Θέµατα διάλεξης Ψυχολογική Υποστήριξη Αθλητών και Αθλητριών Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα Φιλοσοφία ψυχολογικής υποστήριξης Περιεχόµενο Ψυχολογικής Υποστήριξης Έννοιες και Ορισµοί Ποιους αφορά; Πότε & πως εφαρµόζεται Τεχνικές & εξιότητες ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Το δυναµικό του καθενός µας Το µεγάλο λάθος ως προπονητές! ίνουµεγνώσεις στους αθλητές Τεχνικές και στρατηγικές Πόσο µπροστά µπορώ να τραβήξω; Πόσο ψηλά µπορώ να φτάσω; αλλά δεν τους µαθαίνουµε πώς να εξελίξουν το µυαλό τους Τις σκέψεις τους Τα συναισθήµατά τους Τις προσωπικές τους δεξιότητες Τις στάσεις τους ηµιουργούµε «ανισόρροπους» αθλητές! Ίσως φοβόµαστε να αγγίξουµε αυτές τις έννοιες! Τι λείπει;;;!!! εν τους µαθαίνουµε πώς να σκέφτονται καλά και να νιώθουν υπεροχή τώρα που έχουν όλες αυτές τις παραπάνω ικανότητες και δεξιότητες! εν τους διδάσκουµε πώς να σκέφτονται για τις επόµενες ικανότητες και δεξιότητες που θέλουν να αποκτήσουν! (Rotella, 1994) Καθώς αναπτύσσονται Αναπτύσσετε ένας φόβος σχετικά µε τι κάνω, που πάω, πως θα τα εφαρµόσω, πως θα αντεπεξέλθω στις απαιτήσεις του αγώνα! 1. Ξεπερνούν το φόβο και αναπτύσσονται περαιτέρω! 2. εν ξεπερνούν το φόβο και µένουν στάσιµοι στην ανάπτυξή τους ως αθλητές! 3. εν ξεπερνούν το φόβο και κλείνονται στο καβούκι τους, και σιγά σιγά ξεχνούν όσα ξέρουν και τέλος παραιτούνται! (Rotella, 1994) 1
Λείπουν οι ψυχολογικές δεξιότητες! Άνθρωπος = σκεπτόµενο ων! εν τους προετοιµάζουµε ψυχικά και πνευµατικά να είναι τόσο καλοί! να πλασάρουν τον εαυτό τους σαν τόσο ικανό! να πιστεύουν ότι ο εαυτό τους είναι τόσο ικανός!...να µη φοβούνται να είναι τόσο καλοί! «Σκέφτοµαι άρα υπάρχω!» (Rene Des Cartes) Η καλή ψυχολογία και η δυναµική στάση απέναντι στη ζωή είναι και τα δύο θέµα «µυαλού»! δηλαδή πως αντιλαµβάνεσαι, επεξεργάζεσαι, κατανοείς και ενεργείς στα δεδοµένα της καθηµερινής σου ζωής! «Θα γίνεις αυτό που σκέφτεσαι!» Αν αποδεχθείτε ότι Είναι φιλοσοφία ζωής ;;;!!! Όταν αντιλαµβάνεσαι στασιµότητα, για να προχωρήσεις χρειάζεται να αλλάζεις τον τρόπο σκέψης σου! Αν θέλεις το µέλλον σου να είναι φωτοτυπία του παρελθόντος τότε συνεχίζεις να σκέφτεσαι µε τον ίδιο τρόπο...να ενεργείς µε τον ίδιο τρόπο! (Rotella, 1994) το µυαλό σας έχει σηµαντικό ρόλο στη ζωή σας! καθορίζει τι κάνετε στη ζωή σας! Είµαστε όλοι άνθρωποι εδοµένα Μας γέννησε κάποια µαµά Είµαστε συνηθισµένοι θνητοί Άλλοι ζουν σε πόλη, άλλοι σε χωριά Άλλοι όµορφοι, άλλοι άσχηµοι Άλλοι είναι πλούσιοι, άλλοι φτωχοί όµως κάποιοι καταφέρνουν να κάνουν καταπληκτικά πράγµατα στη ζωή τους! ενώ κάποιοι άλλοι απλά κάθονται πίσω και τους θαυµάζουν! Όλοι οι επιτυχηµένοι Γεννήθηκαν από κάποια µαµά Μεγάλωσαν και έζησαν σε κάποιο τόπο Μετανιώνω µόνο για τα ρίσκα που δεν πήρα! αλλά κάποια στιγµή τη ζωή τους χρησιµοποίησαν όλα τους τα προσόντα στο µέγιστο και έκανα κάτι καταπληκτικό! Μην ψάχνετε όσα σας διαχωρίζουν πλούτη, οµορφιά, ευκαιρίες.αναγνωρίστε και εκτιµήστε όλα όσα έχετε δικά σας για να δηµιουργήσετε τις δικές σας ευκαιρίες! 2
... ελεύθερο µυαλό & ελεύθερη βούληση αυτά σας δίνουν την ευκαιρία να επιλέξετε το τι σκέφτεστε για τον εαυτό σας και τον κόσµο όπου ζείτε έχετε την ευκαιρία να έχετε ιδέες, τρελές ιδέες έχετε την ευκαιρία να κάνετε όνειρα! σε οµάδες 4 ατόµων, συζητήστε: 1. Τι είναι η Ψυχολογική Υποστήριξη; 2. Πως βοηθάει; 3. Για ποιους είναι; 4. Πότε χρησιµοποιείται; Ψυχολογική Υποστήριξη Σε τι βοηθάει; Εκπαίδευση του µυαλού και της σκέψης του αθλητή, ώστε να αντιµετωπίζει αποτελεσµατικά τις απαιτήσεις του αθλήµατος του. πριν, κατά τη διάρκεια και µετά την εκτέλεση Συµβουλευτική...δηλαδή ανθρώπινες συζητήσεις! Τεχνικές εξιότητες (Weinberg & Gould, 2001) Να επιτύχουν µέγιστη απόδοση Να επιτύχουν προσωπική ικανοποίηση Να αναπτυχθούν µέσα από την συµµετοχή Να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους (Weinberg & Gould, 2001) Για ποιους είναι η ΨY; Γιατί χρειάζεται η ΨΥ; Αθλητές υψηλού επιπέδου Παιδιά Άτοµα µε ειδικές δεξιότητες Ασκούµενους όλων των ηλικιών (Weinberg & Gould, 2001) «Ήµουν σφιγµένος όταν µπήκα στην εκκίνηση, έτρεξα όλη την κούρσα σφιγµένος, δεν µπόρεσα να βρω τι φταίει, αλλά ξέρω ότι δεν έδωσα το 100% που είχα µέσα µου» «ε µπόρεσα να χαλαρώσω και να συγκεντρωθώ» «εν τραβούσα σήµερα γιατί η ψυχολογία µου δεν ήταν καλή» «Μετά τις δύο πρώτες άκυρες προσπάθειες, προσπάθησα πολύ να βρω τι φταίει» «Ο καιρός ήταν απαίσιος και δε µου πήγαινε» «Όσα συµβαίνουν σπίτι δε µε αφήνουν να συγκεντρωθώ στην προπόνηση» 3
Γιατί χρειάζεται η ΨΥ; Παράδειγµα: Ιδιαιτερότητες δροµικών αγωνισµάτων Γιατί κάθε άθληµα έχει ιδιαιτερότητες, δυσκολίες, απαιτήσεις, οι οποίες χρήζουν αντιµετώπιση! Γιατί η µεγιστοποίηση της απόδοσης απαιτεί δουλειά απαιτούν σταθερή απόδοση σε µια δεξιότητα που αυτή καθεαυτή δεν αλλάζει, ενώ το περιβάλλον δεν είναι σχεδόν ποτέ το ίδιο (π.χ., αντίπαλοι, κουλουάρ, άκυρες εκκινήσεις, αναπάντεχα γεγονότα, σωµατική και ψυχολογική κόπωση στις µεγάλες αποστάσεις). υσκολίες... κοινές για όλους! Σκεφτείτε µερικά πράγµατα από τη ζωή σας τα οποία πιστεύετε ότι µπορείτε να ελέγξετε; το γήπεδο, το προπονητήριο, οι θεατές, οκαιρός, τα φώτα, οι καθυστερήσεις και ο χρόνος αναµονής Είναι παράγοντες σηµαντικοί για την απόδοση, οι οποίοι όµως βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό των αθλητών, αθλητριών και προπονητών τους Το µυαλό κάθε αθλητή αναλαµβάνει το πως αυτά γίνονται αντιληπτά Πόσες ώρες δουλεύω καθηµερινά Σε ποιες έρευνες συµµετέχω /2 Τι κάνω στις ελεύθερές µου ώρες Πως νιώθω για τον εαυτό µου καθηµερινά Πως µεγαλώνω το παιδί µου /2 Πότε χρειάζεται να πω «ΟΧΙ, ευχαριστώ!» Σε αυτό που κάνω τώρα αυτή τη στιγµή Στο παρελθόν µου Το παρελθόν µου Το τώρα χτίζει το µέλλον! Είναι πίσω µου εν µπορώ να το αλλάξω Μπορώ µόνο στο παρόν να κάνω κάτι διαφορετικό από ότι έκανα, ώστε να είναι το µέλλον µου καλύτερο! Every performer is only as good as his next performance Ζώντας το τώρα µε τη σκέψη στο παρελθόν, στα όσα δεν πήγαν καλά, στα λάθη που έγιναν, σε όσα µας στεναχώρησαν και όσα µας πλήγωσαν. δηµιουργούµε όλες τις προϋποθέσεις για να επαναλάβουµε το παρελθόν! 4
Οι λεπτοµέρειες. Είναι γνωστό σε όλους, ότι δεν συνηθίζεται να ασχολούνται οι αθλητές στις προπονήσεις τους µε όλες αυτές τις λεπτοµέρειες γιατί δεν θεωρούνται σοβαρές. Στην πραγµατικότητα όµως αυτές οι λεπτοµέρειες είναι κάποιες από τις βασικές αιτίες της κακής ψυχολογίας των αθλητών και αθλητριών. Η καλή ψυχολογία και η ψυχολογική υπεροχή κάθε αθλητή και αθλήτριας σχετίζεται ακριβώς µε αυτόν τον έλεγχο όλων των ιδιαίτερων απαιτήσεων του αθλήµατος, δηλαδή µετηνψυχικήετοιµότητα και ανθεκτικότητα που καλείται να επιδείξει σε καθηµερινή βάση. Άσκηση: Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες τους; Πως ξεκινάει η ΨΥ; Ρίψεις Άλµατα Σύνθετα αγωνίσµατα Κλασσική κολύµβηση Τεχνική κολύµβηση Συγχρονική κολύµβηση Υδατοσφαίριση Καλαθοσφαίριση Ποδόσφαιρο Στις γνωστές σας οµάδες 4 ατόµων! Τι χρειάζεται να γνωρίζουµε; Το «πρόβληµα» κατά τον αθλητή-ρια υνάµεις και αδυναµίες του Τον χώρο του Τους στόχους του Αξιολόγηση Ερωτηµατολόγια Συνέντευξη Παρατήρηση Η Jackie Joyner-Kersey δήλωσε: «η φυσικήαντοχήδενείναιαρκετή. Πιστεύω ότι ο αθλητισµός είναι 85% µε 90% µέσα στο µυαλό. Μπορείς να βρεις έναν αθλητή µε όσοταλέντοέχωεγώαλλάεγώ είµαι πνευµατικά πιο σκληρή. Εγώ θα βρεθώ στην κορυφή. Χρειάζεται να είσαι πνευµατικά σκληρός για να αντέξεις την πίεση. Πρέπει να δουλέψεις το πνεύµα σου όσο το τρέξιµο και το άλµα». Η µεγαλύτερη δυσκολία στην ΨΥ Είναι στο χέρι του κάθε αθλητή ή αθλήτριας και προπονητή η απόφαση να ενσωµατώσουν την ψυχολογική προετοιµασία στην καθηµερινή τους προπόνηση µε στόχο να φτάσει ο αθλητής να ελέγχει την ψυχολογία του στο µέγιστο δυνατό βαθµό....πρέπει να χρησιµοποιείται καθηµερινά! 5
Βιβλιογραφία Ελεύθερο µυαλό... Θεοδωράκης, Γ., Γούδας, Μ., & Παπαϊωάννου, Α. (2001). Εισαγωγή στην αθλητική ψυχολογία. Στο Ψυχολογική υπεροχή στον αθλητισµό (2η εκδ.) (σελ. 15-24). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Θεοδωράκης, Γ., Γούδας, Μ., & Παπαϊωάννου, Α. (2001). Εξάσκηση και αξιολόγηση ψυχολογικών δεξιοτήτων. Στο Ψυχολογική υπεροχή στον αθλητισµό (2η εκδ.) (σελ. 193-215). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Biddle, S.J. (2001). Psychology of sport and exercise: Present and future. Psychology of Sport and Exercise, 1, 1-5. Feltz, D. & Kontos, A. (2002). The nature of sport psychology. In T. Horn (Ed.) Advances in sport psychology (2nd ed.) (pp. 3-19). Champaign, IL: Human Kinetics. McCullagh, P., Noble, J.M. (1996). Education and training in sport and exercise psychology. In J.L. Van Raalte & B. Brewer (Eds.) Exploring sport and exercise psychology (pp. 377-394). Washington, DC: American Psychological Association. Weinberg, R.S., & Gould, D. (2001). Introduction to psychological skills training. In Foundations of sport and exercise psychology (2 nd ed.) (pp.221-244). Champaign, IL: Human Kinetics Ελεύθερη βούληση... Μαθαίνω να σκέφτοµαι... και να αντιµετωπίζω... Καλή Αρχή... Ελέγχω µόνο το τώρα! 6