«Η προστιθέμενη αξία των βιολογικών προϊόντων» Βασιλική Ρούση Γεωπόνος Φυτικής Παραγωγής Υπεύθυνη Πιστοποίησης Συστημάτων, Διεθνών & Ιδιωτικών Προτύπων Ινστιτούτου Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων, ΒΙΟ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. 1

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Α.Ε. Κεντρικά: Κοδριγκτώνος 11β, Αθήνα,, 10434 Tηλ.. : 0030 210 8211940 Fax: : 0030 210 8211015 E-mail: info@bio-hellas.gr hellas.gr, systems@bio-hellas.gr Web: www.bio-hellas.gr EL O3 - BIO Εγκεκριμένος Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας & Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας. 2

Τί είναι η Βιολογική Γεωργία-Ορισμός Η οργανική γεωργία είναι ένα ολιστικό σύστημα διαχείρισης παραγωγής που προωθεί και ενισχύει την υγεία αγροοικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας, τους βιολογικούς κύκλους, και την εδαφική βιολογική δραστηριότητα." (IFOAM) Με απλά λόγια, η βιολογική γεωργία είναι ένα αγροτικό σύστημα διαχείρισης το οποίο παρέχει στον καταναλωτή φρέσκα, γευστικά, αυθεντικά τρόφιμα ενώ ταυτόχρονα σέβεται την ισορροπία των οικοσυστημάτων. 3

4 4

ΑΞΙΑ-ΟΦΕΛΗ ΟΦΕΛΗ-ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και των υδάτινων πόρων, μειώνοντας την παραγωγή και χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. οι γεωργικές εκτάσεις προστατεύονται από την ερημοποίηση και τη διάβρωση του εδάφους. η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία είναι φιλικές προς το περιβάλλον και την άγρια πανίδα και χλωρίδα, προωθώντας έτσι την βιοποικιλότητα και την αειφορία της υπαίθρου. επιτυγχάνεται η οικονομία των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς στις χημικές βιομηχανίες παραγωγής λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων καταναλώνεται μεγάλη ποσότητα ενέργειας. προστατεύουν την υγεία του καταναλωτή. Είναι γνωστό ότι τα αγροχημικά που χρησιμοποιούνται στη συμβατική γεωργία έχουν προσθετική δράση στον ανθρώπινο οργανισμό με δυσμενείς για την υγεία του συνέπειες. Στη βιολογική γεωργία η χρήση των μεθόδων φυτοπροστασίας, ζιζανιοκτονίας και λίπανσης είναι ασφαλής και δεν επιβαρύνεται η υγεία του παραγωγού. Στην παραγωγή και παρασκευή των βιολογικών προϊόντων δεν επιτρέπεται η χρήση Γ.Τ.Ο. 5

Η Βιολογική Γεωργία στην Ευρώπη 2008 (βιολογικά καλλιεργήσιμη γη σε εκτάρια) 250.000 Producers 200.000 150.000 π 100.000 50.000 141.356 141.917 163.781 179.463 185.880 196.649 204.662 0 5 % Organic area 4 3 2 1 3,14 3,23 3,5 3,74 4,03 4,32 4,7 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Organic area (million hectares) 5,71 5,79 6,26 6,76 7,14 7,65 8,32 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* Πηγή: www.organic-world.net 6

Στατιστικά Βιολογικής Γεωργίας Η βιολογική γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση 250.000 Producers 200.000 150.000 100.000 50.000 141.356 141.917 163.781 179.463 185.880 196.649 204.662 0 5 4 % Organic area 3 2 1 3,14 3,23 3,5 3,74 4,03 4,32 4,7 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Organic area (million hectares) 5,71 5,79 6,26 6,76 7,14 7,65 8,32 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* Πηγή: www.organic-world.net * Τα δεδομένα του 2009 δεν έχουν επεξεργαστεί για όλες τις χώρες. Για τις χώρες που δεν υπάρχουν δεδομένα για το 2009, λαμβάνονται υπόψιν τα δεδομένα του 2008 7

Η βιολογική γεωργία: ένας από τους δυναμικότερους γεωργικούς τομείς στην Ευρωπαϊκή Ένωση EU 15: 1998 (2.3 εκ. εκτ.) 2.0% 2 περίπου EU 25: 2003 (5.7 εκ. εκτ.) 3.6% 3 περίπου αύξηση 30% ετησίως Πηγή: Commission of the European Communities, Report "Organic farming in the European Union - Facts and figures", Brussels 3 November 2005, G2 EW-JK D(2005). 8

Στατιστικά Βιολογικής Γεωργίας Η βιολογική γεωργία στον κόσμο Ποσοστό βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων παγκοσμίως κατά το 2008 (επί συνόλου 35 εκ. εκταρίων) Asia 9% Northern America 7% Africa 3% Oceania 35% Latin America 23% Πηγή: FIBL & IFOAM 2010 Europe 23% 9

Η βιολογική γεωργία στον κόσμο Οι δέκα χώρες με τη μεγαλύτερη βιολογικά καλλιεργούμενη έκταση παγκοσμίως Australia Argendina China United States of America Brazil Spain India Italy Uruguay Germany 0 2 4 6 8 10 12 14 Εκατ. εκτάρια Πηγή: FIBL & IFOAM 2010 10

; 100.000.000 100000000 90000000 80000000 ; 75.000.000 70000000 60000000 50000000 40000000 30000000 20000000 10000000 0 ; 0 ; 51.800.000 ; 39.800.000 ; 30.700.000 ; 24.000.000 ; 18.500.000 ; 15.500.000 ; 7.600.000 ; 12.900.000 ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (1999-2008) Έτος 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Μέγεθος Αγοράς 7.600.000 12.900.000 15.500.000 18.500.000 24.000.000 30.700.000 39.800.000 51.800.000 75.000.000 100.000.000 Ρυθμός Μεταβολής - 69,7% 20,2% 19,4% 29,7% 27,9% 29,6% 30,2% 44,8% 33,3% Αξία σε Πηγή: Κλαδική μελέτη ICAP Απρίλιος 2009 11

Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της γεωργίας Στόχος : Ποιότητα και ασφάλεια τροφίμων & Υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών γεωργίας, περισσότερο φιλικών προς το περιβάλλον - νέο νομοθετικό πλαίσιο (θέσπιση διάφανων κανόνων και την ενίσχυση των ελέγχων καθ όλα τα στάδια της αγροτοδιατροφικής αλυσίδας) Καν. ΕΚ 834/2007 & 889/2008 -Γεωργοπεριβαλλοντικές Ενισχύσεις (Άξονας 2, Μετρο 2.1.4.) - Σύσταση ειδικής ομάδας εμπειρογνωμόνων (για τεχνικές συμβουλές σχετικά με τη βιολογική παραγωγή) -Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τη βιολογική γεωργία (καθορίζει 21 πρωτοβουλίες για να επιτευχθούν οι στόχοι της ανάπτυξης της αγοράς των βιολογικών τροφίμων και της βελτίωσης των προτύπων αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα, τη διαύγεια και την καταναλωτική εμπιστοσύνη.. ) - Ευρωπαϊκά προγράμματα προώθησης - Προγράμματα Έρευνας γύρω από τη βιολογική γεωργία Λογότυπο της Ε.Ε για τη βιολ. γεωργία 12

Εντατικοποίηση της Γεωργίας και Κτηνοτροφίας & Συνέπειες της Συμβατικής Γεωργίας Περιβάλλον ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων διατάραξη οικολογικής ισορροπίας των αγροοικοσυστημάτων υποβάθμιση βιοποικιλότητας εξαφάνιση πολύτιμου γενετικού υλικού φυτών και ζώων εξάντληση φυσικών πόρων (νερό, έδαφος) Άνθρωπος «διατροφικά σκάνδαλα» σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών μολυσμένες με διοξίνες ζωοτροφές υπολείμματα ΦΠΠ στα τρόφιμα Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα 13

καταναλωτές «ποιότητα» πλέον απαιτούν ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα, υψηλής ποιότητας = απαλλαγμένα από κατάλοιπα φυτοπροστατευτικών ή άλλων βλαβερών για την υγεία, προϊόντων επιδεικνύουν ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το πώς, πού και από ποιόν παράγονται τα τρόφιμα που φθάνουν καθημερινά στο τραπέζι τους ενημέρωση και η επίγνωση του κοινού για τη σοβαρότητα των ζημιών που έχουν προκληθεί στο περιβάλλον, οδηγούν στην απαίτηση για περισσότερο υπεύθυνη στάση προς τη φυσική μας κληρονομιά (έντονη περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση συγχρόνων κοινωνιών) ευαισθητοποίηση των 14

Γιατί οι καταναλωτές επιλέγουν βιολογικά προϊόντα Οι καταναλωτές, αγοράζοντας βιολογικά προϊόντα με σήμανση, διασφαλίζονται στο ότι: το προϊόν (ή τουλάχιστον το 95% των συστατικών του) έχει παραχθεί/ παρασκευαστεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής και Εθνικής Νομοθεσίας για την βιολογική γεωργία, με σεβασμό στο περιβάλλον το προϊόν έχει ελεγχθεί καθ όλα τα σταδία: από το αγρόκτημα έως το σημείο πώλησής του δυνατότητα ιχνηλασιμότητας (traceability) έλεγχος της προέλευση του προϊόντος διασφάλιση τήρησης των κανόνων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής σε όλες τις διαδικασίες, από την παραγωγή έως διάθεση, προϊόν ασφαλέστερο για τον καταναλωτή σε σχέση με ένα «ανώνυμο» προϊόν (εργαστηριακές αναλύσεις) Το συσκευασμένο προϊόν προέρχεται από τον παραγωγό ή τον παρασκευαστή στην κατάλληλη/ ελεγμένη σφραγισμένη συσκευασία 15

Ο διατροφικός πολιτισμός ένα βήμα παραπέρα.. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η στροφή των καταναλωτών προς τρόφιμα που παράγονται με ήπιες- φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους οδήγησε σε σημαντική αύξηση της κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων. Οι καταναλωτές πλέον, δείχνουν ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για βιολογικά τρόφιμα, όχι μόνο αυτά που μπορούν να προμηθευτούν άμεσα από σημεία λιανικής πώλησης (super markets, καταστήματα βιολογικών προϊόντων, βιολογικές λαϊκές αγορές κτλ), αλλά, επιπλέον, αναζητούν «βιολογικές γεύσεις» και σε χώρους μαζικής εστίασης, τουριστικά καταλύματα, σχολεία, νοσοκομεία κ.α. Ήδη σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γερμανία, Δανία, Αυστρία, Νορβηγία, Αγγλία, Γαλλία κ.ά.),.), αναπτύχθηκαν ιδιωτικά πρότυπα ή εθνικοί κανόνες, μέσω των οποίων καθορίζονται οι απαιτήσεις ελέγχου και πιστοποίησης των επιχειρήσεων μαζικής εστίασης (εστιατόρια, ξενοδοχεία, αγροτουριστικά καταλύματα, σνακ- μπαρ, αλυσίδες ταχυφαγείων κ.ά.),.), έτσι ώστε, να παρέχονται παράλληλα και οι απαιτούμενες από τον καταναλωτή εγγυήσεις όσον αφορά στην βιολογική προέλευση των γευμάτων. 16

Γιατί η Βιολογική Γεωργία ενισχύει την υγιή ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών 1) Παράγονται ποιοτικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Παραδοσιακά προϊόντα. Κατάκτηση νέων διεθνών αγορών 2) Συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και την υγεία του παραγωγού 1) Προάγεται η δημιουργία θέσεων εργασίας 2) Δημιουργία ελκυστικών φυσικών τοπίων 3) Ανάπτυξη του αγροτουρισμού και δημιουργία επισκέψιμων αγροκτημάτων 6) Οι βιοκαλλιεργητές έχουν το σεβασμό των καταναλωτών γεγονός ότι οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων επιδιώκουν να αποφύγουν τις τεχνητές «εισροές» στα αγαθά και ότι εκτρέφουν τα ζώα τους δίνοντας έμφαση στην υγεία & καλή τους διαβίωση) (Οι καταναλωτές εκτιμούν το 7) Η πολιτεία δίνει οικονομικά κίνητρα στους βιοκαλλιεργητές μέσω των προγραμμάτων επιδοτήσεων (αγροπεριβαλλοντικά προγράμματα) 8) -δημιουργείται ισχυρός δεσμός μεταξύ των τοπικών αγροτικών και μητροπολιτικών τομέων 17

Πιστοποίηση των Βιολογικών Προϊόντων (γιατί είναι απαραίτητη;) Αυξάνεται η αξιοπιστία των βιολογικών προϊόντων ενώπιον του καταναλωτικού κοινού Διατίθενται τα προϊόντα με σήμανση Ανταγωνιστικότητα στην αγορά Αναγνωρισιμότητα Ασφάλεια και υγιεινή στην παραγωγή και στην εργασία Ποιοτικότερο προϊόν Ανταγωνιστική τιμή Μάρκετινγκ Ενημέρωση Κατοχύρωση των απαιτήσεων της ευρωπαϊκής & ελληνικής νομοθεσίας Διασφαλίζεται η επωνυμία των προϊόντων αυτών Εξασφαλίζεται διαφάνεια καθ όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας 18

Οφέλη για την αγροτική επιχείρηση πρωτογενούς & δευτερογενούς παραγωγής και τον καταναλωτή Προστιθέμενη αξία στις επιχειρήσεις μέσω της διαφοροποίησής τους με απώτερο στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους. Παρέχεται πλέον η δυνατότητα στην επιχείρηση να προσφέρει μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων και στον καταναλωτή να επιλέξει το προϊόν που ήδη καταναλώνει και ως βιολογικό- πιστοποιημένο τρόφιμο. Ανάπτυξη και διάδοση του βιολογικού τρόπου παραγωγής και της κατανάλωσης βιολογικών τροφίμων. Διάθεση προϊόντων στην αγορά με σήμανση Διαφάνεια καθ όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας Κάλυψη ειδικών απαιτήσεων που αφορούν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες (παιδιά, ασθενείς, εγκυμονούσες) 19

Συμπεράσματα ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Με την εφαρμογή της βιολογικής καλλιέργειας στη μονάδα του ή με την μεταποίηση τους στη δευτερογενή παραγωγή και στην εμπορία ο επιχειρηματίας δε θα λύσει τα προβλήματα που έχει η επιχείρηση ή το τρόφιμο εν γένει. Μάλλον θα συναντήσει επιπλέον εμπόδια, όχι όμως αξεπέραστα Θα σηκώσει το βάρος της απόφασης να αλλάξει τις συμβατικές πρακτικές Θα υπάρχει ένα μεταβατικό στάδιο (1-3 χρόνια) στο οποίο μπορεί να έχει μείωση των αποδόσεων του και το προϊόν του δεν θα μπορεί να πουληθεί ως βιολογικό. Θα πρέπει να αναζητήσει καινούριες αγορές Όλα αυτά έχουν ένα κόστος. 20

ΘΕΤΙΚΑ Παρόλο το σχετικά υψηλό κόστος, με τη στροφή στη βιολογική γεωργία ο επιχειρηματίας μπορεί να έχει ανταποδοτικότητα: - στην τιμή που πουλάει - το προϊόν του αναγνωρίζεται ως ποιοτικό, - ανοίγεται σε αγορές που ολοένα και περισσότερο ζητούν βιολογικά προϊόντα και υπηρεσίες σχετιζόμενες με αυτά (π.χ. πρώτες ύλες για βιολογικά καλλυντικά, υφάσματα κ.α.).) - του δίνεται η δυνατότητα αύξησης των εξαγωγών - στη βέλτιστη περιβαλλοντική διαχείριση - ικανοποίηση ευρωπαϊκών απαιτήσεων και προτύπων - δραστηριοποίηση στον εμπορικό τομέα & μεταποιητικό τομέα - διαφήμιση επώνυμου και με σήμανση προϊόντος 21

Είναι το «μοντέλο» αγροτικής παραγωγής που μπορεί να δώσει λύσεις στα περιβαλλοντικά και οικονομικά αδιέξοδα που έχουν δημιουργηθεί από την εφαρμοζόμενη εντατική γεωργία των τελευταίων 50 χρόνων. 22

Σας Ευχαριστώ Βασιλική Ρούση 23