ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Κεφάλαιο ο Εισαγωγικά! Στο κεφάλαιο αυτό θα εξετάσουμε! τα βασικά στοιχεία σύνδεσης του οικονομικού και του περιβαλλοντικού συστήματος! την βασικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα εξετάσουμε τη σχέση μεταξύ των δύο συστημάτων! Τα βασικά οικονομικά εργαλεία αξιολόγησης και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα! Το φυσικό περιβάλλον είναι αυτό μέσα στο οποίο ο άνθρωπος πραγματοποιεί όλες τις οικονομικές του δραστηριότητες! Παρέχει πρώτες ύλες και την ενέργεια για το μετασχηματισμό τους σε χρήσιμα προϊόντα ενώ αποδέχεται και τα υποπροϊόντα στην μορφή αποβλήτων! Επίσης «φιλοξενεί» πέρα από τις παραγωγικές και τις καταναλωτικές δραστηριότητες και τα απόβλητά τους και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 3 Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα! Το διάγραμμα δείχνει την σχέση του περιβαλλοντικού και του οικονομικού συστήματος Η λιακή Ε νέργεια! Το οικονομικό υποσύστημα μπορεί να περιγραφεί με το γνωστό διάγραμμα κυκλικής ροής το οποίο όμως δεν είναι αυθύπαρκτο αλλά στηρίζεται και επηρεάζει το περιβαλλοντικό υποσύστημα Παραγωγικές λειτουργίες Ε ν έρ γ εια Φ υ σ. Π ό ρ ο ι Μ εγενθυνόμενο Ο ικ ονο μικό Υ π ο σ ύστ ημ α Ε ν έρ γ εια Φ υ σ. Π ό ρ ο ι Λειτουργίες απόσυρσης Καταναλω Καταναλωμένη ενέργεια και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 4

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα! Ανάλογα με την σχέση τους με το περιβάλλον τους, τα πολύπλοκα συστήματα χαρακτηρίζονται ως! Ανοικτά συστήματα, ανταλλάσσουν ενέργεια και ύλη με το περιβάλλον τους (οι διάφορες οικονομίες, οργανισμοί, οικοσυστήματα είναι ανοικτά συστήματα)! Κλειστά συστήματα, ανταλλάσσουν όνο ενέργεια με το περιβάλλον τους (η γή είναι κλειστό σύστημα καθώς δέχεται ηλιακή ενέργεια και αποδίδει θερμότητα)! Απομονομένα συστήματα, δεν ανταλλάσσουν ούτε ενέργεια ούτε ύλη με το περιβάλλον p.p. 3-4] Πηγή: John Peet, Energy and the Ecological Economics of Sustainability, Island Press, 99 και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 5 Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα Γραφική απεικόνιση του κλειστού οικοσυστήματος και των κυριότερων δραστηριοτήτων του και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 6 3

Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα! Θεωρώντας το γήινο σύστημα ως κλειστό, τότε ισχύουν οι γνωστοί νόμοι της θερμοδυναμικής! Ι. Ενέργεια μπορεί να μετατραπεί από μία σε άλλη μορφή αλλά δεν μπορεί να δημιουργηθεί ή να καταστραφεί! ΙΙ. Μετά κάθε μετατροπή ενέργειας, η συνολική ενέργεια είναι πάντοτε μικρότερη από την αρχική (νόμος της εντροπίας)! Εντροπία είναι μία μορφή μέτρησης της ενέργειας που δεν είναι διαθέσιμη για παραγωγή έργου (degree of disorder) Δές: http://www.entropylaw.com/entropydisorder.html και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 7 Το περιβαλλοντικό και οικονομικό σύστημα! Παράδειγμα Μόλις αποσύρουμε την υποστήριξη κάτω από το βαρίδι, ενέργεια αποθηκευμένη στη μορφή του κρεμασμένου βαριδιού θα μεταμορφωθεί σε κινητική με τη μορφή του κυκλικά κινούμενου πηδαλίου, και αυτή σε θερμική καθώς το νερό μέσα στο κλειστό κουτί θα θερμανθεί. Ι νόμος θερμοδυναμικής: η θερμοκρασία του νερού θα αυξηθεί σε βαθμό ανάλογο με το βάρος του βαριδιού. Το πείραμα του Joule Πηγή: http://www.entropylaw.com/entropyenergy.html ΙΙ νόμος θερμοδυναμικής: Από τη στιγμή που αποσύρουμε την υποστήριξη, ξεκινούν οι μετατροπές ενέργειας οι οποίες όμως δεν είναι αναστρέψιμες. Η όλη διαδικασία είναι μιας κατεύθυνσης και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 8 4

Οικονομική θεώρηση! Στα πλαίσια του μαθήματος, ο νόμος της εντροπίας σημαίνει ότι! Η κατανάλωση ενέργειας δεν είναι αναστρέψιμη διαδικασία! Η διαθέσιμη ύλη είναι εξαντλήσιμη! Η μόνη εισροή ενέργειας είναι η ηλιακή και καθώς προς το παρόν δεν έχουμε τρόπους αποθήκευσης και αξιοποίησής της σε αρκετά μεγάλο βαθμό, η διαδικασία οικονομικής μεγέθυνσης είναι πεπερασμένη. Επομένως θα πρέπει να γίνει προσπάθεια έλλογης χρήσης των πεπερασμένων πόρων και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 9 Οικονομική θεώρηση! Από την πλευρά της οικονομικής επιστήμης το περιβάλλον θεωρείται ως ένα περιουσιακό στοιχείο! Αποδεχόμενοι το γεγονός ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν το περιβάλλον, η οικονομική του περιβάλλοντος καταπιάνεται με την εξέταση του αρίστου επιπέδου της επίδρασης αυτής (μεγιστοποίηση της αξίας του περιουσιακού αυτού στοιχείου) και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 0 5

Οικολογικές θεωρήσεις! Υπάρχουν βέβαια και άλλες απόψεις λιγότερο ανθρωποκεκτρικές με ποιο ακραία αυτή που συνήθως χαρακτηρίζεται ως «βαθιά οικολογία» (deep ecology) (θεμελιωτής ο Νορβηγός φιλόσοφος Arnie Naess, το 97)! Ο άνθρωπος δεν είναι ο εκλεκτός του Θεού, αλλά μία από τις πολλές μορφές ζωής στη γη και θα πρέπει να ελαχιστοποιήσει αντί να αυξάνει την επίδρασή του στο γήινο οικοσύστημα Διάβασε μια πολύ κατατοπιστική συνέντευξη του Michael E. Zimmerman καθηγητή Φιλοσοφίας στο Tulane University στη διεύθυνση: http://www.context.org/iclib/ic/zimmrman.htm Μια επίσκεψη στο Ινστιτούτο Βαθιάς Οικολογίας είναι επίσης ενδιαφέρουσα: http://www.deep-ecology.org/ και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης Στόχος του μαθήματος Στόχος του μαθήματος! Αποδεχόμενοι την ανθρωποκεκτρική διάσταση του προβλήματος (δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι σε θέση και πρέπει να παίρνει καθοριστικές πρωτοβουλίες), προσπαθούμε στο μάθημα αυτό να δημιουργήσουμε ένα υπόβαθρο οικονομικών εργαλείων που θα βοηθήσουν στην διαχείριση του οικοσυστήματος με τρόπο ώστε να επιτευχθεί ισορροπία στη χρήση και ταυτόχρονη διατήρησή του, δηλαδή οικονομικά εργαλεία για μια βιώσιμη ανάπτυξη και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 6

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Ι. Στατική αποτελεσματικότητα Μια κατανομή πόρων ικανοποιεί το κριτήριο της στατικής αποτελεσματικότητας όταν μεγιστοποιείται το καθαρό όφελος (ανθρώπινο πάντα) από την χρήση των πόρων και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 3 Κριτήρια λήψης αποφάσεων Ι. Στατική αποτελεσματικότητα Η καμπύλη ζήτησης προσδιορίζει την προθυμία των καταναλωτών να πληρώσουν για συγκεκριμένη ποσότητα ενός αγαθού Η καμπύλη οριακού κόστους ευκαιρίας προσδιορίζει το κόστος παραγωγής μιας παραπάνω μονάδας Υποθέτοντας ένα τέλεια διαιρετό αγαθό, το συνολικό πλεόνασμα μεγιστοποιείται όταν Συνολικά οφέλη Συνολικό κόστος παράγονται 4 μονάδες και είναι. Οποιαδήποτε αύξηση ή μείωση της παραγωγής μειώνει το συνολικό πλεόνασμα Τ Α 8 Καθαρό όφελος 7 (Συνολικό = ½(4χ6)= 6 πλεόνασμα) Καθαρά 5 οφέλη 4 Τ * Α Ποσότητα Α και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 4 3 4 8 7

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Ι. Στατική αποτελεσματικότητα! Το καθαρό όφελος μεγιστοποιείται όταν το οριακό κόστος ισούται με το οριακό όφελος! Μια αποτελεσματική κατανομή πόρων είναι και άριστη κατά Παρέτο! Άριστη κατά Παρέτο κατανομή είναι αυτή από την οποία οποιαδήποτε μετακίνηση δεν μπορεί να ωφελήσει κάποια άτομα χωρίς να βλάψει κάποια άλλα! Ο προσδιορισμός της αρίστου κατανομής κατά Παρέτο είναι ο πλέον αποδεκτός στα οικονομικά αλλά όχι και ο μοναδικός και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 5 Κριτήρια λήψης αποφάσεων! Στην περίπτωση που θέλουμε να πάρουμε αποφάσεις διαχρονικής κατανομής περιορισμένων πόρων, τότε χρησιμοποιούμε το κριτήριο της δυναμική αποτελεσματικότητας! Μια κατανομή πόρων ικανοποιεί το κριτήριο της δυναμικής αποτελεσματικότητας όταν μεγιστοποιείται το άθροισμα της παρούσας αξίας των καθαρών οφελών κάθε περιόδου και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 6 8

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Δύο περίοδοι, Ζήτηση: P=8-(/5)Q MC= Εάν η συνολική προσφορά επαρκεί να καλύψει τις ανάγκες και των δύο περιόδων, η στατική αποτελεσματικότητα αρκεί MC=MB Q=5 P 8 5 MC D 0 Q και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 7 Κριτήρια λήψης αποφάσεων Εάν η συνολική προσφορά δεν επαρκεί (μέγιστη ποσότητα 0 μονάδες) τότε θα πρέπει να ανάγουμε τα καθαρά οφέλη και κόστη σε μία εκ των δύο περιόδων Αυτό επιτυγχάνεται με την χρήση της παρούσας αξίας, λαμβάνοντας υπόψη τη χρονική αξία του χρήματος ( σήμερα αξίζει περισσότερο από μετά από ένα χρόνο γιατί?) PV ( B 0, B,..., B n n B "! i ) i " 0 ( # r) i Q και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 8 9

Κριτήρια λήψης αποφάσεων! Συνδυάζοντας το κριτήριο της δυναμικής αποτελεσματικότητας και την έννοια της παρούσας αξίας, στο παράδειγμά μας έχουμε: Συνολικό καθαρό όφελος περιόδου TNB * q i " & (8 $ q) dq $ 0 5 q * Επομένως το πρόβλημα τίθεται ως εξής: 8q $ i q! " 5 i max NPV i" i! q i" i$ i ( # ) subject to Q % και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 9! q i" i r $ q i Κριτήρια λήψης αποφάσεων! Με προεξοφλητικό επιτόκιο r=0%, οι συνθήκες πρώτου βαθμού είναι: MNPV MNPV q # q " 8 $ 0,4q 0,4q $ " 8 $ " ',0 " Q " 0 $ " '! Και η λύση του συστήματος δίνει: q " 0,38, q " 9,76, ' ",905 και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 0 0

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Η παρούσα αξία του καθαρού οφέλους κάθε περιόδου είναι η περιοχή κάτω από τις NPV καμπύλες 6 Επομένως η μεγιστοποίηση 0 του αθροίσματός τους επιτυγχάνεται στην τομή 0 των δύο καμπυλών (γιατί;), δηλαδή εκεί όπου MNPV = MNPV P NPV 5 5 NPV 0 5 0 5 0,38 9,76 P 6/,0 0 0 Q και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης Κριτήρια λήψης αποφάσεων! Σε μία διαχρονική κατανομή, όταν οι πόροι είναι σπάνιοι, τότε το οριακό κόστος περιλαμβάνει το οριακό κόστος παραγωγής (στο παράδειγμα MC=) καθώς επίσης και το οριακό κόστος για τον χρήστη, δηλαδή την «σκιώδη αξία» (shadow value) του περιορισμού σπανιότητας (στο παράδειγμα ' ",905 και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Το οριακό κόστος για τον χρήστη μπορούμε να το βρούμε γραφικά εάν βρούμε την προθυμία πληρωμής για την άριστη ποσότητα στην η περίοδο (ή την παρούσα αξία της στην η περίοδο) και από αυτήν αφαιρέσουμε το οριακό κόστος παραγωγής P 8 3,905,905 0,38 5 MC D 0 Q και των Φυσικών Πόρων Ε. Σ. Σαρτζετάκης 3 ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Τέλος ου Κεφαλαίου