Περίληψη Η παρούσα διαχρονική έρευνα παρουσιάζει μία νέα προσέγγιση για την εκμάθηση των βασικών δεξιοτήτων του βόλεϊ σε μαθητές των πρώτων τάξεων, και όχι μόνο, του Δημοτικού μέσα από ένα νέο, ευχάριστο και ενδιαφέρον για τους μαθητές παιχνίδι. Δεκατρείς μαθητές του ενός από τα δύο τμήματα της Πρώτης τάξης συμμετείχαν επί τρία συναπτά σχολικά έτη στην ανάπτυξη και εφαρμογή του νέου παιχνιδιού, ενώ δεκατρείς μαθητές από το δεύτερο τμήμα του ίδιου σχολείου συνιστούσαν την ομάδα ελέγχου. Συγκεκριμένα, η ομάδα παρέμβασης συμμετείχε σε ασκήσεις με μπάλα του βόλεϊ πάνω στο τραπέζι της επιτραπέζιας αντισφαίρισης το οποίο, με την εισαγωγή διαφόρων μορφών συναγωνιστικών ασκήσεων, πήρε την μορφή ενός νέου παιχνιδιού (T - ball 32 CG). Είναι μια μορφή επιτραπέζιου βόλεϊ σε ένα ειδικό τραπέζι. Η ομάδα ελέγχου, υπό την επίβλεψη του ίδιου καθηγητή Φυσικής Αγωγής, το αντίστοιχο χρονικό διάστημα συμμετείχε σε παιγνιώδους μορφής ασκήσεις του βόλεϊ. Μετά τη διδασκαλία των βασικών δεξιοτήτων του βόλεϊ σε όλο το πρώτο τρίμηνο στη Τετάρτη τάξη και μετά από έξι διδακτικές ώρες στο δεύτερο τρίμηνο, οι μαθητές αξιολογήθηκαν σε πέντε ποσοτικά τεστ απόδοσης με αντικειμενικό σκορ βαθμολόγησης στο βόλεϊ από δύο ανεξάρτητους κριτές. Η δοκιμασία ανεξάρτητων δειγμάτων (t-test) έδειξε ότι οι δύο ομάδες διέφεραν στατιστικά σημαντικά (t[24] = -2.52, p <.05) στο σύνολο των ασκήσεων. Οι μαθητές στην ομάδα παρέμβασης είχαν συνολικά καλύτερη επίδοση (Μ = 2.76, SD = 0.47) από την ομάδα ελέγχου (Μ = 2.31, SD = 0.44). Στα επιμέρους τεστ, οι ίδιες διαφορές παρατηρήθηκαν στο τεστ μανσέτας (t[22] = -3.34, p <.01), και στη κίνηση των ποδιών (t[22] = -3.34, p <.01) ενώ οριακές διαφορές παρατηρήθηκαν στο τεστ μετωπικής πάσας (t[22] = -1.95, p =.06) και στο τεστ «τοίχου» t(22) = -1.98, p =.06. Τέλος, οι δύο ομάδες δεν διέφεραν ως προς το σερβίς (t[22] = -1.56, p >.05). Τα αποτελέσματα αυτά καθώς και τα ποιοτικά στοιχεία από τις αντιδράσεις των μαθητών (π.χ. περισσότερο ενδιαφέρον, ευχαρίστηση και διάθεση για συμμετοχή) για το καινούριο παιχνίδι συνιστούν τη νέα αυτή προσέγγιση ως ένα εναλλακτικό και αποδοτικό τρόπο εκμάθησης του βόλεϊ σε μαθητές των πρώτων τάξεων, και όχι μόνο, του Δημοτικού Σχολείου. Συγκεκριμένα, οι μαθητές ανέπτυξαν καλύτερες δεξιότητες, μεγαλύτερη άμιλλα και διάθεση ομαδικού πνεύματος, και περισσότερη διάθεση για ενεργή συμμετοχή στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Λέξεις κλειδιά: βασικές δεξιότητες, βόλεϊ, δημοτικό σχολείο, νέο παιχνίδι T-BALL 32 CG: A NOVEL APPROACH TO LEARNING VOLLEYBALL SKILLS IN ELEMENTARY SCHOOL STUDENTS Abstract The following research conducted over a three year period, introduces a novel approach for pupils in the first grades of Elementary school to learn volleyball skills via a new pleasant and interesting game. Thirteen pupils belonging on an intact class group comprised the experimental group whereas another thirteen pupils from another cohort group of the same grade and from the same school formed the control group. The experimental group participated in exercises with a volley ball on a table tennis table. After introducing some kinds of competitive exercises, this took the form of a new game (T ball 32 CG). This is a form of volleyball played on a special table. The control group, under the supervision of the same Physical Education teacher and in the equivalent time period, took part in volleyball exercises on a playing basis. After being taught the basic volleyball skills in the first semester during the fourth grade and after a six-class-hours practice in the second semester, pupils were assessed in five quantitative performance tests with fair volley ball scores by two independent observers. The independent samples test (t-test) showed there was a large significant statistical difference (t(24) = -2.52, p <.05) in all the exercises. The experimental group performed much better (M = 2.76, SD = 0.47) than the control group (M = 2.31, SD = 0.44). Regarding the various tests, the same differences were noted in a wrist hit test (t[22] = -3.34, p <.01), and in leg movement (t[22] = -3.34, p <.01), whereas marginal difference was observed in front pass test (t[22] = - 1.95, p =.06), and in wall test (t[22] = -1.98, p =.06).Finally, both teams had the same results regarding service (t[22] = -1.56, p >.05). These results as well as the data concerning pupils reaction (e.g. bigger interest, pleasure and participation mood) towards the novel game, establish Σελίδα 1 / 5
this new approach as an alternative and more efficient way to teach volley ball to first and senior grades in Elementary schools pupils. In conclusion the pupils showed higher levels of motor skills, competition, and team spirit as well as stronger desire to actively participate in Physical Education. Key words: essential skills, volley ball, elementary school, T-ball 32 CG T-BALL 32 CG: ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΒΟΛΕΪ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Εισαγωγή Ο σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να παρουσιάσει ένα καινούριο ομαδικό παιχνίδι, ειδικά σχεδιασμένο για τους μαθητές των πρώτων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου (ΔΣ) και να προτείνει μέσω αυτού μία εναλλακτική πρακτική λύση απασχόλησης των μαθητών στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής (ΦΑ) τις βροχερές - κρύες μέρες. Αν και ο ρόλος της ΦΑ στην ψυχοκινητική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών είναι εξόχως σημαντικός (Παπαϊωάννου, Θεοδωράκης & Γούδας, 1999), είναι κοινά αποδεκτό ότι οι περισσότεροι μαθητές των πρώτων τάξεων του ΔΣ, αλλά και μερικοί μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων, δυσκολεύονται να συμμετάσχουν ενεργά σε κάποιες αθλοπαιδιές λόγω αντικειμενικών δυσκολιών. Για παράδειγμα, σε αυτούς τους μαθητές οι μπάλες του βόλεϊ ή του μπάσκετ μπορεί να είναι σχετικά βαριές, ενώ το δίχτυ του βόλεϊ ή το στεφάνι του μπάσκετ, ψηλό. Επίσης, αντικειμενικές συνθήκες που σχετίζονται με τους κανονισμούς και τον τρόπο διεξαγωγής των παιχνιδιών είναι πιθανόν να δυσκολεύουν αυτή τη κατηγορία μαθητικού πληθυσμού. Έτσι, το γεγονός ότι η μπάλα του βόλεϊ ή του μπάσκετ έρχεται από ψηλά φέρνει σε μειονεκτική θέση τους μικρούς μαθητές και καθιστά δυσχερή τη διεξαγωγή αλλά κυρίως την εκμάθηση των αντίστοιχων αθλοπαιδιών. Αν και κάποιοι παράμετροι όπως το ύψος του φιλέ ή το μέγεθος της μπάλας μπορούν να τροποποιηθούν κατάλληλα, άλλες, όπως το γεγονός ότι η μπάλα στο βόλεϊ έρχεται από ψηλά δεν μπορούν να αλλάξουν λόγω της φύσης του παιχνιδιού. Επικεντρώνοντας τη συζήτηση στο βόλεϊ, το γεγονός ότι η μπάλα στη συγκεκριμένη αθλοπαιδιά έρχεται από ψηλά δυσκολεύει και ίσως φοβίζει τους μικρούς μαθητές. Ταυτόχρονα απαιτείται μεγάλη δύναμη για να περάσει η μπάλα πάνω από το φιλέ και να κατευθυνθεί από την άλλη πλευρά του γηπέδου. Παρόλα τα εγγενή προβλήματα που μπορεί να παρουσιάζονται, δεν πρέπει να παραγνωρισθεί η σπουδαιότητα και η χρησιμότητα όχι μόνο του συγκεκριμένου αθλήματος στη ψυχοκινητική και συναισθηματική ανάπτυξη των μικρών μαθητών (Ζέτου & Χαριτωνίδης,2001). Σε μία προσπάθεια να δοθεί η δυνατότητα στους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στη συγκεκριμένη αθλοπαιδιά, αντιμετωπίζοντας τα όποια προβλήματα ενυπάρχουν σε αυτή αναπτύχθηκε ένα καινούργιο παιχνίδι, το Τ-ball 32 CG, μία σύντομη περιγραφή του οποίου παρατίθεται παρακάτω. Το T-ball 32 CG αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του 32ου Δημ. Σχ. Ηρακλείου. Διαμορφώθηκε από την συνένωση στοιχείων της επιτραπέζιας αντισφαίρισης, του μίνι βόλεϊ (Καψαμπέλης & Παπαγεωργίου, 1985) και των περιοριστικών τελικών γραμμών των υπολοίπων αθλημάτων, όπως το μπάσκετ. Η ιδέα επήλθε όταν μια μπάλα από το γήπεδο του ποδοσφαίρου μπήκε μέσα στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του σχολείου και χτύπησε δύο φορές στο τραπέζι του πίνγκ - πόνγκ, χωρίς να ακουμπήσει το φιλέ. Το T-ball 32 CG., μπορεί να διεξαχθεί είτε σε κλειστό είτε σε ανοιχτό χώρο σε γήπεδα διαστάσεων α) 4,5 x 9 και β) 6 x 12 μέτρων. Το πλεονέκτημά του σε σχέση με το βόλεϊ είναι ότι η κατιούσα φορά, δηλαδή η δύναμη με την οποία πλησιάζει η μπάλα στον παίκτη, ανακόπτεται κατά πολύ με τη πρόσκρουση της στο τραπέζι. Έτσι, απαιτείται ελάχιστη δύναμη από τους παίκτες για να αντιδράσουν κατάλληλα και να περάσουν τη μπάλα στο απέναντι γήπεδο δεδομένου ότι το φιλέ που χωρίζει τις δύο αντίπαλες περιοχές βρίσκεται αρκετά χαμηλά (76 εκ. τραπέζι + 32 εκ. φιλές = 108 εκατοστά). Η βασική φιλοσοφία του παιχνιδιού καθορίζεται από τον κίτρινο περιοριστικό χώρο που σημαίνει επανάληψη Σελίδα 2 / 5
της φάσης εφόσον η μπάλα χτυπήσει δυο φορές. Σε αντίθεση με άλλα παιχνίδια στο T-ball 32 CG προσπαθούμε να μειώσουμε την πιθανότητα της τύχης και συγχρόνως να αυξήσουμε την ικανότητα μέσω της προσπάθειας. Η ανάπτυξη του παιχνιδιού πέρασε από πολλά στάδια. Χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι τρόποι διεξαγωγής του, ενώ οι όροι του παιχνιδιού τροποποιήθηκαν πολλές φορές μέχρι να φτάσει στην τελική μορφή του που είναι η εξής: α. το μονό (1x1) έως ένα χτύπημα της μπάλας (4,5x9) β. το διπλό (2x2) έως ένα χτύπημα εναλλάξ (4,5x9) γ. το διπλό (2x2) έως τρία (3) χτυπήματα (6x12) δ. το τριπλό (3x3) έως τρία (3) χτυπήματα (6x12) ε. το τριπλό (3x3) έως τρία (3) χτυπήματα (6x12) (εφόσον γίνουν τρία χτυπήματα υποχρεωτικά ο καθένας από ένα). Οι κανονισμοί συνδυάζουν εκείνους του πιγκ-πογκ και του βόλεϊ. Προκειμένου να διερευνηθεί κατά πόσο το συγκεκριμένο παιχνίδι ωφέλησε την ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών και κατά πόσο οι όποιες δεξιότητες είχαν θετικό αντίκτυπο και σε ήδη γνωστά αθλήματα που σχετίζονται με αυτό (βόλεϊ), πραγματοποιήθηκε μία διαχρονική έρευνα κατά την οποία οι συγκεκριμένες δεξιότητες των μαθητών που συμμετείχαν στην ανάπτυξη του παιχνιδιού συγκρίθηκαν με αυτές μαθητών που δεν συμμετείχαν. Μέθοδος Εξεταζόμενοι Στην έρευνα συμμετείχαν δεκατρείς μαθητές (Ν = 13) του ενός από τα δύο τμήματα της Πρώτης τάξης συμμετείχαν επί τρία συναπτά σχολικά έτη στην ανάπτυξη και εφαρμογή του νέου παιχνιδιού (ομάδα παρέμβασης), ενώ δεκατρείς μαθητές (Ν = 13) από το δεύτερο τμήμα του ίδιου σχολείου συνιστούσαν την ομάδα ελέγχου. Η ομάδα παρέμβασης στην Πρώτη και στη Δευτέρα τάξη εκτελούσε μία φορά την εβδομάδα και για 15 λεπτά περίπου παιγνιώδεις ασκήσεις στο τραπέζι του T-ball ενώ στην Τρίτη δημοτικού έπαιζε το T-ball 32 CG στην βασική του μορφή (ένας εναντίον ενός και δύο εναντίον δύο). Αντίθετα η ομάδα ελέγχου στην Πρώτη και στην Δευτέρα τάξη εκτελούσε για το ίδιο χρονικό διάστημα παιγνιώδεις ασκήσεις βόλεϊ (χωρίς το τραπέζι του T-ball) ενώ στην Τρίτη τάξη εκτελούσε ασκήσεις βόλεϊ σε χαμηλό φιλέ και χρησιμοποιώντας τις ίδιες μπάλες με αυτές της ομάδας παρέμβασης. Μέσα συλλογής δεδομένων Μετά τη διδασκαλία των βασικών δεξιοτήτων του βόλεϊ σε όλο το πρώτο τρίμηνο στη Τετάρτη τάξη και μετά από έξι διδακτικές ώρες στο δεύτερο τρίμηνο όπου οι μαθητές εξασκήθηκαν εντατικά στα διδαχθέντα του πρώτου τριμήνου, αξιολογήθηκαν σε πέντε ποσοτικά τεστ απόδοσης με αντικειμενικό σκορ βαθμολόγησης στο βόλεϊ από δύο ανεξάρτητους κριτές. Τα ποσοτικά τεστ που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: α. μετωπική πάσα (δάκτυλα), β. μανσέτα, γ. σερβίς, δ. κίνηση ποδιών και ε. παιχνίδι στον τοίχο. Στα πρώτα τέσσερα τεστ ο μαθητής δεχόταν τη μπάλα από τη μεριά του γηπέδου και προσπαθούσε να την περάσει πάνω από το φιλέ και να τη στείλει στο αντίπαλο γήπεδο που ήταν διαγραμμισμένο σε έξι τομείς. Οι τομείς που βρισκόταν μπροστά στο φιλέ αριστερά και δεξιά αξιολογούνταν με 2 βαθμούς, οι τομείς που βρισκόταν πίσω στις δύο άκρες με 4 βαθμούς και ο τομέας στην μπροστά ζώνη ή στην μέση με 1 πόντο και πίσω στην μέση 3 βαθμούς. Ανάλογα με τον τομέα που προσγειωνόταν η μπάλα ο μαθητής έπαιρνε και τους αντίστοιχους πόντους. Σχετικά με το τεστ στο τοίχο ακολουθήθηκε η ίδια διαδικασία μόνο που η διαγράμμιση αφορούσε τον τοίχο και όχι το γήπεδο. Σχετικά με την κίνηση των ποδιών, οι μαθητές ξεκινούσαν από ένα προκαθορισμένο σημείο και έτρεχαν να προλάβουν να αποκρούσουν την μπάλα πριν αυτή ακουμπήσει στο γήπεδο τους. Σε κάθε τεστ ο μαθητές πραγματοποίησαν 10 προσπάθειες και ο μέσος όρος αυτών ήταν η εξαρτημένη μεταβλητή. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν από τον καθηγητή ΦΑ, κάποιες ποιοτικές μετρήσεις όπως άτυπες συνεντεύξεις με τους μαθητές και υποκειμενική παρατήρηση για τη ενεργό συμμετοχή των μαθητών που συμμετείχαν στην ομάδα παρέμβασης στο μάθημα την ώρα της ΦΑ. Αποτελέσματα Σελίδα 3 / 5
Σχετικά με τα ποσοτικά τεστ και όπως φαίνεται και στον πίνακα 1, η δοκιμασία ανεξάρτητων δειγμάτων (t-test) έδειξε ότι οι δύο ομάδες διέφεραν στατιστικά σημαντικά t(24) = -2.52, p <.05 στο σύνολο των ασκήσεων. Οι μαθητές της ομάδας παρέμβασης είχαν συνολικά καλύτερη επίδοση (Μ = 2.76, SD = 0.47) από την ομάδα ελέγχου (Μ = 2.31, SD = 0.44). Στα επιμέρους τεστ, οι ίδιες στατιστικά σημαντικές διαφορές παρατηρήθηκαν στο τεστ μανσέτας t(22) = -3.34, p <.01, και στη κίνηση των ποδιών t(22) = -3.34, p <.01 ενώ οριακές διαφορές παρατηρήθηκαν στο τεστ μετωπικής πάσας t(22) = -1.95, p =.06 και στο τεστ «τοίχου» t(22) = -1.98, p =.06. Τέλος, οι δύο ομάδες δε διέφεραν ως προς το σερβίς t(22) = -1.56, p >.05. Πίνακας 1. Συγκριτικά αποτελέσματα της επίδοσης των μαθητών μεταξύ της ομάδας παρέμβασης και της ομάδας ελέγχου σε πέντε κινητικά τεστ στο βόλεϊ (Ν = 26) Τεστ Ομάδα T-ball 32 CG (SD) Ομάδα ελέγχου (SD) t Sig. Δάχτυλα 2,59 (0.48) 2,22 (0.51) -1,95.06 Μανσέτα 2,55 (0,37) 2,08 (0,34) -3,37 <.01 Σερβίς 2,83 (0.70) 2,40 (0,68) -1,58.13 Κίνηση ποδιών 3,38 0,49) 2,82 (0,34) -3,34 <.01 Παιχνίδι στον τοίχο 2,44 (0,45) 2,03 (0,59) -1,98.06 Συνολική βαθμολογία 2,76 (0,47) 2,31 (0,44) -2,52 <.05 Σχετικά με τις ποιοτικές μετρήσεις, οι απαντήσεις των μαθητών κατά τις άτυπες συνεντεύξεις αλλά και η γενικότερη συμμετοχή τους στο μάθημα της ΦΑ συνιστούσαν ότι οι μαθητές της ομάδας παρέμβασης έδειξαν περισσότερο ενδιαφέρον, ευχαρίστηση, και διάθεση για συμμετοχή για το καινούργιο παιχνίδι. Συζήτηση Όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα, το Τ-ball 32 CG είναι ένα παιχνίδι κατάλληλο για τις μικρές τάξεις του ΔΣ, με μικρό δείκτη δυσκολίας και με εύχρηστους κανόνες το οποίο αναπτύσσει τις κινητικές δεξιότητες των παιδιών. Oι αντιδράσεις των μαθητών συνιστούν τη νέα αυτή προσέγγιση ως ένα εναλλακτικό και αποδοτικό τρόπο εκμάθησης του βόλεϊ σε μαθητές των πρώτων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου. Επίσης, φάνηκε ότι το παιχνίδι ενισχύει την ενεργή συμμετοχή τους στο μάθημα της ΦΑ όπου σύμφωνα με τον Mosston και Ashworth (1997), είναι ένας από τους στόχους που θα πρέπει να θέτουν οι καθηγητές ΦΑ όταν προχωρούν σε πιο σύνθετα στυλ διδασκαλίας. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι με το Τ-ball 32 CG οι μαθητές αναπτύσσουν την άμιλλα μεταξύ τους και την παρακίνηση τους, στοιχείο απαραίτητο για μία καλύτερη και αποτελεσματικότερη Φυσική Αγωγή στο σχολείο (Roberts, 2001). Η παρούσα εργασία υποστηρίζει ότι το Τ-ball 32 CG είναι ένα ευχάριστο παιχνίδι όπου οι περισσότεροι μαθητές συμμετέχουν ενεργά. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι όλοι οι μαθητές, ανεξαρτήτως κινητικών δεξιοτήτων μπορούν να παίξουν το Τ-ball 32 CG, να αναπτύξουν τις κινητικές δεξιότητες τους, να θέσουν στόχους για το μέλλον και να βελτιώσουν τη παρακίνηση τους. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια ενός μαθητή της ομάδας παρέμβασης, ο οποίος σε κάποια ανύποπτη στιγμή την ώρα της ΦΑ σχολίασε με ικανοποίηση ότι μέσα από αυτό το παιχνίδι έμαθε να κάνει σερβίς από επάνω και έθεσε ως επόμενο στόχο το να μάθει να εκτελεί επιθετικό σερβίς. Συμπερασματικά, το Τ-ball 32 CG είναι μία εναλλακτική πρόταση παιχνιδιού σε κλειστό αλλά και σε ανοικτό χώρο, που ενισχύει την ενεργό συμμετοχή των μικρών μαθητών στο μάθημα της ΦΑ, την παρακίνησης τους, την αυτοπεποίθηση τους και μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν δεξιότητες που θα είναι χρήσιμες και σε άλλες γνωστές αθλοπαιδιές (π.χ. βόλεϊ). Βιβλιογραφία ΚΑΨΑΜΠΕΛΗΣ Δ. & ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Θ. (1985). Μίνι Βόλεϊ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. ΖΕΤΟΥ Ε. & ΧΑΡΙΤΩΝΙΔΗΣ Κ. (2002). Η διδασκαλία της Πετοσφαίρισης ΙΙ. Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα MOSSTON M. & ASHWORTH S. (1997). Η διδασκαλία της Φυσικής Αγωγής. Εκδόσεις Σάλτο, Θεσσαλονίκη. Σελίδα 4 / 5
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ Α., ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ Γ., & ΓΟΥΔΑΣ Μ. (1999). Για μία καλύτερη διδασκαλία της Φυσικής Αγωγής. Εκδόσεις Σάλτο, Θεσσαλονίκη. ROBERTS G. C. (2001). Understanding the dynamics of motivation in physical activity: the influence of achievement goals on motivational processes. In G. C. Roberts (Ed.), Advances in motivation in sport and exercise, (pp. 1-50). Champaign, IL: Human Kinetics. Σελίδα 5 / 5