περιβάλλοντος της επιχείρησης

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1. Ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης Όλες οι επιχειρήσεις συνυπάρχουν και δρουν [1] σε πολλαπλά περιβάλλοντα. Συνεπώς, επιχείρηση και περιβάλλον είναι δυο δυναμικές καταστάσεις που συνυπάρχουν κάτω από συνθήκες, πότε ευνοικές και πότε δυσμενείς ή ακόμη και επικίνδυνες [2] ΟJeremy Rifkin [3] αναφέρει για τη νέα δικτυακή όπως την ονομάζει οικονομία: «Στη νέα οικονομία που βασίζεται στα δίκτυα, η ιδέα της οργάνωσης του Μαξ Βέμπερ, ως μια σχετικά παγιωμένης δομής με σταθερούς κανόνες και διαδικασίες, αρχίζει να αποσυντίθεται. Στο γρήγορα μεταβαλλόμενο κόσμο του ηλεκτρονικού εμπορίου, οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι πολύ πιο πρωτεϊκές στη φύση τους, ικανές να αλλάζουν μορφή και σχήμα στιγμιαία, για να προσαρμόζονται στις νέες οικονομικές συνθήκες» Σε αυτή τη θεωρητική εντάσεται και το μοντέλο ανοικτού συστήματος [4] (open system model ), δηλαδή η άποψη ενός οργανισμού ως μια ανοιχτή ευέλικτη δομή, που αλληλεπιδρά με το περιβάλλον της, το οποίο με τη σειρά του επιδρά στον τρόπο λειτουργίας του οργανισμού ή της επιχείρησης. 1 / 17

Το περιβάλλον αυτό διακρίνεται σε εσωτερικό και εξωτερικό και οι όροι αυτοί δεν αφορούν παρά στις εντός ή εκτός επιρροές που δέχεται η οργανωτική δομή(επιχείρηση). Ως εξωτερικό περιβάλλον ορίζουμε κυρίως τους εξωτερικούς παράγοντες που είναι σε θέση να επιδράσουν στην επιχείρηση και αυτοί διακρίνονται σε: οικονομικούς πολιτικούς κοινωνικούς τεχνολογικούς Το οικονομικό αν μπορούμε να το πούμε έτσι- εξωτερικό περιβάλλον αναφέρεται από τη μια μεριά, στη γενική κατάσταση της οικονομίας, όπως αυτή αντανακλάται στο ΑΕΠ [5] της χώρας και στο δείκτη βιοτικού της επιπέδου αλλά και τις γενικότερες οικονομικές εξελίξεις [6] ή προβλέψεις για πληθωριστικές τάσεις, ανεργία κλπ. Από την άλλη μεριά, αφορά στις ανταγωνιστικές συνθήκες της αγοράς, στη σχέση τηςεπιχείρησης με τους προμηθευτές, τους πελάτες(καταναλωτές), τις τράπεζες, τους μετόχους κοκ. 2 / 17

Αυτό σημαίνει πως τα διοικητικά στελέχη πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους και να μελετούν όλους τους παραπάνω παράγοντες κατά τη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Είναι γνωστό, για παράδειγμα, πως τα στελέχη της επιχείρησης ορίζουν μια αγορά-στόχο ως πιθανή πελατεία και υλοποιούν δημογραφικές και ψυχογραφικές έρευνες με στόχο να κερδίσουν τη συγκεκριμένη ομάδα καταναλωτών, και μακροπρόθεσμα να διατηρήσουν και να αυξήσουν την πελατεία τους. Η σχέση με τους πελάτες αποτελεί σήμερα ένα βασικότατο πεδίο στόχευσης του μανατζεμεντ της επιχείρησης(market focus) και για αυτό,οι εταιρείες που λειτουργούν σε συνθήκες αννταγωνισμού και δεν προστατεύονται από ειδικές διατάξεις [7], ούτε χαρακτηρίζονται από έντονα μονοπωλιακό χαρακτήρα, να αποδίδουν πρώτιστη σημασία στην ικανοποίηση και πρόβλεψη των αναγκών των πελατών τους. Οι πολιτικοί παράγοντες περιλαμβάνουν το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δρα η επιχείρηση σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Η νομοθεσία και πολιτική, σχετικά με το περιβάλλον, με τον κλάδο της επιχείρησης, η φορολογική και εργατική νομοθεσία(νομικό πλαίσιο), η κυβερνητική πολιτική αναφορικά με τα έργα υποδομής [8], τις δημόσιες δαπάνες, την ιδιωτικοποίηση κλπ αποτελούν τις συνιστώσες του πολιτικού [9] περιβάλλοντος της οργάνωσης. Για παράδειγμα, η κυρίαρχη τάση σήμερα είναι μια επιχείρηση να λειτουργεί φιλικά προς το φυσικό περιβάλλον και για αυτόν το λόγο οι μάνατζερ πρέπει να ενημερώνονται συχνά για τη σχετική νομοθεσία σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Το ευρύτερο κοινωνικοπολιτιστικό πλαίσιο στο οποίο υπάρχει και κινείται η επιχείρηση αποτελεί σαφώς έναν εξίσου σημαντικό παράγοντα του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης. 3 / 17

Οι κοινωνικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τη δημογραφική κατάσταση και τάσεις [10] αλλά και τις πολιτιστικές και προσωπικές αξίες των εργαζόμενων. Η δημογραφία αποτελεί ένα εργαλείο πρόβλεψης στα χέρια των στελεχών του κάθε οργανισμού και επιτρέπει εκτιμήσεις για επικείμενες αλλαγές. Το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί η επιχείρηση ή αλλιώς η κουλτούρα της, όπως πολλοί το ονομάζουν έχει αποδειχθεί πως παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην οργάνωση και διοίκηση, όσο και στη λειτουργία της επιχείρησης. Στην ευρύτερη βιβλιογραφία του μάνατζμεντ μπορεί κανείς να βρει πολλά παραδείγματα που αφορούν στην επίδραση των πολιτισμικών αλλά και προσωπικών αξιών ως προς τη λειτουργία της οργάνωσης. Οι προσωπικές αξίες των εργαζόμενων αλλά και η θεώρησή τους για την εργασία, ο ηθικός κώδικας της εργασίας, όπως ονομάζεται [11] αποτελούν μια συνισταμένη του ευρύτερου πολιτισμικού περιβάλλοντος στο οποίο ζουν και κινούνται και των προσωπικών τους βιωμάτων, αξιών και προσωπικότητας ακόμη. Απόψεις όπως ότι ο γερμανός εργαζόμενος πειθαρχεί περισσότερο σε κοινή ομαδική εργασία [12], ο αμερικανός υπάλληλος σπάνια διαφωνεί με τον προιστάμενό του κοκ, παρόλο που κάποια στιγμή κινδύνεψαν να θεωρηθούν μύθοι και στερεότυπα, φαίνεται πως συνεχίζουν να επικρατούν στο χώρο του μάνατζμεντ, ίσως μέσα από μια νέα θεώρηση και αξιολόγηση των χαρακτηριστικών, του ρόλου και της επίδρασης τους, στην οργάνωση και διοίκηση των επιχειρήσεων. Παράδειγμα κοινωνικού παράγοντα αποτελεί πχ η πρακτική μεγάλων επιχειρήσεων να ζητούν όλο και νεότερο σε ηλικία προσωπικό με εκπαιδευτικά μεν προσόντα, αλλά χωρίς ιδιαίτερη επαγγελματική εμπειρία, για να μπορούν να εντάξουν τα νεαρά αυτά άτομα στο συγκεκριμένο επιχειρηματικό κλίμα και κουλτούρα [13] της εκάστοτε εταιρείας. 4 / 17

Ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός [14] είναι σήμερα μια βασική προϋπόθεση για να κρατά μια εταιρεία την ανταγωνιστική της θέση στην αγορά. Υπάρχουν τρεις κύριες περιοχές του τεχνολογικού περιβάλλοντος [15] που πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν κατά τη λήψη των αποφάσεων: η διαδικασία καινοτομίας η διαδικασία μεταφοράς τεχνολογίας η τρέχουσα τεχνολογία αιχμής Η καινοτομία δεν σημαίνει εφεύρεση [16]. Είναι ένας όρος περισσότερο οικονομικός παρά τεχνολογικός. Αποτελεί την έννοια μέσα από την οποία η επιχείρηση δημιουργεί νέες παραγωγικές πηγές(επαναστατική τεχνολογική καινοτομία) ή εμπλουτίζει τις υπάρχουσες με νέα χαρακτηριστικά(εξελικτική τεχνολογική καινοτομία). Η καινοτομία λοιπόν, ως μια διάσταση της τεχνολογίας αποτελεί σημαντικό εργαλείο ανάπτυξης των σύγχρονων επιχειρήσεων. Κλασσικό και διαχρονικό παράδειγμα καινοτομίας αποτελεί η αντικατάσταση της γραφομηχανής από τον Η/Υ αλλά και η μηχανοργάνωση των οργανισμών, η οποία είχε ως συνέπεια την εκπαίδευση του ήδη υπάρχοντος προσωπικού αλλά και την αντικατάσταση δυστυχώς- παλαιότερων υπαλλήλων από νέα άτομα με. Η διαδικασία μεταφοράς τεχνολογίας σε μια επιχείρηση γίνεται είτε σταδιακά είτε ριζοσπαστικά ανάλογα την εκτίμηση των διευθυντικών στελεχών για τις πιθανές αντιδράσεις αλλά και την προσαρμογή του προσωπικού της επιχείρησης. 5 / 17

Τέλος, η τεχνολογία αιχμής [17] αναφέρεται στην τελευταία εξέλιξη της τεχνολογίας ενώ κρίνεται απαραίτητη ως προϋπόθεση η αξιολόγηση των αναγκών και των χαρακτηριστικών της συγκεκριμένης δομής, πριν την εισαγωγή και εφαρμογή αυτού της νέας τεχνολογίας. Γενικότερα, η εισαγωγή και εφαρμογή νέας τεχνολογίας σε μια επιχείρηση, καθώς συνιστά και επιφέρει αλλαγή σε πολλά επίπεδα, αποτελεί ένα βασικό προβληματισμό των μανατζερ κυρίως ως προς τις ενδεχόμενες συνέπειες, στην προσαρμογή και στάση των εργαζόμενων [18],στις συνθήκες εργασίας, διαφοροποίηση των προϊόντων κοκ. 2. Οι παράγοντες στο εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Τα στοιχεία του οργανισμού που είναι διαθέσιμα για να χρησιμοποιηθούν στην επίτευξη των στόχων του, αποτελούν τους πόρους του οργανισμού. [19] Οι πόροι αυτοί διακρίνονται σε ανθρώπινους και μη ανθρώπινους. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει συγκεκριμένα τους φυσικούς, τους τεχνολογικούς, και τους οικονομικούς πόρους. Οι ανθρώπινοι πόροι [20] συνίστανται στην προσφορά και συμβολή των managers, της ηγεσίας και των μη διοικητικών στελεχών όπως είναι πχ το προσωπικό που ασχολείται με χειρωνακτικές εργασίες ή εργασίες χειρισμών στους αντίστοιχους τομείς λειτουργίας της επιχείρησης. 6 / 17

Οι φυσικοί πόροι αποτελούνται από τις πρώτες ύλες(αποθέματα) τις οποίες η επιχείρηση μετατρέπει σε αγαθά ανώτερης αξίας( outputs) τον μηχανολογικό εξοπλισμό, τα ακίνητα της επιχείρησης και τα συστήματα διανομής. Οι τεχνολογικοί πόροι ως διάσταση του εσωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης στην ουσία αναφέρονται στην τεχνολογία που εφαρμόζει μια επιχείρηση. Η λήψη απόφασης σε αυτόν τον τομέα αποτελεί βασικό έργο των managers αφού η επιλογή της κατάλληλης τεχνολογίας πρέπει να εκτιμάται και να αποφασίζεται με βάση πχ το ανθρώπινο δυναμικό, τους στόχους κλπ της επιχείρησης. Η σύγχρονη για παράδειγμα, τάση και πρακτική της διαχείρισης της γνώσης [21] στον κόσμο των επιχειρήσεων, η οποία αφορά στη δημιουργία, επεξεργασία και διάχυση της γνώσης και της τεχνογνωσίας, βασίζεται πολύ στην πληροφορική και την τεχνολογία, ως προς την αποτελεσματική υποστήριξή της. Ο ρόλος των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών είναι καταλυτικός για τη διαχείριση της γνώσης και ακόμη έχει φανεί ότι την τελευταία δεκαετία, η διαχείριση γνώσης έχει αναπτυχθεί σε μια σημαντική θεωρία και πρακτική που ξεπερνά τα όρια της πρόσκαιρης μόδας και αντιμετωπίζει ορισμένα κρίσιμα προβλήματα των σύγχρονων επιχειρήσεων. Οι οικονομικοί πόροι της επιχείρησης αφορούν στους τρόπους χρηματοδότησης της είτε από το αποθεματικό, δηλαδή τα κεφάλαια που δημιουργούνται από τα κέρδη και δεν δίδονται στους μετόχους, είτε από εξωτερικές πηγές χρηματοδότησης [22] όπως είναι το δανειακό και το μετοχικό κεφάλαιο. Το χρήμα, όπως είναι γνωστό αποτελεί την κινητήρια πηγή λειτουργίας της επιχείρησης και για αυτό τον λόγο, η χρήση του απαιτεί ορθολογική αντιμετώπιση. Τέλος, το επιχειρηματικό κλίμα αποτελεί μια ακόμη διάσταση της επιχείρησης, που μαζί με 7 / 17

τους πόρους, όπως ήδη αναφέρθηκαν, αποτελούν το εσωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Ως επιχειρηματικό κλίμα νοούνται οι τυπικές και άτυπες αξίες ενός οργανισμού, οι οποίες έχουν διαμορφωθεί διαχρονικά από τα πρώτα οράματα των ιδρυτών της επιχείρησης [23] ως τις πρόσφατες τροποποιήσεις όπως οι m anagers υποδεικνύουν. Το επιχειρηματικό κλίμα ή αξίες της επιχείρησης συντελούν στην υποκίνηση των εργαζομένων και τη διαμόρφωση του προφίλ του οργανισμού. Αν και η πραγματοποίηση του κέρδους είναι απαραίτητος όρος ύπαρξης μιας επιχείρησης, οι επιχειρήσεις όμως όπως και οι άνθρωποι χρειάζονται πολύ περισσότερα από την ικανότητα επιβίωσης(κέρδος). Ο πραγματικός σκοπός μιας επιχείρησης [24] θεμελιώνεται πάνω σε βαθύτερες διαχρονικές αξίες που εξασφαλίζουν συνοχή στους ανθρώπινους πόρους της και προσφέρουν σε όλους, μια ευκαιρία πραγμάτωσης των φιλοδοξιών τους και μια αίσθηση δημιουργίας. Το επιχειρηματικό κλίμα συνδέεται άμεσα με το πολιτισμικό περιβάλλον της επιχείρησης, από το οποίο δέχεται επιδράσεις. Ως παράδειγμα εδώ αναφέρεται η ιαπωνική εταιρεία Sony τη δεκαετία του 50 η οποία έθετε ως αξίες της [25] τα εξής: «Να αναδείχνουμε τη δύναμη της Ιαπωνίας και να προβάλλουμε την ιαπωνική κουλτούρα σε 8 / 17

όλο τον κόσμο Να διαδραματίζουμε πάντα ένα πρωτοπόρο ρόλο, ποτέ να μην ακολουθούμε τους άλλους να πραγματοποιούμε το ακατόρθωτο Σε 50 χρόνια το σήμα Mad e in Japan να είναι συνώνυμο της ποιότητας και όχι της φτήνιας» Ο χαρακτήρας και η επιχειρηματική ηθική ενός οργανισμού εκφράζονται συχνά και με συγκεκριμένους κώδικες δεοντολογίας οι οποίοι και έχουν καθιερωθεί σε ορισμένους επαγγελματικούς κλάδους. 3. Μελέτη περίπτωσης (Άσκηση) Η εταιρεία Ω είναι μια μικρή σε μέγεθος επιχείρηση που ασχολείται με την πρακτόρευση αεροπορικών εταιρειών σε πτήσεις κυρίως εξωτερικού. 9 / 17

Απασχολεί 10 εργαζόμενους μόνιμους, ενώ τους μήνες αιχμής χρησιμοποιεί έκτακτο προσωπικό, κατά κύριο λόγο απόφοιτους σχολών τουριστικών επαγγελμάτων στο στάδιο της πρακτικής εκπαίδευσης. Η εκτίμηση των υπευθύνων της εταιρείας Ω είναι ότι τους μήνες αιχμής το προσωπικό που απαιτείται ανέρχεται σε 17 άτομα τα οποία θα πρέπει να εργάζονται σε δυο βάρδιες. Τα τελευταία χρόνια σε σχέση με το έκτακτο προσωπικό που απασχολεί παρουσιάζονται προβλήματα. Συχνά, οι απόφοιτοι εγκαταλείπουν την επιχείρηση λόγω των βαρδιών, της εντατικής εργασίας και των σχετικά χααμηλών αμοιβών. Όμως, οι υπεύθυνοι της επιχείρησης έχουν εκτιμήσει ότι δεν συμφέρει οικονομικά την επιχείρηση η πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, δεδομένου ότι το κόστος για δωδεκάμηνη απασχόληση είναι πολύ υψηλό. Επιπροσθέτως, τα τελευταία δυο χρόνια έχουν επεξεργασθεί ένα σχέδιο χρήσης του internet για τις συναλλαγές τους με τους πελάτες τους αλλά διστάζουν να προχωρήσουν επειδή η μετάπτωση αυτή συνεπάγεται υψηλή επένδυση και επίσης υψηλά κόστη τηλεπικοινωνίας αλλά και εκπαίδευσης του προσωπικού που ειδικά στην περίπτωση των εκτάκτων είναι ασύμφορη. Τελευταία, ο κύκλος εργασιών της επιχείρησης Ω έχει μειωθεί σαν συνέπεια αφενός των γεγονότων της 11ης Σεπτεμβρίου, της ύφεσης του κλάδου αεροπορικών μεταφορών και της απροθυμίας του κοινού να ταξιδέψει σε ορισμένες περιοχές λόγω του φόβου για τα κρούσματα άτυπης πνευμονίας. Προσπαθήστε να διακρίνετε από την περιγραφή που προηγήθηκε τους παράγοντες του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος καθώς και το είδος της επίδρασης που ασκούν στην επιχείρηση Ω. Απάντηση : 10 / 17

Οι παράγοντες του εσωτερικού περιβάλλοντος στη συγκεκριμένη επιχείρηση όπως μας γίνονται γνωστοί από την άσκηση είναι: Ø οι ανθρώπινοι πόροι της εταιρείας, δηλαδή το μόνιμο(10 άτομα) αλλά και το έκτακτο προσωπικό που χρησιμοποιεί(17 άτομα) Ø ένα μέρος των τεχνολογικών πόρων της επιχείρησης που αφορά στο σχέδιο χρήσης του I nternet για τις συναλλαγές με τους πελάτες, το οποίο έχει επεξεργαστεί η ίδια η επιχείρηση. Για το θέμα αυτό δεν μας δίνονται άλλα στοιχεία ωστε να κατανοήσουμε αν πρόκειται για εξελικτική ή επαναστατική τεχνολογική καινοτομία [26], δηλαδή αν το νέο αυτό σύστημα βασίζεται σε ένα άλλο παλιότερο ή αν πρόκειται για τελείως νέα μορφή τεχνολογίας Ø ο τρόπος διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, τουλάχιστον ως προς τον τομέα της πρόσληψης προσωπικού(μορφή εργασιακών σχέσεων/συμβάσεων) Τέλος, δεν υπάρχει άμεση αναφορά στους οικονομικούς πόρους της επιχείρησης, εντούτοις θα μπορούσαμε-έμμεσα- να συμπεράνουμε ότι δεν υπάρχουν επαρκείς οικονομικοί πόροι, από τις αναφορές στην άσκηση για την εκτίμηση της διοίκησης ως προς τη δυνατότητα μονιμοποίησης των εκτάκτων και το υψηλό κόστος εκπαίδευσης προσωπικού στη νέα τεχνολογία. Οι παράγοντες του εξωτερικού περιβάλλοντος, όπως διακρίνονται στη μελέτη περίπτωσης, έχουν να κάνουν κυρίως: 11 / 17

Ø με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις του ευρύτερου περιβάλλοντος, όπως είναι τα πρόσφατα γεγονότα στην Αμερική(Δίδυμοι Πύργοι) αλλά και την εμφάνιση της μεταδοτικής ασθένειας SARS Ø τη συμπεριφορά των πελατών της συγκεκριμένης υπηρεσίας που προσφέρει η επιχείρηση(πρακτόρευση ταξιδιών) Φαίνεται λοιπόν πως υπάρχει μια αλληλοδιαδοχή και αλληλεπίδραση των παραγόντων, αφού οι εξελίξεις στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον, όπως τα γεγονότα της Αμερικής και ο φόβος για τη SARS (εξωτερικός παράγοντας), επιδρούν άμεσα στη καταναλωτική συμπεριφορά των πελατών και της δυνητικής αγοράς της επιχείρησης(εξωτερικός παράγοντας) με συνέπεια τη μείωση του κύκλου εργασιών της επιχείρησης. Από την άλλη μεριά, η ήδη υπάρχουσα προβληματική λειτουργία της επιχείρησης την εμπο δίζει από το να προσλάβει μόνιμο εξειδικευμένο προσωπικό(εσωτερικός παράγοντας) ή να αναβαθμίσει το υπάρχον εποχικό με σύναψη καλύτερων συμβάσεων [27] και εκπαίδευση(εσωτερικός παράγοντας) ή να εφαρμόσει τη νέα τεχνολογία που έχει δημιουργήσει ή βελτιώσει με παράλληλη εκπαίδευση των υπαλλήλων(εσωτερικός παράγοντας). Τα υπάρχοντα τώρα προβλήματα στη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων (μη ικανοποιημένο προσωπικό και συχνά χωρίς επαγγελματική εμπειρία) εκτός από αποτέλεσμα, συνιστούν και αίτιο της προβληματικότητας της επιχείρησης, αφού το προσωπικό δε βοηθά στην αναβάθμιση των παρεχόμενων από την επιχείρηση υπηρεσιών και άρα σε πιθανή αύξηση των κερδών της επιχείρησης. Αν και ίσως χρειάζονται ειδικές οικονομικές γνώσεις για το χαρακτηρισμό του είδους της επίδρασης που οι εξωτερικοί με τους εσωτερικούς παράγοντες, ασκούν στην επιχείρηση Ω, αυτή η επίδραση φαίνεται να είναι μάλλον κυκλική με κεντρικό άξονα τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, δηλαδή τον τρόπο διοίκησης του συγκεκριμένου οργανισμού. 12 / 17

Το παράδειγμα λοιπόν της επιχείρησης Ω είναι ίσως αρκετά χρήσιμο ως προς την αναγνώριση της σημασίας του ρόλου του management και κυρίως στον τομέα των ανθρώπινων πόρων της επιχείρησης. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: - Κόντης Θεμιστοκλής-Μαντάς Νικόλαος, «Εφαρμοσμέ νη Οργανωτική και Διοικητική», Αθήνα, 1993, εκδ.σύγχρονη Εκδοτική - Κωστούλας Γιώργος, «Μάναζμεντ Α-Ω» Αθήνα, 1996, εκδ. Ελληνοεκδοτική 13 / 17

- Montana Patrick, Charnov. Bruce, «Μάνατζμεντ», Αθήνα, 1987 - Σαρσέντης Β.Ν, «Επιχειρησιακή Στρατηγική και Πολιτική», Αθήνα, 1996,Β έκδοση, εκδ. Ευγ.Μπένου - Rifkin Jeremy, «Η νέα εποχή της πρόσβασης», Αθήνα, 2001, εκδ.λιβάνη - Σακκάς Νίκος, «Η αναδυόμενη επιχείρηση», Αθήνα,1999, εκδ.ελλην [1] Κωστούλας Ι, 1996, σελ 41 [2] Σαρσέντης Β.Ν, 1996, σελ 15 [3] Rifkin. J, 2000, σελ 58-59 14 / 17

[4] Montana.P, Charnov. B, 1987, σελ. [5] ΑΕΠ= όρος της Πολιτικής Οικονομίας που σημαίνει Ακαθάριστο Εθνικό Προιόν δηλαδή η αγοραία αξία όλων των προιόντων και υπηρεσιών που παράγει μια χώρα στη διάρκεια ενός έτους [6] Και στη κρατική οικονομική πολιτική, η οποία όμως θα μπορούσε να ενταχθεί και στους πολιτικούς παράγοντες [7] Σακκάς. Ν, 1999, σελ. 127 [8] Σαρσέντης Β.Ν, 1996, σελ. 140 [9] Αν μπορούνε να οριοθετήσουμε τις σχετικές επιδράσεις με αυτόν τον όρο, αφού τα όρια μεταξύ των παραγόντων του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι δυσδιάκριτα, εφόσον όλοι οι παράγοντες αληλεπιδρούν μεταξύ τους [10] Montana.P, Charnov. B, 1987, [11] Montana.P, Charnov. B, 1987, [12] Κόντης Θ, Μαντάς Ν, 1993, σελ 226 [13] Βλέπε ενότητα 2 15 / 17

[14] Σακκάς Ν, 1999, σελ 45 [15] Montana.P, Charnov. B, 1987, σελ. 93 [16] Μαλαματίνας Η, www.istoselides.gr/news/article.php?sid=1082 [17] Montana.P, Charnov. B, 1987, σελ. 96 [18] Σαρσέντης Β.Ν,, σελ 141 [19] Montana.P, Charnov. B, 1987, σελ. 97 [20] Κόντης Θ, Μαντάς Ν, 1993, σελ 104 [21] www.plant-management.gr/online/article.asp?section=25&articleid=113 [22] Montana.P, Charnov. B, 1987, σελ. 97 [23] Montana.P, Charnov. B, 1987, σελ. 100 [24] Σακκάς Ν, 1999, σελ 22, 23 16 / 17

[25] Σακκάς Ν, 1999, σελ 23 [26] Montana.P, Charnov. B, 1987, σελ. 94 [27] Εννοείται ότι η σύναψη συμβάσεων πχ αορίστου χρόνου θα «υποχρέωνε» αλλά και θα κινητοποιούσε το προσωπικό ως προς τη συνέπεια στην εκτέλεση της εργασίας του 17 / 17