Η/Υ Γνώσεις οικονομίας και διοίκησης Δεξιότητες (Κοινωνικές, Οργανωτικές, Επιχειρησιακές, Κριτικής σκέψης, ικανότητες εκμάθησης, ).

Πόσο χρήσιμο είναι να διδάσκονται τα ακόλουθα αντικείμενα στο ΕΜΠ; 6 Γράφημα 1: Έρευνα αποφοίτων ΕΜΠ, 2008

Το υπόβαθρο του σύγχρονου Χημικού Μηχανικού 7 Εικόνα 1: E.P. Byrne. The Role of Specialization in the Chemical Engineering Curriculum Education for Chemical Engineers, Volume 1, Issue 1, 2006, Pages 3-15

Προϋποθέσεις (1/2) 8 Προϋποθέσεις για την ενδυνάµωση των µηχανικών προκειµένου να ασκήσουν µε πληρότητα την επαγγελµατική τους δραστηριότητα Συνδυασμός της τεχνικής σκέψης και αίσθησης (feeling) του μηχανικού: με το γνωστικό υπόβαθρο για την κατανόηση της αγοράς και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος με την ικανότητα αξιολόγησης των κοινωνικοοικονομικών με την ικανότητα αξιολόγησης των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων των τεχνολογιών, των τεχνικών λύσεων και των συνδεδεμένων με αυτές επιχειρησιακών πρακτικών.

Προϋποθέσεις (2/2) 9 Ανάπτυξη: της διοικητικής και στρατηγικής σκέψης της ικανότητας και της εξοικείωσης με τις τεχνικές οργάνωσης και διοίκησης της επιχειρηματικής αίσθησης για την αναγνώριση ευκαιριών και την ανάληψη «υπολογισμένου ρίσκου» κοινωνικών δεξιοτήτων

«Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής του μαθήματος;» 10 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 24% 40% 64% ΓΕΝΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ 24% ΣΚΟΠΕΥΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΣΧΕΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ 24% ΒΑΘΜΟΣ ΕΥΚΟΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΜΑΘΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ PC LAB 16% 16% 16% 12% ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ GLOBAL MANAGEMENT CHALLENGE Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΑΝ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 4% 4% 4% Γράφημα 2: Κριτήρια επιλογής μαθήματος απαντήσεις φοιτητών

«Τι περιμένω από το μάθημα;» 11 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% ΓΕΝΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 52% ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 48% ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ. 16% ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 12% ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 12% ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 8% 8% ΓΝΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ 4% ΝΑ ΜΑΘΩ ΓΙΑ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ MANAGER ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 4% ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ 4% ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 4% Γράφημα 3: Τι περιμένω από το μάθημα; - απαντήσεις φοιτητών

Περιεχόμενα μαθήματος (1) 12 Ο κόσμος των οργανώσεων Η κατανόηση της λειτουργίας και της συμπεριφοράς των οργανώσεων Οι σύγχρονες μορφές οργάνωσης Οι οργανωτικές δομές Η σύγχρονη διοίκηση Ο ρόλος και η αποστολή της διοίκησης και η εξέλιξη της διοικητικής λειτουργίας και των θεωριών της διοίκησης Η φύση της διοικητικής εργασίας και οι ρόλοι των διοικητικών στελεχών Διοικητικές Δομές Η κουλτούρα και το στυλ διοίκησης Διοίκηση και ηγεσία Διοίκηση και Επιχειρηματικότητα

Περιεχόμενα μαθήματος (2) 13 Ο θεσμός της επιχείρησης Η φύση, η εξέλιξη και η ανάπτυξη της επιχείρησης Είδη επιχειρήσεων Η θεωρία της επιχειρηματικής δραστηριότητας Εναλλακτικές θεωρήσεις της σύγχρονης επιχείρησης (ως σύστημα εισροών- εκροών, ως ζωντανός οργανισμός, ως σύστημα πόρων και ικανοτήτων) Περιβάλλον της επιχείρησης - Αξιολόγηση των οικονομικών συνθηκών

Περιεχόμενα μαθήματος (3) 14 Για το περιβάλλον της επιχείρησης Το μακροοικονομικό περιβάλλον (Επιδράσεις της εξέλιξης της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας, του πληθωρισμού, των επιτοκίων,..). Οι διεθνείς συνθήκες. Η επιχείρηση και η αγορά. Η επιχείρηση και ο κλάδος.

Περιεχόμενα μαθήματος (4) 15 Οι λειτουργίες της επιχείρησης παραγωγή έρευνα και ανάπτυξη μάρκετινγκ-πωλήσεις διοίκηση ανθρωπίνου δυναμικού χρηματοοικονομική διοίκηση διαχείριση προμηθειών διαχείριση της γνώσης κλπ

Περιεχόμενα μαθήματος (5) 16 Επιχείρηση και ανάπτυξη καινοτομιών Ορισμοί πηγές και είδη καινοτομίας Καινοτόμος οργανισμός - καινοτόμα επιχείρηση Διοικητική καινοτομία Ο τύπος και ο τρόπος παραγωγής καινοτομιών Η αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών στη διοικητική λειτουργία

Περιεχόμενα μαθήματος (6) 17 Στρατηγική, Δομές και Επίδοση της επιχείρησης Η αποστολή και οι στόχοι της επιχείρησης. Ο στρατηγικός και οργανωτικός σχεδιασμός της επιχείρησης. Η διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Η Χρηματοοικονομική λειτουργία της Επιχείρησης

Περιεχόμενα μαθήματος (7) 18 Μια επιχείρηση για να λειτουργήσει εκτός από ιδέες, σχέδια, ανθρώπους, γνώση, οργάνωση χρειάζεται και χρήματα για να μπορέσει να υποστηρίξει/ χρηματοδοτήσει την υλοποίηση των σχεδίων και των λειτουργιών της Ο ρόλος και η σημασία της Τι περιλαμβάνει και σε τι αναφέρεται; Η μέτρηση της επίδοσης των επιχειρήσεων Πηγές χρηματοδότησης Οι οικονομικές καταστάσεις της επιχείρησης (ισολογισμός, κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης, κατάσταση ταμειακής ροής) Χρηματοοικονομικοί αριθμοδείκτες

Περιεχόμενα μαθήματος (8) 19 Παιχνίδι διοίκησης επιχειρήσεων (Business Game) Εξοικείωση με το πώς διαμορφώνεται και λειτουργεί η αγορά ενός προϊόντος Εξοικείωση με τις συνθήκες λειτουργίας της επιχείρησης Εξοικείωση με τις συνθήκες λειτουργίας της επιχείρησης Εξοικείωση με τις πιο σημαντικές αναφορές - λογαριασμούς μιας επιχείρησης (τι είδους πληροφορίες αντλούνται από αυτές) Εξοικείωση με τη συμμετοχή στη λήψη απλών επιχειρηματικών αποφάσεων- άμεση παρουσίαση των συνεπειών των αποφάσεων 10 ομάδες 7 περίοδοι 2-3 δίωρα PC-LAB - Λογισμικό σε Microsoft Excel

Λογισµικό για Business Game 20 Εικόνα 2: Λογισμικό Business Game

Διεξαγωγή του μαθήματος (1) 21 Τα βιβλία Βιβλίο 1: «Χρηματοοικονομική νοημοσύνη» των Berman Karen, Knight Joe, Case John Βιβλίο 2: «Η εξέλιξη των Επιχειρήσεων» των Boyce Gordon, VIlle Simon P. Οι σημειώσεις «Η Επιχείρηση: Το άνοιγμα του μαύρου κουτιού» των Γιάννη Καλογήρου και Αιμιλίας Πρωτόγερου «Οι πρώτοι λογαριασμοί της επιχείρησης» του Δημήτρη Χατζαντώνη «Οι πρώτοι λογαριασμοί της επιχείρησης» του Δημήτρη Χατζαντώνη

Διεξαγωγή του μαθήματος (2) 22 Το site του μαθήματος Παρουσιάσεις παραδόσεων του Γιάννη Καλογήρου Άλλο υλικό μαθήματος Βιβλιογραφία. Σχετικοί σύνδεσμοι (links) που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια του μαθήματος στο PCLab Οι παρουσιάσεις και συζητήσεις μέσα στην τάξη. Η επιλογή του PC LAB και το στοίχημα της διαδραστικότητας. - «Μαθαίνω παρατηρώντας και κάνοντας πράγματα». Τελική εξέταση με επιπρόσθετη συνεκτίμηση -για όσους ενδιαφέρονται- της συμμετοχής στις υπόλοιπες δραστηριότητες που συνδέονται με το μάθημα.

Δραστηριότητες που συνδέονται με το μάθημα (1) 23 Προαιρετικές δραστηριότητες Ομαδική εργασία διμελείς ομάδες επιτόπια επίσκεψη σε μια επιλεγμένη επιχείρηση ώστε να γίνει καταγραφή και αποτύπωση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της, των δραστηριοτήτων της και των βασικών οικονομικών και άλλων μεγεθών της Μικρές παρουσιάσεις στη διάρκεια του μαθήματος από τους σπουδαστές σε επίκαιρα θέματα που συνδέονται με την ύλη του μαθήματος.

Δραστηριότητες που συνδέονται με το μάθημα (2) 24 Συμμετοχή σε εκπαιδευτική εκδρομή που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του μαθήματος σε μια επιλεγμένη επιχείρηση που περιλαμβάνει παρουσίαση τη επιχείρησης, ξενάγηση των φοιτητών στις εγκαταστάσεις της και συζήτηση με στελέχη από διάφορα τμήματα της επιχείρησης. Συμμετοχή -μέσω ομάδων του ΕΒΕΟ- σε φοιτητικούς διαγωνισμούς όπως το Global Management Challenge (ο μεγαλύτερος διεθνής διαγωνισμός επιχειρηματικής στρατηγικής για στελέχη επιχειρήσεων και φοιτητές)

Δραστηριότητες που συνδέονται με το μάθημα (3) 25 Παρακολούθηση του Σεμιναρίου της Σχολής ΧΗΜ. ΜΗΧ. για θέματα που συνδέονται με την επαγγελματική πράξη και την επιχειρησιακή πρακτική. Προσκεκλημένοι ομιλητές (στελέχη επιχειρήσεων και οργανισμών, συνήθως πρώην σπουδαστές του ΕΜΠ).

Σκοπός της εργασίας (1) 26 Η πρώτη επαφή με την πραγματικότητα μιας επιχείρησης. Η καταγραφή και αποτύπωση των βασικών χαρακτηριστικών της γνωρισμάτων και των μεγεθών της επιχείρησης Η στοιχειώδης ανάλυση του σκοπού ύπαρξής της του επιχειρηματικού και κλαδικού- της περιβάλλοντος, των στόχων (βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων) της των δραστηριοτήτων της, των οργανωτικών της δομών και λειτουργιών του τρόπου διοίκησής της της πορείας της και των επιδόσεων της.

Σκοπός της εργασίας (2) 27 Η συγγραφή μιας συνοπτικής έκθεσης και η προφορική παρουσίασή της με τη βοήθεια ενός power point (που θα συζητηθεί στην τάξη). Η συνεργασία με έναν/μία συμφοιτητή-τρια σας για: την έρευνα/ ανάλυση δεδομένων με βάση δευτερογενείς πηγές (desk research) την οργάνωση της προετοιμασίας της επίσκεψης της επίσκεψης (field research) της συγγραφής της συνοπτικής έκθεσης

Μέσα και πηγές πληροφόρησης για την υλοποίηση της εργασίας 28 Δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες για την επιχείρηση (π.χ. από τον δικτυακό τόπο της επιχείρησης, έντυπα της επιχείρησης, δελτία τύπου, λοιπά δημοσιεύματα) Διαθέσιμες πληροφορίες για το γενικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον και για τις κλαδικές εξελίξεις (εκθέσεις έγκυρων οργανισμών ή κλαδικών συνδέσμων) Ετήσιος Απολογισμός [τελευταία τριετία ή πενταετία] Χρηματο-οικονομικές καταστάσεις (ισολογισμός, αποτελέσματα χρήσης, κατάσταση ταμειακών ροών) [τελευταία τριετία ή πενταετία] Επίσκεψη και συνεντεύξεις με στελέχη της επιχείρησης.

Διαγωνισμός global management challenge (1) 29 Σκοπός της συμμετοχής Η συμμετοχή στο Global Management Challenge προσφέρει στους συμμετέχοντες μια μοναδική εμπειρία διοίκησης επιχειρήσεων. Μέσα από τον διαγωνισμό, οι συμμετέχοντες έχουν την δυνατότητα να εξασκηθούν πρακτικά στις θεμελιώδεις παραμέτρους της διοίκησης επιχειρήσεων, όπως την Στρατηγική, το Marketing, τη Λογιστική και τα Οικονομικά, την Οργάνωση & Διοίκηση, την Παραγωγή, τις Πωλήσεις και τα Logistics.

Διαγωνισμός global management challenge (2) 30 Διοίκηση μια εικονικής επιχείρησης για 5 επιχειρησιακά τρίμηνα και συνεργασία ανάμεσα στα μέλη της ομάδας με σκοπό την νίκη. Ανταγωνισμός με άλλες 7 ομάδες φοιτητών και στελεχών σε μια ζωντανή ανταγωνιστική αγορά που αναπτύσσεται στο Διαδίκτυο. Συζήτηση κατά την διάρκεια του μαθήματος των προβλημάτων που αντιμετώπισαν οι ομάδες κατά τη συμμετοχή τους στο διαγωνισμό συσχέτιση των επιλογών τους με τη θεματολογία του μαθήματος.

Επίσκεψη στην επιχείρηση Ελληνικά πετρέλαια Ξενάγηση στις εγκαταστάσεις της και συζήτηση με στελέχη της 31 Εικόνα 3: Επίσκεψη στα Ελληνικά πετρέλαια (1) Εικόνα 4: Επίσκεψη στα Ελληνικά πετρέλαια (2)

Εξέλιξη στη γραμμή παραγωγής μιας αυτοκινητοβιομηχανίας 32 Εικόνα 5: Η αυτοκινητοβιομηχανία κάποτε Εικόνα 6: Η αυτοκινητοβιομηχανία σήμερα

Εξέλιξη στη γραμμή παραγωγής της εταιρείας Siemens AG 33 Εικόνα 7: Siemens AG - 1944 Εικόνα 8: Siemens AG - 2009

Κατάλογος Αναφορών Εικόνων (1/3) 34 Εικόνα 1: E.P. Byrne. The Role of Specialization in the Chemical, Engineering Curriculum Education for Chemical Engineers,Volume 1, Issue 1, 2006, Pages 3-15 Εικόνα 2: Λογισμικό Business Game, Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε κάτοχος του κύριου δικαιώματος προβείτε σε επικοινωνία με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων. Εικόνα 3: Επίσκεψη στα Ελληνικά πετρέλαια (1), Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε κάτοχος του κύριου δικαιώματος προβείτε σε επικοινωνία με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων.

Κατάλογος Αναφορών Εικόνων (2/3) 35 Εικόνα 4: Επίσκεψη στα Ελληνικά πετρέλαια (2), Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε κάτοχος του κύριου δικαιώματος προβείτε σε επικοινωνία με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων. Εικόνα 5: Η αυτοκινητοβιομηχανία κάποτε, Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε κάτοχος του κύριου δικαιώματος προβείτε σε επικοινωνία με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων. Εικόνα 6: Η αυτοκινητοβιομηχανία σήμερα, Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε κάτοχος του κύριου δικαιώματος προβείτε σε επικοινωνία με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων.

Κατάλογος Αναφορών Εικόνων (3/3) 36 Εικόνα 7: Siemens AG 1944, Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε κάτοχος του κύριου δικαιώματος προβείτε σε επικοινωνία με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων. Εικόνα 8: Siemens AG 2009, Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε κάτοχος του κύριου δικαιώματος προβείτε σε επικοινωνία με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων.

Κατάλογος Αναφορών Γραφημάτων 37 Γράφημα 1: Έρευνα αποφοίτων ΕΜΠ, 2008 Γράφημα 2: Κριτήρια επιλογής μαθήματος απαντήσεις φοιτητών Γράφημα 3: Τι περιμένω από το μάθημα; απαντήσεις φοιτητών

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.