ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ HACCP ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ EΛΟΤ ΕΝ ISO 22000 ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΜΦΙΑΛΩΣΗΣ ΝΕΡΟΥ Εµβαλωµατής Αντώνης Υπεύθυνος ιαχείρισης Ποιότητας-ΣΟΥΡΩΤΗ ΑΕ Μήτρακας Μανασσής Επίκουρος καθηγητής Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ.... Τµήµα Χηµικών Μηχανικών Εργαστήριο Αναλυτικής Χηµείας
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΩΝ ΝΕΡΩΝ Φυσικά Μεταλλικά Νερά Επιτραπέζια Νερά Νερά Πηγής Ανθρακούχα Μη ανθρακούχα
ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΝΕΡΑ Βασικά χαρακτηριστικά Έχουν ιδιαίτερα χηµικά χαρακτηριστικά (µαγνησιούχο, κατάλληλο για δίαιτα φτωχή σε νάτριο κ.α.).) Επιτρέπεται η επεξεργασία για αποµάκρυνση περιορισµένου αριθµού χηµικών στοιχείων Επιτρέπεται η προσθήκη CO2 (ή( η αφαίρεσή του) εν επιτρέπεται η απολύµανση του νερού Παίρνουν ονοµασία που χαρακτηρίζει την πηγή ή την περιοχή
ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ ΝΕΡΑ Βασικά χαρακτηριστικά Επιτρέπεται γενικά οποιαδήποτε επεξεργασία Επιτρέπεται η προσθήκη CO 2 (ανθρακούχα) Επιτρέπεται η απολύµανση Πρέπει να ικανοποιούν τους όρους της υπάρχουσας νοµοθεσίας για το πόσιµο νερό. Μπορεί να έχουν εµπορική ονοµασία που δεν χαρακτηρίζει απαραίτητα µια περιοχή
ΒΑΣΙΚΗ ΙΑΦΟΡΑ Φ.Μ.Ν Ε.Ν. Η πιο σηµαντική (σταθερή) διαφορά είναι η δυνατότητα απολύµανσης του Επιτραπέζιου Νερού Αυτό σηµαίνει ότι στο Φ.Μ.Ν. πρέπει να είναι µικροβιολογικά «άριστο» στην πηγή γεώτρηση και «απαγορεύεται» οποιαδήποτε επιµόλυνση κατά την παραγωγική διαδικασία.
Για την εργασία θεωρήθηκε ότι: Εµφιάλωση σε φιάλες ΡΕΤ Εµφιάλωση σε γυάλινες φιάλες µη επιστρεφόµενες και επιστρεφόµενες. Ανθρακούχο και µη ανθρακούχο. εν απαιτείται κάποια µέθοδος επεξεργασίας
ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΑ ΝΕΡΑ Φυσικοί Κίνδυνοι Αιωρούµενα σωµατίδια - ξένα σώµατα από το υπόγειο νερό Ξένα σώµατα, σκόνες κλπ από το περιβάλλον εργασίας, τον εξοπλισµό και το προσωπικό Ξένα σώµατα από τα υλικά συσκευασίας Ξένα σώµατα στις επιστρεφόµενες γυάλινες φιάλες. Σπασµένες φιάλες και θραύσµατα γυαλιού κατά τη διαχείριση γυάλινων φιαλών. Θραύση γυάλινης φιάλης στους καταναλωτές (κυρίως λόγω παραµονής σε υψηλή θερµοκρασία)
ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΑ ΝΕΡΑ Χηµικοί Κίνδυνοι (Ι) Μετανάστευση χηµικών ουσιών από τα υλικά συσκευασίας Ανεπιθύµητες προσµίξεις χηµικών συστατικών από το CO 2. Υπολειµµατικό χλώριο και παραπροϊόντα χλωρίωσης ή παραπροϊόντα οζονισµού από το νερό χρήσης Υπολείµµατα λιπαντικών από τον αεροσυµπιεστή αέρα Υπολείµµατα χηµικών ουσιών που χρησιµοποιούνται σε καθαρισµούς, απολυµάνσεις, Pest control, συντήρηση εξοπλισµού Χηµικές ουσίες από εργαζόµενους (πχ αρώµατα, καλλυντικά) Πιθανοί χηµικοί κίνδυνοι από κατανάλωση προϊόντος µετά την ηµεροµηνία λήξης
ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΑ ΝΕΡΑ Χηµικοί Κίνδυνοι (ΙΙ) Μεταβολή της συγκέντρωσης των χηµικών παραµέτρων ή ρύπανση του υπόγειου νερού Χηµικές ουσίες στις επιστρεφόµενες φιάλες Υπολείµµατα χηµικών πλύσης των φιαλών Σχηµατισµός βρωµικών στα επιτραπέζια νερά, ως αποτέλεσµα του οζονισµού
ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΑ ΝΕΡΑ Μικροβιολογικοί Κίνδυνοι Μικροοργανισµοί από το υπόγειο νερό. Μικροβιακό φορτίο από τα υλικά συσκευασίας (φιάλες και πώµατα) Επιµόλυνση, έντοµα κλπ από το περιβάλλον εργασίας, τον εξοπλισµό και το προσωπικό. Επιµόλυνση από το νερό χρήσης. Επιµόλυνση προϊόντων λόγω µη αεροστεγούς κλεισίµατος. Ανάπτυξη µικροοργανισµών λόγω υψηλής θερµοκρασίας κατά την αποθήκευση - διανοµή. Πιθανοί µικροβιολογικοί κίνδυνοι από κατανάλωση προϊόντος µετά την ηµεροµηνία λήξης.
Γενικά προαπαιτούµενα ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ Υγειονοµικός σχεδιασµός και κατασκευή χώρων, εγκαταστάσεων, εξοπλισµού και χρησιµοποίηση κατάλληλων υλικών για κάθε σηµείο που έρχεται σε επαφή µε το νερό Προληπτική συντήρηση µηχαν. εξοπλισµού και εγκαταστάσεων. Χρήση αεροσυµπιεστή oil free ή/και εγκατάσταση φίλτρων πεπιεσµένου αέρα Εφαρµογή κανόνων ορθής υγιεινής πρακτικής προσωπικού και παρακολούθηση υγείας προσωπικού Κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης υλικών και προϊόντων Σχέδιο καθαρισµών και απολυµάνσεων εξοπλισµού και χώρων Εφαρµογή πολιτικής Pest control Καθιέρωση προδιαγραφών και κριτηρίων αποδοχής για υλικά και εξοπλισµό Στέγνωµα φιαλών πριν την εκτύπωση του κωδικού παραγωγής LOT ιακίνηση προϊόντων µε κατάλληλα υγιεινά µεταφορικά µέσα
ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ Γενικά προαπαιτούµενα Υδρογεωλογική µελέτη και καθορισµός ζωνών προστασίας περιοχής υδροληψίας Κατάλληλη κατασκευή γεωτρήσεων και κατάλληλη προστασία του σηµείου υδροληψίας καθώς και των αγωγών µεταφοράς νερού από τις γεωτρήσεις Εφαρµογή πολιτικής γυαλιού Σήµανση στην ετικέτα για διατήρηση σε κατάλληλες συνθήκες (θερµοκρασία, σκιερό µέρος) ιάθεση των προϊόντων µετά από αποδέσµευση
ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ Μέτρα ελέγχου που διαχειρίζονται µε Προαπ. Προγράµµατα Ελεγχόµενη άντληση νερού Πλύσιµο φιαλών ΡΕΤ Ελεγχόµενη πίεση ανθράκωσης Αποστείρωση πωµάτων µε ακτινοβολία UV. ιήθηση νερού µε φίλτρα µικροσωµατιδίων ιήθηση πεπιεσµένου αέρα µε κατάλληλα φίλτρα ιήθηση CO 2 µε κατάλληλα φίλτρα. Αεροστεγές κλείσιµο φιαλών Ελεγχόµενη στάθµη νερού στις γυάλινες φιάλες Ελεγκτής στάθµης γυάλινων φιαλών µετά την εµφιάλωση Εκτύπωση κωδικού παραγωγής και ηµεροµηνίας λήξης Κατάλληλη θερµοκρασία αποθήκευσης προϊόντων Ελεγχόµενη χλωρίωση ή οζονισµός του νερού χρήσης
ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ Μέτρα ελέγχου που διαχειρίζονται µε σχέδιο HACCP - Κρίσιµα σηµεία ελέγχου Κατάλληλο πλύσιµο γυάλινων φιαλών Ηλεκτρονικός ελεγκτής των γυάλινων φιαλών για συνεχή έλεγχο για ξένα σώµατα και σπασµένες φιάλες Ελεγχόµενη προσθήκη όζοντος στα επιτραπέζια νερά
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΙΝ ΥΝΩΝ Γενικά η επιλογή του σηµείου υδροληψίας, η υδρογεωλογική µελέτη και ο καθορισµός ζωνών προστασίας, η κατάλληλη κατασκευή της γεώτρησης και η ελεγχόµενη και κατάλληλη υδροληψία είναι καθοριστικής σηµασίας για την ασφάλεια, ιδιαίτερα των φυσικών µεταλλικών νερών
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ Σε µια βιοµηχανία που εµφιαλώνει νερό σε γυάλινες φιάλες και ειδικά επιστρεφόµενες ο φυσικός κίνδυνος από γυαλί είναι κίνδυνος µε µεγάλη πιθανότητα εµφάνισης και µεγάλη σοβαρότητα και απαιτεί έλεγχο µε: Ολοκληρωµένη πολιτική γυαλιού. Επιπλέον, ένα αποτελεσµατικό µέτρο ελέγχου είναι ο ηλεκτρονικός ελεγκτής φιαλών ο οποίος και προτείνεται.
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ Σε ένα επιτραπέζιο νερό στο οποίο χρησιµοποιείται όζον για απολύµανση του νερού ο χηµικός κίνδυνος από βρωµικά ιόντα είναι κίνδυνος µε µεγάλη πιθανότητα εµφάνισης και µεγάλη σοβαρότητα. Η απόλυτα ελεγχόµενη προσθήκη όζοντος διασφαλίζει αποτελεσµατικά τον έλεγχο του σχηµατισµού βρωµικών ιόντων
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ Σε ένα Φ.Μ.Ν. ελέγχονται µόνο µε: Την τήρηση ιδιαίτερα αυστηρών συνθηκών υγιεινής κατά την υδροληψία, κατά τη µεταφορά νερού και κατά την εµφιάλωση Απολυµάνσεις του εξοπλισµού Απολυµάνσεις των υλικών συσκευασίας Οι µικροβιολογικές εξετάσεις είναι ο µοναδικός τρόπος παρακολούθησης των µικροβιολογικών κινδύνων και µπορεί να αποτελέσουν και µέτρο ελέγχου υπό την έννοια της µη διάθεσης προϊόντων πριν την ολοκλήρωσή τους
ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΙΝ ΥΝΩΝ - ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ Σε ένα επιτραπέζιο νερό προτείνεται η προσθήκη όζοντος που διασφαλίζει κατά τον αποτελεσµατικότερο τρόπο την εξάλειψη κάθε µικροβιολογικού κινδύνου Το διοξείδιο του άνθρακα στα ανθρακούχα εµφιαλωµένα νερά δηµιουργεί αρνητικό περιβάλλον ανάπτυξης µικροοργανισµών και συµβάλλει στον έλεγχο του κινδύνου Για το λόγο αυτό τα ανθρακούχα εµφιαλωµένα νερά είναι τα πλέον ασφαλή µικροβιολογικά
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 1 Με την εφαρµογή των αρχών HACCP και των απαιτήσεων του προτύπου EΛΟΤ ΕΝ ISO 22000 στη βιοµηχανία εµφιάλωσης νερού αναγνωρίζονται: Όλοι κίνδυνοι που δυνητικά µπορεί να εµφανιστούν σε ένα εµφιαλωµένο νερό Όλα τα µέτρα ελέγχου των κινδύνων που πρέπει να τεκµηριωµένα εφαρµοστούν
ΑΛΛΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ISO 22000 Εκπαίδευση και αξιολόγηση προσωπικού Σύστηµα ιχνηλασιµότητας και εφαρµογή αρχής F.I.F.O. στα υλικά και στα προϊόντα υνατότητα για ανάκληση προϊόντων Ετοιµότητα για διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης ιαχείριση µη συµµορφώσεων και µη συµµορφούµενων προϊόντων ιαχείριση παραπόνων Συντήρηση µηχανολογικού εξοπλισµού και εγκαταστάσεων
ΑΛΛΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ISO 22000 Αξιολόγηση προµηθευτών Έλεγχο αποδοχής εισερχοµένων υλικών Έλεγχο εξοπλισµού και µεθόδων για µετρήσεις και δοκιµές Εσωτερικές επιθεωρήσεις Επικύρωση µέτρων ελέγχου Επικαιροποίηση Βελτίωση Σ ΑΤ Εσωτερική επικοινωνία Εξωτερική επικοινωνία Έλεγχο εγγράφων και αρχείων
ΑΛΛΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ISO 22000 Έκδοση πολιτικής για την ασφάλεια των προϊόντων έσµευση της διοίκησης για τήρηση της νοµοθεσίας Σαφή καθορισµό ευθυνών και αρµοδιοτήτων Καθορισµό και την παρακολούθηση στόχων για την ασφάλεια των προϊόντων Περιοδική ανασκόπηση από τη διοίκηση
ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ Και µη ξεχνάµε τις συνεχείς επιθεωρήσεις που δέχεται η βιοµηχανία εµφιάλωσης από: Ελεγκτικές υπηρεσίες (ΕΦΕΤ, Υπηρεσίες Νοµαρχίας κλπ) Φορέα πιστοποίησης Πελάτες Που την υποχρεώνουν να ελέγχει αποτελεσµατικά τους κινδύνους
ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Συνοψίζοντας και σύµφωνα µε όλα τα προηγούµενα η ανάπτυξη και πιστοποίηση µε το πρότυπο ISO 22000 µπορεί (αν εφαρµοστεί µε συνέπεια): Να αυξήσει στο µέγιστο την ασφάλεια των εµφιαλωµένων νερών µειώνοντας στο ελάχιστο την πιθανότητα παρουσίας κινδύνων Και αυτό είναι ίσως το σηµαντικότερο σηµείο ποιοτικής υπεροχής των εµφιαλωµένων νερών έναντι των νερών των δικτύων ύδρευσης
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ