Κεφάλαιο 7 Μη Παραµετρικά Κριτήρια Παραµετρικά Κριτήρια Τα παραµετρικά κριτήρια είναι στατιστικά κριτήρια που απαιτούν την ικανοποίηση συγκεκριµένων προϋποθέσεων είτε αναφορικά µε συγκεκριµένες παραµέτρους του πληθυσµού είτε αναφορικά µε τη µορφή της κατανοµής τους.
Παραµετρικά Κριτήρια Είναι πολύ ισχυρά στατιστικά κριτήρια, όµως για να χρησιµοποιηθούν πρέπει να ικανοποιούνται τρεις βασικές προϋποθέσεις: Μέτρηση σε κλίµακα ίσων διαστηµάτων τουλάχιστον, το δείγµα να προέρχεται από πληθυσµό που σχηµατίζει κανονική κατανοµή, και οι οµάδες που συµµετέχουν στην έρευνα να έχουν ίσες διακυµάνσεις 3 Μη Παραµετρικά Κριτήρια Τα µη παραµετρικά κριτήρια δεν επικεντρώνονται στον έλεγχο υποθέσεων αναφορικά µε συγκεκριµένες παραµέτρους του πληθυσµού, ούτε προϋποθέτουν την κανονική κατανοµή των τιµών τους Αντίθετα, επικεντρώνονται στον έλεγχο υποθέσεων αναφορικά µε το σχήµα των κατανοµών ήτωνδεικτών κεντρικής τάσης τους 4
Σύγκριση Παραµετρικών Μη Παραµετρικών Κριτηρίων Παραµετρικά Κριτήρια Είναι πιο ισχυρά από τα µη παραµετρικά κριτήρια Είναι πιο ευαίσθητα στον τρόπο µε τον οποίο αντικατοπτρίζουν τις ιδιότητες των δεδοµένων Στηρίζονται σε συγκεκριµένες προϋποθέσεις που σχετίζονται µε τον πληθυσµό Οι αναλύσεις βασίζονται σε µετρήσεις των δεδοµένων της έρευνας Μη Παραµετρικά Κριτήρια Συχνά πλησιάζουν σε ισχύ τα παραµετρικά κριτήρια. Απλώς, χρειάζονται µεγαλύτερο αριθµό ατόµων. Χρησιµοποιούν πιο απλούς και πιο σύντοµους υπολογισµούς εν χρειάζεται να ικανοποιούν προϋποθέσεις που απαιτεί η χρήση των παραµετρικών κριτηρίων Οι αναλύσεις βασίζονται στη διάταξη των δεδοµένων της έρευνας (ιεραρχήσεις των τιµών) 5 Αντιστοιχία Παραµετρικών Μη Παραµετρικών Κριτηρίων Μια ανεξάρτητη µεταβλητή µε δύο επίπεδα Ανεξάρτητα είγµατα Εξαρτηµένα είγµατα Μια ανεξάρτητη µεταβλητή µε περισσότερα από δύο επίπεδα Ανεξάρτητα είγµατα Εξαρτηµένα είγµατα Παραµετρικά Κριτήριο t για ανεξάρτητα δείγµατα Κριτήριο t για εξαρτηµένα δείγµατα AOVA Μονής Κατεύθυνσης (ανεξάρτητα δείγµατα) AOVA Μονής Κατεύθυνσης (εξαρτηµένα δείγµατα) Μη Παραµετρικά Wilcoxon Τ Mann- Whitney U Kruskal- Wallis Friedman s Rank 6 3
Το κριτήριο Mann-Whitney (U) Προϋποθέσεις για τη χρήση του τεστ ιαφορές ή συσχέτιση; Κλίµακα Μέτρησης: Σχεδιασµός: Σηµειώσεις: ιαφορές Ιεραρχική Κλίµακα Ανεξάρτητα είγµατα Ο αριθµός των ατόµων (Ν) σε καθεµία από τις δύο συνθήκες να µη είναι<0. 7 Παράδειγµα Ας υποθέσουµε ότιθέλουµε να διαπιστώσουµε αν υπάρχουν στατιστικά σηµαντικές διαφορές ανάµεσα στα αγόρια και τα κορίτσια ενός τµήµατος ως προς την επίδοσή τους στο µάθηµα τωνµαθηµατικών Οι επιδόσεις των µαθητών από ένα τεστ µαθηµατικών ικανοτήτων παρουσιάζονται στην επόµενη διαφάνεια 4
Τα δεδοµένα της Έρευνας Αγόρια 3 3 6 4 0 30 Κορίτσια 4 35 4 34 3 3 7 36 ιατύπωση των Υποθέσεων ( ιπλής Κατεύθυνσης) Μηδενική Υπόθεση: Οι κατανοµές των τιµών των πληθυσµών από τους οποίους έχουν προέλθει οι δύο οµάδες είναι ακριβώς ίδιες Εναλλακτική Υπόθεση: Οι κατανοµές των τιµών των πληθυσµών από τους οποίους έχουν προέλθει οι δύο οµάδες διαφέρουν ως προς τους µέσους όρους τους. ηλαδή, µ µ 0 5
6 Οι Οι τύποι τύποι ( ) A A A B A A R U και ( ) B B B B A B R U Οι Οι υπολογισµοί υπολογισµοί 65 7 5 5 0 R A 3 6 3 4 6 4 R B ( ) 43 65 36 7 65 7 7 65 U A ( ) 45 7 0 7 U B
ιατύπωση αποτελεσµάτων και ερµηνεία Τιµή t U (,), n.s Αριθµός ατόµων για κάθε οµάδα Στατιστικά µη σηµαντικό αποτέλεσµα 3 Τα αποτελέσµατα από το SPSS Ranks MATH SEX Total Mean Rank Sum of Ranks,3 65,00,7,00 7 Test Statistics b Mann-Whitney U Wilcoxon W Z Asymp. Sig. (-tailed) Exact Sig. [*(-tailed Sig.)] a. ot corrected for ties. b. Grouping Variable: SEX MATH,000 65,000 -,674,50,54 a 4 7
Το κριτήριο Wilcoxon T Προϋποθέσεις για τη χρήση του τεστ ιαφορές ή συσχέτιση; Κλίµακα Μέτρησης: Σχεδιασµός: Σηµειώσεις: ιαφορές Ιεραρχική Κλίµακα Εξαρτηµένα είγµατα Ο αριθµός των ατόµων (Ν) σε καθεµία από τις δύο συνθήκες να µη είναι<0. 5 Παράδειγµα Θέλουµε ναδιαπιστώσουµε ανηκαφεΐνη έχει επίδραση στη µνηµονική ικανότητα. Χορηγήσαµε σεµια οµάδα ατόµων µια ταµπλέτα καφεΐνη και στη συνέχεια τους δείξαµε µια λίστα από 50 λέξεις. Ύστερα από 0 λεπτά δώσαµεσταάτοµααυτά µια λίστα µε 00 λέξεις και τους ζητήσαµε να αναγνωρίσουν όσες περισσότερες λέξεις µπορούσαν από την αρχική λίστα. Μια εβδοµάδα αργότερα, ακολουθήθηκε η ίδια διαδικασία, µόνο που αυτή τη φορά η λίστα µε τις50 λέξεις ήταν διαφορετική και στα άτοµα, αντί για καφεΐνη, χορηγήθηκε ψευδοφάρµακο (placebo) Τα αποτελέσµατα του πειράµατος παρουσιάζονται στην επόµενη διαφάνεια 6
Τα δεδοµένα της Έρευνας Καφεΐνη 3 30 7 30 6 3 3 Ψευδοφάρµακο 3 4 5 3 3 7 ιατύπωση των Υποθέσεων ( ιπλής Κατεύθυνσης) Μηδενική Υπόθεση: Οι κατανοµές που σχηµατίζουν οι λέξεις που αναγνωρίστηκαν από τον πληθυσµό των ατόµων που πίνουν καφεΐνη και από τον πληθυσµό τωνατόµων που δενπίνουνκαφεΐνηείναιείναι ακριβώς ίδιες Εναλλακτική Υπόθεση: Οι κατανοµές που σχηµατίζουν οι λέξεις που αναγνωρίστηκαν από τον πληθυσµό των ατόµων που πίνουν καφεΐνη και από τον πληθυσµό τωνατόµων που δενπίνουνκαφεΐνηδεν είναι ίδιες
Ο τρόπος υπολογισµού Πρώτα πρέπει να βρούµε τηδιαφορά των µεταξύ των επιδόσεων Στη συνέχεια θα πρέπει να ιεραρχήσουµε αυτές τις διαφορές Τέλος θα πρέπει να αθροίσουµε τις ιεραρχήσεις µε θετικό πρόσηµο και τις ιεραρχήσεις µε αρνητικό πρόσηµο Το µικρότερο άθροισµα ιεραρχήσεων µας δίνει το Τ Οι υπολογισµοί Άτοµα 3 4 5 6 7 0 Καφεΐνη 3 30 7 30 6 3 3 Ψευδοφάρµακο 3 4 5 3 3 ιαφορά 3 - - 6 7-4 0 Ιεράρχηση 4.5 () 6 () () (-) 4.5 (-) () () () 7 (-) 0 () 0 0
ιατύπωση αποτελεσµάτων και ερµηνεία Τιµή t Τ (0) 3.5, n.s Συνολικός αριθµός ατόµων Στατιστικά µη σηµαντικό αποτέλεσµα Σηµείωση: Το αποτέλεσµα είναι διαφορετικό από αυτό που εµφανίζεται στο SPSS output, γιατί το συγκεκριµένο λογισµικό χρησιµοποιεί διαφορετικό τρόπο υπολογισµού Τα αποτελέσµατα από το SPSS Ranks PLACEBO - CAFEIE a. PLACEBO < CAFEIE b. PLACEBO > CAFEIE c. PLACEBO CAFEIE egative Ranks Positive Ranks Ties Total Mean Rank Sum of Ranks 7 a 5,3 4,50 3 b 4,50 3,50 c Test Statistics b Z Asymp. Sig. (-tailed) a. Based on positive ranks. PLACEBO - CAFEIE -,43 a,5 b. Wilcoxon Signed Ranks Test
Το κριτήριο Kruskal-Wallis (H) Προϋποθέσεις για τη χρήση του τεστ ιαφορές ή συσχέτιση; Κλίµακα Μέτρησης: Σχεδιασµός: Σηµειώσεις: ιαφορές Ιεραρχική Κλίµακα Ανεξάρτητα είγµατα εν χρειάζεται να εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις χρήσης των παραµετρικών κριτηρίων 3 Παράδειγµα Ας υποθέσουµε ότι ένας ερευνητής ενδιαφέρεται να µελετήσει την επίδραση που έχει το γονεϊκό µοντέλο διαπαιδαγώγησης στην αυτοεκτίµηση του παιδιού. Αφού κατατάξει τα άτοµα πουσυµµετέχουν στην έρευνα σε τρεις διαφορετικές οµάδες ανάλογα µε τοµοντέλο µε το οποίο διαπαιδαγωγήθηκαν (αυταρχικό, ενδιάµεσο, φιλελεύθερο), στη συνέχεια, τους ζητά να συµπληρώσουν ένα ερωτηµατολόγιο αυτοεκτίµησης (Rosenberg Self-Esteem Scale) Τα αποτελέσµατα από την έρευνα παρουσιάζονται στην επόµενη διαφάνεια. 4
Τα δεδοµένα της Έρευνας Αυταρχικό 7 4 6 0 3 Ενδιάµεσο 0 0 Φιλελεύθερο 3 5 7 6 5 ιατύπωση των Υποθέσεων ( ιπλής Κατεύθυνσης) Μηδενική Υπόθεση: Οι κατανοµές των τιµών της αυτοεκτίµησης στους πληθυσµούς των ατόµων που προέρχονται από διαφορετικά µοντέλα γονεϊκής διαπαιδαγώγησης είναι ακριβώς ίδιες Εναλλακτική Υπόθεση: Οι κατανοµές των τιµών της αυτοεκτίµησης στους πληθυσµούς των ατόµων που προέρχονται από διαφορετικά µοντέλα γονεϊκής διαπαιδαγώγησης διαφέρουν µόνοωςπροςτουςµέσους όρους τους 6 3
Ο Τύπος H ( ) k j R n j j 3 ( ) 7 Οι υπολογισµοί H 3 ( ) 3 6 6 0 7 70 ( 6 ) ( 5.6) ( 5.6) 70 770. 0.5.5 70 4
ιατύπωση αποτελεσµάτων και ερµηνεία Τιµή t Η ().5, p<0.05 Βαθµοί Ελευθερίας Στατιστικά σηµαντικό αποτέλεσµα Σηµείωση: H µικρή διαφορά που παρατηρείται ανάµεσα στα αποτελέσµατα του SPSS και αυτά που προκύπτουν από τους υπολογισµούς µε το χέρι, οφείλεται στις στρογγυλοποιήσεις που γίνονται σε διάφορα στάδια των υπολογισµών µε το χέρι Τα αποτελέσµατα από το SPSS Ranks ESTEEM PARETI 3 Total Mean Rank,00 0,0 7 4,43 6 Test Statistics a,b Chi-Square df Asymp. Sig. ESTEEM,37,000 a. Kruskal Wallis Test b. Grouping Variable: PARETI 30 5
Το κριτήριο Friedman (χ F ) Προϋποθέσεις για τη χρήση του τεστ ιαφορές ή συσχέτιση; Κλίµακα Μέτρησης: Σχεδιασµός: Σηµειώσεις: ιαφορές Ιεραρχική Κλίµακα Εξαρτηµένα είγµατα εν χρειάζεται να εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις χρήσης των παραµετρικών κριτηρίων 3 Παράδειγµα Ένας σχολικός ψυχολόγος θέλει να µελετήσει την αποτελεσµατικότητα ενός προγράµµατος ενισχυτικής διδασκαλίας στη σχολική επίδοση. Για το λόγο αυτό, µια οµάδα ατόµων παρακολούθησε ένα πρόγραµµα ενισχυτικής διδασκαλίας για 6 µήνες, και στη συνέχεια συµπλήρωσαν ένα τεστ γενικής εκπαιδευτικής επίδοσης σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους: πριν την έναρξη της ενισχυτικής διδασκαλίας, κατά τη διάρκειά της (στο τέλος του πρώτου τριµήνου), καθώς και µετά την ολοκλήρωση του προγράµµατος Τα αποτελέσµατα από την έρευνα παρουσιάζονται στην επόµενη διαφάνεια 3 6
Τα δεδοµένα της Έρευνας Πριν 5 6 Κατά τη διάρκεια 6 7 5 3 Μετά 7 5 6 4 33 ιατύπωση των Υποθέσεων ( ιπλής Κατεύθυνσης) Μηδενική Υπόθεση: Οι κατανοµές των επιδόσεων των πληθυσµών από τους οποίους προήλθαν τα δείγµατα στις τρεις διαφορετικές χρονικές στιγµές της ενισχυτικής διδασκαλίας θα είναι ακριβώς ίδιες. Εναλλακτική Υπόθεση: Οι κατανοµές των επιδόσεων των πληθυσµών από τους οποίους προήλθαν τα δείγµατα στις τρεις διαφορετικές χρονικές στιγµές της ενισχυτικής διδασκαλίας θα διαφέρουν µόνο ως προς τους µέσους όρους τους. 34 7
Ο Τύπος χ F R 3 k j ( k ) ( k ) 35 Οι υπολογισµοί x F [ ] [ ( )] ( ) 3 6 ( 3 ) 6 3 3 46 ( 6 3 ) 4 56 7 ( 3 6 ) 4 7 6. 7 36
ιατύπωση αποτελεσµάτων και ερµηνεία Τιµή t χ F () 6.7, p<0.05 Βαθµοί Ελευθερίας Στατιστικά σηµαντικό αποτέλεσµα Σηµείωση: Το αποτέλεσµα είναι διαφορετικό από αυτό που εµφανίζεται στο SPSS output, γιατί το συγκεκριµένο λογισµικό χρησιµοποιεί διαφορετικό τρόπο υπολογισµού 37 Τα αποτελέσµατα από το SPSS Ranks BEFORE DURIG AFTER Mean Rank 3,00,67,33 Test Statistics a 6 Chi-Square,333 df Asymp. Sig.,00 a. Friedman Test 3