ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Ονοματεπώνυμο Φοιτήτριας: Ψωμά Σοφία Α.Ε.Μ.: 392 Εισηγητής: κα. Κουρτούμα Μαρία Διδυμότειχο, Μάιος 2014 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕΛ. 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΣΕΛ.5,6,7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΥΠΟΙ...ΣΕΛ.7,8,9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ.ΣΕΛ.9-14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: 1. ΔΙΑΓΝΩΣΗ 2. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΕΛ.15,16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΠΟΡΕΙΑ ΣΕΛ.17,18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ, ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΣΕΛ.19-21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΕΛ.22-53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΩΝ...ΣΕΛ54-59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ...ΣΕΛ.60,61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: 1. ΜΥΘΟΙ,ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΙΖΟΦΡΝΕΙΑ 2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΙΚΟ ΜΕΛΟΣ..ΣΕΛ.62-65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΨΥΧΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ 2. ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΙΚΩΝ..ΣΕΛ.66-68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΤΑΣΕΙΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ..ΣΕΛ.69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14: 1. ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΨΥΧΙΚΑ ΠΑΣΧΟΝΤΑΩΝ 2. ΚΑΘΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ.ΣΕΛ.70-73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15: ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ.ΣΕΛ.74 2
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στη σύγχρονη κοινωνία, η σημαντικότερη και η πιο βαριά ψυχωτική διαταραχή που καταρρακώνει την προσωπικότητα του ατόμου, λέγεται σχιζοφρένεια, και μαζί με τον καρκίνο και τις ασθένειες του καρδιαγγειακού συστήματος, αποτελούν την τριάδα των νόσων που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ερευνητικό και ιατροκοινωνικό ενδιαφέρον, γιατί αποτελούν την μάστιγα της σημερινής κοινωνίας. Η σχιζοφρένεια λοιπόν, που διαταράσσει όλες τις πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου, προσβάλλει 1 στα 100 άτομα του γενικού πληθυσμού. Το 50% όλων των ψυχιατρικών κλινικών καταλαμβάνεται από σχιζοφρενικούς αρρώστους, αν δεν λάβουμε υπόψη ότι τα ψυχιατρικά κρεβάτια αντιπροσωπεύουν το 50% όλων των νοσηλευτικών, ότι η σχιζοφρένεια προσβάλλει τον άνθρωπο στη πιο παραγωγική του ηλικία, και ότι αποτελεί αρρώστια χρόνια, τότε συνειδητοποιείται η σημασία που έχει η σχιζοφρένεια από όλες τις πλευρές. Είναι ύψιστης σημασίας, το νοσηλευτικό προσωπικό να βοηθήσει τους πάσχοντες να αναρρώσουν και να επιτύχουν καλύτερη ποιότητα ζωής, μέσω σωστής ενημέρωσης σχετικά με τη σχιζοφρένεια, και μέσω προσφοράς ψυχολογικής υποστήριξης, τόσο στον ίδιο, όσο και στο κοινωνικό του περιβάλλον. 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σχιζοφρένεια είναι μια βαριά ψύχωση και θεωρείται σαν ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από έντονη αλλοίωση της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας,στην οποία το άτομο απαντά με τρόπους που βλάπτουν τη ζωή του. Αυτή η αλλοίωση της αντίληψης, η έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα και παραμόρφωση της πραγματικότητας, είναι ο ψυχωτικός πυρήνας της αρρώστιας, και παρουσιάζεται με διαταραχές στην σκέψη, στην αντίληψη, στο συναίσθημα, στον λόγο και γενικά στην ψυχοκινητικότητα, με αδυναμία λειτουργικότητας στην εργασία και στη κοινωνία. Σημαντικό όμως στοιχείο είναι η διαστρεβλωμένη αίσθηση της πραγματικότητας. Η σχιζοφρένεια είναι σύνθετη λέξη από τις αρχαίες λέξεις σχίζειν (διαχωρισμός) και φρένα (λογική,μυαλό). Ο όρος δημιουργήθηκε από τον Bleule το 1911για να υποδηλώσει την «ψυχική διάσπαση» της προσωπικότητας, την τραγική της «σχάση». Για πρώτη φορά όμως περιγράφηκε από τον Philippe Pinel. Ο Emil Kraepelin, ο πατέρας της σύγχρονης ψυχιατρικής νοσολογίας, το 1896 χρησιμοποίησε τον όρο «Dementia Praecox» (πρώιμη άνοια) σε μια ευρεία ομάδα νόσων η οποία αρχίζει στην εφηβεία (πρώιμη) και καταλήγει σε άνοια. Η διαταραχή εμφανίζεται το ίδιο συχνά σε γυναίκες και άντρες. Μια διαφορά μεταξύ αντρών και γυναικών αφορά την ηλικία εμφάνισης των ψυχωτικών εκδηλώσεων καθώς οι άντρες νοσούν πιο συχνά μεταξύ 15 και 25 ετών ενώ οι γυναίκες ανάμεσα στα 25 και τα 35 τους χρόνια. Προσβάλλει όμως όλους τους ανθρώπους το ίδιο ανεξάρτητα από οτιδήποτε μιας και είναι οικουμενική νόσος. Παρακάτω θα αναφερθούν τα εξής: τα αίτια της πάθησης, τα συμπτώματά της, την διάγνωση, την πορεία και την πρόγνωση της νόσου, και την θεραπευτική αντιμετώπισή της με ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο του νοσηλευτή. 4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Η αιτιολογία της σχιζοφρένειας δεν είναι πλήρως διευκρινισμένη, όμως κάποιοι παράγοντες που φαίνονται να παίζουν ιδιαίτερο λόγο για την εκδήλωσή της είναι κάποιες διαταραχές στη χημεία του εγκεφάλου και η κληρονομικότητα σε συνδυασμό με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που ενοχοποιούνται για την εμφάνισή της. Πιο συγκεκριμένα: 1) Γενετικοί παράγοντες. Δεν είναι απόλυτα μια κληρονομική νόσος αλλά σύμφωνα με έρευνες τα αδέρφια σχιζοφρενικών ασθενών έχουν εννεαπλάσια πιθανότητα να νοσήσουν σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό ενώ παιδί με γονέα σχιζοφρενή έχει 10-14% πιθανότητα να εμφανίσει τη νόσο. Επομένως υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. 2) Νευροχημικές μεταβολές του εγκεφάλου. Τα νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο επικοινωνούν μεταξύ τους εκλύοντας χημικές ουσίες από τις νευρικές τους απολήξεις. Αυτές οι ουσίες ονομάζονται νευροδιαβιβαστές και υπάρχουν κυρίως στο μετωπιαίο λοβό και στον ιππόκαμπο. Συγκεκριμένα είναι η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη, η νορεπινεφρίνη, το γλουταμινικό οξύ και το γαμμα- αμινοβουτυρικό οξύ (GABA). Η αποτελεσματικότητα των αντιψυχωσικών φαρμάκων οφείλεται στο γεγονός ότι επηρεάζουν την λειτουργία των νευροδιαβιβαστών αυτών. 3) Μεταβολές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Απεικονιστικές μελέτες έχουν δείξει δομικές ανωμαλίες όπως μεταβολές στη κυτταρική δομή του ιππόκαμπου, της αμυγδαλής, της παραιπποκάμπειας έλικας και μείωση του μεγέθους του μεταιχμιακού συστήματος. Επίσης το βάρος του εγκεφάλου ατόμου με σχιζοφρένεια έχει βρεθεί να είναι μικρότερο κατά 5-8%. 4) Έκπτωση νοητικής λειτουργίας. Η προσοχή, η επίγνωση της νόσου (εναισθησία), η εκτελεστική λειτουργία (αφηρημένη σκέψη και ικανότητα επίλυσης προβλημάτων) και η βραχυχρόνια μνήμη 5
πλήττονται από τη σχιζοφρένεια. Ενώ γλωσσικές δεξιότητες, γενικές γνώσεις και οπτικές ικανότητες παραμένουν ανεπηρέαστες. 5) Νευρολογικές ανωμαλίες. Η νόσος μπορεί να προκαλέσει παθολογικά αντανακλαστικά για παράδειγμα το αντανακλαστικό της σύλληψης στα βρέφη. Επιπλέον μπορεί να προκληθεί σύγχυση μεταξύ δεξιάς και αριστερής πλευράς, και αδυναμία αντίληψης δύο ταυτόχρονων απτικών ερεθισμάτων σε διαφορετικά σημεία στο σώμα. Κάποιες φορές μπορεί να υπάρχουν παθολογικές κινήσεις των οφθαλμών όπως ταχείες οφθαλμικές κινήσεις ή παθολογικές κινήσεις του σώματος που οι τελευταίες προκαλούνται είτε από την ίδια τη νόσο είτε από τη φαρμακευτική θεραπεία που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπισή της. 6) Ανωμαλίες της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου. Τα άτομα με σχιζοφρένεια έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν παθολογική ηλεκτρική εγκεφαλική δραστηριότητα. 7) Ανοσολογικές και φλεγμονώδεις διαταραχές. Στα άτομα με σχιζοφρένεια παρατηρείται μείωση της ανοσολογικής λειτουργίας, αύξηση των κυτταροκινών, ανωμαλίες στα λευκοκύτταρα και τις ανοσοσφαιρίνες. 8) Εποχικότητα. Τα άτομα με σχιζοφρένεια συνήθως γεννιούνται χειμώνα ή άνοιξη από ότι καλοκαίρι ή φθινόπωρο. Μελέτες έχουν δείξει αύξηση στις γεννήσεις ατόμων με σχιζοφρένεια κατά τη περίοδο από το Δεκέμβριο έως τον Απρίλιο. 9) Αστικοποίηση. Τα άτομα που έχουν γεννηθεί ή έχουν μεγαλώσει σε αστικές περιοχές έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης σχιζοφρένειας. Η συχνότητα γέννησης ατόμων με σχιζοφρένεια στη πόλη είναι δύο φορές μεγαλύτερη από ότι στις αγροτικές περιοχές. Και ένα άλλο γεγονός είναι ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια τείνουν να μετακινούνται προς τις πόλεις. 10) Άλλες περιγεννητικές επιπλοκές. Όπως επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης και του τοκετού, κάποιες σωματικές ανωμαλίες, η απουσία ρευματοειδούς αρθρίτιδας, το χαμηλό βάρος γέννησης, η προωρότητα, ο εργώδης τοκετός και ένα εγκεφαλικό τραύμα του νεογνού. 11) Άλλοι λόγοι. Το άγχος επηρεάζει την εκδήλωση και την πορεία της νόσου όπως μπορεί και να επιδεινώσει τα συμπτώματα, και όταν υπάρχει σε συνδυασμό με χρήση ναρκωτικών ουσιών ο κίνδυνος εμφάνισης είναι πολύ μεγαλύτερος. Άλλοι λόγοι είναι οι προγεννητικοί παράγοντες άγχους, το περιβάλλον διαβίωσης (η διαβίωση σε αστικό περιβάλλον κυρίως από τη παιδική ηλικία 6
αυξάνει τον κίνδυνο), η κοινωνική απομόνωση και αντιξοότητα (ανεργία), οι φυλετικές διακρίσεις, η δυσλειτουργία της οικογένειας, οι παιδικές εμπειρίες κακοποίησης ή ψυχολογικά τραύματα αποτελούν παράγοντες κινδύνου για διάγνωση σχιζοφρενικής ψύχωσης αργότερα στη ζωή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΤΥΠΟΙ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Κατατονικός τύπος. Τύπος σχιζοφρένειας στη κλινική εικόνα του οποίου κυριαρχούν δύο τουλάχιστον από τα παρακάτω. Απουσία συναισθηματικής απαντητικότητας, αλαλία, ακινησία, παράδοξες στάσεις του σώματος, καταληψία (άκαμπτη διατήρηση της θέσης του σώματος για μεγάλο χρονικό διάστημα),, διατήρηση δύσκαμπτης στάσης σε κάθε προσπάθεια μετακίνησης, έκδηλοι μορφασμοί. Ο ασθενής μπορεί να βρίσκεται σε κατατονική διέγερση κάνοντας άσκοπες παράξενες επαναλαμβανόμενες κινήσεις (παρακινησίες) που δεν επηρεάζονται από εξωτερικά ερεθίσματα. Επίσης η κατατονική διέγερση χαρακτηρίζεται από ηχολαλία( επανάληψη φράσεων άλλων ατόμων), ηχοπραξία ( μίμηση κινήσεων άλλων ατόμων). Στον τύπο αυτό ο ασθενής χρήζει συνεχούς επίβλεψης, γιατί υπάρχει κίνδυνος αυτοτραυματισμού. Έχει την καλύτερη πρόγνωση. Αποδιοργανωμένος τύπος. Ο ασθενής δεν εμφανίζει κατατονία, αλλά χαρακτηρίζεται από αποδιοργάνωση λόγου, συμπεριφοράς, παραληρητικών ιδεών και ψευδαισθήσεων, απρόσφορο συναίσθημα(όπως αναίτιο γέλιο που δεν συμβαδίζει με το περιεχόμενο των λεγόμενών του) ή επίπεδο συναίσθημα με πλήρη απουσία συναισθηματικής έκφρασης (συναισθηματική 7
εξομάλυνση). Αυτή η μορφή είναι ταυτόσημη με την ηβηφρενική μορφή σχιζοφρένειας (παλιά ονομασία). Αυτός ο τύπος έχει δυσμενή πρόγνωση. Παρανοϊκός τύπος. Η μορφή αυτή όταν εισβάλλει αιφνίδια έχει καλή πρόγνωση. Η έναρξή του ξεκινάει αργότερα στη ζωή από ότι οι άλλοι τύποι. Το κύριο αρχικό σύμπτωμα είναι το παραλήρημα. Ο ασθενής έχει συχνές ακουστικές ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες (στρεβλωμένες πεποιθήσεις) κυρίως καταδίωξης και μεγαλείου και πιο σπάνια ζήλιας, θρησκείας και διεκδικητικό. Οι παραληρητικές ιδέες μπορεί να είναι πολλές αλλά συνήθως οργανώνονται ή συστηματοποιούνται γύρω από ένα θέμα. Οι ιδέες δίωξης μπορεί να προδιαθέσουν το άτομο για αυτοκτονία και ο συνδυασμός παραληρητικών ιδεών μεγαλείου μαζί με θυμό μπορεί να προδιαθέσουν για βία. Από την άλλη πλευρά οι ψευδαισθήσεις έχουν πάντα σχέση με το περιεχόμενο του παραληρήματος. Φωνές, τον καθοδηγούν, τον αποτρέπουν, τον προτρέπουν, τον αποδοκιμάζουν και πολλές φορές συζητά με τις φωνές. Επιπλέον ο άρρωστος βρίσκεται υπό συνεχή καχυποψία και μνησικακία που προέρχονται από το φόβο ότι ο κόσμος συνωμοτεί εναντίον του παρανοϊκού αρρώστου για να τον βλάψει. Εδώ υπάρχει παραληρητική ερμηνεία της πραγματικότητας, άγχος, θυμός, λεκτική και σωματική επιθετικότητα, υπερευαισθησία, αμφιβολίες για την ταυτότητα του φύλου ή φόβος ότι θα θεωρηθεί το άτομο ομοφυλόφιλο ή θα τον προσεγγίσουν ομοφυλόφιλοι. Ωστόσο δεν προεξέχει κανένα από τα παρακάτω: αποδιοργανωμένος λόγος και συμπεριφορά, επίπεδο ή απρόσφορο συναίσθημα και συναισθηματική εξομάλυνση. Αυτός ο τύπος συνήθως συναντάται σε μέσης ηλικίας άτομα και σε ηλικιωμένους. Επίσης οι παρανοϊκοί σχιζοφρενείς μπορεί να λειτουργούν ικανοποιητικά σε κοινωνικές και επαγγελματικές καταστάσεις που δεν διεγείρουν τους παρανοϊκούς τους φόβους. Έτσι μπορεί να είναι παντρεμένοι, να έχουν παιδιά και να εργάζονται. Αδιαφοροποίητος τύπος. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του συγκεκριμένου τύπου είναι ότι εδώ είναι παρόντα τα συμπτώματα που πληρούν το πρώτο κριτήριο διάγνωσης της σχιζοφρένειας. Πιο συγκεκριμένα παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, κατατονία και επίπεδο ή απρόσφορο συναίσθημα. Σημειωτέον ότι δεν πληρούνται πλήρως τα κριτήρια του αποδιοργανωμένου, του κατατονικού ή του παρανοϊκού τύπου. 8
Υπολειμματικός ή υπολειπόμενος τύπος. Ο πιο ελαφρύς τύπος όπου εδώ υπερισχύουν τα αρνητικά συμπτώματα, ενώ τα θετικά απουσιάζουν ή είναι παρόντα σε εξασθενημένη όμως μορφή. Συγκεκριμένα απουσιάζουν παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωμένος λόγος και συμπεριφορά ενώ έχουμε παρουσία αρνητικών συμπτωμάτων ή ισχύουν 2 ή περισσότερα συμπτώματα από το κριτήριο Α αλλά σε μικρή μορφή. Ο συγκεκριμένος τύπος συμβαίνει όταν έχει ήδη υπάρξει ένα τουλάχιστον επεισόδιο σχιζοφρένειας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Τα συμπτώματα αφορούν διαταραχές της σκέψης, της αντίληψης, του συναισθήματος, της αίσθησης του εαυτού, της βούλησης, της διαπροσωπικής λειτουργικότητας και της σχέσης με τον εξωτερικό κόσμο. Με αυτό τον τρόπο προσβάλλονται πολλές ψυχικές λειτουργίες. Ο σχιζοειδής είναι ένας άνθρωπος αποσυρμένος, ιδιόρρυθμος, παράξενος, εύθικτος, παθητικά επιθετικός και πολλές φορές του λείπει το αίσθημα του χιούμορ το οποίο και εκφράζει και εκτιμά. Όσο για την έναρξη των συμπτωμάτων συνήθως ξεκινά τόσο βαθμιαία, που είναι δύσκολο να προσδιοριστεί πότε ακριβώς άρχισαν να εμφανίζονται τα ψυχωσικά συμπτώματα. Η προσβολή αρχίζει με βαθμιαία ή μερικές φορές απότομη απόσυρση από τις καθημερινές δραστηριότητες. Συγκεκριμένα υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες που χαρακτηρίζουν τη σχιζοφρένεια. Τα θετικά ή ψυχωσικά συμπτώματα και τα αρνητικά συμπτώματα. 9
Α. τα θετικά ή ψυχωσικά συμπτώματα: οφείλονται σε υπερλειτουργία ή παραμόρφωση των φυσιολογικών νοητικών λειτουργιών. Είναι τα συμπτώματα που κάνουν τον ασθενή να χάνει την επαφή με την πραγματικότητα και εμφανίζονται συνήθως στην οξεία φάση της νόσου και στις υποτροπές της. Αν και <<θορυβώδη>>, έχουν πολλή καλύτερη πρόγνωση για την πορεία της κλινικής εικόνας από ότι τα αρνητικά τα οποία και μερικές φορές είναι και ανθεκτικά στη φαρμακευτική αγωγή. Στα θετικά ανήκουν οι ψευδαισθήσεις, οι παραληρητικές ιδέες και η αποδιοργάνωση της σκέψης, του λόγου και της συμπεριφοράς. Πιο συγκεκριμένα: Όσον αφορά τις ψευδαισθήσεις, συχνότερες είναι οι ακουστικές παίρνοντας τη μορφή φωνών. Το 75% των ατόμων με σχιζοφρένεια ακούν φωνές κάποια στιγμή στην πορεία της νόσου. Μπορεί να είναι διάφοροι ήχοι αλλά χαρακτηριστικές θεωρούνται οι φωνές που ακούει ο ασθενής να προέρχονται μέσα από το κεφάλι του ή από έξω και που ή τον σχολιάζουν ή εφόσον είναι περισσότερο από μία συζητούν μεταξύ τους ή του δίνουν εντολές. Οι τελευταίες είναι και οι πιο επικίνδυνες λόγω του ότι μπορεί να τον διατάξουν να κάνει κακό ή στον εαυτό του ή στους άλλους. Επειδή ακουστικές ψευδαισθήσεις, υπάρχει το ενδεχόμενο να εμφανιστούν και σε φυσιολογικά άτομα, θα πρέπει οι φωνές να υπάρχουν για κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ή συνέχεια σε κάποια διαστήματα. Οι οπτικές ψευδαισθήσεις είναι η επόμενη συχνότερη μορφή ψευδαισθήσεων. Ο ασθενής βλέπει ανθρώπους ή πράγματα που δεν υπάρχουν ή ίσως βλέπει κάποιον να τον καταδιώκει νομίζοντας ότι θα του κάνει κακό. Ακολουθούν οι υπόλοιπες (απτικές, γευστικές, οσφρητικές και σωματικές-κιναισθητικές όπου στις τελευταίες το περιεχόμενο της παραληρητικής ιδέας σχετίζεται με τη δομή ή λειτουργία του σώματος του ατόμου). Αυτές οι εσφαλμένες ιδέες και εντυπώσεις παρόλο που δεν ανταποκρίνονται στη πραγματικότητα, μοιάζουν τόσο αληθινές και πειστικές στους ασθενείς, όπως οι φυσιολογικές αντιληπτικές αισθήσεις στους υγιείς. Από την άλλη, οι παραληρητικές ιδέες είναι και αυτό χαρακτηριστικό ψυχωσικό σύμπτωμα και είναι έμμονες εσφαλμένες πεποιθήσεις για τις οποίες ο ασθενής είναι ακράδαντα πεπεισμένος για την ισχύ και ύπαρξή τους παρά τις αποδείξεις για το αντίθετο. Το περιεχόμενό τους κυρίως είναι διωκτικό κατά το οποίο το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι υπάρχει κάποια συνωμοσία εναντίον του, ότι 10
τον καταδιώκουν ή τον κατασκοπεύουν, ότι θέλουν να τον βλάψουν, ή ότι θέλουν να τον δολοφονήσουν τον ίδιο ή την οικογένειά του. Λιγότερο συχνά εμφανίζονται παραληρητικές ιδέες μεγαλείου και εδώ το άτομο νομίζει πως διαθέτει υπερφυσικές δυνάμεις ή πως μπορεί και να επικοινωνεί με τον Θεό. Το επόμενο ψυχωσικό σύμπτωμα είναι τα συμπτώματα αποδιοργάνωσης που περιλαμβάνουν την αποδιοργάνωση της σκέψης, του λόγου και της συμπεριφοράς. Η αποδιοργάνωση της σκέψης με τη μορφή παραληρητικών ιδεών είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της σχιζοφρένειας. Η ομιλία (ο λόγος) αποτελεί αντανάκλαση της σκέψης του ατόμου. Ο λόγος του ασθενή είναι ένας αξιόπιστος τρόπος για να εκτιμήσουμε την ποιότητα της σκέψης. Αποδιοργανωμένος λόγος ίσον αποδιοργανωμένη σκέψη. Έτσι ο ασθενής παρουσιάζει: Αδυναμία ταξινόμησης και ερμηνείας των εισερχόμενων αισθητικών ερεθισμάτων Ασυνάρτητο λόγο δηλαδή αλλαγή θέματος στο μέσο μιας πρότασης Ανακοπή ή αποκλεισμός της σκέψης που δίνει την εικόνα μιας απότομης στάσης και το μυαλό φαίνεται σαν να έχει πάψει να λειτουργεί και να έχει μείνει άδειο Ηχητικοί συνειρμοί Παρεμβολές ή εμφυτεύσεις σκέψεων όπου αναδύονται αυτόματα νέες σκέψεις σαν να είχαν τοποθετηθεί στο μυαλό του αρρώστου από κάποιον άλλον. Στη χειρότερη μορφή, γλωσσική «σαλάτα» όπου οι λέξεις ακολουθούν η μία την άλλη χωρίς καμιά σημασιολογική συνέχεια. (Για παράδειγμα πόρτα, τηλεόραση, έξω, πόδια) Συχνή μετατόπιση της ομιλίας από το ένα θέμα στο άλλο ή εκτροχιασμός ή χάλαση του συνειρμού. (Για παράδειγμα. Θα βγω έξω σήμερα. Τι καιρό θα έχει αύριο; Λέω να φάω μακαρόνια σήμερα) Από την άλλη πλευρά η αποδιοργανωμένη συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από: Απουσία στόχου στις πράξεις του ατόμου Δυσχέρεια στην εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων (προσωπική υγιεινή, εμφάνιση, μαγειρική) Παράξενη άσκοπη συμπεριφορά (περπατάει σε κύκλους ή βαδίζει πάνω κάτω) 11
Εκκεντρική ένδυση (φοράει περιδέραια στα αυτιά) Αναπάντεχη διέγερση ( βηματισμοί, βωμολοχίες, κραυγές) Ανάρμοστη συμπεριφορά ( ανήθικες χειρονομίες σε κοινή θέα) Κατατονική συμπεριφορά (ο ασθενής παρουσιάζει μειωμένη ανταπόκριση σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα παίρνοντας άκαμπτη στάση) Κατατονικός αρνητισμός (προβολή αντίστασης σε προσπάθειες μετακίνησής του με τάση επιθετικότητας) Υπερβολική κινητική δραστηριότητα ή κατατονική άσκοπη διέγερση με αλλόκοτες κατατονικές στάσεις (παρακινησίες). Β. τα αρνητικά συμπτώματα: Σε αντίθεση με τα θετικά, τα αρνητικά συμπτώματα οφείλονται σε απώλεια των φυσιολογικών λειτουργιών του ατόμου και ονομάζονται έτσι γιατί η ασθένεια αφαιρεί μέρος από τα ενδιαφέροντα, τα κίνητρα, την ενεργητικότητα, τις ικανότητες, τη διάθεση και τις συναισθηματικές αντιδράσεις του ατόμου που νοσεί. Συνήθως εμφανίζονται πριν από τα θετικά αλλά πολλές φορές δεν αναγνωρίζονται ως πρώιμες ενδείξεις σχιζοφρένειας. Περιλαμβάνουν τα εξής: 1. Επίπεδο ή απρόσφορο συναίσθημα: εκφράζεται με συναισθηματική άμβλυνση (μείωση των μη λεκτικών συναισθηματικών εκδηλώσεων) ή συναισθηματική επιπέδωση (εξαφάνιση αυτών). Υπάρχει, τόσο απουσία εκφράσεων του προσώπου ή εκδηλώσεων του σώματος οι οποίες υποδεικνύουν τα συναισθήματα του ατόμου, όσο και συναισθηματική απόσυρση απάθεια, αδιαφορία, ρηχότητα και κενότητα. 2. Αλογία ή λογοπενία: είναι η ποσοτικά και ποιοτικά πτωχή ομιλία. Η ελάττωση αυτή αντανακλά και πτωχή σκέψη (ιδεοπενία). Οι απαντήσεις των πασχόντων είναι λακωνικές, με μειωμένη συναισθηματική έκφραση. Ο λόγος είναι χαμηλού τόνου και άκαμπτος, δηλαδή αφορά μόνο πρακτικά αντικείμενα και γεγονότα χωρίς αφαιρετική σκέψη. Οι απαντήσεις περιορίζονται σε μόνο μία ή δύο λέξεις. 3. Αβουλησία: είναι η έλλειψη κινήτρων. Ασθενείς με αβουλησία εμφανίζουν δυσκολία στην έναρξη και συνέχιση δραστηριοτήτων με συγκεκριμένο στόχο, απουσία ενεργητικότητας και υποδραστηριότητα. Μπορεί να δυσχεραίνει την εργασία ή την ίδια την αυτοφροντίδα του πάσχοντος. Είναι έντονες οι διαταραχές στην αυτόνομη πρωτοβουλιακή δραστηριότητα που επιδεικνύει την παραγωγική λειτουργία του ατόμου, η αντικοινωνικότητα δηλαδή η 12
έλλειψη ενδιαφέροντος για ανάπτυξη σχέσεων με άλλους ανθρώπους και η εγκατάλειψη δραστηριοτήτων. 4. Ανηδονία: αφορά στη μειωμένη ικανότητα του πάσχοντος να αισθάνεται ευχαρίστηση και σπαταλά χρόνο σε άσκοπες ασχολίες. Κυριαρχεί λοιπόν συναισθηματική απόσυρση που σχετίζεται με την έλλειψη ενδιαφέροντος. Η σχιζοφρένεια με όλο το εύρος των επιπτώσεών της επηρεάζει κάθε πτυχή ψυχοσυναισθηματικής και κοινωνικής ζωής του ασθενή. Οι συνέπειες φυσικά δεν περιορίζονται μόνο στον ίδιο τον πάσχων, αλλά και σε ολόκληρο το οικογενειακό του περιβάλλον. 13
ΘΕΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Παραληρητικές ιδέες Διαταραχή σκέψης Ψευδαισθήσεις Διαταραχή βούλησης/παράδοξη συμπεριφορά Περιεχόμενο: διωκτικό, μεγαλείου, θρησκευτικό, ζηλοτυπικό. Σχολιασμός των σκέψεων, ασυναρτησία, απόσυρση της σκέψης, ασχετολογία, εκτροχιασμός και πλατειασμός λόγου, παραλογία. Ακουστικές, σχολιασμός και συνομιλία μεταξύ «φωνών». Οπτικές, άμορφες ή σχηματισμένες, γευστικές, οσφρητικές, σεξουαλικές. Εμφάνιση, καθαριότητα, ένδυση. Κατατονικά στοιχεία, επιθετικότητα. ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Υποδραστηριότητα, απουσία ενεργητικότητας, σιωπή. Χαμηλός τόνος φωνής, απουσία ενδιαφέροντος, επίπεδο ή απρόσφορο συναίσθημα Αλογία, ανηδονία, αβουλησία, έλλειψη προσοχής. Φτωχό περιεχόμενο λόγου, φτωχή σκέψη, ψυχοκινητική καθυστέρηση. Συναισθηματική απόσυρση, συναισθηματική απάθεια, στερεοτυπική σκέψη, φτωχή απαντητικότητα, έλλειψη αυθορμητισμού. 14
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Κατ αρχήν η σχιζοειδής προσωπικότητα δεν είναι αρκετό διαγνωστικό κριτήριο για να χαρακτηρίσει κανείς έναν άνθρωπο σαν σχιζοφρενικό. Η διάγνωση της σχιζοφρένειας απαιτεί ορισμένες μεταβολές στη προσωπικότητα που θα εκφραστούν με τα βασικά χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας στα οποία και βασίζεται. Η διάγνωση πρέπει να γίνεται από ψυχίατρο ο οποίος και πρέπει να λάβει τις απαραίτητες πληροφορίες από την οικογένεια, τους φίλους, η τους διδασκάλους ώστε να προσδιοριστεί ο χρόνος έναρξης της πάθησης. Όσο για το αν φαίνονται οι διαταραχές, είναι ορατές σε μια μαγνητική (MRI) ή σε μια αξονική (CT). Τα διαγνωστικά κριτήρια σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV) είναι τα εξής: A. Παρουσία 2 ή περισσότερων χαρακτηριστικών συμπτωμάτων το καθένα παρόν για μεγάλο χρονικό διάστημα διάρκειας ένα μήνα (ή λιγότερο αν τα συμπτώματα θεραπευτούν). 1. Παραληρητικές ιδέες 2. Ψευδαισθήσεις (που διαρκούν όλη την ημέρα για πολλές μέρες ή πολλές φορές την εβδομάδα για πολλές βδομάδες) 3. Αποδιοργανωμένος λόγος 4. Έντονα αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά 5. Αρνητικά συμπτώματα (απρόσφορο συναίσθημα, αβουλησία, αλογία, ανηδονία) B. Κατά τη πορεία της διαταραχής η λειτουργικότητα στην εργασία, στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην αυτοφροντίδα υστερούν σημαντικά κάτω από το επίπεδο που είχε φτάσει πριν από την αρχή της διαταραχής. C. Όσον αφορά την διάρκεια των συμπτωμάτων πρέπει να επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες. Η περίοδος αυτή των 6 μηνών πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον επί ένα μήνα συμπτώματα που πληρούν το κριτήριο Α. 15
D. Πρέπει να αποκλειστεί κάθε περίπτωση τα ψυχωτικά συμπτώματα του ασθενή να οφείλονται σε κάποια διαταραχή της ψυχικής διάθεσης. Συχνά γίνονται εργαστηριακές εξετάσεις για να αποκλειστεί η κατάχρηση ουσιών ή ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε φάρμακα ή μια πάθηση η οποία μπορεί να έχει χαρακτηριστικά της ψύχωσης. Παραδείγματα τέτοιων νόσων είναι όγκοι εγκεφάλου. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΚΛΕΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ o Πιστεύεις ότι πάσχεις από κάποια ασθένεια; Ποια είναι η εξήγησή σου για την ασθένεια; (ο νοσηλευτής λαμβάνει πληροφορίες για την κατάσταση της αντίληψης του ασθενή και το επίπεδο αυτογνωσίας του). o Είχες λάβει κάποιου είδους θεραπεία στο παρελθόν; Τι σε βοήθησε περισσότερο εκείνο το διάστημα; (λαμβάνει πληροφορίες για το προηγούμενο ιστορικό του ατόμου). o Ποιες πιστεύεις ότι είναι οι δυνάμεις σου; Που πιστεύεις ότι αντιμετωπίζεις πρόβλημα; (λαμβάνει πληροφορίες για το επίπεδο αυτοεκτίμησης, τα άγχογόνα γεγονότα της ζωής του ασθενή, και το αν έχει επίγνωση της κατάστασής του). o Ακούς κάποιες φωνές που δεν ακούν οι άλλοι ή βλέπεις κάποια πράγματα που οι υπόλοιποι δεν βλέπουν; Πιστεύεις ότι κάποιος ή κάποιοι σχεδιάζουν κάτι απέναντί σου ή θέλουν να σε βλάψουν; (λαμβάνει πληροφορίες για την παρουσία παραισθήσεων ή ψευδαισθήσεων). o Τι φάρμακα παίρνεις; Σου δημιουργούν κάποιο πρόβλημα; (λαμβάνει πληροφορίες για το αν ο ασθενής δείχνει συμμόρφωση με την φαρμακευτική αγωγή, και για το αν ο ίδιος γνωρίζει τι προβλήματα μπορεί να υπάρξουν λόγω των φαρμάκων). o Ποιον θεωρείς πρόσωπο εμπιστοσύνης στην ζωή σου; (λαμβάνει πληροφορίες για το κατά πόσο υπάρχουν υποστηρικτικά και έμπιστα πρόσωπα στην ζωή του ασθενή). o Ποιες είναι οι δραστηριότητές σου στην καθημερινότητα; Ποιες από αυτές σου αρέσουν περισσότερο; (λαμβάνει πληροφορίες για τον τρόπο σκέψης του ασθενή, το πώς μπορεί να ερμηνεύσει και να περιγράψει κάποια πράγματα, και το αν παρουσιάζει ανηδονία και ανικανότητα αυτοφροντίδας). 16
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Η έναρξη της σχιζοφρένειας αρχίζει συνήθως στην εφηβική ηλικία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Μπορεί να είναι απότομη, μέσα σε περίοδο ημερών ή εβδομάδων, ή αργή και ύπουλη, μέσα σε μια περίοδο ετών. Η πλειοψηφία των ασθενών εκδηλώνουν για πρώτη φορά σχιζοφρένεια μεταξύ 16-30 ετών. Τα θετικά συμπτώματα αρχίζουν να σταθεροποιούνται μέσα με 5-10 χρόνια από τη διάγνωση, ενώ τα αρνητικά επιδεινώνονται με το πέρασμα των χρόνων. Τα περισσότερα άτομα με σχιζοφρένεια δεν παντρεύονται ενώ έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να μείνουν άνεργοι συγκριτικά με τους γονείς τους. Αλλά αυτό δεν είναι απόλυτο. Πολλοί νοσούντες ζουν μια φυσιολογική ζωή κυρίως σε φάση ύφεσης ή ανάρρωσης. Η σχιζοφρένεια χαρακτηρίζεται από εξάρσεις (υποτροπές) όπου ο ασθενής εμφανίζει ψυχωτικά και άλλα συμπτώματα και στη συνέχεια περιόδους ύφεσης (υποχώρησης) των συμπτωμάτων. Σε πολλούς υπάρχει και η πρόδρομη ή προειδοποιητική φάση κατά την οποία εμφανίζονται πρώιμα συμπτώματα πριν από την εκδήλωση του ψυχωσικού επεισοδίου. Αλλόκοτη συμπεριφορά, παράξενη ομιλία, απρόσφορο συναίσθημα και αλλόκοτες σκέψεις αποτελούν τα συμπτώματα αυτής της πρόδρομης φάσης. Και εάν ο ασθενής γνωρίζει τα συμπτώματα αυτής της φάσης μπορεί να λάβει την απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή ώστε να προλάβει το επερχόμενο ψυχωτικό επεισόδιο. Συνήθως η πρόδρομη φάση αρχίζει με αρνητικά συμπτώματα, περνώντας ο ασθενής τις περισσότερες ώρες στο κρεβάτι ή περιθωριοποιείται. Η θεραπεία και η κατάλληλη αντιμετώπιση της νόσου χωρίζεται σε 3 φάσεις που συμπίπτουν με τα στάδια της πορείας της νόσου. 1. Έναρξη της θεραπείας κατά το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο 2. Οξεία φάση 3. Ανάρρωση 17
Στη πρώτη φάση επέρχεται το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο το οποίο είναι και πολύ έντονο κατά το οποίο ο ασθενής εμφανίζει έντονα τα ψυχωσικά συμπτώματα. Μπορεί να προηγείται η πρόδρομη φάση σε κάποιους αλλά δεν ισχύει πάντα αυτό. Στην οξεία φάση ο πάσχων μπορεί να εμφανίσει θετικά και αρνητικά συμπτώματα. Κατά τη διάρκεια του οξέος επεισοδίου ο πάσχων δεν μπορεί να εργαστεί, να πάει σχολειό, να κάνει τις δουλειές του σπιτιού, συνεπώς δεν μπορεί να εκτελέσει τις απλές καθημερινές δραστηριότητες. Στη φάση της ανάρρωσης, οι ασθενείς με σοβαρές ψυχικές παθήσεις επανεντάσσονται στη κοινωνία. Μαθαίνουν να αποκτούν και να αξιοποιούν νέες, καινοτόμες, και υγιείς ικανότητεςδεξιότητες για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους, επιτυγχάνουν μια νέα, υγιή αίσθηση του εαυτού τους και έτσι αποκτούν νέο σκοπό και νόημα στη ζωή τους. Μαθαίνουν πλέον να υπερνικούν τις προκλήσεις της νόσου. 18
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ, ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ Η σχιζοφρένεια είναι μια νόσος οικουμενική. Προσβάλλει περίπου 1 στους 100 ανθρώπους. Σε όλες τις κοινωνικές και γεωγραφικές περιοχές, η συχνότητα είναι ίδια παγκοσμίως. Εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα σε άντρες και σε γυναίκες. Με τη διαφορά μόνο ότι η έναρξη είναι πιο πρώιμη στους άντρες παρά στις γυναίκες. Συνήθως οι άντρες νοσούν πιο συχνά μεταξύ 15-25 ετών, ενώ οι γυναίκες μεταξύ 25-35 ετών. Η εμφάνιση της νόσου πριν την ηλικία των 5 ετών και μετά τα 50 έτη είναι εξαιρετικά σπάνια αλλά παρ όλα αυτά υπάρχουν και τέτοιες περιπτώσεις. Η γενετική προδιάθεση παίζει σημαντικό ρόλο. Αυξάνονται τα ποσοστά εμφάνισης σχιζοφρένειας όσο αυξάνεται ο βαθμός συγγένειας. Αν ο ένας από τους δύο γονείς πάσχει από τη νόσο το παιδί έχει τη πιθανότητα 30% να εμφανίσει σχιζοειδή ή παρανοειδή προσωπικότητα. Η πλειοψηφία των ασθενών δεν χρησιμοποιούν βία παρά μόνο ένα μικρό ποσοστό. Και αυτό συμβαίνει στους ασθενείς που δεν λαμβάνουν θεραπευτική αγωγή. Τα άτομα με σχιζοφρένεια πεθαίνουν συνήθως σε μικρή ηλικία. Η αυτοκτονία είναι ένας σημαντικός παράγοντας που συντελεί στη θνησιμότητα. Τα άτομα με σχιζοφρένεια που δεν λαμβάνουν αγωγή και ταυτόχρονα έχουν κατάθλιψη είναι εκείνα που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο απόπειρας αυτοκτονίας. Επίσης η σχιζοφρένεια σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για ατυχήματα, παθολογικά νοσήματα και έλλειψη στέγης. Η εγκεφαλική διαταραχή στη σχιζοφρένεια δυσκολεύει στη συνειδητοποίηση της νόσου από τους πάσχοντες οι οποίοι 19
αποφεύγουν τις αποτελεσματικές θεραπείες όχι λόγω άρνησης αλλά λόγω της έλλειψης εναισθησίας δηλαδή της επίγνωσης της νόσου. Ο όρος διπλή διάγνωση αφορά στη συνύπαρξη ψυχικής νόσου και κατάχρησης ουσιών. Η κατάχρηση ουσιών είναι συχνό πρόβλημα στους σχιζοφρενικούς. Συνήθως κάνουν χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ για να αντιμετωπίσουν τα αφόρητα συμπτώματα της νόσου. Έτσι με τον συνδυασμό όλων αυτών η πιθανότητα έλλειψης στέγης, η πρόκληση βίας, ο εγκλεισμός σε φυλακή ή ο ακόμα και ο θάνατος είναι πολύ μεγαλύτερη. Η ανάρρωση από ψυχική διαταραχή δεν συγκρίνεται με την ανάρρωση από οξείες ασθένειες όπως για παράδειγμα η γρίπη. Η ανάρρωση από ψυχική νόσο δεν είναι ιάσιμη αλλά εμπεριέχει την απόκτηση μιας νέας αίσθησης εαυτού και σκοπού στη ζωή. Πρέπει να διαχωριστεί η έννοια σχιζοσυναισθηματική διαταραχή και σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή από την σχιζοφρένεια. Η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή είναι μία νόσος που τα συμπτώματα της οποίας κυμαίνονται ανάμεσα στη σχιζοφρένεια και στις συναισθηματικές διαταραχές (διαταραχές της διάθεσης). Για να γίνει όμως η διάγνωση, θα πρέπει να ισχύει το κριτήριο Α της σχιζοφρένειας (δηλαδή οι παραληρητικές ιδέες και οι ψευδαισθήσεις να υπάρχουν για τουλάχιστον 2 εβδομάδες) με απουσία έντονων συμπτωμάτων της διαταραχής της διάθεσης τα οποία όμως είναι παρόντα για ένα μεγάλο μέρος της διάρκειας της διαταραχής. Η θεραπεία της περιλαμβάνει αντιψυχωσικά φάρμακα με ταυτόχρονη χορήγηση λιθίου ή συνδυασμό αντιψυχωσικών με αντικαταθλιπτικά και βέβαια ψυχοθεραπεία. Από την άλλη πλευρά, τα βασικά χαρακτηριστικά της σχιζοφρενικόμορφης διαταραχής είναι ίδια με αυτά της σχιζοφρένειας (κριτήριο Α) εκτός από δύο διαφορές. Η ολική διάρκεια της διαταραχής είναι τουλάχιστον ένας μήνας αλλά σίγουρα λιγότερο από 6 μήνες και δεν απαιτείται κοινωνική και επαγγελματική δυσλειτουργία σε αντίθεση με τη σχιζοφρένεια. Όσο για την πρόγνωση, για ένα μικρό χρονικό διάστημα, συσχετίζεται με τη συμμόρφωση του ασθενούς στη φαρμακευτική αγωγή. Χωρίς αυτήν, το 70-80% των ατόμων που πέρασαν ένα επεισόδιο σχιζοφρένειας θα έχουν υποτροπιάσει στους επόμενους 12 20