Η εγκατάλειψη των αµπελώνων στην επαρχία Λεµεσού και πώς αντιµετωπίζεται

Η εγκατάλειψη των αµπελώνων στην επαρχία Λεµεσού και πώς αντιµετωπίζεται Η καλλιέργεια του αµπελιού στην Κύπρο είναι ένα τόσο αρχαίο επάγγελµα όσο είναι αρχαία τα βασίλεια της Αµαθούντας και του Κουρίου και βαθιές οι ρίζες των ανθρώπων της. Είναι επιβεβαιωµένο άλλωστε από διάφορες ιστορικές µελέτες, ότι η Κύπρος παράγει κρασί από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι αρχαίοι, λάτρεις της φύσης και της οµορφιάς, διάλεξαν το γνωστότατο κρασοπαραγωγό νησί της Κύπρου σαν κέντρο λατρείας της Αφροδίτης, θεάς της γονιµότητας και του έρωτα, καθώς και του ιόνυσου, θεού του κρασιού. Πρόσφατες ανασκαφές στην Κύπρο από την Ιταλίδα αρχαιολόγο Μαρία Ροσάριο Μπελτζόρνο, καταδεικνύουν πέραν πάσης αµφιβολίας ότι η καλλιέργεια του αµπελιού στο νησί µάς πηγαίνει περίπου 5500 χιλιάδες χρόνια πίσω. Από τα παλιά χρόνια και µέχρι τα µισά του 20 ου αι. δεν υπήρχε στην Κύπρο οργανωµένη βιοµηχανία και ανεπτυγµένο εµπόριο τα οποία θα απασχολούσαν τους κατοίκους στις πόλεις. Επίσης, δεν υπήρχε καλή συγκοινωνία ούτε και µεταφορικά µέσα. Για σύστηµα ηλεκτροδότησης και υδροδότησης ούτε λόγος. Όλα αυτά ανάγκαζαν τους κατοίκους να παραµένουν στα χωριά τους και να ασχολούνται µε τη γεωργία και την κτηνοτροφία. 1

Ιστορικά η Λεµεσός ήταν το κέντρο παραγωγής και εµπορίας κρασιού στην Κύπρο. Σχεδόν όλες οι εξαγωγές κρασιού και οινοπνευµατωδών γίνονταν µέσω του λιµανιού της Λεµεσού. Στο βορειοδυτικό τµήµα της επαρχίας Λεµεσού βρίσκονται τα κρασοχώρια, όπου το αµπέλι βρήκε φιλόξενο περιβάλλον, ήπιο κλίµα και κατάλληλο έδαφος, σαν ένα δώρο της φύσης. Παράλληλα οι άνθρωποι καλλιεργούσαν το αµπέλι µε αγάπη και αφοσίωση. Η φροντίδα των αµπελιών ήταν πολύ δύσκολη και ακόµα δυσκολότερη, όταν το έδαφος έπρεπε να καθαριστεί από τις πέτρες, για να ετοιµαστεί για τη φύτευση του αµπελιού. Οι πετρώδεις και άγονες βουνοπλαγιές έπρεπε να σκαφτούν µε τα χέρια, αφού δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή καθόλου µηχανικά µέσα, οι δε πέτρες που σκάβονταν χρησιµοποιούνταν για να κτιστούν τοίχοι και αναχώµατα, ούτως ώστε να συγκρατηθούν τα νερά των βροχών και το χώµα µέσα στο αµπέλι. Μπορεί κανείς να δει ακόµη πολλά από αυτά τα αµπέλια, καθώς διασχίζει τις περιοχές των κρασοχωριών. Η καλλιέργεια αυτών των αµπελώνων γινόταν µε το αλέτρι και την αξίνα διότι τότε δεν υπήρχαν µικρά 2

τρακτέρ. Όλες οι αµπελουργικές δουλειές γίνονταν µε τη βοήθεια των ζώων συνήθως γαϊδουριών αλλά και µε µουλάρια, άλογα και βόδια. Οι αµπελουργοί εργάζονταν κάτω από άσχηµες καιρικές συνθήκες, κρύο και ζέστη. Ήταν δύσκολο το µάζεµα και η µεταφορά του καρπού στο σπίτι, αφού γινόταν µε τα ζώα. Επίσης οι δύσκολες καιρικές συνθήκες χρονιάς (χαλάζι, ανοµβρία, καύσωνας) µπορούσαν να καταστρέψουν όλη την παραγωγή των αµπελιών. Οι δυνατότητες καταπολέµησης των ασθενειών ήταν περιορισµένη µε αποτέλεσµα να χάνουν µέρος της παραγωγής τους. Στα κρασοχώρια της Λεµεσού κάθε σπίτι ήταν και ένα µικρό οινοποιείο, όπου ο ιδιοκτήτης και ο αµπελουργός διέθεταν όλο τον εξοπλισµό για την παραγωγή, την αποθήκευση, την παλαίωση και τη µεταφορά του κρασιού στους τόπους κατανάλωσης. Ο µικροαµπελουργός ένιωθε χαρά και περηφάνια, όταν µπορούσε να προσκαλέσει ξένους για δείπνο και να τους φιλέψει µε τη δική του ζιβανία σαν ορεκτικό ποτό, µετά δε να τους προσφέρει το δικό του κρασί, το οποίο είχε παραµείνει στην αποθήκη παλαίωσης για περισσότερο από ένα χρόνο. Το αµπέλι όµως δεν πρόσφερε µόνο αυτά. Για τους κατοίκους των κρασοχωριών, το αµπέλι έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στη διατροφή, στις συνήθειες, στα ήθη και έθιµα, στην ενασχόληση και γενικά στην καθηµερινή ζωή τους. Έτσι, η ζωή του κρασοχωριάτη ήταν εξαρτηµένη από την παραγωγή του αµπελιού και πολλά στοιχεία του κύκλου της ζωής, ήταν συνδεδεµένα µε αυτό. Εκτός από αυτή καθ αυτήν την καλλιέργεια, µια σειρά άλλα επαγγέλµατα δηµιουργήθηκαν, για να εξυπηρετήσουν τον αµπελουργό, αλλά και ταυτόχρονα να αυξήσουν το οικογενειακό εισόδηµα. Τέτοια επαγγέλµατα που σήµερα έχουν χαθεί ήταν: κοφινάς, καλαθοποιός, στρατουράς, ζευκαλάτης, µετρητής κρασιού, κυρατζής, καζαντζής, κωµοδρόµος, καλαϊτζής, µουδουράς, κ.ά. Κοντά σ αυτά, χάρη στη σχετική ευηµερία που έφερε η αµπελοκαλλιέργεια στα χωριά της περιοχής, αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα και όλα τ άλλα επαγγέλµατα. Σ ότι αφορά τη διατροφή, έχουµε να παραθέσουµε πλείστα εδέσµατα και ροφήµατα, που έχουν σαν βάση τα προϊόντα του αµπελιού και τα οποία επινόησε από τη µια η ανάγκη για διατροφή και από την άλλη η ευρηµατικότητα των γυναικών της περιοχής, που είναι ξακουστές σ όλη την Κύπρο για την νοικοκυροσύνη τους. Καταγράφουµε λοιπόν: Οι γέρικες κουζούπες και τα κλήµατα, χρησιµοποιούνταν ως καύσιµη ύλη για την τσιµινιά, για µαγείρεµα στη νισκιά, για το φούρνο ή για το καζάνιασµα. Με τα φύλλα του αµπελιού φτιάχνονται τα κουπέπια. Από το σταφύλι φτιάχνεται η σταφίδα, είτε η αµπελίσιµη από ξηρά σταφύλια, είτε η βραστή µε αλισίβα ή σόδα. Τα σταφίθκια στην κούµνα ήταν το θρεπτικότατο καθηµερινό έδεσµα για παιδιά και για µεγάλους. Σταφύλια καλής ποιότητας, συνήθως ξυνιστέρι, κρεµάζονταν στα βολίτζια και αποτελούσαν το γλυκό φρούτο κατά τους 3

χειµερινούς µήνες (κρεµασταρκές). Τα λιωµένα σταφύλια τα έβαζαν στον κούζον και έφτιαχναν τις µάτσιες, είδος µαρµελάδας. Από το µούστο γίνεται ο ππαλουζές, ο σουτζιούκος και τα κιοφτέρκα, θρεπτικότατα γλυκά, τα οποία καµιά σχέση δεν έχουν µε τα αµφίβολης ωφέλειας γλυκά, που τρώµε σήµερα. Το κρασί εκτός από ποτό, χρησιµοποιείται στη µαγειρική (αφέλια, κρασάτα, κ.ά.), στην αλλαντοποιεία (λουκάνικα, λούντζες, κ.ά.). Με το γλυκό κρασί γίνεται το νάµα της θείας κοινωνίας. Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν η αµπελοκαλλιέργεια και η οινοπαραγωγή στη Λεµεσό γνώρισαν µεγάλες περιόδους ευηµερίας. Η παρασκευή κρασιού αναπτύχθηκε σε µια άρτια οργανωµένη βιοµηχανία. Η πρώτη οινοβιοµηχανία στη Λεµεσό και στην Κύπρο ήταν το οινοποιείο του Χρ. Χατζηπαύλου που ιδρύθηκε το 1844. Ο Χατζηπαύλος είναι ο πρώτος που εισήγαγε στην Κύπρο την κατασκευή οινοπνευµατωδών ποτών. Το 1926 ένα άλλο οινοποιείο ιδρύθηκε από την εταιρεία γνωστή µε το όνοµα ΚΕΟ. Το 1943 ιδρύθηκε η ΛΟΕΛ ΛΤ και τρία χρόνια αργότερα η ΣΟ ΑΠ, µια οινοβιοµηχανία των αµπελοκαλλιεργητών της Κύπρου. Το 1947 το οινοποιείο Χατζηπαύλου χωρίστηκε στα δύο λόγω της µεγάλης ανάπτυξης των εργασιών του, στην εταιρεία Χατζηπαύλου και στην οινοβιοµηχανία ΕΤΚΟ. Οι παραγωγοί ενθαρρύνθηκαν να φυτέψουν περισσότερα αµπέλια, εφόσον θα τα πουλούσαν στις οινοβιοµηχανίες και όχι να τα αποθηκεύουν και να τα πουλούν οι ίδιοι. Τη δεκαετία του 1970 η Κύπρος ήταν η µεγαλύτερη χώρα σε κατά κεφαλή παραγωγή σταφυλιού στον κόσµο! 260 εκατοµµύρια κιλά για 600.000 κατοίκους. Σχεδόν 500 κιλά ανά άτοµο που ισοδυναµεί περίπου µε 400 µπουκάλια κατά κεφαλή το χρόνο! Λόγω των επιδοτήσεων που απορροφούσε η οινοβιοµηχανία της Κύπρου από το κράτος για να παραλαµβάνει όλη τη ποσότητα, ήταν η χρυσή εποχή. Οι αµπελουργοί έπαιρναν αρκετό εισόδηµα και τα κρασοχώρια ήταν καταπράσινα από αµπέλια. Οι εξαγωγές σε αµπελο-οινικά προϊόντα ήταν µεγάλες. Εξασφάλιζαν στην Κύπρο µεγάλο εισόδηµα σηµαντικό για την εποχή. Ήταν η εποχή της σταφίδας στη τότε Σοβιετική Ένωση, του sherry στο Ηνωµένο Βασίλειο, όπου εξάγαµε περισσότερο και από την Ισπανία, του συµπυκνωµένου µούστου σε χιλιάδες τόνους, του ερυθρού ξηρού, του µοσχάτου, των αρωµατισµένων κρασιών όλα σε δεξαµενόπλοια! Σίγουρα υπήρχαν µεγάλες επιδοτήσεις από το κράτος και στον αµπελουργό και την οινοβιοµηχανία. Με την επιδότηση, η τιµή τους σταφυλιού ήταν χαµηλή, κάτι που ευνοούσε την ποσότητα παρά την ποιότητα. Οι οινοβιοµηχανίες σχεδιάστηκαν για παραγωγή µεγάλων ποσοτήτων χύµα κρασιού. Σιγά-σιγά όµως διαγραφόταν µια άλλη τάση. Η παγκόσµια αγορά ιδίως των κρασιών χύµα λιγόστευε. Τα προβλήµατα πλήθυναν. Οι καταναλωτές του εξωτερικού έπιναν λιγότερο σε ποσότητα αλλά πιο απαιτητικά σε ποιότητα. Η εξεύρεση νέων αγορών άρχισε να γίνεται όλο και πιο δύσκολη και τελικά αδύνατη. Και έτσι άρχισε η πτώση. 4

Στην αρχή η οινοβιοµηχανία παρά τις τεράστιες ποσότητες κατάφερνε µε τη βοήθεια της Κυβέρνησης, να απορροφά την τεράστια ποσότητα της παραγωγής και να τη διαθέτει. Όµως σε περιόδους που υπήρχε αρκετή παραγωγή η διάθεση των σταφυλιών ήταν δύσκολη περίπτωση. Οι οινοβιοµηχανίες για να παραλάβουν την παραγωγή, έπρεπε οι αγρότες να έχουν αγορασµένες µετοχές στις εταιρείες αυτές. Με αυτά τα δεδοµένα οι αµπελουργοί άρχισαν να δυστυχούν. Οι τιµές των σταφυλιών έµεναν στάσιµες µαζί µε το εισόδηµα του αµπελουργού, ενώ το κόστος συντήρησης των αµπελιών και το κόστος ζωής των αµπελουργών αυξανόταν χρόνο µε το χρόνο. Επιπρόσθετα, τα σταφύλια έµεναν στα αζήτητα, έστω και µε αυτές τις εξευτελιστικές τιµές. Παράλληλα, άρχισε η ανάπτυξη στις πόλεις µε τη δηµιουργία διαφόρων βιοµηχανιών, οι οποίες χρειάζονταν εργατικά χέρια. Άρχισε να δηµιουργείται σύγχρονο οδικό δίκτυο το οποίο διευκόλυνε τη συγκοινωνία και µεταφορά εργατών προς τις πόλεις. Η εισβολή του Αττίλα το 1974 στην Κύπρο επέφερε ακόµα µια σηµαντική αλλαγή για την πόλη και επαρχία της Λεµεσού. Το κυρίως εµπορικό λιµάνι της Κύπρου στην Αµµόχωστο καταλήφθηκε από τους Τούρκους και έτσι το µικρό λιµάνι της Λεµεσού έγινε ξαφνικά το εµπορικό λιµάνι της Κύπρου. Αυτό το γεγονός δηµιούργησε ακόµη µεγαλύτερη οικονοµική ανάπτυξη στη Λεµεσό µε αποτέλεσµα η πόλη να γίνει η βιοµηχανική πόλη της Κύπρου. Επακόλουθο της εισβολής ήταν και η τουριστική συρρίκνωση της Κύπρου λόγω κατάληψης των τουριστικών κλινών από τις επαρχίες Κερύνειας και Αµµοχώστου. Η κυβέρνηση σχεδίασε την τουριστική ανάπτυξη των υπόλοιπων περιοχών µεταξύ αυτών και της Λεµεσού. Όλα αυτά τα γεγονότα που συνέβησαν σχεδόν ταυτόχρονα, άλλαξαν το ισοζύγιο εργατικού δυναµικού από τα χωριά προς τις πόλεις. Σχεδόν όλα τα χωριά της Κύπρου άρχισαν να µαστίζονται από αστυφιλία. Και στην περιοχή των κρασοχωριών όπου συνέτρεχαν όλοι οι προαναφερθέντες λόγοι το ισοζύγιο ήταν συντριπτικό υπέρ της πόλης της Λεµεσού. Μέσα σε µια εικοσαετία άδειασαν τα χωριά της περιοχής. Οι οικογενειάρχες πιεζόµενοι από οικονοµικά προβλήµατα έβρισκαν δουλειά στην πόλη και πηγαινοέρχονταν στα χωριά τους τουλάχιστον στην αρχή. Έτσι είχαν ένα σταθερό εισόδηµα να ζήσουν τις οικογένειες τους. Στη συνέχεια άρχισαν να µεταναστεύουν µαζικά. Οι νέοι, αφού δεν έβλεπαν ευοίωνο µέλλον, άρχισαν να αναζητούν την τύχη τους αλλού. Ταξίδευαν στο εξωτερικό για δουλειές ή σπούδαζαν διάφορα επαγγέλµατα. Με αυτό τον τρόπο οι παραγωγικές ηλικίες χάθηκαν από τα χωριά, αποψιλώθηκε ο κοινωνικός ιστός και απέµειναν εκεί µόνο οι ηλικιωµένοι οι οποίοι δεν µπορούσαν να συντηρήσουν µόνοι τους τα αµπέλια τους. Με όλα αυτά τα γεγονότα να συµβαίνουν µε µεγάλη ταχύτητα έµειναν τα αµπέλια να αποτελούν πρόβληµα στα χέρια των ιδιοκτήτων τους παρά ευλογία που ήταν κάποτε. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις της Κύπρου µε την κοντόφθαλµη πολιτική τους, την έλλειψη οράµατος, την ανεπάρκεια ολοκληρωµένης στρατηγικής, την αναποφασιστικότητα, την αναβλητικότητα, την αδυναµία προσαρµογής στις απαιτήσεις µιας µεταβαλλόµενης αγοράς αποτέλεσαν τα κύρια στοιχεία οπισθοδρόµησης και µετέτρεψαν αυτό το καταπράσινο τοπίο, το οποίο αποτελούσε σπίτι για τους αµπελουργούς και για την χλωρίδα και πανίδα της περιοχής, σε µια εγκαταλελειµµένη περιοχή. Σήµερα η πολιτική της κυβέρνησης για τα αµπέλια συνίσταται σε δύο δράσεις: 1. Αναδιάρθρωση και µετατροπή των αµπελώνων Με αυτό το µέτρο προωθείται η εκρίζωση των παραδοσιακών ποικιλιών και η φύτευση νέων οινοποιήσιµων ποικιλιών που παράγουν κρασί ψηλότερης ποιοτικής και εµπορικής αξίας. Είναι ένα αµφίβολο µέτρο που προωθεί την εγκατάλειψη των παραδοσιακών ποικιλιών, οι οποίες δοκιµάστηκαν και επικράτησαν στην Κύπρο για τις αρετές τους χιλιάδες χρόνια. 5

Οι νέες ποικιλίες γαλλικής κυρίως προέλευσης ενώ είναι γενικώς παραδεκτό ότι παράγουν υψηλής ποιότητας κρασιά, εντούτοις δεν έχουν δοκιµαστεί στις κλιµατολογικές συνθήκες της Κύπρου. Τα αποτελέσµατα οινοποίησης µέχρι στιγµής δεν δικαιώνουν απόλυτα τους εµπνευστές τους. Επιπλέον αυτές οι νέες ποικιλίες δεν έχουν την πολυχρησία που είχαν οι παραδοσιακές ποικιλίες. ηλαδή τα σταφύλια δεν τρώγονται, τα φύλλα του αµπελιού δεν είναι κατάλληλα για τα κουπέπια, ενώ ούτε ο χυµός τους κάνει για τα παραδοσιακά γλυκά εδέσµατα του παρελθόντος. 2. Οριστική εγκατάλειψη των αµπελώνων. Με το δεύτερο µέτρο οι αµπελουργοί πληρώνονται µε στρεµµατική αποζηµίωση για να εκριζώσουν οριστικά τα αµπέλια τους. Είναι ένα µέτρο σωτήριο για τους ηλικιωµένους αµπελουργούς, οι οποίοι απέµειναν µε τα αµπέλια χωρίς τη δυνατότητα διατήρησης τους λόγω ηλικίας. Είναι για αυτούς µια µορφή αποζηµίωσης για τους κόπους και τους µόχθους τους τόσων χρόνων και για την οικονοµική ζηµιά που υπέστησαν λόγω της ασύµφορης διατήρησης τους. Όµως για την περιοχή αυτό το µέτρο έχει ολέθρια αποτελέσµατα. Το αµπέλι αποτελεί αναγκαίο στοιχείο του τοπίου και συµβάλλει στη διατήρησή του. Εµποδίζει τη διάβρωση του εδάφους, διασφαλίζει την παρουσία του ανθρώπου στις µειονεκτικές περιοχές της υπαίθρου και συµβάλλει στην ανάπτυξη του εναλλακτικού (αγροτικού) τουρισµού, σε συνδυασµό µε τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος. Η σηµασία της αµπελοκαλλιέργειας δεν έγκειται απλώς στην αξιοποίηση της πρώτης ύλης για την παραγωγή κρασιού, αλλά στο γεγονός ότι αξιοποιεί κυρίως άγονα, πετρώδη και επικλινή εδάφη σε ορεινές και ηµιορεινές περιοχές. Τα τελευταία χρόνια, η έκταση του κυπριακού αµπελώνα µε γηγενείς ποικιλίες έχει µειωθεί κατά περίπου (38%), ως αποτέλεσµα της φυσικής εγκατάλειψης ή των εκριζώσεων και των ανα- 6

διαρθρώσεων για την ποικιλιακή µετατροπή του αµπελώνα µέσω ειδικών πριµοδοτούµενων κοινοτικών µέτρων. Ο µοναδικός κυπριακός αµπελώνας συρρικνώνεται δραµατικά, αλλάζοντας το τοπίο. Ταυτόχρονα, η περιοχή ερηµοποιείται µε γρήγορους ρυθµούς. Η αντιµετώπιση του προβλήµατος σίγουρα δεν είναι εύκολη αλλά πάντως όχι αδύνατη. Για να επιλυθεί αυτό το αµπελουργικό ζήτηµα χρειάζεται η κυβέρνηση µέσω του ΣΑΠ (Συµβούλιο Αµπελοοινικών Προϊόντων), ο οποίος είναι ο επίσηµος οργανισµός χάραξης πολιτικής, να ενσκήψει στο πρόβληµα µε ιδιαίτερη ένταση και προσοχή. Χρειάζεται φαντασία, γνώση, προνοητικότητα, εξειδίκευση και προπαντός σοβαρότητα για να βρεθούν λύσεις µε όραµα για την περιοχή. Οι ίδιοι οι αµπελουργοί στις συνεντεύξεις τους προτείνουν πάντως αρκετές λύσεις για το πρόβληµα τους. Εάν συνδυαστούν µε τις οικονοµικές δυνατότητες του κράτους και τις ενισχύσεις της ΕΕ µπορούν να µετατρέψουν τη φθίνουσα αυτή περιοχή σε µια περιοχή πρότυπο για όλες τις αγροτικές περιοχές της Κύπρου. Μερικές από τις λύσεις που προτείνονται είναι οι εξής: 1. Η µετατροπή του κυπριακού αµπελώνα σε βιολογική καλλιέργεια και η συντήρηση των αναβαθµίδων (ξερολιθιών) θα βοηθούσαν πολύ στην αντιµετώπιση της απερήµωσης και στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας, δίνοντας ταυτόχρονα εξαγωγικό πλεονέκτηµα στην Κύπρο. Αυτό θα δώσει ένα καλό εισόδηµα στους παραγωγούς, γιατί θα παράγουν ποιότητα αντί ποσότητα, η οποία πληρώνεται καλύτερα. 2. Ενίσχυση µικρών οµάδων παραγωγών για δηµιουργία συνεταιρικών οινοποιείων υψηλής ποιότητας κατασκευής και οινοποίησης. Η γνώση ήδη υπάρχει, καθώς υπάρχουν αρκετοί πλέον οινολόγοι για την παροχή υποστηρικτικής και συµβουλευτικής αγωγής. Αυτό θα δηµιουργήσει θέσεις εργασίας, καθώς και αγορές για τα παραγόµενα ποιοτικά προϊόντα. 3. Ο ποιοτικός τουριστικός προσανατολισµός των αµπελοχωριών. Μέχρι στιγµής υπάρχουν δύο δράσεις για την τουριστική αξιοποίηση των αγροτικών περιοχών. Η µία είναι ο αγροτουρισµός που συνίσταται στη βοήθεια αποκατάστασης παλαιών οικιών και η τουριστική αξιοποίηση τους ως ξενώνες, διαµερίσµατα κ.α. Η άλλη δράση είναι οι δρόµοι του κρασιού. Στα πλαίσια της διατήρησης και της ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονοµιάς αναπτύχθηκε µια ειδική µορφή αγροτουρισµού, αυτή των ρόµων του Κρασιού. Πρόκειται για µια πρόταση προς τον επισκέπτη να ακολουθήσει µια προκαθορισµένη, επιλεγµένη διαδροµή, ή οποία διασχίζει τα πιο γραφικά σηµεία µιας αµπελουργικής ζώνης, όπου µπορεί να επισκεφτεί επιλεγµένες οινοπαραγωγές µονάδες, να γευτεί τυπικά κρασιά της περιοχής σε συνδυασµό µε πιάτα της τοπικής γαστρονοµίας, να θαυµάσει τους χώρους µε φυσικό, αρχαιολογικό ή άλλου είδους πολιτιστικό ενδιαφέρον. Αναµφίβολα, αυτές οι δύο δράσεις έχουν θετικότατες επιπτώσεις στην περιοχή υποστηρίζοντας τις λιγοστές επιχειρήσεις της περιοχής είτε πρόκειται για οινοποιεία ή για εστιατόρια, ξενώνες κτλ. Ταυτόχρονα δηµιουργούν νέες θέσεις εργασίας για τους κατοίκους της περιοχής. Όµως, οι κάτοικοι υποστηρίζουν πιο έντονες δράσεις από την κυβέρνηση µε σκοπό να εντάξει όλους τους κατοίκους της περιοχής σε αυτές, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί µια δυναµική επιστροφής νέων στην περιοχή. 4. ηµιουργία βιοτεχνικών ζωνών. Πρέπει το κράτος να χαράξει πολιτική αποκέντρωσης και να βρει περιοχές κατάλληλες για βιοτεχνικές ζώνες, µε σκοπό τη διάθεση δωρεάν βιοτεχνικών οικοπέδων στους κατοίκους της περιοχής που ενδιαφέρονται για ανάπτυξη βιοτεχνιών. Με αυτό τον τρόπο θα δώσει ώθηση στην επιχειρηµατικότητα στην περιοχή µε θετικότατες αλυσιδωτές αντιδράσεις. 5. ηµιουργία εσωτερικής συγκοινωνίας των κρασοχωριών κατά το πρότυπο των ΚΤΕΛ στην Ελλάδα. Με αυτόν τον τρόπο θα µετακινούνται και θα επικοινωνούν οι κάτοικοι της 7

περιοχής και θα µοιράζονται κοινές υπηρεσίες όπως δηµοτικές, κυβερνητικές, τραπεζιτικές, επιχειρηµατικές, ιατροφαρµακευτικές κ.α. 6. ηµιουργία περιφερειακών σχολείων, νηπιαγωγείων, νοσοκοµείου, γηροκοµείων, ΚΑΠΗ κ.α. Με αυτό τον τρόπο σε συνδυασµό µε την ανάπτυξη της εσωτερικής συγκοινωνίας θα ανεξαρτητοποιηθεί η περιοχή από υπηρεσίες που προσφέρονται στα αστικά κέντρα και θα παροτρύνει νέα ζευγάρια να κτίσουν κατοικίες και να µείνουν στην περιοχή. 7. ιάθεση δωρεάν οικιστικών τεµαχίων από το κράτος ή και τις κοινότητες µε σκοπό να βοηθήσουν νέα ζευγάρια να παραµείνουν ή και να µετακοµίσουν στην περιοχή για να κτίσουν το σπίτι τους. Με αυτό το σηµαντικότατο µέτρο θα αρχίσει να δηµιουργείται ένας νέος δυναµικός κοινωνικός ιστός στην περιοχή ικανός να αντιστρέψει τη σηµερινή πορεία. 8. Επιχορήγηση αγοράς µηχανηµάτων και λιπασµάτων στους αµπελουργούς µε σκοπό να µειώσει το οικονοµικό βάρος της συντήρησης των αµπελώνων τους. Παράλληλα, η κυβέρνηση πρέπει να ρίξει το βάρος της στην εξεύρεση νέων αγορών για τα προϊόντα του αµπελιού, έτσι ώστε να αυξηθούν οι τιµές πώλησης των προϊόντων. Η αµπελοκαλλιέργεια αποτελούσε για την Κύπρο µια από τις κυριότερες ασχολίες από τα πανάρχαια χρόνια µέχρι σήµερα. Ας µην ξεχνάµε ότι το αµπέλι και το κρασί αποτελούσαν αναπόσπαστο κοµµάτι της ζωής του Κύπριου αµπελουργού, άµεσα συνυφασµένο µε τον πολιτισµό, την τέχνη, τη θρησκεία, την παράδοση. Είναι κρίµα να αφήνεται µια ολόκληρη περιοχή στην αφάνεια να αργοπεθαίνει από τη στιγµή που µε προσπάθεια και φαντασία µπορεί να αναστραφεί αυτή η πορεία. Τα οφέλη από αυτό θα είναι πολύπλευρα όπως η αποκέντρωση των αστικών περιοχών, η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και η ψυχική και πνευµατική υγεία των κατοίκων οι οποίοι θα ζουν κοντά στη φύση. Πηγές: Εφηµερίδα: Η ΦΩΝΗ (Εφηµερίδα της πόλης και επαρχίας Λεµεσού) 18/12/2009 Η εξέλιξη του Κυπριακό κρασιού - Με τον Άκη Ζαµπάρτα 18/12/2008 Χάνεται ο Ιστορικός Αµπελώνας Με την Ιωάννα Παναγιώτου Άρθρα από το ΣΑΠ (Συµβούλιο Αµπελοοινικών Προιόντων) Ιστοσελίδα της γιορτής του κρασιού στη Λεµεσό. ιάφορες Φωτογραφίες από το ιαδίκτυο Η εργασία αυτή έγινε από τους Youngreporters του Τσιρείου Γυµνασίου Υπεύθυνος Καθηγητής: Γιώργος Παστός Μαθητές που Συµµετείχαν: Λευκίου Χριστόφορος Β5, ιονυσίου Νεόφυτος Α6, Θεοφάνους Στέλιος Β5, Κατσουνωτού Μαρία Β7, Ευαγόρου Έλενα Α5, Κλεονίκου Ανδρέας Α1, Θεοδοσίου Ανδρέας Α1, Γαβριήλ Γιώργος Β7, Κωνσταντίνου Μαρία Α5. Οι µαθητές είναι παιδιά πρώην κατοίκων της περιοχής των κρασοχωριών. Έφεραν διάφορες φωτογραφίες από την περιοχή των κρασοχωριών, ενώ πήραν και συνεντεύξεις από τους εξής κατοίκους της Περιοχής: Μιχάλης Γεωργίου από το Βουνί, Λευκίου Λεύκιος από την Πάχνα, Ανδρέας Γιαννακού από τη Βάσα, Παρασκευή Μιχαήλ από το Άρσος και Βάκη Θεοδοσίου από το Κοιλάνι. 8