ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Ακαδημαϊκό έτος 20013-2014 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Χειμώνας-Άνοιξη Μάθημα: Δημόσια Οικονομική Διδασκαλία: Γεωργία Καπλάνογλου 2 ο Πακέτο Ασκήσεων Ημερομηνία παράδοσης: Πέμπτη 12 Ιουνίου 2014 Σωστό-Λάθος (Δίπλα σε κάθε ερώτηση να δείξετε αν η πρόταση είναι σωστή (Σ), ή λάθος (Λ). 1. Το ασύρματο δίκτυο που έχουμε στην πλατεία Συντάγματος είναι δημόσιο αγαθό. 2. Η αποτελεσματική παροχή ενός δημόσιου αγαθού απαιτεί το συνολικό κόστος παραγωγής του αγαθού να ισούται με το άθροισμα του οφέλους που έχουν όλοι οι καταναλωτές από το αγαθό αυτό. 3. Η συνολική καμπύλη ζήτησης για ένα δημόσιο αγαθό προκύπτει προσθέτοντας οριζόντια τις ατομικές καμπύλες ζήτησης για το αγαθό αυτό. 4. Το πρόβλημα του «δωρεάν χρήστη» αναφέρεται στο ότι μερικοί άνθρωποι δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οικιοθελώς για ένα δημόσιο αγαθό επειδή δεν ωφελούνται προσωπικά από την κατανάλωσή του. 5. Ο διάμεσος ψηφοφόρος στην Ελλάδα είναι ο ψηφοφόρος με τη διάμεση φορολογική επιβάρυνση. 6. Το θεώρημα του Coase δίνει τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες οι εξωτερικές οικονομικές επιπτώσεις μπορούν να εσωτερικευθούν χωρίς κυβερνητική παρέμβαση. 7. Το καλοκαίρι είσαστε σ ένα μικρό νησί και κάθε μέρα τρώτε τουλάχιστο ένα παγωτό. Ξαφνικά έρχεται μια ομάδα τουριστών με αποτέλεσμα να ανέβει η τιμή του παγωτού κατά 50 λεπτά. Αυτό είναι ένα παράδειγμα αρνητικής εξωτερικότητας. 8. Ο κανόνας του Samuelson rule θεωρεί ότι η κοινωνική ευημερία μεγιστοποιείται όταν το οριακό κόστος παροχής του είναι ίσο με τον οριακό λόγο υποκατάστασης του διάμεσου ψηφοφόρου. Σχολιάστε συνοπτικά τις πιο κάτω προτάσεις: 1. Ποια από τα παρακάτω θεωρείτε αμιγή δημόσια αγαθά; Ποια είναι ιδιωτικά αγαθά; Γιατί; α. Περιοχές με παρθένα φύση β. Δορυφορική τηλεόραση γ. Φοίτηση σε ιατρική σχολή
2 δ. Δημόσια τηλεοπτικά προγράμματα ε. Μία σελίδα του Διαδικτύου που παρέχει πληροφορίες για τα δρομολόγια των αεροπορικών εταιρειών. 2. Πείτε αν κάθε μια από τις πιο κάτω προτάσεις είναι σωστή, λάθος ή αβέβαιη και δικαιολογείστε την απάντηση σας α. Η αποτελεσματική παροχή ενός δημόσιου αγαθού είναι στο επίπεδο εκείνο όπου κάθε μέλος της κοινωνίας θέτει την ίδια αξία στην τελευταία μονάδα του αγαθού. β. Αν ένα αγαθό είναι μη ανταγωνιστικό και μη αποκλείσμο, τότε αυτό δεν θα παραχθεί ποτέ από τον ιδιωτικό τομέα. γ. Ένας δρόμος είναι μη ανταγωνιστικός επειδή η χρήση του από ένα άτομο δεν μειώνει τη χρήση κάποιου άλλου ατόμου. δ. Οι μεγαλύτερες κοινότητες τείνουν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες από ένα μη ανταγωνιστικό αγαθό σε σχέση με μικρότερες κοινότητες. 3. Σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοσθεί το θεώρημα του Coase, σε ποιες όχι και γιατί; α. Το βιολογικό καλαμπόκι που καλλιεργείται από έναν αγρότη κινδυνεύει να μολυνθεί από το γενετικά μεταλλαγμένο καλαμπόκι που καλλιεργούν οι γείτονές του. β. Στην Βραζιλία είναι παράνομο να πιάσει κανείς και να πουλήσει ορισμένα τροπικά ψάρια. Παρόλα αυτά, σε κάποιες απομακρυσμένες περιοχές του Αμαζονίου, εκατοντάδες δύτες προσέρχονται για να πιάσουν εξωτικά ψάρια τα οποία πωλούν στη διεθνή μαύρη αγορά. Η δράση τόσων δυτών εξαντλεί τον πληθυσμό των εξωτικών ψαριών. γ. Σε μια αγροτική περιοχή πολλοί αγρότες βάζουν φωτιά στα χωράφια τους προκειμένου να καθαριστούν από τα καλάμια των θερισμένων σιταριών και να προετοιμαστούν για την επόμενη περίοδο σποράς. Οι κάτοικοι της διπλανής πόλης παραπονούνται για τη ρύπανση. δ. Οι χρήστες του Διαδικτύου δεν επωμίζονται κανένα πρόσθετο κόστος για τη μετάδοση πληροφοριών. Αυτό έχει ως συνέπεια να δημιουργείται συνωστισμός και να απογοητεύονται oι χρήστες εξαιτίας των καθυστερήσεων. 4. Όταν το κόστος μείωσης της ρύπανσης μιας επιχείρησης είναι άγνωστο τότε είναι πάντοτε προτιμότερο να διορθώνεται η αρνητική εξωτερικότητα με μέτρα όπως η θέσπιση ανωτάτου ορίου ρύπανσης και εμπορεύσιμων αδειών (cap-and-trade) αντί με φόρο Pigou. 5. Η ιατρική ασφάλιση είναι πιο φτηνή όταν αγοράζεται από έναν εργοδότη για μια ομάδα εργαζομένων, από ότι αν την αγοράζει ο κάθε εργαζόμενος χωριστά. Απαντήστε όλες τις πιο κάτω ασκήσεις Άσκηση 1. Σε μια πόλη ζουν ο Γιώργος που έχει ζήτηση για φωτισμό των δρόμων ( π.χ. αριθμό λαμπών) που δίνεται από τη σχέση Q = 20 4P και ο Δημήτρης που έχει συνάρτηση ζήτησης για φωτισμό Q = 18 2P. Το κόστος εγκατάστασης κάθε λάμπας είναι 3. Ποιος ο άριστος αριθμός λαμπών; (Οι λάμπες είναι σε ακέραιο αριθμό).
3 Άσκηση 2. Η κυβέρνηση επιβάλλει σε δυο επιχειρήσεις να μειώσουν τα επίπεδα ρύπανσης που παράγουν. Για την επιχείρηση Α η μείωση της ρύπανσης συνδέεται με την καμπύλη οριακού κόστος MC=20+4Q. Για την επιχείρηση Β η αντίστοιχη καμπύλη οριακού κόστους είναι MC=10+8Q. Το οριακό όφελος από τη μείωση της ρύπανσης είναι MB=400-4Q. Ποιο είναι το κοινωνικά επιθυμητό επίπεδο μείωσης της ρύπανσης για κάθε επιχείρηση; Πόση είναι η συνολική μείωση της ρύπανσης; Θα ήταν αποτελεσματικό να απαιτήσουμε από τις δύο επιχειρήσεις να μειώσουν τη ρύπανσή τους κατά την ίδια ποσότητα; Άσκηση 3. Η συνάρτηση ζήτησης για ένα προϊόν δίνεται από τη σχέση Q = 1.200 4P και η συνάρτηση προσφοράς είναι Q = 200 + 2P. Επιπλέον υπάρχει και μια εξωτερική ζημιά από την παραγωγή του προϊόντος που είναι σταθερή ίση με 8. Πόσες μονάδες προϊόντος θα παράγει η ελεύθερη ανταγωνιστική αγορά και ποια είναι η κοινωνικά άριστη ποσότητα; Άσκηση 4. Σε μια περιοχή υπάρχουν τρία εργοστάσια τα οποία ρυπαίνουν το περιβάλλον. Η κυβέρνηση έχε αποφασίσει ότι πρέπει να μειωθεί η ρύπανση κατά 18 μονάδες. Το οριακό κόστος μείωσης της ρύπανσης για κάθε εργοστάσιο δίνεται στον παρακάτω πίνακα: Μονάδα μείωσης ρύπανσης Εργοστάσιο Α Εργοστάσιο B Εργοστάσιο Γ 1 1 2 3 2 2 4 6 3 3 6 9 4 5 8 12 5 7 10 15 6 10 12 18 7 11 14 21 8 12 16 24 9 16 18 27 10 25 20 30 (α) Η κυβέρνηση αποφασίζει ότι κάθε εργοστάσιο πρέπει να μειώσει τη ρύπανση που εκπέμπει κατά 6 μονάδες. Είναι αυτή η λύση αποτελεσματική; Εξηγείστε. (β) Αν η λύση (α) δεν είναι αποτελεσματική, κατά πόσο θα έπρεπε να μειώσει κάθε εργοστάσιο τη ρύπανση που εκπέμπει, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της κυβέρνησης με αποτελεσματικό τρόπο;
4 (γ) Υποθέστε ότι η κυβέρνηση πουλάει σε πλειοδοτικό διαγωνισμό άδειες ρύπανσης. (ο διαγωνισμός είναι έτσι σχεδιασμένος ώστε η κάθε επιχείρηση να έχει συμφέρον να αποκαλύψει την πραγματική αξία που έχει για αυτήν μία επιπλέον άδεια ρύπανσης. Για παράδειγμα, η επιχείρηση Α θα ήταν διατεθειμένη να πληρώσει 25 ευρώ για μια άδεια που θα της επιτρέψει να παράγει τη 10 η μονάδα ρύπανσης.) Εάν μια επιχείρηση δεν αγοράσει καμία άδεια θα πρέπει να μη ρυπαίνει καθόλου (να μειώσει δηλαδή τη ρύπανση κατά 10 μονάδες). Φτιάξτε έναν πίνακα με τις προσφορές της κάθε επιχείρησης για κάθε μία από τις 12 προσφερόμενες άδειες. (δ) Πόσες άδειες αγοράσει η κάθε επιχείρηση και πόσες μονάδες ρύπανσης θα παράγει; Ποια θα είναι τα έσοδα της κυβέρνησης από τη δημοπρασία; Άσκηση 5. Στις προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών το 1992 υπήρχαν τρεις υποψήφιοι, ο Clinton, o Bush και ο Perot. Ο υποψήφιος που θα κέρδιζε στις εκλογές στην πολιτεία του Οχάιο, θα έπαιρνε και την πλειοψηφία των ψήφων σε όλη τη χώρα. Ας υποθέσουμε ότι η κατανομή των ψήφων στο Οχάιο έχει ως εξής: Υποψήφιος Ποσοστό Clinton 40% Bush 38% Perot 22% Σύμφωνα με αυτήν την κατανομή, Ο Clinton κέρδισε τις εκλογές. Ας υποθέσουμε όμως ότι ο Perot δεν ήταν υποψήφιος. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ο Perot πήρε περισσότερες ψήφους από τον Βush και όχι από τον Clinton. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι η κατανομή των ψήφων, χωρίς τον Ρerot, θα ήταν το 1992 ως εξής: Υποψήφιος Ποσοστό Clinton 45% Bush 55% Ο Bush θα κέρδιζε τις εκλογές με διαφορά. Ποιος κανόνας συλλογικής λήψης αποφάσεων (σύμφωνα με τον Arrow) παραβιάζεται σε αυτό το παράδειγμα; Άσκηση 6. Τρεις ψηφοφόροι, ο Α, ο Β και Γ, καλούνται να αποφασίσουν με βάση τον κανόνα της πλειοψηφίας αν θα εγκριθούν τα προγράμματα Χ και Υ. Η ψηφοφορία για κάθε πρόγραμμα θα γίνει ξεχωριστά. Η μεταβολή του καθαρού οφέλους (σε ευρώ) για κάθε ψηφοφόρο από την πραγματοποίηση του κάθε προγράμματος έχει ως εξής:
5 Ψηφοφόρος Πρόγραμμα Χ Υ Α +6-3 Β -1 +4 Γ -2-3 Πιστεύετε ότι το σύστημα της αλληλοϋποστήριξης με ανταλλαγές ψήφων θα αύξανε την αποτελεσματικότητα της ψηφοφορίας; Άσκηση 7. Η Αλίκη, ο Βασίλης και ο Κώστας αξιολογούν την προστασία που παρέχει η αστυνομία διαφορετικά. Η συνάρτηση ζήτησης γι αυτό το δημόσιο αγαθό είναι: για την Αλίκη G Α = 55 5P, για το Βασίλη G Β = 80 4P και τον Κώστα G Κ = 100 10P. Αν το οριακό κόστος παροχής αστυνομικής προστασίας είναι 13,5, ποιο είναι το κοινωνικά αποτελεσματικό μέγεθος παροχής αστυνομικής προστασίας; Σύμφωνα με τον κανόνα τιμολόγησης του Lindahl, ποιο το μερίδιο φορολογικού βάρους που θα πλήρωνε το κάθε άτομο; Άσκηση 8. Μια Κοινότητα αποτελείται από τρεις ισάριθμες ομάδες ατόμων: (1) Η ομάδα A με συνέπεια προτιμά περισσότερη αστυνόμευση από λιγότερη. (2) Η ομάδα Β προτιμά υψηλά επίπεδα προστασίας, μετά χαμηλά και τέλος ενδιάμεσα. (3) Η ομάδα Γ προτιμά ενδιάμεσα επίπεδα, μετά χαμηλά και τέλος υψηλά α. Ποια ομάδα ατόμων έχει μονοκόρυφες προτιμήσεις; Ποια ομάδα έχει πολυκόρυφες; β. Μια ψηφοφορία με τον κανόνα πλειοψηφίας θα οδηγήσει σε συνεπή αποτελέσματα; Γιατί ή γιατί όχι;