Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟ ΕΝΤΑΞΗ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟ ΕΝΤΑΞΗ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Αρτελάρης Π. Καλλιώρας Δ. 1 Πανταζής Π. Πετράκος Γ. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Περίληψη Σκοπός της μελέτης είναι η ανάδειξη της σημαντικότητας της γεωγραφικής διάστασης της οικονομικής ανάπτυξης των περιφερειών των νέων και των υπό ένταξη κρατών μελών της ΕΕ. Ο δείκτης πληθυσμιακού δυναμικού υπολογίζεται τόσο σε εθνικό όσο και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και η (χαρτογραφική και διαγραμματική) αντιπαραβολή των αποτελεσμάτων φανερώνει τη μη ομοιόμορφη επίπτωση της αλλαγής του οικονομικού χάρτη της Ευρώπης στις εν λόγω περιφέρειες. Παρά τους δεδομένους περιορισμούς αυτού του τύπου των δεικτών, τα αποτελέσματα της μελέτης ενταγμένα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανάλυσης αποδεικνύονται εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Λέξεις Κλειδιά Οικονομική Γεωγραφία, Δείκτης Πληθυσμιακού Δυναμικού, Νέα και Υπό Ένταξη Κράτη Μέλη της ΕΕ. Abstract The purpose of this article is to stress the significance of the geographic component of the economic development of the regions of the new and under accession EU member states. The population potential index is calculated both in country and European framework and the (cartographic and diagrammatic) comparison of the results reveals the different impact of the changes in the European economic map on these regions. Despite the restrictions of these kinds of indices, the findings of the article, seen in a more general framework of analysis, are of a great interest. Key Words Economic Geography, Population Potential Index, New and Under Accession EU Member States. 1 Συγγραφέας Επικοινωνίας, τηλ.: 2421074484, φαξ: 2421074385, e mail: dkallior@uth.gr 1

1. Οικονομία και γεωγραφία 2. Ο προσδιορισμός των σχέσεων και των αλληλεξαρτήσεων οι οποίες επηρεάζουν την κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο παραμένει ζήτημα ανοιχτό στο επιστημονικό πεδίο της οικονομικής γεωγραφίας, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται από την αδυναμία σύστασης αυτόνομης θεωρίας χωροθέτησης. Ερχόμενη σε αντίθεση με τα α χωρικά νεοκλασικά υποδείγματα, η σχολή της νέας οικονομικής γεωγραφίας αποτελεί συνέχεια των αστικών οικονομικών και της περιφερειακής επιστήμης, των δύο βασικών επιστημονικών κλάδων οι οποίοι ασχολούνται με την οικονομική ανάλυση του χώρου, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της γεωγραφικής κατανομής των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο (Ροβολής 2002:6). Η νέα οικονομική γεωγραφία συμπεριλαμβάνει στην ανάλυσή της τομείς με αύξουσες και σταθερές αποδόσεις κλίμακας, αγορές πλήρους και ατελούς ανταγωνισμού, διαπεριφερειακά μετακινήσιμους και μη μετακινήσιμους συντελεστές παραγωγής. Οι αύξουσες αποδόσεις κλίμακας σε συνδυασμό με την κινητικότητα της εργασίας προκαλούν τη συγκέντρωση των αντίστοιχων βιομηχανιών σε συγκεκριμένες περιοχές (κέντρο) και την ικανοποίηση της ζήτησης των άλλων περιοχών (περιφέρεια) μέσω του εμπορίου. Παράλληλα με την εξειδίκευση του κέντρου σε τομείς με αύξουσες αποδόσεις κλίμακας, η περιφέρεια εξειδικεύεται σε τομείς οι οποίοι υπό καθεστώς ελεύθερου ανταγωνισμού λειτουργούν με σταθερές αποδόσεις κλίμακας. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η πρόκληση υψηλών εισοδηματικών διαφοροποιήσεων μεταξύ κέντρου και περιφέρειας ως αποτέλεσμα των οικονομιών συγκέντρωσης οι οποίες υφίστανται στο κέντρο (Krugman 1991). Ωστόσο καθώς η οικονομική ολοκλήρωση εντείνεται και τα κόστη συναλλαγών και μεταφοράς μειώνονται, η συσσώρευση στο κέντρο παύει να υφίσταται στον ίδιο βαθμό καθώς οι αύξουσες αποδόσεις κλίμακας δύνανται να επιτευχθούν και στην περιφέρεια τη στιγμή κατά την οποία στο κέντρο ενδυναμώνονται οι αντιοικονομίες συγκέντρωσης (Fujita et al 1999). Μολονότι οι περιφερειακές αλληλεπιδράσεις αποτελούν δομικό στοιχείο της σχολής της νέας οικονομικής γεωγραφίας, η θεώρησή των περιφερειών ως απομονωμένες και αποκομμένες από τον περίγυρό τους γεωγραφικές μονάδες αποτέλεσε σημείο σφοδρής κριτικής αναφορικά με τη διαδικασία αποτίμησης των περιφερειακών ανισοτήτων (Quah 1996, Vaya et al 2000, Niebuhr 2002). Τα παραδείγματα των μελετών οι οποίες ενσωματώνουν στην ανάλυσή τους τις χωρικές αλληλεξαρτήσεις (Rey and Montouri 1999, Rodriguez Pose 1999, Sonis and Hewings 2000, Baumont et al 2001, Gezici and Hewings 2001, Le Gallo and Ertur 2001, Rey 2001 και Ying 2001) αναδεικνύουν το συμπέρασμα πως σε ένα πλαίσιο ανάλυσης το οποίο αγνοεί τις χωρικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των περιφερειών, η προσπάθεια ανίχνευσης τάσεων σύγκλισης / απόκλισης καθίσταται προβληματική. Σκοπός της παρούσας ανάλυσης είναι η ανάδειξη της εξέχουσας σημασίας της γεωγραφικής διάστασης της ανάπτυξης στα πλαίσια της κατασκευής οικονομετρικών μοντέλων ανάπτυξης (regional growth models) και χάραξης γενικότερης οικονομικής αναπτυξιακής πολιτικής. Η ανάλυση διεξάγεται σε χωρικό επίπεδο NUTS II με επίκεντρο τα νέα και τα υπό ένταξη κράτη μέλη της ΕΕ βάσει της κατασκευής ενός δείκτη πληθυσμιακού δυναμικού (population potential index) δείκτης βαρύτητας (gravity index) σταθμισμένος ως προς τον πληθυσμό ο οποίος έχει υπολογιστεί και σε πανευρωπαϊκό και σε εθνικό (για την κάθε χώρα ξεχωριστά) επίπεδο. 2 Η παρούσα ενότητα αποτελεί τμήμα της υπό εκπόνηση Διδακτορικής Διατριβής του κ. Καλλιώρα Δημήτρη με τίτλο «Οι επιπτώσεις της διεύρυνσης της ΕΕ στα νέα κράτη μέλη της». 2

2. Θεωρία μοντέλων βαρύτητας (gravity models theory). Αν και έχουν εφαρμοστεί για περισσότερο από σαράντα χρόνια, σε διάφορες εμπειρικές εφαρμογές της οικονομικής επιστήμης, τα μοντέλα βαρύτητας (gravity models) εξακολουθούν να διατηρούν την ελκυστικότητά τους έχοντας κερδίσει μεγάλη αποδοχή και στο επιστημονικό πεδίο της περιφερειακής επιστήμης. Η έμπνευση για τη δημιουργία και την εφαρμογή τους στην οικονομική επιστήμη, ξεκίνησε από τη Νευτώνεια φυσική και πιο συγκεκριμένα από το νόμο της παγκόσμιας βαρύτητας. Από μεθοδολογικής πλευράς, η θεωρία της βαρύτητας στην οικονομική επιστήμη εκλαμβάνεται ως θεωρία η οποία περιγράφει το βαθμό της χωρικής αλληλεπίδρασης μεταξύ δύο ή περισσότερων σημείων - χωρικών μονάδων, με τρόπο ανάλογο με αυτόν των φυσικών φαινόμενων (Nijkamp and Reggiani 1992). Η καλή αναλογία «κόστους οφέλους» (εύρεση και χρησιμοποίηση των δεδομένων, καλή συμπεριφορά στην εμπειρική πραγματικότητα) κατέστησε αναγκαία και τη θεωρητική θεμελίωση των μοντέλων βαρύτητας, με σημαντικότερες τις προσεγγίσεις των Anderson (1979), Bergstrand (1985 και 1989) και Helpman and Krugman (1985). Τα μοντέλα βαρύτητας εφαρμόστηκαν αρχικά από τον Tinbergen (1962) ο οποίος υποστήριξε ότι ο όγκος του εμπορίου μπορεί να εκτιμηθεί ως αυξανόμενη συνάρτηση των εθνικών εισοδημάτων των χωρών που εμπορεύονται (trading partners) και ως μειούμενη συνάρτηση της μεταξύ τους απόστασης. Παρόμοια μοντέλα εφαρμόστηκαν και για εισροές άλλων μορφών όπως η μετανάστευση, οι ξένες άμεσες επενδύσεις και ο τουρισμός, με τη χρησιμοποιούμενη μεταβλητή να διαφοροποιείται ανάλογα με τη φύση του προβλήματος. Ενδεικτικά, ο Steawart (1948) χρησιμοποίησε στα μοντέλα βαρύτητας τη μεταβλητή του πληθυσμού, οι Isard and Freutel (1954) χρησιμοποίησαν τη μεταβλητή του εισοδήματος ενώ άλλες μεταβλητές που έχουν προταθεί είναι, μεταξύ άλλων, ο αριθμός αυτοκινήτων, τα κρεβάτια νοσοκομείων και η προστιθέμενη αξία στην βιομηχανία. Εξαιρετικά σημαντική στα μοντέλα βαρύτητας είναι η παράμετρος της απόστασης καθώς αποτελεί τροχοπέδη ως προς το κόστος παραγωγής, το χρόνο εκτέλεσης, τη διενέργεια συναλλαγών, τη δυνατότητα επικοινωνίας ή / και την άσκηση επιρροής, λειτουργώντας αντίρροπα από τη χρησιμοποιούμενη μεταβλητή. Η απόσταση δύναται να μετρηθεί με πολλούς τρόπους, όπως σε όρους χρόνου του ταξιδιού, κατανάλωσης καυσίμων, χιλιομετρικής απόστασης μέσω μιας συγκεκριμένης πορείας (αέρος, σιδηροδρομικής, οδικής, κα.) (Paas 2000). Στο Σχήμα 1 παρατίθεται η φιλοσοφία των μοντέλων βαρύτητας και αποτυπώνονται η επίδραση της απόστασης και της (κάθε φορά) χρησιμοποιούμενης μεταβλητής στο προς διερεύνηση φαινόμενο. Σχήμα 1: Η έννοια των δεικτών βαρύτητας (gravity). Πηγή: Keeble et al (1981:212) στο Copus (1999:4). 3

Στη συγκεκριμένη μελέτη, χρησιμοποιείται ο δείκτης βαρύτητας σταθμισμένος ως προς τον πληθυσμό αποτελώντας το δείκτη πληθυσμιακού δυναμικού j G i = pi p j. i d ij Οι παράγοντες p i και p j εκφράζουν τον πληθυσμό των νομών i και j ενώ ο παράγοντας d ij εκφράζει την απόσταση του γεωμετρικού κεντροειδούς κάθε νομού από τα κεντροειδή των υπολοίπων νομών. Στον τύπο συνυπολογίζεται και η απόσταση του κεντροειδούς κάθε περιφέρειας από την ίδια την περιφέρεια (εν ήδη «εσωτερικής τριβής») λαμβάνοντας υπόψη την απόσταση του κεντροειδούς από τα όρια της περιφέρειας. Ο δείκτης έχει υπολογιστεί τόσο σε πανευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό πλαίσιο με άξονα αναφοράς τα νέα και τα υπό ένταξη κράτη μέλη της ΕΕ 3 και σε χωρικό επίπεδο περιφέρειας (NUTS II) βάσει των στοιχείων της EUROSTAT NEW CRONOS REGIO DATABASE. Τα αποτελέσματα των υπολογισμών παρατίθενται στους Χάρτες 1 Α και 1 Β προκειμένου να γίνει η απαιτούμενη αντιπαραβολή. Για την κατασκευή των κλάσεων των Χαρτών επιλέχθηκε η ομαδοποίηση τύπου «natural breaks» η οποία ελαχιστοποιεί την ενδοομαδική και μεγιστοποιεί την διαομαδική διακύμανση των παρατηρήσεων 4. Η επεξεργασία των στοιχείων και η χαρτογραφική τους αποτύπωση έγινε στο πρόγραμμα Arc View GIS. 3. Ο δείκτης πληθυσμιακού δυναμικού σε πανευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο Χαρτογραφική αντιπαραβολή. 3 Η αναφορά γίνεται για την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και την Τσεχία οι οποίες εντάχθηκαν στην ΕΕ το Μάιο του 2004 και για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία οι οποίες αναμένεται να ενταχθούν στην ΕΕ το 2007. 4 Η συγκεκριμένη ταξινόμηση βασίζεται στον αλγόριθμο του Jenks. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. Slocum (1999). 4

Χάρτες 1 Α και 1 Β : Δείκτης πληθυσμιακού δυναμικού (population potential index) σε εθνικό και σε πανευρωπαϊκό πλαίσιο (χωρικό επίπεδο NUTS II), αντίστοιχα.. Η χαρτογραφική αντιπαραβολή των τιμών του δείκτη πληθυσμιακού δυναμικού σε εθνικό και σε πανευρωπαϊκό πλαίσιο αποκαλύπτει σημαντικές διαφοροποιήσεις, αποτέλεσμα της αλλαγής των οικονομικών συνόρων της ευρωπαϊκής ηπείρου, οι οποίες σχετίζονται με την οικονομική γεωγραφία των νέων και των υπό ένταξη κρατών μελών της ΕΕ. Τα αποτελέσματα της αντιπαραβολής παρατίθενται συνοπτικά στο Διάγραμμα 1 (για την αναλυτική παρουσίαση βλ. Παράρτημα 1) το οποίο παρουσιάζει τη διαφορά του δείκτη πληθυσμιακού σε ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο. 60 40 20 0-20 -40-60 -80-100 -120 BG01 BG02 BG03 BG04 BG05 BG06 CZ01 CZ02 CZ03 CZ04 CZ05 CZ06 CZ07 CZ08 HU01 HU02 HU03 HU04 HU05 HU06 HU07 ΕΕ LV LT PL01 PL02 PL03 PL04 PL05 PL06 PL07 PL08 PL09 PL0A PL0B PL0C PL0D PL0E PL0F PL0G RO01 RO02 RO03 RO04 RO05 RO06 RO07 RO08 SK01 SK02 SK03 SK04 SI BUL CZE HUN ESTLATLIT POL ROM SLK SLV Διάγραμμα 1: Αντιπαραβολή του δείκτη πληθυσμιακού δυναμικού σε ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο. 5

Από το Διάγραμμα 1 προκύπτει ότι η Λιθουανία, η Σλοβενία και οι περιφέρειες της Πολωνίας και της Ρουμανίας (εξαιρουμένης της περιφέρειας του Βουκουρεστίου) έχουν ευνοηθεί από την αλλαγή των οικονομικών συνόρων της ευρωπαϊκής ηπείρου και την υπαγωγή τους στην διαδικασία ένταξής τους στην ΕΕ. Εν αντιθέσει, το ίδιο φαινόμενο λειτουργεί ανασταλτικά για την Εσθονία, τη Λετονία και τις περιφέρειες της Ουγγαρίας (εκτός μίας εξαίρεσης), της Βουλγαρίας, της Τσεχίας και της Σλοβακίας. Με δεδομένους τους περιορισμούς οι οποίοι χαρακτηρίζουν το συγκεκριμένο δείκτη, το παραπάνω αποτέλεσμα θα πρέπει να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανάλυσης της οικονομικής ανάπτυξης των περιφερειών των εν λόγω χωρών παράλληλα με άλλες χωρικές και διαρθρωτικές παραμέτρους (π.χ. περιφερειακή πολιτική, βιομηχανική πολιτική). 4. Συμπέρασμα. Το παράδειγμα των περιφερειών των νέων και των υπό ένταξη κρατών μελών της ΕΕ φανερώνει ανάγλυφα τη συσχέτιση της γεωγραφικής συνιστώσας με τις μεταβολές εξωγενών πολιτικοοικονομικών παραγόντων. Οι επιπτώσεις των εν λόγω μεταβολών στη γεωγραφική συνιστώσα αποτελούν ουσιαστικά επιπτώσεις στα αναπτυξιακά πρότυπα γεγονός το οποίο συνεπάγεται την ανάγκη για άμεση και διαρκή προσαρμογή των ασκούμενων πολιτικών ανάπτυξης και συνοχής. Παράρτημα 1. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (1) ΕΘΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (2) ΔΙΑΦΟΡΑ (1) (2) BG01 Severozapaden 23,61 37,53-13,92 BG02 Severen Tsentralen 45,47 92,44-46,97 BG03 Severoiztochen 46,03 86,80-40,77 BG06 Yugoiztochen 26,34 59,21-32,87 BG05 Yuzhen Tsentralen 71,46 162,10-90,64 BG04 Yugozapaden 82,04 161,92-79,88 CZ01 Praha 79,69 167,68-87,99 CZ08 Moravskoslezko 76,39 95,18-18,79 CZ02 Strední Cechy 70,68 91,94-21,26 CZ04 Severozápad 73,43 74,03-0,60 CZ05 Severovýchod 88,79 102,01-13,22 CZ03 Jihozápad 71,80 73,52-1,72 CZ06 Jihovýchod 96,25 105,54-9,29 CZ07 Strední Morava 72,53 90,09-17,56 SL Slovenia 106,47 100,00 6,47 EE Estonia 36,71 100,00-63,29 HU03 Nyugat-Dunántúl 52,97 52,89 0,08 HU04 Dél-Dunántúl 48,71 52,61-3,90 HU02 Közép-Dunántúl 58,66 75,59-16,93 HU01 Közép-Magyarország 150,06 257,03-107,00 HU07 Dél-Alföld 64,10 79,52-15,42 HU06 Észak-Alföld 72,68 94,34-21,66 HU05 Észak-Magyarország 64,19 88,03-23,84 LT Lithuania 122,21 100,00 22,21 LV Latvia 69,84 100,00-30,16 PL08 Opolskie 62,48 50,78 11,70 PL0D Swietokrzyskie 66,76 63,25 3,51 6

PL0G Zachodniopomorskie 84,95 51,81 33,14 PL0B Pomorskie 97,43 75,09 22,34 PL0E Warminsko-Mazurskie 60,43 48,83 11,60 PL0A Podlaskie 47,44 37,69 9,75 PL07 Mazowieckie 229,87 212,47 17,40 PL03 Lubelskie 93,77 78,98 14,79 PL09 Podkarpackie 96,37 74,90 21,47 PL06 Malopolskie 171,57 147,33 24,24 PL0C Slaskie 275,89 245,47 30,42 PL01 Dolnoslaskie 170,87 112,83 58,04 PL04 Lubuskie 56,09 35,23 20,86 PL0F Wielkopolskie 173,83 143,17 30,66 PL02 Kujawsko-Pomorskie 102,69 92,15 10,54 PL05 Lódzkie 136,61 130,03 6,58 RO01 Nord - Est 135,18 83,44 51,74 RO02 Sud - Est 101,84 100,56 1,28 RO08 Bucuresti 100,03 173,70-73,67 RO03 Sud 126,87 104,97 21,90 RO04 Sud-Vest 98,62 83,93 14,69 RO05 Vest 89,80 74,25 15,55 RO06 Nord-Vest 120,41 81,94 38,47 RO07 Centru 105,79 97,21 8,58 SK01 Bratislavský 35,91 56,82-20,91 SK02 Západné Slovensko 103,97 147,89-43,92 SK03 Stredné Slovensko 72,48 100,49-28,01 SK04 Východné Slovensko 76,09 94,80-18,71 Πίνακας 1: Δείκτης πληθυσμιακού δυναμικού σε ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο Αποτελέσματα αντιπαραβολής. Βιβλιογραφία: Άρθρα σε περιοδικά: Ροβολής Α. (2002), Νέα οικονομική γεωγραφία και άλλες (ξεχασμένες;) εναλλακτικές θεωρητικές προσεγγίσεις: Αναζητώντας ένα θεωρητικό πλαίσιο οικονομικής ανάλυσης του χώρου, Τόπος, τ. 18 19 / 2002, σελ. 5 15. Anderson J E (1979), A Theoretical Foundation for the Gravity Equation, American Economic Review, vol. 69, n.1, pp. 106-116. Bergstrand J. H (1985), The Gravity Equation in International Trade - Some Microeconomic Foundations and Empirical Evidence, Review of Economics and Statistics, vol.67, pp. 474-481. Bergstrand, J. H. (1989), The Generalized Gravity Equation, Monopolistic Competition, and the Factor- Proportions Theory in International Trade Review of Economics and Statistics, vol.71, pp. 143-153. Krugman P. R. (1991), Increasing returns and economic geography, Journal of Political Economy, vol. 99, pp. 183 199. Quah D. (1996), Regional convergence clusters across Europe, European Economic Review, vol. 40, pp. 951 958. Rey S. and Montouri B. (1999), US regional income convergence: a spatial econometric perspective, Regional Studies, vol. 32, n. 3, pp. 146 156. 7

Rodriguez - Pose A. (1999), Convergence or divergence? Types of regional responses to socio economic change in Western Europe, Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, vol. 90, n. 4, pp. 363 378. Stewart J. (1948), Demographic Gravitation - Evidence and Application, Sociometry, vol. 11, n.1-2, pp.31-58 Ying L. G. (2000), Measuring the Spillover Effects: Some Chinese Evidence, Papers in Regional Science, vol. 79, n. 1, pp. 75 89. Βιβλία Κεφάλαια Βιβλίων: Fujita M., Krugman P. R. and Venables A. J. (1999), The Spatial Economy: Cities, Regions and International Trade, Cambridge Mass.: The MIT Press. Helpman E. and Krugman P. R. (1985), Market Structure and Foreign Trade, Cambridge Mass.: The MIT Press. Nijkamp P. and Reggiani A. (1992), Interaction, Evolution and Chaos in Space, Berlin: Springer Verlag. Slocum T. (1999), Thematic Cartography and Visualization, New Jersey: Prentice Hall Publishers. Sonis M. and Hewings G. J. D. (2000), Regional Competition and Complementarity: Comparative Advantages / Disadvantages and Increasing / Diminishing Returns in Batey P. W. J. and Friedrich P. (eds): Discrete Relative Spatial Dynamics, New York: Springer Publishers. Tinbergen J. (1962), Shaping the World Economy New York: Twentieth Century Fund. Πρακτικά Συνεδρίων: Baumont C., Ertur C. and Le Gallo J. (2001), The European Regional Convergence Process, 1980 1995: Do Spatial Regimes and Spatial Dependence matter? North American Meeting of RSAI, Charleston (15 17/11/2001). Gezici F. and Hewings G. J. D. (2001), Regional Convergence and the Economic Performance of Peripheral Areas in Turkey, North American Meeting of RSAI, Charleston (15 17/11/2001). Isard W. and Freutel G. (1951), Regional and National Product Projections and Their Interrelations, Conference on Research in Income and Wealth. Le Gallo J. and Ertur C. (2001), Exploratory Spatial Data Analysis of the Distribution of regional per capita GDP in Europe, 1980 1995, 40 th ERSA Congress, Barcelona (29/8 1/9/2001). Λοιπές Δημοσιεύσεις: Καλλιώρας Δημήτρης (υπό εκπόνηση), Χωρικές και Διαρθρωτικές Επιπτώσεις της Διεύρυνσης της ΕΕ στα νέα κράτη μέλη της, ΤΜΧΠΠΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Copus A. (1999), A New Peripherality Index for the NUTS III Regions of the European Union, ERDF / FEDER Study 98/00/27/130, A Report for the European Commission, Paas T. (2000), Gravity approach for modelling trade flows between Estonia and the main trading partners, Faculty of Economics and Business Administration, University of Tartu Discussion Paper. Rey S. (2001), Spatial Analysis of Regional Income Inequality, REAL Discussion Paper. Vaya E., Lopez Bazo E., Moreno R. and Surinach J. (2000): Growth and externalities across economies an empirical analysis using spatial econometrics, University of Barcelona Discussion Paper Series, n. 59. 8